Berge van Suid-Afrika

   Hierdie artikel behoort versmelt te word met Lys van bergpieke in Suid-Afrika.
Maak seker om die inhoud te skuif na die bladsy wat reeds aan Wikidata gekoppel is!
Indien altwee gekoppel is, sien hier.

Die berge van Suid-Afrika is van kernbelang as opvanggebiede van water vir huishoudelike sowel as nywerheidsgebruik.

Agtergrond

Suid-Afrika lê grotendeels hoog bo seespieël. Vanaf die see styg die land vinnig en steil na duisend en meer meter binne ‘n redelike kort afstand. Opvallend is hoe die berge in rye gerangskik is amper ewewydig aan die kus. Soms is daar een reeks, soms twee en soms selfs drie. Hulle is nie orals aaneenlopend nie, maar nooit is hulle heeltemal weg nie. Die wisselende verskil in hoogte, die steiltes en afstand van die see was ‘n ontsaglike hindernis vir die vroeë baanbrekers met hul perde en ossewaens op pad na die binneland. Geslagte later se pad-, pas- en spoorlynbouers het met dieselfde versperrings te kampe gehad. Riviere wat in die binneland ontspring het, het diep klowe in hierdie ring van berge gekerf om by die see uit te kom. Die bekendstes is Meiringspoort by Prins Albert, Karoopoort by Ceres, Toorwaterpoort by Uniondale en Gamkapoort (by die Gamkapoortdam) en Seweweekspoort, beide in die omgewing van Ladismith.

Namakwaland

Suid van die Oranjerivier in Namakwaland is afgesien van die Bokkeveldberge weinig ander beduidende berge. Daar is maar enkele pieke hoër as ‘n 1000 m. Rondom die Olifantsrivier is ‘n wye opening waar die 300 m-kontoerlyn vir ‘n 110 km die binneland in swaai.

eerste ketting

Daarna kom die steil berge van die Wes-Kaap: Sederberge, Kouebokkeveldberge, Hexrivierberge, Groot-Winterhoekberge, Groot-Drakensteinberge, Hottentots-Hollandberge en die Sonderendrivierberge. Al hierdie berge is rondom valleie met dorpe soos Clanwilliam, Citrusdal, Tulbagh, Ceres, Worcester, De Doorns, Villiersdorp, Paarl, Franschhoek, Stellenbosch en Somerset-Wes. Vanaf die Hexrivierberge loop die Langeberge van wes na oos. Hulle loop vir 200 km verby Swellendam, Heidelberg en Riversdal tot by die poort van die Gouritsrivier by Herbertsdale. Van daar af staan die bergreeks bekend as die Outeniquaberge tot by die Keurboomsrivier en die Bitourivier (dus net oos van Plettenbergbaai en op ongeveer die grens tussen die Wes- en die Oos-Kaap. Die kusreeks is van daar af bekend as die Tsitsikammaberge. Hulle is suid van die Kammanassieberge en verdwyn net voor Humansdorp.

tweede ketting

‘n Tweede reeks berge ongeveer ewewydig aan die eerste reeks aan die kus begin by Ladismith en is soms slegs maar ‘n 100 km landinwaarts van die Langeberge en die Outeniquaberge. Eers is daar die Swartberge wat strek verby Oudtshoorn tot by Willowmore. In ‘n soms onderbroke reeks gaan dit ooswaarts verder as die Baviaanskloofberge, Groot-Winterhoekberge (Oos-Kaap) en die Suurberge. Dan volg verder oos die Winterberge (tot by King William’s Town) en die Amatholeberge.

derde ketting

‘n Derde reeks berge ook van wes na oos en dus ook amper ewewydig met die eerste twee reekse en die see is die Roggeveldberge (begin by Calvinia), die Nuweveldberge (naby Beaufort-Wes en die Sneeuberge (noord van Graaff-Reinet). Hierdie onderbroke reekse word later voortgesit in die Bamboesberge en die Stormberge. Van die Stormberge ooswaarts begin die Drakensberge. Aan die noordpunt van die Drakensberge is die Soutpansberge. Van die noorde van KwaZulu-Natal tot amper by die Limpoporivier strek die Lebomboberge tussen die Drakensberge en die see.

kleiner bergreekse

Verder is daar in die land ‘n opvallende aantal kleiner bergreekse. In die omgewing van Prieska en Kuruman is die Koranaberge, Kurumanheuwels, Langberge en die Asbesberge. Die Pilanesberge is noord van Rustenburg, die Waterberge by Mokopane en die Magaliesberge by Pretoria.

belangrikheid

Die hoeveelheid reën wat oor ‘n gebied uitsak staan in direkte verband tot die hoogte van die berge. Daarom speel die berge so ‘n groot rol in die ekonomie van Suid-Afrika. Dit is veral belangrik by die groter bergreekse soos die Swartberge, Drakensberge en die Soutpansberge. Ongelukkig is geen berge in die land hoog genoeg om vir lang periodes met sneeu bedek te wees. Tussen die berge is soms uiters vrugbare valleie, waar swaar reën op die berge lei tot standhoudende riviere met water wat vir besproeiing aangewend kan word. Goeie voorbeelde hiervan is die Hexriviervallei en die Klein-Karoo met sy Olifantsrivier.

Lees ook

• Lys van bergpieke in Suid-Afrika

Bibliografie

• Hey, Douglas: Alles wat Lewe. 'n Tweede keur uit Die Burger-rubriek "Bewonder en bewaar". Kaapstad: Tafelberg, 1977. ISBN 0-624-00993-9