C.P. Hoogenhout

Casparus Peter Hoogenhout (11 Maart 1843 – 13 Januarie 1922) was 'n vroeë Afrikaanse skrywer. Hy was 'n lojale ondersteuner van die Afrikaanse Taalbeweging; tewens was hy 'n stigterslid van die Genootskap van Regte Afrikaners en het reeds in 1873 in die taal begin skryf. Hy het waarskynlik van sy eerste vertalings van die Bybel in Afrikaans gedoen. Hy het ook dikwels bydraes vir Die Afrikaanse Patriot geskryf onder die naam Oom Jan wat Versies Maak. Hy skryf ook onder die skuilname Klaas Waarzegger Jr. en Cupido. Hy tree in 1908 af as onderwyser en is in 1922 oorlede.

C.P. Hoogenhout
Gebore	Casparus Peter Hoogenhout 11 Maart 1843 Amsterdam, Nederland
Sterf	13 Januarie 1922 (op 78) Wellington, Kaapkolonie
Nasionaliteit	Suid-Afrika
Beroep	Skrywer, onderwyser
Bekend vir	Taalstryder

Een van sy bekendste aanhalings is:

Engels! Engels! Alles Engels! Engels wat jy sien en hoor; In ons skole, in ons kerke word ons moedertaal vermoor.

Lewe en werk

Vroeë lewe en herkoms

Casparus Peter Hoogenhout is op 11 Maart 1843 in Amsterdam, Nederland gebore as die oudste kind van Nicolaas Hoogenhout (1818–1873, seun van Pieter Hoogenhout en Alida van Henten) en sy vrou Wynanda Elizabeth Imker (1823–1856, dogter en enigste kind van Casper Imker en Elizabet Smit). Hy het ’n suster Elizabeth (1844–1847) wat jonk oorlede is. Sy ander suster Alida is ’n paar dae na geboorte in 1846 oorlede. Dieselfde lot tref die tweeling (Pieter en nog ’n Alida) wat eweneens ’n paar dae na hulle geboorte op 27 Desember 1851 oorlede is. Sy broer Nicolaas (1850–1913) is die enigste een van die ander kinders wat ook ’n volwassene word. Al die lede van sy familie spandeer hulle leeftyd in Amsterdam in Nederland. Sy moeder sterf wanneer hy slegs dertien jaar oud is en wanneer sy vader weer trou (met Maria Elisabeth de Haan) is die verhouding tussen hom en sy stiefmoeder so sleg dat hy onder invloed van professor U.G. Lauts, ’n Nederlander wat hom in hierdie tyd doelgerig vir emigrante na Suid-Afrika beywer het, besluit om eerder na Suid-Afrika te kom.

Aankoms in Suid-Afrika

Teen 1860 stap hy in Kaapstad aan wal en werk die eerste paar jaar na sy aankoms as klerk op die kantoor van die firma O.J. Truter in St. Georgestraat. Truter was sekretaris van die Kaapse kommissie vir kinder-immigrasie. Hoogenhout was op hierdie jong ouderdom en sonder ouerlike toesig en liefde maklik beïnvloedbaar en hy beland dan ook onder die verkeerde invloed van die ouer Nederlandse immigrant F.W. van der Gendt. Op 3  Mei 1864 verskyn Hoogenhout in die Kaapse Hooggeregshof op aanklagte van vervalsing van wissels in die name van O.J. Truter en A.W. van der Merwe, dat hy bankboekies gesteel het van die twee Hollandse immigrante Johannes de Vries en W.J. Wolvers en van “opdrossing”, wat vermoedelik beteken dat hy onregmatiglik uit die diens van O.J. Truter gedros het. Hy word in die Hooggeregshof in Kaapstad skuldig bevind op die aanklagte teen hom en tot vyf jaar dwangarbeid gevonnis. Dit is onbekend of hy sy volle vonnis uitgedien het, maar hy was voor 1870 reeds uit die tronk en in die Paarl. Uit sy latere lewensgeskiedenis is dit duidelik dat hy homself ten volle gerehabiliteer het en ten spyte van ’n wankelrige begin en etlike terugslae, inderdaad ’n groot sukses van sy lewe gemaak het.

Invloed van Arnoldus Pannevis

Ds. G.W.A. van der Lingen van die Paarl neem hom na sy vrylating onder sy beskerming en hy word dan as deel van sy algemene rehabilitasie as onderwyser opgelei, sonder om formeel te kwalifiseer. Sy leermeester is Arnoldus Pannevis, wat in hierdie tyd onderwys gee aan Van der Lingen se skool in die Paarl en met wie Hoogenhout bevriend raak, ’n vriendskap wat sou duur tot Pannevis se dood in 1884. Hoogenhout kom ook onder Pannevis se invloed tot bekering, waarna hy ’n streng godsdienstige lewe lei.

Persoonlike lewe

Sy eerste onderwyspos is op die plaas Zeekoegat van Jan Louw oorkant die Bergrivier, waarna hy op 3 Augustus 1874 by die Groenbergskool op die plaas Welbedacht aangestel word. Hier gee hy onderwys tot met sy aftrede. By die skool ontmoet hy vir Catharina Maria (Cato) le Roux (nooiensvan Marais – gebore 25 Junie 1847 en oorlede 31 Oktober 1942), die dogter van Frans Marais van die plaas Olifantskop wat voorsitter was van die skoolkomitee van die Groenbergskool. Haar man, Jacob le Roux, met wie sy getrou het toe sy twintig was, het haar ’n paar jaar vroeër tragies ontval toe hy maar 26 jaar oud was en hulle seuntjie Pieter slegs een jaar en nege maande.

Hulle trou op 29 Maart 1875 en uit die huwelik word ses kinders, Nicolaas Marais (Klaas) (1876–1932), Johanna (Nôi) Retief (1877–1905), Francois Paulus (Frans) (1880–1941), Petrus Imker (1884–1970), Daniël Marais (Danie) (1885–1951) en Wynanda Elizabeth (Wynie) (1888–1936), gebore. Die eerste seun, Klaas, is taalkundige, Direkteur van Onderwys in die Transvaal en stigterslid van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns, terwyl Imker later administrateur van Suidwes-Afrika en ambassadeur na Nederland word. Imker skryf later self en Op die delwerye verskyn van hom, terwyl hy ook die Afrikaanse woorde skryf vir etlike Engelse liedere, onder meer die baie bekende Kom ons gaan blomme pluk in die vlei en Die brug op ons plaas. Frans word advokaat en is later besturende direkteur van die Koöperatiewe Wolboerevereniging in Durban.

Die gesin bly aanvanklik in die skoolgebou van die Groenbergskool en die woonhuis en die skool is eers na vier jaar geskei en vergroot. Die Departement van Onderwys staan in 1879 die skoolkomitee van Groenberg se versoek toe om die skool tot ’n graad twee-skool te verhoog en die toelae is tot £56 per jaar verhoog. Op 20 Oktober 1881 rig Hoogenhout ’n versoek aan die owerhede dat aangesien hy reeds etlike jare in die onderwys staan en bevredigende werk lewer, hy ’n amptelike onderwyssertifikaat behoort te ontvang sodat hy permanent aangestel kan word. Hierdie versoek word toegestaan en die sertifikaat uitgereik sonder dat hy eksamen skryf. In Januarie 1884 word Cornelia Stucki, dogter van die bekende onderwyser M.J. Stucki van Blouvlei, as Hoogenhout se assistente aangestel. Voor haar was mejuffrou A.M. Marais vir drie maande daar. Uit die inspekteursverslae blyk dit dat hierdie skool goed bestuur is deur Hoogenhout. Benewens sy werk as onderwyser, preek hy ook meermale in die naby geleë sendingkerk vir bruin mense in Bovlei, terwyl hy ook sekretaris is van die Christelike Werkersvereniging te Groenberg. In 1904 doen hy aansoek om siekteverlof en sy seun Imker neem waar in sy plek. Hy is grootliks afwesig tot en met 1908 omdat sy gesond-heid nie verbeter nie. Hy tree dus in 1908 formeel af en gaan op pensioen. Desnieteenstaande sien hy steeds tot op baie hoë ouderdom die eksamenskrifte van die Taalbond na.

Bydrae tot die Afrikaanse taal

Hy is een van die leiersfigure in die Eerste Taalbeweging en woon die stigtingsvergadering van die Genootskap van Regte Afrikaners (GRA) op 14 Augustus 1875 in die Paarl aan huis van Gideon Malherbe by. Wanneer Di Patriot as mondstuk van die GRA uitgegee word, is hy die eerste letterkundige redakteur, wat met sy voorbeeld as Oom Jan wat versies maak groot invloed uitoefen op die leserspubliek en daarin slaag om die mense sover te kry om ook hulle hand te waag aan gediggies en ander bydraes. Hy speel dan ook ’n belangrike rol om die aspirant-skrywers van raad te bedien. In hierdie tyd is hy ook mederedakteur van die Nederlandse Het Zuid-Afrikaansch Tijdschrift en skryf verskeie Nederlandse gedigte vir hierdie blad, wat hoofsaaklik in sy rubrieke Boerderij en Gezellig Tijdverdrijf geplaas word. Boer-derij gee raad aan boere en hy vertaal ook goeie artikels uit buitelandse tydskrifte, terwyl Gezellig Tijdverdrijf gewoonlik verskillende soorte raaisels bevat het. Baie van die hoofartikels van Di Patriot is ook deur hom geskryf. Saam met D.F. du Toit (Oom Lokomotief) verlaat hy die redaksie van Di Patriot in 1891, wanneer hulle nie langer kan saamstem met die politieke sienswyse van S.J. du Toit nie.

Tot met sy dood op 13 Januarie 1922 woon hy op die plaas Optenhorst in die Bovlei naby Wellington, waar sy stiefseun Pieter le Roux boer. Hy word begrawe in die kerkhof van die Bovlei-kerk naby Wellington, waar hy dikwels gepreek het.

Skryfwerk

Sy letterkundige oeuvre is hoofsaaklik didakties en nasionalisties van aard, met beperkte letterkundige waarde. Die enorme waarde daarvan in kultuur-historiese verband en die groot rol wat hy gespeel het in die ontwikkeling van die skryftaal en aanmoediging aan medeskrywers en lesers kan egter nie onderskat word nie. Op prosagebied lewer hy belangrike werk. Sy skrywersloopbaan begin met ’n anonieme brief in De Zuid-Afrikaan van 12 April 1873, opgevolg met nog een op 5 Julie 1873. Hierin bepleit hy die vertaling van die Bybel in Afrikaans, hoofsaaklik sodat die gewone mense, wit en bruin, ook die Bybel in hulle eie taal kan lees. Met hierdie briewe begin die stryd vir die erkenning van Afrikaans met alle erns in die openbare pers.

Bybelvertaling

Uit die Statebybel vertaal hy in 1873 Matteus 28 en in 1878 die volledige Markus, maar hierdie vertalings word nie gepubliseer nie. Die vertaling van Matteus 28 het hy na De Kerkbode gestuur, wat dit waarskynlik vernietig het sonder om eers ontvangs te erken. Gelukkig het Hoogenhout ’n afskrif van die vertaling gemaak, sodat hierdie eerste proewe van ’n vertaling van die Bybel in Afrikaans tog bewaar gebly het en afgedruk is in P. J Nienaber se inleiding van die herdruk van Josef en Catharina in 1940.

Skrywerk wat bydrae tot die Eerste Afrkaanse Taalbeweging

Hy speel ’n belangrike rol in die beginjare van die Eerste Afrikaanse Taalbeweging, onder meer met sy Gesprekke tussen oom Jan Vasvat en neef Daantjie Loslaat, wat tussen 1873 en 1875 in De Zuid-Afrikaan verskyn onder die skuilnaam Klaas Waarzegger Jr. In hierdie gesprekke is oom Jan die verpersoonliking van die verstandige en lojale Afrikaner, wat die regte van Afrikaans bevorder, terwyl Daantjie Loslaat nog van die waarde van Afrikaans oortuig moet word. Benewens Afrikaans word in hierdie stukke ook die politieke en nasionale sake van die tyd aangeraak.

Eerste kinderboek in Afrikaans

Reeds in 1873 verwerk hy Die geskiedenis van Josef voor Afrikaanse kinders en huissouwens in hulle eige taal geskrywe deur een vrind, wat as die eerste kinderboek in Afrikaans beskou kan word. Hierin slaag hy goed daarin om hierdie bekende Bybelverhaal binne die begripsvermoë van die jong leser oor te vertel. As een van die eerste boeke in Afrikaans is die verskyning daarvan angstig afgewag en verwek dit groot opspraak in die koerante, met sterk steun en ewe sterk afkeur wat oor die taal uitgespreek word.

Eerste Afrikaanse novelle

Catharina, die dogter van die advokaat word allerweë beskou as die eerste novelle wat in Afrikaans verskyn en wen dan ook die eerste Afrikaanse prysvraag vir ’n letterkundige werk, wat deur Di Patriot uitgeskryf is. Die verhaal verskyn aanvanklik as vervolgverhaal in Di Patriot onder Hoogenhout se skuilnaam Klaas Waarzegger Jr. In hierdie werk van kultuurhistoriese belang maak die skrywer openlik propaganda vir die Afrikaanse taal en kultuur. Catharina is die dogter van ’n Afrikaansgebore advokaat in Kaapstad, wat egter neersien op sy afkoms en eerder as Engelsman wil deurgaan. Hy praat dus slegs Engels en beweeg in die Engelse sosiale kringe. Deur die bemoeienis van ’n peettante beland Catharina op ’n Afrikaanse skool en besef waar haar wortels lê. Sy raak verlief op die Afrikaanse boer David, die broer van haar skoolvriendin Lenie. Haar pa voel egter dat ’n Afrikaanse boer benede sy stand is en laat die jongman per brief weet dat hy van sy attensies op sy dogter moet afsien. Hoogmoed kom egter voor ’n val en die advokaat, wat altyd bokant sy vermoë geleef het, speel bankrot, wat die weg ooplaat vir Catharina en David om te kan trou. As baanbrekerswerk is hierdie novelle van besondere belang, maar die taalgebruik is nog onbeholpe, die karakters slegs verteenwoordigend van tipes, met ’n verteller wat die objektiwiteit van die verhaal verbreek deur uit te wei oor allerlei aangeleenthede wat nie in verband met die verhaal staan nie. Volgens die getuienis van Hoogenhout se seun, dr. N.M. Hoogenhout, in ’n artikel in Die Brandwag van 1 November 1919, is die gebeure in Catharina nie gefantaseer nie en is dit gegrond op werklike gebeure en werklike persone. Bogenoemde twee werke word in 1940 herdruk onder die titel Josef en Catharina en P.J. Nienaber skryf ’n insiggewende inleiding met baie agtergrondsinligting oor Hoogenhout se lewe en werk vir hierdie publikasie.

Eerste Afrikaanse bundel met kinderverhale en versies

Eerste Afrikaanse printjies boeki ver soet kinders is die eerste bundel met kinderverhale en -gediggies in Afrikaans, wat onder die skuilnaam Oom Jan wat versies maak verskyn. Hierdie boekie verskyn in 1879 en word in 1885 heruitgegee in ’n vermeerderde en verbeterde uitgawe.

Skryfwerk saam met S.J. du Toit

Hoogenhout is saam met S.J. du Toit ook medewerker aan verskeie publikasies, die belangrikste waarvan waarskynlik is Die geskiedenis van ons land in die taal van ons volk. Hierin versorg hy saam met Gideon Malherbe die gedeelte oor Die Kaap onder die Hollanders en hy skryf ook ’n gedeelte van die laaste hoofstuk.

Vertaalwerk

Verskeie boeke word ook deur hom vertaal, die vernaamste waarvan is Die wege des Heeren met George Muller (’n vertaling van A narrative of some of the Lord’s dealings with George Muller, written by himself) en saam met E.J. du Toit Di vinger Gods en sewe ander verhale (waarskynlik uit Nederlands in Afrikaans vertaal), terwyl hy ook ’n rekenboek vir skoolgebruik uit Nederlands vertaal onder die titel Uw en mijn cijferboekje. De watergeneeskunde is ’n verwerking van James Blake se Engelse werk oor hierdie onderwerp.

Digkuns

Hy skryf veral ’n groot aantal gedigte en is waarskynlik die belangrikste digter van die Eerste Taalbeweging. Uit sy gedigte spreek sy intense patriotisme en ook ’n besondere hekeltalent, waarmee hy verskeie instansies en persone met satire en humor bespotlik maak. Van sy bekendste gedigte in Afrikaans is Die Afrikaanse volkslied (in samewerking met Arnoldus Pannevis, D.F. du Toit en S.J. du Toit), Ons toekomstige volkslied en Vooruitgang, waarin hy hekel met die verengelsingsbeleid van sy dag en begin met die alombekende wanhoopskreet “Engels, Engels, alles Engels, Engels wat jy sien en hoor”.

In Die noitjies van die Onderveld trek hy te velde teen die verengelste Boeredogters van die Wellingtonse kosskole. Sommige van sy verse is geestig, soos Moeilikheid om liedjies te maak op ’n Boereplaas (oorspronklik gepubliseer in Di Patriot van 15 Junie 1876), waar die poging om te dig telkens gesteur word deur ’n hond, die huishulp of ’n kind, of die kinderlike My vroutjie het ’n seun gekry, wat beskryf hoe die klein knapie lyk.

Jan Bantjies is ’n verhaal in versvorm, waar Jan sy werkgewer oorreed om ook in Kaapstad aan die groot perdewedren deel te neem. Die Kapenaars lag toe hulle hom en sy boereperd sien, maar moet hulle spot sluk toe Jan die wedren wen.

Romantiese ballades sluit in Helena en Eduard en Hendrik en Fidelia, vlot rympies sonder veel oorspronklikheid van segging. Laasgenoemde vertel die verhaal van die twee minnaars se liefde, waar die liefde bo rykdom seëvier.

Uitnodiging aan Annie verskyn in Di Patriot van 14 Oktober 1876 onder die skuilnaam Cupido en is een van die eerste liefdesversies in Afrikaans.

Sy mees geslaagde spotgedigte is waarskynlik Di mislukte Jameson komplot, De dappere Moneypenny, Piet Faure (oor ’n prokureur van die Paarl) en Vonke, laasgenoemde oor die toetsingsregkwessie in Transvaal waarin regter J.G. Kotze ’n belangrike rol speel en Hoogenhout die regter se naam goed gebruik om humor aan die vers te verleen.

Verskeie van die verse getuig van sy vaderlandsliefde, soos De westelike nederlaag der Britse troepen te Isandoela in Zoeloeland op de dag der zonsverduistering, 22 Januarie 1879 en Ter verjaring van Hare Majesteit Koningin Victoria, ook van 1879, waar hy van die geleentheid gebruik maak om by die Engelse te pleit om Transvaal terug te gee aan die inwoners daarvan.

Wanneer die Eerste Vryheidsoorlog tog in 1881 uitbreek, dig hy in onder andere Bede om hulp voor de Transvaal, Transvaalse volkslied, Die Slag by Bronkers Spruit, Die Slag van Lange Nek (waarin Piet Joubert en sy dapper troepe se oorwinning besing word) en Slag van Majubaberg oor die veldslae en met Feestzang en Transvaalse lofpsalm oor die blydskap oor die herwonne vryheid. Vredelied in Di Patriot van 1 April 1881 is ’n danksegging oor die vrede wat gesluit is. Alledaagse aangeleenthede word ook berym, soos die stigting van Di Patriot en die uitbreiding van intekenare. Die Britse bedreiging teen die Zuid-Afrikaansche Republiek van Transvaal in die negentigerjare van die negentiende eeu, wat eindelik uitloop op die Anglo-Boereoorlog, gee ook aanleiding tot ’n aantal verse. Misgerekend is gerig aan Jameson en Rhodes na die mislukte Jameson-inval, Engelands klokkenluider is ’n kritiek op die Engelse hofdigter wat Jameson en sy “helde” aangespoor het tot die inval en Aan het adres van Star en Advertiser en alle vijanden der Zuid-Afrikaansche Republiek incluis gee hy die goeie advies om “stil en houdt de bek” te wees. Na afloop van die ongelyke stryd in hierdie oorlog praat hy weer sy volk moed in met gediggies soos Goede Hoop? en Tot afscheid van Milner 1905. Sy teleurstelling met die houding van baie Afrikaners wat hulle die Engelse juk, ook van die taal, laat welgeval en hulle eie taal verwaarloos kry uiting in verse soos De Moedertaal en ’n Afgeluisterde gesprek, waar laasgenoemde die broutaal van jong dames aan die begin van die twintigste eeu weergee.

Versamelbundels

In 1941 versamel P.J. Nienaber sy gedigte in die bundel Gedigte. Hierdie is slegs ’n keur, wat ook Nederlandse gedigte insluit, want Hoogenhout het ontsaglik baie gedigte geskryf en die letterkundige waarde van meeste daarvan is gering. Sy gedigte word in verskeie versamelbundels opgeneem, waaronder Groot verseboek, Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte, Digters en digsoorte, Die junior digbundel, Digters en digkuns, Afrikaanse verse, Afrikaanse letterkunde, Afrikaanse natuurpoësie, Eerste stemme, Stories op rym, Nuwe Kleuterverseboek, Patriot-digters, My Afrikaanse verseboek en Die tweede gerf.

Eerbewyse

In 1917 word hy deur die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns tot erelid benoem. Hy word begrawe in die kerkhof van die Bovlei-kerk naby Wellington waar hy dikwels gepreek het en op 11 Maart 1955 onthul die Afrikaanse Skrywerskring hier ’n gedenkplaat ter ere van hom.

Publikasies

Publikasies uit sy pen sluit in:

Jaar	Naam van publikasie
1873	Die geskiedenis van Josef voor Afrikaanse kinders en huissouwens (Een vrind)
1877	Die geskiedenis van ons land in die taal van ons volk (saam met S.J. duToit en G.J. Malherbe)
1879	Catharina, die dogter van die advokaat (Klaas Waarzegger Jr.) Eerste Afrikaanse printjies boeki ver soet kinders (Jan wat versies maak)
1940	Josef en Catharina
1941	Gedigte

Vertalings

Jaar	Naam van publikasie
1882	Die wege des Heeren – George Muller Uw en mijn cijferboekje De watergeneeskunde – James Blake
1884	Di Vinger Gods en sewe ander verhale (saam met E.J. du Toit)

Sien ook

• C.P. Hoogenhout-prys, letterkundige prys vir beste oorspronklike Afrikaanse jeugboeke.

Bronne

Boeke

• Antonissen, Rob. Die Afrikaanse letterkunde van aanvang tot hede. Nasou Beperk Derde hersiene uitgawe Tweede druk 1964
• APB-Komitee vir Skoolboeke. Die junior digbundel. Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Sesde druk 1963
• Bouwer, Alba. Afrikaans 100. Tafelberg-Uitgewers Bpk. Kaapstad Eerste uitgawe 1975
• Conradie, Elizabeth. Hollandse skrywers in Suid-Afrika (Deel 2) (1875–1905). J.H. de Bussy/H.A.U.M, Kaapstad/Pretoria, 1949
• Dekker, G. Afrikaanse Literatuurgeskiedenis. Nasou Beperk Kaapstad Elfde druk 1970
• Ensiklopedie van Suidelike Afrika, Eric Rosenthal, 1967
• Grové, A.P. Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans. Nasou Beperk Vyfde uitgawe Eerste druk 1988
• Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1. Academica, Pretoria en Kaapstad Tweede druk 1984
• Kannemeyer, J.C. Die Afrikaanse literatuur 1652–2004. Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005
• Lindenberg, E. (red.) Inleiding tot die Afrikaanse letterkunde. Academica Pretoria en Kaapstad Vierde uitgawe Eerste druk 1973
• Nienaber, P.J. Inleiding tot Hoogenhout, C.P. Josef en Catharina. Patriotvereniging 1940
• Nienaber, P.J. en Lategan, F.V. Afrikaanse natuurpoësie. Afrikaanse Pers-Boekhandel Derde druk 1952
• Nienaber, P.J. (samesteller) Digters en digkuns. Afrikaanse Pers-Boekhandel Derde druk 1954
• Nienaber, P.J. Eerste sooie. Perskor-Uitgewery Johannesburg Eerste uitgawe Eerste druk 1975
• Nienaber, P.J. (samesteller) Eerste stemme. Perskor-Uitgewery Johannesburg Eerste uitgawe Eerste druk 1973
• Nienaber, P.J. Hier is ons skrywers! Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Eerste uitgawe 1949
• Nienaber, P.J,; Senekal, J.H en Bothma, T.C. Mylpale in die geskiedenis van die Afrikaanse letterkunde. Afrikaanse Pers-Boekhandel Tweede hersiene uitgawe 1963
• Nienaber, P.J. Ons eerste digters. Nasionale Pers Bpk. Bloemfontein, Kaapstad en Port Elizabeth Tweede druk 1941
• Nienaber, P.J. et al. Perspektief en Profiel. Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Derde hersiene uitgawe 1969
• Schoeman, Karel. Merksteen: ’n Dubbelbiografie. Human & Rousseau Kaapstad, Pretoria en Johannesburg Eerste uitgawe 1998
• Smuts, J.P. Karakterisering in die Afrikaanse roman. Hollandsch Afrikaansche Uitgevers Maatschappij Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 1975
• Totius. Ds. S.J. du Toit in weg en werk. Versamelde werke 9. Tafelberg-Uitgewers Beperk Eeufees-uitgawe 1977
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel I. J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1998
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel 2. J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1999
• Van der Merwe, H.J.J.M. (red.) Afrikaans: sy aard en ontwikkeling. J.L. van Schaik Beperk Pretoria Eerste  uitgawe 1968

Tydskrifte en koerante

• Joubert, Hester. ’n Beskeie Taalvader se groot liefde. Saffier, September 1992
• Kotzé, Dirk. Die Genootskap van Regte Afrikaners. Die Taalgenoot, Augustus 1975
• Nienaber, P.J. ’n Steunpilaar van die G.R.A. Die Huisgenoot, 10 Mei 1940
• Nienaber, P.J. Casper Pieter Hoogenhout. Die Taalgenoot, Augustus 1950
• Nienaber, P.J. Helde van ons taal. Die Taalgenoot, Augustus 1975
• Van der Merwe Hennie. Sendinggemeente van Bovlei kyk terug oor 184 jaar. Die Burger, 9 Oktober 2004

Ongepubliseerde dokumente

• Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein. Hoogenhout, Casper Peter – Biografie. Wellington Museum aantekeninge