Provinsie van Koningin Adelaide

British Kaffraria Brits-Kaffrarië Kolonie van die Britse Ryk 1835 – 1866 → Ligging van Brits-Kaffrarië Kaart wat die ligging van die provinsie aandui Hoofstad King William’s Town 32°53′S 27°24′O Regering Provinsie Historiese era Nuwe Tyd  - Stigting 1835  - Ontbinding 1866 Population  - 1858 est. 52 535

Die Provinsie van Koningin Adelaide was 'n provinsie van die Kaapkolonie. Sedert 1847 is die gebied bekend as Brits-Kaffrarië en dit was vanaf 1866 weer deel van die Kaapkolonie. In 1981 is die gebied die kern van die Ciskei totdat dit in 1994 weer deel word van die provinsie Oos-Kaap.

Die Kaapse goewerneur, sir Benjamin D'Urban was vasbeslote om 'n einde te maak aan die aanhoudende Kaapse grensoorloë deur 'n grens daar te stel wat maklik verdedig en geadministreer kan word. Daarom het hy in Mei 1835 teen die einde van die Sesde Grensoorlog die gebied oos van die koloniale grens tot by die Groot-Keirivier, van sy oorsprong in die Stormberg, langs die Wit-Keirivier tot by die monding van die Kei as 'n nuwe provinsie met die naam Koningin Adelaide verklaar. As wesgrens is die Keiskammarivier, die Tyhumerivier, Gaikaskop, die Winterberge, Swart-Keirivier, die Klaas Smitsrivier en die Stormberg vasgestel. In die gebied het hy 'n groot aantal forte laat bou, naamlik Fort Beresford, Fort Hill, Fort Murray (al drie langs die Buffelsrivier), Fort Wellington, Fort Warden, Fort Waterloo, Fort Cox en Fort White. Wes van die Keiskammarivier is Fort Montgomery Williams, Fort Thomson en Fort Peddie gebou.

Die lojale Rarabe-stam van die Xhosa is toegelaat om daar te woon en die stamhoofde het 'n beperkte mate van regeringsmag en die gewoontereg behou, maar by elke stamhoof is 'n blanke regeringsagent geplaas. Hulle sou egter Britse burgers word onder 'n Britse resident, kol. Harry Smith, gevestig in die nuwe hoofstad King William's Town. Dit was 'n ingrypende afwyking van vorige beleid. Vir die eerste maal is daar nou 'n amptelike poging om die gesag van die hoofmanne te verminder, die Xhosa oor te haal tot die Westerse leefwyse en die Christelike geloof.

Omdat hierdie beleid die grens veiliger gemaak het, was die Britse setlaars en die grensboere in hul skik daarmee. Die filantrope onder leiding van die sendeling dr. John Philip, Andries Stockenström (die oud-landdros van Graaff-Reinet), en die Xhosa-hoofman Jan Tshatso (Tzatzoe) het by die Britse minister van kolonies, lord Charles Glenelg, beswaar aangeteken teen die nuwe grensreëlings. Gevolglik is die Britse beheer oor die gebied opgehef en het die grens teruggeskuif na die Keiskammarivier. Hierdie optrede van die Britse regering het bygedra tot die Groot Trek.

Bibliografie

• Davenport, T.R.H.: South Africa – a modern history. Johannesburg: MacMillan. 1977. ISBN 0-86954-028-9
• Gie, S.F.N.: Geskiedenis vir Suid-Afrika of Ons Verlede. Deel 2 (1795-1918). Kaapstad: UUB, 1955.
• Stockenström, Eric: Historiese Atlas van Suid-Afrika. Stellenbosch: Pro Ecclesia, 1928.