Bespreking:Heks van Hexrivier

Hierdie artikel is in 2020 vir voorbladstatus benoem, maar die gemeenskap het die benoeming afgekeur of nie voldoende ondersteun nie. Dit beteken nie hierdie artikel het nie voorbladpotensiaal nie. Skaaf gerus daaraan en help die genoemde probleme oplos. As jy meen dit het intussen so verbeter dat dit nou op die voorblad kan pryk, kan jy dit gerus weer benoem.

Eliza se van

Is ek dom of lees ek net iets verkeerd? Maar as Eliza se pa die Hugenoot Pierre Savoye was, hoekom was haar van dan Meiring? Mieliestronk (kontak) 20:54, 9 April 2018 (UTC)

@Gebruiker:Mieliestronk. Want dit is duidelik twee verskillende verhale! Ek het dit nou bygewerk, u moet daardie artikel van Grobbelaar lees wat ek by die artikel toegevoeg het. Dit het my skoon verbyster. Ons is vir byna 28/29 jaar lank in die duister gehou bloot omdat Tydskrif vir Letterkunde nie openlik toeganklik was nie. Dit spyt my dat ek nou Nienaber se werk verlê het. As ek (ooit) weer die boek in die hande kry, sal ek ook sy woorde weergee. Tot dan moet ons maar tevrede wees met die moderne weergawes. Suidpunt (kontak) 12:51, 6 Augustus 2019 (UTC)

Ek gaan net my ou inskrywing hier los, as iemand daarna soek:

Onder die Hugenote wat hulle aan die Kaap gevestig het, was daar ene Pierre Savoye met sy vrou en dogter. Met die vlug oor die Franse grens na Nederland sterf die enigste seun. Met Eliza, die dogter, het hulle toe na die Kaap gekom.

Savoye het deur die nouste vlyt gou op die been gekom, sy plaas in Drakenstein verkoop en na 'n ander in die Hexriviervallei, genaamd Buffelskraal, getrek.

Omdat Eliza besonder mooi, van edel bloed en daarbenewens fyn opgevoed was, het baie jongmans om haar hand meegeding. Van almal het sy 'n jong man, Jean Durand, uitgekies. Voor sy hom egter die jawoord wou gee, moes hy eers, soos die ridders van ouds, 'n kordaatstuk verrig om te toon dat hy haar werklik liefhet, en dat hy dapper genoeg is om met 'n edeldame te kan trou. Haar eis was dat hy vir haar die rooi blom (waarskynlik die Disa Grandiflora) wat bo teen die berg op die plaas groei, moet gaan pluk.

Hieroor het die jongman gelag en met sy snaphaan die Matroosberg uitgeklim.

Ná 'n paar uur se klim, het hy hom op die rots bevind en toe daarop gaan lê om oor die kant te kyk. Onder hom het hy die rooi blom gewaar en, ná heelwat moeite, gepluk; maar toe verbrokkel die krans, wat uit verweerde sandsteen bestaan het, en hy stort na benede.

Die veewagter het hom daar gekry. Sy dood het Eliza so aangetas dat sy nooit weer tot haar sinne gekom het nie.

Haar gesin moes haar bewaak. Dog een nag het sy ontsnap en haar van dieselfde rots afgewerp.

Die woord ,,HEKS” wat in verband met haar gebruik word in die legende wat na aanleiding van die droewige gebeure ontstaan het, is waarskynlik ontleen aan die Franse “La Belle Enchantresse”, soos die jongmans haar genoem het - 'n bynaam wat vertaal kan word as ,,Die betowerende vrou” of ,,Die bekoorlike towenares.”

Die legende wil lui dat elke volmaannag 'n wit gedaante op die hoë rotspunt gesien kan word - Eliza wat daar wag, voor haar sprong in die diepte.

Bogenoemde strook klaar nie met Grobbelaar se werk nie - Phillipe Durand is Jean Durand se seun; dis dus beter dat ek dit weglaat. Iets wat wel opval: Nienaber se teks (as dit ooit syne is, ek kan glad nie meer onthou nie) beklemtoon manhaftigheid; selfs roekelose manhaftigheid. Die nuwe weergawes fokus almal op die meisie se ydelheid. Suidpunt (kontak) 14:49, 6 Augustus 2019 (UTC)

@Suidpunt: Genade, Suidpunt, jy het omtrent 'n interessante storie oor die Heks tot die artikel toegevoeg. Ek het elke woord van die fassinerende nuwe inligting gelees. Wat my in een van die weergawes opval, is die feit dat Heks se minnaar in daardie relaas 'n ou sou gewees het met dieselfde name as ’n bekende hedendaagse digter-skrywer. Miskien moet ons die digter inlig sodat hy 'n lang verhalende gedig oor sy naamgenoot kan skryf! >>> Insake die sogenaamde "edelweiss-vertelling": Dit lyk net asof daar iewers vooraf 'n mededeling oor so iets was wat weggeval het, want die leser kom pront daarop af. Ek weet ook nie. Hoe ook al, dit is boeiende en nuttige inligting wat jy hier toegevoeg het, waarvoor baie navorsers en belangstellendes in die toekoms jou 'n groot dank verskuldig sal wees. Mieliestronk (kontak) 04:32, 8 Augustus 2019 (UTC)

@Mieliestronk: Met plesier. Ek is net bly dit is een X-file minder. Daar is nog heelwat artikels uit TvL wat ek moet bywerk. En dan moet ek my moue oprol vir ander vaktydskrifte. En, met omsigtigheid, die Vrye Weekblad.Suidpunt (kontak) 05:20, 8 Augustus 2019 (UTC)

wat was her naam en van 41.117.128.30 11:34, 6 Augustus 2023 (UTC)

Skakel herstel

Artikelnaam	Oorspronklike adres	Verander na
Die heks van die Hexriviervallei, Nuus24, 7 September 2009.	http://www.nuus24.com/Reis/Nuus/Die-heks-van-die-Hexriviervallei-20090907	http://archive.is/jdUkz

Vrouekeur

Daar is 'n paragraaf in die Vrouekeur van 8 Maart 2019 wat lui: Sy noem hulle op: die spookvrou wat as die heks van Hexrivier bekend geraak het, het glo kort na 1700 begin dwaal. In die Maart/April 1827-uitgawe van die Zuidafrikaansche Tijdschrift is 'n vertelling van 'n spookverskynsel opgeteken.

Ek skryf dit maar om iemand die moeite in die toekoms te spaar.

Wel, ek het verkeerdelik gedink dit verwys na ons heks: maar kyk mens hierna is dit 'n totale ander verhaal: op bl. 98.

Op bl. 99 kry ons wragtig nog van die ou voorbodes wat ek ken: Zoo zyn er ook vaste voorteekenen, b.v. als er eene hen kraait gelyk een haan, dat beteekent een doode in huis. Zoo de hond voor de deur huilt, dan zal er een lyk voorby gedragen worden. Is er een gedurig getik in de kamer, zoo zal er een kind sterven. Breekt er een spiegel zoo zal er iemand in huis zwaar ziek worden. Alsmede: suizen ons de ooren, dan wordt er van ons gesproken; doet zulks het regteroor, dan spreekt men goed, het linker, dan kwaad van ons; jeukt ons de regterhand zoo zal men geld ontvangen, de linker, dan moet men het uitgeven.

Ek ken net mooi die teenoorgestelde by laasgenoemde: as jou linkerhand jeuk, beteken dit jy gaan iets ontvang; jou regter, dan sal jy dit uitgee.Suidpunt (kontak) 11:25, 9 Augustus 2019 (UTC)

Al weer plagiaat? In Boerewysheid (1977:40) deur Pieter W. Grobbelaar kry ek presies daardie sin:

Spookgelowe is oeroud en het seker van die begin af by die Afrikaner voorgekom. Die spookvrou wat as die heks van Hexrivier bekend geraak het, sou al kort na 1700 begin dwaal het. In die "Zuid-Afrikaansche Tijdschrift" van Maart/April 1827 is reeds 'n vertelling omtrent 'n spookverskynsel opgeteken.

En dan, op bl. 234 word die verwysing gegee: Z.A. Tijdschrift, Maart/April 1827, p. 98.Suidpunt (kontak) 06:46, 19 Augustus 2019 (UTC)

Lawrence Green se In the land of the afternoon

Reg, op archive.org vind ek In the land of the afternoon:

The other pass that still enthralls me is the Hex River of notorious reputation. [...] There is a conflict of opinion about the orgins of the name Hex River. One view is that hex should be hek, meaning gate, as the pass is the gate from the low country to the Karoo. As far back as 1717 records show that the river was called Ekse rivier. But a heks (formerly spelt hex) is witch in Afrikaans. So many people have been killed in railway accidents on the Hex River pass that a sinister influence seems to lurk over the majestic mountains. During the First World War a troop train was derailed there; eight men of the Kaffrarian Rifles were killed and eighty-nine injured. A stone beacon with the names of the victims stands at the scene of the accident. Again, in 1928, eight were killed when some of the coaches of a passenger train overturned and caught fire. There have been other tragedies since then. This is the Hex River legend. Elise Savage, daughter of a Huguenot farmer in the Valley, was so beautiful that she had many suitors. She favoured one Jean Durand and devised a test for him. He had to bring her a red flower that grew on the ledges of the Hex River precipices. Eagerly the young lover set out on his quest, and after hours of climbing he saw the flower. He had it in his hand when he fell. Some time later a shepherd found the body - and the withered flower. When Elise Savage realized what she had done she climbed the mountain and threw herself off the ledge where the flower had grown. And now, on every moonlight night, so they say, you can see a white shape on a high point in the mountains.

Ek glo egter die meeste punte is al in die artikel behandel. Ek plaas dit net hier as iemand sou wonder. Ek weet net nie of ek daardie "Ekse" en "1717" onder tiponomie moet invoeg nie. Suidpunt (kontak) 15:54, 19 Augustus 2019 (UTC)

Nomineer artikel as voorbladkandidaat

Relaas geskuif vanaf Wikipedia:Kandidaatartikels_vir_voorblad op 17 Julie 2020 .

Ek nomineer hierdie artikel as voorbladkandidaat, nie omdat ek soseer hom op die voorblad wil sien nie, maar omdat ek wil hê ons moet eens en vir altyd die saak uitklaar rakende "eie" artikels rondom eie aanverwante (kultuur)sake.

Na my mening is dit veel makliker om artikels uit sê nou maar Italiaans, Frans, Duits, Nederlands en Engels te vertaal as byvoorbeeld om 'n eie artikel te skep van die Afrikaanse leefruimte. Ons sit verder ook met die probleem dat, soos my gesprek vroeg hierdie jaar met ons Katalaanse vriend dui (en geplaas op Geselshoekie), Wikimedia juis wil hê ons moet iets uit ons eie kultuurruimte weerspieël, hoewel ons ook nie ander kulture moet ignoreer nie.

Dit gaan nie soseer oor die nomineerder of die artikel as sodanig nie, maar wat ons kan doen om ook die eie kultuurgoed op die vertoonvenster uit te stal. Dit help nie ons verval in 'n vertaalkultuur nie.

Ons sit met die volgende probleme:

1. Nie alleen weens die COVID-19 nie, maar ook weens die afstande, en boeke wat stuksgewys op (tweedehandse) aanlynboekwinkels verskyn, is dit deksels moeilik om bronne in die hande te kry.

2. Wanneer 'n mens navorsing doen, sê nou maar oor 'n onderwerp waaroor daar nog geen boek geskrywe staan, of vaktydskrifartikel nie, loop jy die risiko om jou van "oorspronklike navorsing" skuldig te maak. Dit maak dit veral moeilik vir Afrikatale waarvan akademiese artikels rondom sekere kultuuraangeleenthede, byvoorbeeld die mokoro, heeltemal ontbreek.

3. Benewens punt no. 2, loop die spoor uiteindelik heeltemal dood. Daarmee bedoel ek 'n saak, soos in die geval van Heks van Hexrivier en Die vloek van Boontjieskraal kom tot 'n einde. Alleen die oorsprong word nagevors, maar sodra die mense uitsterf in die tydperk wanneer hierdie moderne mites ontstaan, dien die verhaal/treurmare bloot as stramien in ander blitsverkopers of platinumliedjies. Om die eenvoudige rede dat die mense wat as bron dien lankal uitgesterf het. Enigiets wat daarna volg is bloot spekulasie. Dan is daar ook die trosvormige akademie self wat vir 'n maand of wat op hol gaan oor 'n sekere tema (byvoorbeeld wetenskapsfiksie in 2012, en ook maar net omdat AfriFiksie in die literêre kryt geklim het) en dan geen enkele woord verder daaroor skryf tot 20 jaar later nie. Die Russiese woord "аврал", en die Duitse woord "Stoßarbeit" (paniekbevange inhaalwerk deur 'n spannetjie weens ongelykmatige vloei van bedrywighede) kom inderdaad by my op.

4. Die Afrikaanse kultuur is gans te jonk en die literêre bronne ook by dbnl.nl is te min. Kom ons kyk na (ru:Волколак), Gedierte van Gévaudan en (it:Questione_della_lingua_a_Ragusa) as sprekende voorbeelde. Ons sien die eersgenoemde mitologiese dier het 'n ryke geskiedenis oor die ganse Oosblok met verskeie persone wat elkeen hul kommentaar gelewer het. Die daaropvolgende handel aanvanklik oor die geskiedenis wat voorafgegaan het, waarna dit verval in spekulasie of 'n reeksmoordenaar daarby betrokke was. Ten tweede met Ragusa, vind ons ook 'n verhaal wat tot in Latynse bronne teruggevind moet word – 'n luukse wat ons helaas (met die uitsondering van Peter Kolbe en 'n paar Duitsers se Reisverhale aan die Kaap) nie het nie. Die naaste aan so 'n verskynsel wat ons kry is Sewe dae by die Silbersteins; daaroor is 4 boeke en 'n heelwat referate en verhandelings en proefskrifte geskryf wat nou nog nie afgehandel is nie.

Vir die Heks van Hexrivier kan ek klaar die tekortkominge insien, al is byna elke bron nagegaan waarvan ek bewus is (ook Lawrence Green, sien die besprekingsblad):

1. Daar is nie 'n prentjie van die Heksie nie (daar bestaan wel 'n voorblad van die boek wat ek het).
2. Die ellelange gedig van S.J. Pretorius sal tien teen een uitgehaal moet word (Grobbelaar beskou dit as 'literêr swak', maar ek is meer gepla oor die oordrag van die verhaal daarin – onder andere is die 'gestorwe geliefde' met 'n draagbaar die huis ingedra, waarna mademoiselle van haar trollie afraak).
3. Die vertaling naas die Frans sal moet uit (want daar is 'n wet teen geblokte aanhalings).
4. Die geblokte aanhaling van Uys sal ook moet uit.
5. Daar word te swaar gesteun op Pieter W. Grobbelaar se navorsing (want hy is al mens, as sprokiesnavorser, wat daadwerklik sy tyd aan die saak toegewy het). Dit laat ook die vraag ontstaan hoeveel bronne daar dan moet wees: jy kan nie bloed uit 'n klip tap nie.
6. Die Engelse aanhaling by die toponimie sal tien teen een vertaal moet word, of heeltemal verwyder moet word.

En dis maar dit. Ek luister graag na julle voorstelle.Suidpunt (kontak) 09:21, 5 Julie 2020 (UTC)

• Neutraal – Die eerste vraag wat altyd by my opkom as ek iets eie aan Afrikaans/Suid-Afrika wil skryf is: Waar kry ek inligting waarop daar nie kopiereg is nie? Ondanks my jare in die gedrukte media het ek nie genoeg kennis oor die saak nie, want ek was nooit ’n skrywer nie, en ek het ook nie hope en hope ou Afrikaanse boeke waaruit ek lang opstelle kan skryf nie. Die uiteinde is dat ek maar eerder weer iets vertaal om aan die veilige kant te bly. Afrikaanse bronne is beperk, daar is kopiereg op en die meeste goed waarvan die kopiereg verval het, is verouderd. Ek sal ook versigtig wees om ander mense te vertrou om tussen die fyn draadjies van kopiereg deur te trap. As ek bv. na die artikel hier bo kyk, wonder ek dadelik: Op hoeveel van die inligting is daar kopiereg en wat gaan mense doen wat sien die kopiereg op hul werk word op Wikipedia geskend? ~ Burgert (kontak) 15:20, 5 Julie 2020 (UTC)

Kommentaar @Burgert Ek vind jou rede so goed, ek gaan dit sommer by my een artikel-in-wording voeg! Suidpunt (kontak) 14:52, 17 Julie 2020 (UTC)

Ek het so pas teksgedeeltes van die Engelse artikel Chesapeake Bay in 'n publikasie gevind wat deur kopiereg beskerm word. Die hele Engelse projek is deurspek met regstreekse aanhalings uit beskermde werke. Dikwels is dit net een of twee sinnetjies, soms meer. Dele van die Engelse Wikipedia val dus nie onder die lisensie wat deur die redigeerders genoem word nie. In elk geval moet die toestemming van die betrokke kopiereghouer(s) verkry word voordat 'n vertaling van enige werk in 'n vreemde taal in Afrikaans gepubliseer word. Ons vaar moontlik beter as ons inligting van ander bronne begin verwerk tot 'n selfstandige artikel wat dan onder ons vrye lisensies beskikbaar gestel kan word. Voyageur (kontak) 15:46, 5 Julie 2020 (UTC)

Die Afrikaanse Volksgeloof

Ek wil net hiermee byvoeg dat ek hierdie bron die aand van 08 September 2020 en daaropvolgende oggend van 09 September 2020 deurgelees het. Daar is geen verwysing na hierdie legende nie, al is 500 vraelyste dwarsoor Suid-Afrika aan verskeie organisasies en skole gestuur om inligting in te win (en slegs 80 daarvan beantwoord is - gegewe die gesukkel per pos). Dit wil dus al hoe meer lyk of die "legende" sy ontstaan op die skoolbanke gekry het deur die voorgeskrewe literatuur. Suidpunt (kontak) 07:35, 9 September 2020 (UTC)

De oorsprong der Kaapsch-Hollandsche volksoverleveringen

Op 25 September 2020 het ek die hele boek klaar gelees. Schonken noem slegs "heks" kom feitlik glad nie meer in die Afrikaanse volksgeloof voor nie. Dit word nog slegs as pejoratief aangewend en dit kom nog in Hexrivier voor, maar oor die agtergrond daarvan gaan delf hy nie te diep nie (bl. 164):

Het is verblijdend, in verband hiermede vast te kunnen stellen, dat van geloof aan heksen geen spoor meer over is. Zelfs het woord ‘heks’ is alleen als scheldwoord en als riviernaam (Hexrivier) bekend.

Die oorspronklike Duitse weergawe (Die Wurzeln der Kapholländischen Volksüberlieferungen) lui (S. 73):

Es ist erfreulich, in dieser Beziehung feststellen zu können, dass von Hexenwahn keine Spur vorhanden ist. Selbst das Wort „heks" ist nur als Schimpfwort und als Flussname (Hexrivier) bekannt.

Suidpunt (kontak) 15:37, 25 September 2020 (UTC)