Wikipedia

Perikles

Perikles (c. 495 – 429 v.C., Grieks: Περικλῆς, menend "omgewe van glorie") was 'n prominente en invloedryke staatsman, redenaar en generaal van antieke Athene tydens die stad se goue era — spesifiek die tydperk tussen die Persiese en Peloponnesiese oorloë. Hy het aan sy moederskant afgestam van die gesaghebbende en histories invloedryke Alkmaionide-familie.

Perikles
Perikles

Borsbeeld van Perikles in die Vatikaanse Museum, 'n kopie van 'n beeld deur Kresilas

Geboortedatum ca. 495 v.C.
Geboorteplek Athene
Sterfdatum 429 v.C.
Sterfplek Athene
Lojaliteit Athene
Rang Strategos
Veldslae/oorloë Slag van Sikyon en Akarnania (454 v.C.)
Tweede heilige oorlog (448 v.C.)
Uitsetting van Barbare uit Gallipoli (447 v.C.)
Samiaanse oorlog (440 v.C.)
Beleg van Bisantium (438 v.C.)
Peloponnesiese oorlog (431–429 v.C.)

Perikles het sodanige grondige invloed op die Atheense samelewing gehad dat Thukydides, sy eietydse historikus, hom aangeslaan het as die "eerste burger van Athene". Perikles het die Deliese bond omskep in 'n Atheense ryk en sy landgenote gelei tydens die eerste twee jaar van die Peloponnesiese oorlog. Sy Atheense ampstermyn, min of meer van 461 tot 429 v.C., is soms bekend as die "Era van Perikles", alhoewel die tydperk wat so aangedui word, ook 'n tydperk van so vroeg as die Persiese oorloë kan insluit, tot selfs so laat as die volgende eeu.

Perikles het die kunste en literatuur aangemoedig; dit was die hoofrede waarom Athene beskou is as die opvoedkundige en kultuursentrum van die antieke Griekse wêreld. Hy het 'n ambisieuse bouprojek ingelei wat verantwoordelik is vir die meerderheid oorblywende strukture van die Akropolis (insluitend die Parthenon). Hierdie projek het die stad verfraai, die stad se leierstatus sigbaar tentoongestel, asook werk verskaf aan die inwoners daarvan.[1] Benewens het Perikles die Atheense demokrasie so aangevuur dat die kritici hom 'n populis genoem het.[2][3]

Vroeë jare

wysig

Perikles is in 495 v.C., in die dêmos Cholargos, net noord van Athene gebore. Hy was die seun van die politikus Xanthippos, wat, alhoewel verban in 485 – 484 v.C., kwalik vyf jaar later na Athene teruggekeer het om die Atheense kontingent aan te voer in die Griekse oorwinning te Mykale. Perikles se moeder, Agariste, was 'n afstammeling van die gesaghebbende en omstrede adellike familie van die Alkmaionide, en haar familieverband het 'n deurslaggewende rol gespeel in die vestiging van Xanthippos se politieke loopbaan. Agariste was die agterkleindogter van die tiran van Sikyon, Kleisthenes, en haar oom was die leidende Atheense hervormer Kleisthenes, ook 'n Alkmaionid.β[›][4] Volgens Herodotos en Plutarchus, het Agariste 'n paar nagte voor Perikles se geboorte gedroom dat sy geboorte gegee het aan 'n leeu.[5][6] Volgens een uitleg van die vertelling verteenwoordig die leeu die tradisionele simbool van grootsheid, maar die storie mag ook heenwys na die ongewone grootte van Perikles se skedel, in sy tyd 'n gewilde teiken onder die komediante.[6][7] (Alhoewel Plutarchus beweer dat hierdie wanskapenheid die rede was dat Perikles telkens met 'n helm uitgebeeld is, is dit egter nie die geval nie; die helm was inderdaad die simbool van sy amptelike rang as strategos, d.i. generaal).[8]

"Ons regeringsvorm wedywer nie met die institusies van andere nie. Ons regering is nie 'n kopie van ons bure s’n nie, maar geld as 'n voorbeeld vir hulle. Dit is waar dat ons 'n demokrasie genoem word, want die administrasie word behartig deur die meerderheid en nie die minderheid nie. Maar terwyl daar gelyke beregtiging aan een en almal in hul private dispute toekom, word voortreflikheid ook gehuldig; en wanneer 'n landsburger in enige opsig uitmunt, geniet hy voorkeur in die publieke diens, nie as 'n saak van bevoorregting nie, maar as 'n meriete-erkenning. Nòg is armmoedigheid tot 'n hindernis, maar 'n man kan sy land tot voordeel strek uit welke gebrekkige welstand ookal."
Perikles se Begrafnisrede soos opgeteken deur Thukydides, 2.37; Thukydides maak nie aanspraak op 'n verbatim aanhaling nie Geargiveer 29 November 2015 op Wayback Machine.

Perikles het behoort aan die plaaslike Akamantis stamgroep (Ἀκαμαντὶς φυλὴ). Sy vroeë jare was stil; die introverte jong Perikles het openbare verskynings gesystap, en instede verkies om al sy tyd aan sy studies te spandeer.[9]

Sy familie se hoë stand en rykdom het hom in staat gestel om sy voorliefde vir opvoeding uit te leef. Hy het musiek geleer van die meesters van sy tyd (Damon of Pythokleides mag sy onderwyser gewees het)[10][11] en hy word beskou as die eerste politikus wat filosofie van groot belang geag het.[9] Hy het die geselskap geniet van die filosowe Protagoras, Zenon van Elea en Anaxagoras. Veral Anaxagoras het sy goeie vriend geword en hom grootliks beïnvloed.[10][12] Perikles se gedagtepatroon en redenaarsaanhang mag deels die resultaat wees van Anaxagoras se beklemtoning van nugterheid in die aangesig van moeilikhede en skeptisisme rakende goddelike ingryping.[4] Sy veelbesproke kalmte en selfbeheersing word ook toegeskryf aan die invloed van Anaxagoras.[13]

Politieke loopbaan tot 431 v.C.

wysig

Toetrede tot politiek

wysig

In die lente van 472 v.C., het Perikles die Persai van Aischylos voorgedra by die Groter Dionysia as 'n liturgie, 'n aanduiding dat hy toe een van die meer welgestelde manne van Athene was.[14] Simon Hornblower het aangevoer dat Perikles se keuse van hierdie toneelstuk, wat 'n nostalgiese oorsig bied oor Themistokles se beroemde oorwinning te Salamis, aandui dat die jong politikus Themistokles ondersteun het, teen sy politieke opponent Kimon, wie se faksie verantwoordelik was vir Themistokles se verbanning kort daarop.[15]

Plutarchus meld dat Perikles die vooraanstaande Athener was vir veertig jaar.[16] Indien so, moes Perikles 'n leiersposisie ingeneem het teen die vroeë 460s v.C.. Regdeur hierdie jare het hy gestrewe om sy privaatheid te beskerm en homself voorgehou as 'n voorbeeld vir sy medeburgers. So sou hy dikwels bankette vermy om spaarsamigheid te bevorder.[17][18]

In 463 v.C. was Perikles die hoofaanklaer van Kimon, leier van die konserwatiewe faksie, wat aangekla is van verwaarlosing van Athene se strategiese belange in Masedonië.[19] Alhoewel Kimon vrygespreek is, het hierdie konfrontasie die kwesbaarheid van Perikles se belangrikste politieke teenstander bewys.[20]

Verbanning van Kimon

wysig

Om en by 461 v.C. het die leierskap van die demokratiese party besluit om hul visier te rig op die Areopagos, 'n tradisionele raad beheer deur die Atheense aristokrasie, wat eens die mees magtige liggaam in die stadstaat was.[21] Die leier van die party en mentor van Perikles, Ephialtes, het 'n skerp inperking van die Areopagos se magte voorgestel. Die Ekklesia (die Atheense Vergadering) het Ephialtes se voorstel sonder sterk opposisie voorgestel.[22] Hierdie hervorming het die begin aangedui van 'n nuwe era van "radikale demokrasie".[21] Die demokratiese party het algaande meer dominant geword in Atheense politiek en Perikles het gewillig voorgekom om 'n populistiese beleid te volg om die publiek te vlei. Volgens Aristoteles kan Perikles se standpunt verklaar word deur die feit dat sy hoof politieke opponent, Kimon, ryk en vrygewend was, en in staat was om publieke mening te verseker deur sy persoonlike fortuin vrygewig aan te wend.[19] Die historikus Loren J. Samons II argumenteer daarenteen dat Perikles oor genoeg private hulpbronne beskik het vir die bevordering van sy politieke oogmerke, sou hy so verkies het.[23]

In 461 v.C. het Perikles geslaag in die politieke eliminasie van hierdie gedugte opponent deur die wapen van ostrakisme of verbanning te gebruik. Die aangeduie beskuldiging was dat Kimon sy stad verraai het deur op te tree as die vriend van Sparta.[24]

Selfs na Kimon se verbanning, het Perikles steeds 'n populistiese sosiale beleid gevolg en gepromoveer.[22] Hy het eerstens 'n bepaling voorgestel wat die armes gratis toegang tot toneelopvoerings gegun het, met die stadstaat wat ingestaan het vir die toegangsfooie. Met ander bepalings het hy die eiendomsvereiste vir die archonskap in 458 – 457 v.C. verminder, en kort na 454 v.C. gul lone toegestaan aan alle burgers wat as jurielede in die Heliaia (die Atheense hooggeregshof) opgetree het.[25] Sy mees omstrede maatreël was egter 'n wet van 451 v.C. wat Atheense burgerskap beperk het tot slegs diegene waarvan beide ouers Atheens was.[26]

"En ons sal sekerlik nie sonder getuies wees nie; daar is imposante monumente van ons mag wat ons die wonder van hierdie en toekomende eras sal maak; ons sal nie die lofsange van Homeros of enige ander panegeris benodig, wie se digtery vir die oomblik mag behaag, terwyl sy feiteweergawe nie die daglig sal aanskou nie. Want ons het elke land en elke see gebied om 'n weg te baan vir ons durf, en oral onverganklike monumente opgerig van ons vriendskap en vyandskap."
Perikles se Begrafnisrede soos aangeteken deur Thukydides (II, 41)

Sodanige maatreëls het Perikles se kritici genoop om hom te sien as die verantwoordelike vir die geleidelike verval van die Atheense demokrasie. Konstantinos Paparrigopoulos, 'n toonaangewende moderne Griekse historikus, argumenteer dat Perikles die uitbreiding en stabilisering van alle demokratiese institusies as doelwit gehad het.[27] Gevolglik het hy wetgewing in werking gestel wat die laer stande toegang gegun het tot die politieke stelsel en die publieke diens, waarvan hulle vroeër weerhou is weens hul beperkte welstand of beskeie herkoms.[28] Volgens Samons het Perikles geglo dat dit nodig was om die demos te verhoog, wat hy as onbenutte voedingsbron vir Atheense mag gesien het, asook die bepalende element vir Atheense militêre heerskappy.[29] (Die vloot, ruggraat van Atheense mag sedert die dae van Themistokles, was byna uitsluitlik deur lede van die laer stande beman.)[30]

Kimon, daarenteen, het blykbaar geglo dat geen verdere vrye ruimte vir demokratiese evolusie bestaan het nie. Hy was oortuig dat demokrasie sy toppunt bereik het en dat Perikles se hervormings besig was om na die dooiemat van populisme te lei. Volgens Paparrigopoulos, het die geskiedenis Kimon se siening gehandhaaf, aangesien Athene, na Perikles se dood, versink het in 'n afgrond van politieke onrus en demagogie. Paparrigopoulos voer aan dat 'n ongekende regressie die stad geknel het, waarvan die glorie vergaan het weens Perikles se populistiese beleid.[27] Volgens nog 'n historikus, Justin Daniel King, het radikale demokrasie mense individueel bevoordeel, maar die stadstaat geskaad.[31] Daarteenoor stel Donald Kagan voor dat Perikles se demokratiese maatreëls die basis was vir 'n onaanvegbare politieke voorsprong.[32] Kimon het naamlik die nuwe demokrasie uiteindelik aanvaar, en het nie die burgerskapwet teëgestaan na hy in 451 v.C. uit bannelingskap teruggekeer het nie.[33]

Leier van Athene

wysig

Die moord op Ephialtes in 461 v.C. het die weg gebaan vir Perikles om sy gesag te konsolideer.δ[›] By die gebrek aan enige robuuste opposisie na die verbanning van Kimon, het die onaanvegbare leier van die demokratiese party ook die onbetwisde leier van Athene geword. Hy het feitlik ononderbroke regeer tot sy dood in 429 v.C..

Eerste Peloponnesiese oorlog

wysig
Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Eerste Peloponnesiese oorlog.
 
"Phidias toon die fries van die Parthenon aan Perikles, Aspasia, Alkibiades en vriende", deur Sir Lawrence Alma-Tadema, 1868, Birmingham Museum & Kunsgalery

Perikles het sy eerste militêre ekskursies onderneem tydens die Eerste Peloponnesiese oorlog, wat deels veroorsaak is deur Athene se alliansie met Megara en Argos en die daaropvolgende reaksie van Sparta. In 454 v.C. het hy Sikyon en Akarnania aangeval.[34] Hy het daarna 'n onsuksesvolle aanslag geloods teen Oiniadai in die Korinthiese golf, voor 'n terugkeer na Athene.[35] In 451 v.C., word gesê dat Kimon uit verbanning teruggekeer het en 'n vyfjarige wapenstilstand met Sparta beding het, na 'n voorstel deur Perikles, 'n voorval wat 'n skuif in Perikles se politieke strategie ingelei het.[36] Perikles mag die belang van Kimon se bydrae besef het, tydens die voortgaande konflikte teen die Peloponnesiërs en die Perse. Anthony J. Podlecki voer egter aan dat hierdie oriënteringskuif 'n versinning is van antieke skrywers ten einde Perikles se veranderbaarheid te bewys.[37]

Plutarchus meld dat Kimon 'n magsdelingsooreenkoms met sy opponente gesluit het, waarvolgens Perikles sy interne beleid kon deurvoer, terwyl Kimon as leier van die Atheense weermag, eksterne kampanjes kon onderneem.[38] Indien sodanige ooreenkoms wel bereik is, sou dit neerkom op 'n konsessie deur Perikles dat hy nie 'n groot strateeg is nie. Kagan glo dat Kimon homself aangepas het by die nuwe omstandighede en 'n politieke huwelik voorgestel het tussen die Perikleaanse liberale en Kimoniese konserwatiewes.[33]

In die mid 450s het die Atheners 'n onsuksesvolle ekskursie van stapel gestuur om 'n Egiptiese opstand teen Persië te ondersteun, wat gelei het tot 'n uitgerekte beleg van 'n Persiese vesting in die Nyldelta. Die kampanje het uitgeloop op 'n ramp van aansienlike omvang toe die beleërende mag verslaan en uitgewis is.[39] In 451–450 v.C. het die Atheners troepe gestuur na Siprus. Kimon het die Perse verslaan in die Slag van Salamis, maar sterf aan 'n siekte in 449 v.C.. Perikles het na bewering beide missies na Egipte en Siprus geloods,[40] alhoewel sommige navorsers, soos Karl Julius Beloch, aanvoer dat die afvaardiging van sodanige groot vloot in die gees van Kimon se beleid sou geskied.[41]

Bydraend tot die verwikkelde verslag van hierdie periode is die Vrede van Kallias, wat na bewering die vyandighede tussen die Grieke en Perse sou beëindig. Selfs die bestaan van hierdie verdrag word ernstig betwyfel, terwyl die besonderhede en afhandeling daarvan ewe onduidelik is.[42] Ernst Badian glo dat 'n vrede tussen Athene en Persië reeds in 463 v.C. beding is (met die Atheense ingrypings in Egipte en Siprus as skendings van die verdrag), en herbeding is met die afsluiting van die kampanje in Siprus, sodat vredesterme vanaf 449–448 v.C. van krag was.[43] John Fine, daarenteen, impliseer dat die eerste vrede tussen Athene en Persië in 450–449 v.C. gesluit is, danksy Perikles se strategiese opsomming van die impak van voortgaande konflik met Persië, en die gevolglike aftakeling van Athene se vermoë om haar invloedsfeer in Griekeland en die Egeïese See te verbreed.[42] Kagan glo dat Perikles vir Kallias, 'n swaer van Kimon, benut het as 'n simbool van eenheid en hom telkens aangewend het by onderhandeling van belangrike verdrae.[44]

In die lente van 449 v.C., het Perikles die Kongresbepaling voorgestel, wat uitgeloop het op 'n vergadering ("Kongres") van alle Griekse state ten einde die kwessie van herbouing van Griekse tempels (wat deur die Perse vernietig is) te bespreek. Die Kongres het misluk weens Sparta se standpunt, maar Perikles se werklike doelstellings by die Kongres bly onduidelik.[45] Sekere historici meen dat hy 'n soort konfederasie wou aanspoor in samewerking met alle Griekse stede; ander meen dat hy Atheense leierskap wou promoveer.[46] Volgens die historikus Terry Buckley was die doelstelling van die Kongresbepaling die verkryging van 'n nuwe mandaat vir die Deliese bond en vir die heffing van "phoros" (belasting).[47]

"Onthou verder, dat indien jou land oor die grootste naam in die hele wêreld beskik, dit is omdat sy nooit geswik het voor rampspoed nie; omdat sy meer lewens en inspanning in oorlog belê het as enige ander stad, en vir haarself 'n mag verwerf het, groter as enige tot dusvêr bekend, waarvan die herinnering tot die laaste nageslag sal deurslaan."
Perikles se Derde Rede volgens Thukydides (II, 64) γ[›]

Tydens die Tweede heilige oorlog het Perikles die Atheense weermag gelei teen Delphi, en het Phokis se alleenreg op die orakel herstel.[48] In 447 v.C. het Perikles sy mees beroemde ekskursie onderneem, naamlik die verdrywing van barbare uit die Thrakiese skiereiland van Gallipoli, ten einde Atheense koloniste daar te vestig.[4][49] Op hierdie tydstip is Athene egter aansienlik op die proef gestel deur 'n aantal opstande onder haar vennote (of, meer presies, haar onderdane). In 447 v.C. het die oligarge van Thebe saamgesweer teen die demokratiese faksie. Die Atheners het hul onmiddellike oorgawe geëis, maar, na die Slag van Koroneia, was Perikles gedwonge om die verlies van Boiotië te aanvaar, ten einde die vryheid van Atheense krygsgevangenes te beding.[9] Met Boiotië in vyandige hande, het Phokis en Lokris van die magsgreep ontsnap en is gou beheer deur vyandige oligarge.[50] In 446 v.C. het 'n gevaarliker opstand uitgebreek. Euboia en Megara het gerebelleer. Perikles het die see na Euboia oorgesteek met sy troepe, maar is gedwing om terug te keer na die Spartaanse weermag Attika ingeval het. Deur omkopery en onderhandeling, het Perikles 'n onmiddellike bedreiging ontlont, en die Spartane het tuiswaarts gekeer.[51] Toe Perikles later geouditeer is vir sy hantering van publieke geld, is 'n uitgawe van 10 talente bevind as nie genoegsaam geregverdig nie, aangesien die amptelike dokumente slegs daarna verwys het as 'n uitgawe vir 'n "besonder ernstige oogmerk". Nietemin was die "ernstige oogmerk" (naamlik die omkoopbedrag) so opvallend dat die ouditeure die uitgawe gemagtig het sonder amptelike inmenging of selfs 'n ondersoek.[52] Na die Spartaanse bedreiging afgeweer is, het Perikles weereens die kanaal na Euboia oorgesteek om die opstand daar te bedwing. Hy het 'n strawwe oordeel gefel oor die landhere van Chalkis, wat hulle eiendomme moes afstaan. Die inwoners van Istiaia, wat die bemanning van 'n Atheense trireme uitgewis het, is verdryf en vervang deur 2 000 Atheense setlaars.[52] Die krisis is amptelik ten einde gebring deur die Dertigjarige Vrede (winter van 446–445 v.C.), waarin Athene meeste van haar besittings en belange op die Griekse vasteland afgestaan het wat sedert 460 v.C. verkry is, met beide Athene en Sparta wat voorgeneem het om nie te poog om die ander se vennote te onderwerp nie.[50]

Finale stryd met die konserwatiewes

wysig

In 444 v.C. was die konserwatiewe en demokratiese faksies in 'n felle stryd gewikkel. Die ambisieuse nuwe leier van die konserwatiewes, Thukydides, (nié die historikus van dieselde naam nie), het Perikles beskuldig van losbandigheid, en sy aanwending van die fondse vir die lopende aanbouingsplan gekritiseer. Thukydides het aanvanklik geslaag om die gemoedere van die ekklesia in sy guns te beklink, maar toe Perikles, as leier van die demokrate, sy aanhef neem, het hy die konserwatiewes in die skadu gestel. Perikles het beslissend geantwoord, met 'n voorneme dat die stad vergoed word vir alle uitgawes rakende sy private eiendom, met die veronderstelling dat hy die opgawe van toedelings in sy eie naam sal tref.[53] Sy repliek is begroet met applous, en Thukydides het 'n onverwagte terugslag beleef. In 442 v.C. het die Atheense publiek Thukydides geostrakeer vir 10 jaar en Perikles was weereens die onbetwisde oppergesag van die Atheense politieke arena.[53]

Atheense beheer oor haar alliansievennote

wysig
 
Borsbeeld van Perikles, gebaseer op Kresilas, Altes Museum, Berlyn

Perikles wou Atheense heerskappy oor haar alliansievennote vestig, en Atheense leierskap oor Griekeland afdwing. Die proses waardeur die Deliese Bond in 'n Atheense ryk omskep is, het volgens algemene beskouing voor Perikles se termyn 'n aanvang geneem,[54] namate verskillende vennote in die Bond verkies het om skatting aan Athene te betaal, eerder as om skepe vir die Bondsvloot te beman. Dié transformasie is egter bespoedig en voltrek deur maatreëls wat deur Perikles geïmplementeer is.[55] Die eindstappe in die oorgang na 'n ryk mog die resultaat van die Atheense neerlaag in Egipte wees, wat die stad se heerskappy oor die Egeë in gedrang gebring het, en aanleiding tot die opstand van verskillende vennote, soos Milete en Erythrai, gelei het.[56] Óf weens 'n regverdigbare vrees vir haar veiligheid na die Egiptiese neerlaag en vennoteopstande, óf as voorwendsel ten einde die Bond se fondse te beheer, het Athene die alliansie se skatkis in 454–453 v.C. van Delos na Athene verskuif.[57] Teen 450–449 v.C. was die opstande van Milete en Erythrai onder bedwang en is Atheense gesag oor haar alliansievennote herstel.[58] Om en by 447 v.C. het Klearchos die Geld- en Matestandaard voorgestel, wat Atheense silwermunte, gewigte en mate by alle alliansievennote verpligtend gemaak het.[47] Volgens een van die Geldstandaard se strengste maatreëls, sou surplus van die munt bestem wees vir 'n spesiale fonds, en enigeen wat selfs 'n ander aanwending sou voorstel, sou aan die doodstraf onderhewig wees.[59]

Dit was van die alliansie se skatkis wat Perikles die nodige fondse onttrek het om sy ambisieuse bouplan uit te voer, met die "Perikleaanse Akropolis" as middelpunt, wat ingesluit het die Propylaia, die Parthenon en die goue standbeeld van Athena, gesmee deur Perikles se vriend, Phidias.[60] In 449 v.C. het Perikles 'n bepaling uitgevaardig om die aanwending van 9 000 talente te magtig vir 'n omvattende herbouingsprogram van Atheense tempels.[47] Angelos Vlachos, 'n Griekse akademikus, het uitgewys dat die aanwending van die alliansie se skatkis, soos deur Perikles aangehef en uitgevoer, histories een die grootste geldverduisterings moet wees; hierdie wanspandering het egter sekere van die antieke wêreld se mees aangrypende kunsartefakte tot gevolg gehad.[61]

Samiaanse oorlog

wysig
Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Samiaanse oorlog.

Die Samiaanse oorlog was een van die laaste opspraakwekkende militêre gebeure wat die Peloponnesiese oorlog voorafgegaan het. Na Thukydides se ostrakisme is Perikles jaarliks herverkies tot generaalskap, die enigste amp wat hy ooit amptelik sou beklee, alhoewel sy invloed groot genoeg was om hom die de facto leier van die stadstaat te maak. In 440 v.C. was Samos in 'n oorlog gewikkel met Milete om beheer van Priëne, 'n antieke Ioonse stad aan die voetheuwels van Mykale. Toe die Milesiane die onderspit delf het hulle Athene genader om hul saak teen die Samiane aan te hoor.[62] Toe die Atheners die twee opponente aansê om gevegte te staak en hul saak aan 'n arbitrasie te Athene voor te lê, het die Samiane geweier.[63] Op sy beurt het Perikles 'n bepaling uitgereik om 'n veldtog na Samos af te vaardig, en het "hul bevolking veroordeel dat, alhoewel hulle beveel is om hul vyandelikhede teen die Milesiane te staak, hulle nie gehoor gegee het nie".ε[›] In 'n seeslag het die Atheners, aangevoer deur Perikles en die ander nege generaals, die magte van Samos verslaan en 'n administrasie op die eiland gevestig volgens hul goeddunke.[63] Toe die Samiane rebelleer teen Atheense gesag, het Perikles die rebelle gedwing tot oorgawe in 'n uitmergelende beleg van agt maande, wat aansienlike ontevredenheid onder die Atheense seemanne tot gevolg gehad het.[64] Perikles het dan 'n opstand in Bisantium ondergesit, voor hy na Athene teruggekeer het om 'n begrafnisrede te voer ter ere van die soldate wat tydens die veldtog gesneuwel het.[65]

Tussen 438-436 v.C. het Perikles die Atheense vloot aangevoer in Pontus en vriendelike betrekkinge aangegaan met die Griekse stede van die streek.[66] Perikles het ook gefokus op interne projekte, soos die verskansing van Athene (die aanbou van die "middelmuur" om en by 440 v.C.), en op die stigting van nuwe kleruchies, soos Andros, Naxos en Thurii (444 v.C.), asook Amphipolis (437–436 v.C.).[67]

Persoonsaanvalle

wysig
 
Aspasia van Miletus(c. 469 – c. 406 v.C.), Perikles se gesel

Perikles en sy vriende was nooit gevrywaar van persoonsaanvalle nie, aangesien vooraanstaande figure in demokratiese Athene, steeds nie kon aanspraak maak op absolute gesag nie.[68] Net voor die uitbreek van die Peloponnesiese oorlog, het Perikles en twee van sy nouste kollegas, Phidias, en Perikles se gesel Aspasia, die teiken van 'n reeks persoons- en geregtelike aanvalle geword.

Phidias, aangestel oor alle bouprojekte, is eerstens beskuldig van verduistering van goud wat bestem was vir die standbeeld van Athena, en dan van oneerbiedigheid in die smee van die Slag van die Amasones op die skild van Athena, waar hy 'n kaalkopfiguur ingesluit het wat homself suggereer op sy oudag, benewens die insluiting van 'n noue ewebeeld van Perikles in geveg met 'n Amasone.[69] Perikles se vyande het verder 'n vals getuie, ene Menon, teen Phidias na vore gebring.

Aspasia, met 'n erkende vermoë as redevoerster en raadgeefster, is aangekla dat sy die vroue van Athene korrupteer ten einde Perikles se afwykings te bevredig.[70][71][72][73] Die beskuldigings teen haar was moontlik niks meer as onbewese laster nie, maar die hele verloop was 'n besonder bitter ervaring vir Perikles. Alhoewel Aspasia vrygespreek is danksy 'n seldsame emosionele uitbarsting van Perikles, het sy vriend Phidias in die gevangenis gesterf, terwyl nog 'n vriend van Perikles, Anaxagoras, deur die ekklesia ondersoek is vir sy godsdienstige sieninge.[69]

Benewens hierdie aanvanklike vervolgings, was Perikles persoonlik in die ekklesia se visier, toe hulle hom versoek het om sy klaarblyklike losbandigheid met, en wanadministrasie van publieke fondse te verklaar.[71] Volgens Plutarchus, het Perikles die komende verhoor so gevrees dat hy die Atheners verhoed het om in te gee aan die Lakedaimoniërs.[71] Beloch glo selfs dat Perikles die oorlog bewimpel het om sy politieke posisie tuis te beveilig.[74] Gevolglik was Athene, met die uitbreek van die Peloponnesiese oorlog, in die sonderlinge situasie waar sy haar toekoms sou toevertrou aan 'n leier wie se voortreflikheid pas, vir die eerste keer in meer as 'n dekade, onder ernstige verdenking gebring is.[9]

Peloponnesiese oorlog

wysig
Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Peloponnesiese oorlog.

Omtrent die oorsake van die Peloponnesiese oorlog is baie gedebateer, maar heelparty antieke historici het die blaam geplaas op Perikles en Athene. Plutarchus blyk te glo dat Perikles en die Atheners die oorlog uitgelok het deur die najaag van hul wedywerende en strydlustige politiek "met 'n soort arrogansie en 'n voorliefde vir onenigheid".στ[›] Thukydides suggereer dieselde, en glo die rede vir die oorlog was Sparta se vrees vir Atheense mag en uitbreiding. Hierin mag Thukydides egter teen Sparta bevooroordeeld wees, aangesien hy algemeen gesien word as 'n aanhanger van Perikles.ζ[›]

Aanloop tot die oorlog

wysig
 
Anaxagoras en Perikles deur Augustin-Louis Belle (1757–1841)

Perikles was oortuig dat die oorlog teen Sparta, wat nie haar afguns jeens die Atheense oorhand kon verdoesel nie, onafwendbaar was of selfs verwelkom moes word.[75] Daarom het hy nie gehuiwer om troepe na Korkura (huidige Korfoe-eiland) te stuur, om die Korkuraanse vloot by staan in hul stryd teen Korinthe nie.[76] In 433 v.C. het die vyandige vlote teen mekaar te staan gekom in die Seeslag van Sybota en 'n jaar later het die Atheners teen Korinthiese koloniste geveg in die Veldslag van Poteidaia; hierdie twee konflikte het grootliks bygedra tot Korinthe se blywende neid jeens Athene. In dieselde tydperk het Perikles die Megariese bepaling uitgereik, wat met 'n moderne handelsverbod vergelykbaar is. Volgens die voorsienings van die bepaling, is Megariaanse koopmanne uitgesluit van die mark te Athene en die hawens van die ryk. Hierdie verbod het die Megariaanse ekonomie geknel en het die brose vrede met Sparta gestrem, wat in alliansie met Megara was. Volgens George Cawkwell, 'n prelektor in antieke geskiedenis, het Perikles met hierdie bepaling die Dertigjarige Vrede geskend "maar, miskien, met die skyn van 'n verskoning".[77] Die Atheners se regverdiging was dat die Megariane die heilige veld wat aan Demeter toegewy is, verbou het, en benewens toevlug gebied het aan wegloperslawe, gedrag wat die Atheners as oneerbiedig beskou het.[78] Na konsultasie met haar vennote, het Sparta 'n afvaardiging na Athene gestuur wat sekere toegewings geëis het, soos die onmiddellike ekspulsie van die Alkmaionide familie, insluitend Perikles, en die opheffing van die Megariese bepaling. Daar is met oorlog gedreig indien nie gehoor gegee word nie. Die opvallende doelwit van hierdie voorstelle was die oprui van 'n konfrontasie tussen Perikles en die volk; 'n situasie wat inderdaad 'n paar jaar later sou ontstaan.[79] Die Atheners het hulself in dié stadium egter nog sonder aarseling agter Perikles se voorstelle geskaar. In die eerste legendariese redevoering wat Thukydides aan Perikles toedig, adviseer Perikles die Atheners om nie aan die eise toe te gee nie, aangesien hulle militêr sterker as hul opposisie was.[80] Perikles was nie bereid om eensydige toegewings te maak nie, weens sy oortuiging dat "indien Athene sou toegee in die saak, Sparta dan sekerlik met verdere eise sou kom".[81] Gevolglik het Perikles die Spartane gevra om 'n quid pro quo. In ruil vir 'n terugtrekking van die Megariese bepaling, het die Atheners van Sparta geëis dat die praktyk van periodiese ekspulsies van buitelanders uit hul gebied (xenelasia) beëindig word, en dat die outonomie van Sparta se vennotestede erken word, 'n versoek wat sou aandui dat Sparta se oorhand ook onregverdig was.[82] Die terme is verwerp deur die Spartane, en met beide kante onwillig om te skik, is voorbereidings getref vir oorlog. Volgens Athanasios G. Platias en Konstantinos Koliopoulos, professore in strategiese studies en internasionale politiek, het "Perikles oorlog gekies, eerder as onderwerping aan knellende eise".[81] 'n Verdere oorweging wat Perikles wel mog beïnvloed, was die kommer oor toenemende opstande in die ryk indien Athene haarself as toegeeflik sou voordoen.[83]

Eerste jaar van die oorlog (431 v.C.)

wysig
 
Die Parthenon, 'n meesterstuk deur Perikles aangevoor, van die suidekant gesien

In 431 v.C., toe vrede reeds in ernstige gedrang was, het Archidamos II, die koning van Sparta, 'n nuwe afvaardiging na Athene gestuur, wat weereens sou vra dat die Atheners toegee aan Sparta se eise. Hierdie delegasie is egter toegang tot Athene geweier, aangesien Perikles reeds 'n resolusie uitgereik het dat geen Spartaanse delegasie tot Athene toegelaat sou word indien die Spartane reeds tot enige vyandige militêre aksies sou oorgegaan het nie. Die Spartaanse weermag was toe reeds saamgetrek te Korinthe, en, deur dit aan te voer as 'n vyandige aksie, het die Atheners die afgevaardigdes toegang geweier.[84] Met sy finale poging tot onderhandeling afgewys, het Archidamos Attika binnegeval, maar het egter geen Atheners daar gevind nie; Perikles, bewus dat Sparta se strategie sou wees om Atheense gebied in te val en te plunder, het reeds maatreëls getref om die totale bevolking van die streek tot binne die mure van Athene te verskuif.[85] Geen spesifieke rekord bestaan wat aandui hoe dit Perikles presies sou geluk om die hele Attiese bevolking te oortuig om na die gedrang van die stadsgebied te verskuif nie. Vir die meerderheid het dit die prysgawe van hul land en voorvaderlike heiligdomme ingehou, en 'n volkome aanpassing van lewensstyl.[86] Daarom, alhoewel hulle ingestem het om te trek, was baie plattelanders nie te gelukkig met Perikles se besluit nie.[87] Perikles het sy landgenote bygestaan met advies oor hul huidige sake, en hulle verseker dat, indien die vyand nie sy eie plase sou plunder nie, hy sy eiendom aan die stad sou afstaan. Hierdie belofte is gemotiveer deur sy kommer dat Archidamos, met wie hy bevriend was, sy landgoed van plundering sou ontsien, òf as 'n vriendskapsgebaar, òf as 'n berekende politieke aksie, gemik daarop om Perikles te vervreem van sy steungroep.[88]

" Want die hele aarde is die graftombe van roemryke manne; nie net word hulle herdenk deur suile en inskripsies in hul vaderland nie, maar in vreemde lande oorleef daar 'n ongeskrewe huldeblyk aan hulle, nie op stene gegraveer nie maar in die harte van manne."
Perikles se Begrafnisrede soos aangeteken deur Thukydides (2.43) γ[›]

In elk geval was die Atheners ontstoke oor die plundering van hul plase wat hierop gevolg het, en het gou begin om indirek hul misnoeë jeens hul leier bekend te maak, wat menige geglo het, hulle tot die oorlog betrek het. Selfs wanneer daar opbouende druk was, het Perikles nie toegegee aan eise vir onmiddellike aksie teen die vyand nie, of van sy aanvanklike strategie afgewyk nie. Hy het ook 'n sameroeping van die ekklesia vermy uit vrees dat die menigte, vertoorn deur die onbestrede plundering van hul plase, oorgehaal kon word om die ongebreidelde Spartaanse mag op die slagveld aan te durf.[89] Aangesien sameroeping van die vergaderings geskied het na die goeddunke van die aflossende presidente, die sg. "prytane", het Perikles geen amptelike insae in die skedulering daarvan gehad nie; tog was die agting waarmee Perikles deur die prytane bejeën is, blykbaar voldoende om hul te oorreed tot samewerking.[90] Terwyl die Spartaanse mag steeds in Attika vertoef, het Perikles 'n vloot van 100 skepe uitgestuur om die kusstreke van die Peloponnese te plunder en die ruitery beveel om die gestroopte plase naby die stadsmure te bewaak.[91] Met die terugtrek van die vyand en die beëindiging van hul strooptog, het Perikles 'n dekreet voorgestel waarvolgens die stadsowerhede 1 000 talente en 100 skepe sou opsy sit, vir die gebeurlikheid waar Athene deur 'n vlootmag aangeval sou word. Volgens die strengste voorsiening van die dekreet sou selfs 'n voorstel vir 'n alternatiewe aanwending van die fondse of skepe, die doodstraf ten gevolg hê. In die herfs van 431 v.C. het Perikles die Atheense magte aangevoer met die inval van Megara en enkele maande later (winter van 431–430 v.C.) sy monumentale en emosionele begrafnisrede gelewer, waarin hy eer betuig het aan die Atheners wat vir hul stad gesterf het.[92]

Laaste militêre kampanjes en dood

wysig
 
'n Antieke Atheense ostrakon wat Perikles seun van Xanthippos tevergeefs aanwys vir ostrakisme; hy is trouens nooit geostrakeer nie.

In 430 v.C. is Attika vir 'n tweede keer deur die Spartaanse weermag geplunder, maar Perikles was onversetlik en het geweier om sy aanvanklike strategie te wysig.[93] Onwillig om die Spartaanse weermag op die slagveld te ontmoet, het hy weereens 'n see-ekspedisie geloods vir 'n strooptog op die kusstreke van die Peloponnese, hierdie keer met 100 Atheense skepe.[94] Volgens Plutarchus, het 'n sonsverduistering die bemannings ontsenu net voor hul vertrek, maar Perikles het die sterrekundige kennis wat hy by Anaxagoras opgedoen het aangewend om hulle gerus te stel.[95] In die somer van dieselde jaar het 'n epidemie uitgebreek wat verwoesting gesaai het onder die Atheners.[96] Die presiese aard van die plaag is onseker, en is al deurtastend gedebatteer.η[›] Nietemin het die stad se lot, meegebring deur die epidemie, 'n nuwe vlaag van publieke ergernis veroorsaak, en Perikles was genoop om homself te verdedig in 'n emosionele finale toespraak, waarvan 'n weergawe deur Thukydides oorgelewer is.[97] Dit word as 'n monumentale rede beskou, wat baie onthul van Perikles se inbors, benewens sy bitterheid jeens sy landgenote se onerkentlikheid.[9] Inmiddels kon hy die publieke gramskap onder bedwang hou en die venyn trotseer, maar dit het sy plaaslike vyande eindelik geluk in hul strewe om hom te ondermyn; hulle het geslaag om hom van die generaalskap te ontsê, en hom te beboet ten bedrae van 'n geskatte 15 tot 50 talente.[98] Antieke bronne meld Kleon, 'n opkomende en dinamiese protagonis van die Atheense politieke arena in die oorlogstyd, as die publieke aanklaer in Perikles se verhoor.[98] Nietemin, binne bestek van 'n jaar, in 429 v.C., het die Atheners Perikles nie net vergewe nie, maar hom ook herverkies tot strategos.θ[›] Hy is heraangestel in bevel van die Atheense strydmag en het al die militêre operasies van die jaar 429 v.C. aangevoer, met die hefbome van mag aldus weereens in sy hande.[9] In daardie jaar egter, moes Perikles toesien hoe beide sy legitieme seuns by sy eerste vrou, naamlik Paralos en Xanthippos, sterf aan die epidemie. Sy moraal was geknou, hy het in trane uitgebars en nie eens die samesyn van Aspasia kon hom vertroos nie. Hy het self aan die plaag gesterf in die herfs van die jaar 429 v.C..

 
Perikles en Aspasia bewonder die reuse-standbeeld van Athena in Phidias se ateljee, skildery deur Hector Leroux (1682–1740)

Net voor sy dood, was Perikles se vriende om sy bed vergader, besig om sy deugde in vredestyd op te noem en sy nege oorlogstrofeë te benadruk. Perikles, alhoewel sterwend, het hulle gehoor en onderbreek, deur uit te wys dat hulle nagelaat het om sy fraaiste en vernaamste titel vir bewondering te vermeld; "want", het hy gesê, "geen lewende Athener het ooit om my ontwil gerou nie".[99]

Perikles het gelewe tydens die eerste twee en 'n halwe jaar van die Peloponnesiese oorlog, en volgens Thukydides was sy dood 'n ramp vir Athene, aangesien sy opvolgers nie sy kwaliteite gestand gedoen het nie; hulle was geneig om al die swak gebruike van die gepeupel aan te hits en het 'n onbestendige beleid gevolg, deur gewildheid na te streef, eerder as bruikbaarheid.[100] Met hierdie bitter opmerkings bekla Thukydides nie alleen die verlies van 'n man vir wie hy bewondering gehad het nie, maar word hy ook die voorbode van die kwyning van Athene se unieke glorie en grootsheid.

Verwysings

wysig
  1. ↑ L. de Blois, An Introduction to the Ancient World, 99
  2. ↑ S. Muhlberger, Periclean Athens.
  3. ↑ S. Ruden, Lysistrata, 80.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 "Pericles". Encyclopaedia Britannica. (2002). 
  5. ↑ Herodotos, VI, 131.
  6. ↑ 6,0 6,1 Plutarchus, Perikles, III.
  7. ↑ V.L. Ehrenberg, From Solon to Socrates, a239.
  8. ↑ L. Cunningham & J. Reich, Culture and Values, 73.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 "Pericles". Encyclopaedia The Helios. (1952). 
  10. ↑ 10,0 10,1 Plutarchus, Perikles, IV
  11. ↑ Plato, Alkibiades I, 118c
  12. ↑ M. Mendelson, Many Sides, 1
  13. ↑ Plutarchus, Perikles, VI en Plato, Phaidros, 270a
  14. ↑ "Pericles". Oxford Classical Dictionary. (1996). 
  15. ↑ S. Hornblower, The Greek World, 479–323 BC, 33–4
  16. ↑ Plutarchus, Perikles, XVI
  17. ↑ Plutarchus, Perikles, VII
  18. ↑ Plutarchus, Perikles, IX
  19. ↑ 19,0 19,1 Aristoteles, Konstitusie van Athene, 27
  20. ↑ Plutarchus, Kimon, XV
  21. ↑ 21,0 21,1 Fornara-Samons, Athens from Cleisthenes to Pericles, 24–25
  22. ↑ 22,0 22,1 Plutarchus, Perikles, IX
  23. ↑ L.J. Samons, What's Wrong with Democracy?, 80
  24. ↑ Plutarchus, Kimon, XVI
  25. ↑ Fornara-Samons, Athens from Cleisthenes to Pericles, 67–73
  26. ↑ R. Martin, An Overview of Classical Greek History
  27. ↑ 27,0 27,1 K. Paparrigopoulos, History of the Greek Nation, Ab, 145
  28. ↑ Aristoteles, Konstitusie van Athene, 24 en Politiek, 1274a
  29. ↑ L.J. Samons, What's Wrong with Democracy?, 65
  30. ↑ Fine, The Ancient Greeks, 377–8
  31. ↑ J.D. King, Athenian Democracy and EmpirePDF (135 KiB), 24–25
  32. ↑ D. Kagan, The Outbreak of the Peloponnesian War, 79
  33. ↑ 33,0 33,1 D. Kagan, The Outbreak of the Peloponnesian War, 135–136
  34. ↑ Thukydides, 1.111
  35. ↑ P.J. Rhodes, A History of the Classical Greek World, 44
  36. ↑ Plutarchus, Kimon, XVII
  37. ↑ A.J. Podlecki, Perikles and his Circle, 44
  38. ↑ Plutarchus, Perikles, X
  39. ↑ J. M. Libourel, The Athenian Disaster in Egypt, 605–15
  40. ↑ H. Aird, Pericles: The Rise and Fall of Athenian Democracy, 52
  41. ↑ K.J. Beloch, Griechische Geschichte, II, 205
  42. ↑ 42,0 42,1 J. Fine, The Ancient Greeks, 359–361.
  43. ↑ E. Badian, The Peace of Callias, 1–39.
  44. ↑ D. Kagan, The Outbreak of the Peloponnesian War, 108.
  45. ↑ Plutarchus, Perikles, XVII
  46. ↑ Wade-Grey, The Question of Tribute in 449/8 B. C., 212–29.
  47. ↑ 47,0 47,1 47,2 T. Buckley, Aspects of Greek History 750–323 BC, 206.
  48. ↑ Thukydides, 1.112 en Plutarchus, Perikles, XXI
  49. ↑ Plutarchus, Perikles, XIX
  50. ↑ 50,0 50,1 Fine, The Ancient Greeks, 368–69.
  51. ↑ Thukydides, 2.21 en Aristophanes, The Acharnians, 832
  52. ↑ 52,0 52,1 Plutarchus, Perikles, XXIII
  53. ↑ 53,0 53,1 Plutarchus, Perikles, XIV
  54. ↑ T. Buckley, Aspects of Greek History 750–323 BC, 196.
  55. ↑ H. Butler, The Story of Athens, 195
  56. ↑ D. Kagan, The Outbreak of the Peloponnesian War, 98
  57. ↑ T. Buckley, Aspects of Greek History 750–323 BC, 204.
  58. ↑ R. Sealey, A History of the Greek City States, 700–338 BC, 275.
  59. ↑ S. Hornblower, The Greek World 479–323 BC, 120.
  60. ↑ J. M. Hurwit, The Acropolis in the Age of Pericles, 87 etc.
  61. ↑ A. Vlachos, Thucydides' Bias, 62–63.
  62. ↑ Thukydides, 1.115
  63. ↑ 63,0 63,1 Plutarchus, Perikles, XXV
  64. ↑ Plutarchus, Perikles, XXVIII
  65. ↑ R. Sealey, A History of the Greek City States, 310
  66. ↑ C.J. Tuplin, Pontus and the Outside World, 28
  67. ↑ Plutarchus, Perikles, XI en Plato, Gorgias, 455e
  68. ↑ Fornara-Samons, Athens from Cleisthenes to Pericles, 31
  69. ↑ 69,0 69,1 Plutarchus, Perikles, XXXI
  70. ↑ Suda, artikel Aspasia
  71. ↑ 71,0 71,1 71,2 Plutarchus, Perikles, XXXII
  72. ↑ N. Loraux, Aspasie, l'étrangère, l'intellectuelle, 133–164
  73. ↑ M. Henry, Prisoner of History, 138–139
  74. ↑ K.J. Beloch, Die Attische Politik seit Perikles, 19–22
  75. ↑ A.J. Podlecki, Perikles and his Circle, 158
  76. ↑ Thukydides, 1.31–54
  77. ↑ G. Cawkwell, Thucydides and the Peloponnesian War, 33
  78. ↑ T. Buckley, Aspects of Greek History 750–323 BC, 322.
  79. ↑ Thukydides, 1.127
  80. ↑ Thukydides, 1.140–144
  81. ↑ 81,0 81,1 A.G. Platias-C. Koliopoulos, Thucydides on Strategy, 100–03.
  82. ↑ A. Vlachos, Thucydides' Bias, 20
  83. ↑ V.L. Ehrenberg, From Solon to Socrates, 264.
  84. ↑ Thukydides, 2.12
  85. ↑ Thukydides, 2.14
  86. ↑ J. Ober, The Athenian Revolution, 72–85
  87. ↑ Thukydides, 2.16
  88. ↑ Thukydides, 2.13
  89. ↑ Thukydides, 2.22
  90. ↑ D. Kagan, The Peloponnesian War, 69
  91. ↑ Thukydides, 2.18 en Xenophon(?), Konstitusie van Athene, 2
  92. ↑ Thukydides, 2.35–46
  93. ↑ Thukydides, 2.55
  94. ↑ Thukydides, 2.56
  95. ↑ Plutarchus, Perikles, XXXV
  96. ↑ Thukydides, 2.48 en 2.56
  97. ↑ Thukydides, 2.60–64
  98. ↑ 98,0 98,1 Plutarchus, Perikles, XXXV
  99. ↑ Plutarchus, Perikles, XXXVIII
  100. ↑ Thukydides, 2.65

Bibliografie

wysig
  • Swart, Marius J.: Nogtans leiers. Kaapstad: Nasou, 1969.
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Perikles&oldid=2707533"