Geskiedenis van die African National Congress

Die African National Congress is die huidige regerende party in die Nasionale Vergadering van Suid-Afrika.

Oorsprong

Die South African Native National Congress se afvaardiging na Engeland, Junie 1914. Links na regs is: Thomas Mapike, eerw. Walter Rubusana, eerw. John Dube, Saul Msane en Sol Plaatje.

Daar was 'n paar ander swart weerstandsorganisasies voordat die ANC tot stand gekom het. Onder meer die weerstandsorganisasie, Umkosi Wezintaba, wat tussen 1890 tot 1920 bestaan het.

Die ANC is op 8 Januarie 1912 deur Saul Msane, Josiah Gumede, John Dube, Pixley ka Isaka Seme en Sol Plaatje saam met verteenwoordigers van stamleiers, kerkorganisasies, en ander vooraanstaande indiwidue gestig. Die oogmerke was om alle Afrikane as een volk bymekaar te bring om vir hul regte en vryheid te veg. Die ANC het van sy stigtingsdag beide die tradisionele, sowel as die moderne elemente verteenwoordig- van stamhoofde tot kerk- en gemeenskapsorganisasies, en ook geleerde swart beroepslui, maar vroue is eers as filiaal-lede vanaf 1931 toegelaat en het eers in 1943 volle lidmaatskap gekry.

Die stigting van die ANC-jeugliga deur Anton Lebede in 1944 het 'n nuwe geslag betrek wat hul beywer het vir die vestig van nie-gewelddadige massa-optrede teen die wettige onderbou van die wit minderheid se oorheersing.

In 1946 skaar die ANC hom by die Suid-Afrikaanse Kommunistiese Party en help om die Suid-Afrikaanse Mynwerkers-unie te stig. Toe die mynstaking tot 'n algemene staking uitbrei, gaan die ANC se president-generaal, Alfred Bitini Xuma, saam met 'n afvaardiging van die Suid-Afrikaanse Indiërkongres (SAIK) na die 1946 sessie van die VN se Algemene Vergadering waartydens die behandeling van Indiërs in Suid-Afrika deur die regering van Indië geopper is. Saam het hulle die kwessie van die polisie se brutaliteit teen die stakende mynwerkers en die wyer stryd vir gelykheid in Suid-Afrika bespreek. Die ANC het kragte saamgesnoer met die Natalse Indiër Kongres (NIK) en die SAIK.

Opposisie teen Apartheid

Die Afrikaners se oorweldigende oorwinning wat die Nasionale Party se wit minderheidsregering in 1948 stewig in die saal gesit het, was die begin van Apartheid. Gedurende die 1950's is swartes van die kieserslyste afgehaal, verblyf- en vrye beweging is beperk en die swartes se politieke bedrywighede ingeperk.

Die Indiërs se  suksesvolle weerstand onder die leierskap van Gandhi was 'n inspirasie vir swartes in Suid-Afrika om weerstand te bied teen rassisme en die ongelykheid wat hulle, en alle ander nie-blankes, moes verduur. Die twee rasgroepe het begin saamwerk en hulself geleer om mekaar te aanvaar en die vooroordele, wat daar tussen hulle bestaan, te oorbrug. Die swartes en die Indiërs het begin om saam te staan in hul stryd om deur die VN bestuur te word (hoewel die Weste in daardie stadium nog nie gelykheid vir alle mense toegepas het nie).

Die ANC het ook die aanvanklike beweging van die Indiër politieke partye as 'n rolmodel vir hulle beskou. Die ANC het besef hulle kort 'n kragdadige leier soos Gandhi. In 1949 het die ANC 'n skielike toeloop van nuwe lede gekry waar die beweging voorheen so 5 000 lede gehad het. Dit het vir 'n stewige grondslag in die nasionale samelewing verseker.

In Junie 1952 span die ANC saam met ander anti-Apartheidsbewegings in 'n Defiance Campaign teen die politieke, arbeids-, en verblyfregte in Suid-Afrika. Die protesgangers het die voorbeeld van Mahatma Gandhi gevolg met sy passiewe weerstand in KwaZulu-Natal en in Indië, en die onderdrukkende wette doelbewus oortree. Die weerstandsveldtog is in 1953 afgelas toe die regering nuwe wette uitvaardig om openbare byeenkomste te verbied.

In Junie 1955 vergader die Congress of the People, wat deur die ANC, die Indiër, bruin en wit organisasies gereël is, by Kliptown naby Johannesburg en aanvaar die Vryheidsmanifes. Van daardie dag af het dit die fundamentele dokument van die anti-Apartheidstryd vir gelyke regte vir almal, ongeag ras of kleur, geword. Met die weerstand wat groei is 156 leiers van die ANC en van sy bondgenote in 1956 in hegtenis geneem en in die opspraakwekkende "Hoogverraadsaak" aangekla. Die hofsaak kom na vyf jaar tot 'n einde en almal word vrygespreek.

In 1959 breek 'n aantal lede weg van die ANC en beskuldig die organisasie dat hy wegbeweeg van die beleid van Afrika-nasionalisme. Die wegbrekers stig die Pan Africanist Congress of Azania (PAC) en verkies vir Robert Sobukwe tot leier.

Proteste en verbod

Die ANC het 'n veldtog teen die paswette (Dompas) beplan wat vereis het dat alle swartes te alle tye 'n identiteitskaart in wit gebiede moet dra. Dit sou op 31 Maart 1960 begin, maar die PAC spring hulle voor en doen 'n protesmars tien dae vroeër waartydens die polisie 69 mense doodskiet en 180 wond in die voorval wat vandag in die geskiedenis bekend staan as die Sharpeville-slagting.

Die gevolg hiervan was dat albei organisasies verbied is om enige politieke bedrywighede te bedryf. Die internasionale teenstand teen die regering het in die 1950's en 1960's begin opbou. In 1960 ontvang die leier van die ANC, Albert Luthuli, die Nobelprys vir Vrede, 'n huldeblyk wat weer in 1993 herhaal word met die volgende ANC-leier, Nelson Mandela, en Frederik Willem de Klerk, wat dit gesamentlik ontvang vir hul ywer om 'n vreedsame oorgang na 'n demokrasie in Suid-Afrika te bewerkstellig.

Gewelddadige politieke weerstand

Ná die Sharpeville-slagting in 1960, besluit die ANC-leierskap dat die metodes van nie-geweld soos wat Gandhi teen die Britse Ryk, gedurende die kolonisasie van Indië geloods het, nie teen die Apartheidstelsel sou werk nie. 'n Militêre vleuel, Umkhonto we Sizwe (MK) is in 1961 gestig met Mandela as die eerste leier. MK beteken die "Spies van die Nasie". MK se operasies gedurende die 1960's was merendeels daarop gemik om staatsinstellings te saboteer. Mandela is in 1962 toegesluit, in 1964 tydens die Rivonia-verhoor lewenslank gevonnis, en saam met Walter Sisulu en die ander ANC-leiers na Robbeneiland gestuur.

Die uitgeweke ANC-leierskap het in die 1970's en 1980's onder die leierskap van Oliver Tambo die besluit geneem om die regering se leierskap, die bevel- en beheer, veiligheidspolisie, en militêre en industriële instellings met stakings lam te lê, geteikende moorde uit te voer, en guerilla-aanvalle soos bomontploffings op militêre en staatspersoneel toe te spits. Talle burgerlikes is ook in dié aanvalle dood. Dit sluit in die Amazimtotibom, die Sterlandbom in Pretoria, die Wimpybom in Pretoria, die Juicy Lucybom in Pretoria en die Magoo's Bar-bom in Durban. Die ANC se sabotasie-aanvalle op staatsinstellings sluit in die bomaanval op die Johannesburgse landdroshof, die aanval op Koeberg, die vuurpylaanval op Voortrekkerhoogte in Pretoria, en die 1983 Kerkstraatbom in Pretoria waar 16 mense dood en 130 gewond is.

Die ANC is deur die Suid-Afrikaanse regering en sommige Westerse lande, insluitende die Verenigde State van Amerika en Verenigde Koninkryk, as 'n terroristiese organisasie geklassifiseer.  Nogtans het die ANC vanaf 1978 tot 1994 'n kantoor in Londen gehad- Pentonstraat 28, Islington, Noord-Londen waar daar vandag 'n gedenkplaat ter nagedagtenis pryk.

In die tyd het die Suid-Afrikaanse Weermag verskeie klopjagte en bomaanvalle op ANC-basisse in Botswana, Mosambiek, Lesotho en Swaziland uitgevoer. Dulcie September, 'n lid van die ANC wat besig was met 'n ondersoek na die wapenhandel tussen Frankryk en Suid-Afrika, is in 1988 in 'n sluipmoordaanval in Parys doodgeskiet. Die ANC was daarvan beskuldig dat hy in sy opleidingskampe andersdenkende lede gemartel, sonder verhoor aangehou en selfs lede in ANC tronkkampe tereggestel het. In Suid-Afrika, waar 'n veldtog gevoer was om die land onregeerbaar te maak, is boendoehowe, en skare-teregstellings gebruik om opponente en verraaiers uit die weg te ruim- in baie gevalle is die gevreesde halssnoermoorde gebruik.

Bloedige geweld tussen die ANC en die Inkatha-Vryheidsparty het hoogty gevier. Daar is byvoorbeeld tussen 1985 en 1989 5 000 burgerlikes in gevegte tussen die twee partye doodgemaak. Slagtings tussen die strydende partye het onder meer die Shell House-slagting en die Boipatong-slagting ingesluit.

Soos die jare aangeloop het, het die ANC se aanvalle, gekoppel met internasionale druk en binnelandse opstande toegeneem. Die ANC het finansiële en taktiese steun van die Sowjetunie gekry wat, met die hulp van Kuba as 'n surrogaatmag deur Angola, aan die ANC militêre hulp verleen het. Die val van die Sowjetunie in 1991 het 'n einde hieraan gemaak en die Westerse moondhede het ook hulle deuntjie teenoor Suid-Afrika verander wat voorheen as 'n bondgenoot teen kommunisme beskou was. Suid-Afrika het skielik baie buitelandse, sowel as binnelandse druk, ervaar. Tesame hiermee het die internasionale houding baie meer versoenend teenoor die ANC begin draai. Soveel so dat die veranderde politieke landskap Staatspresident FW de Klerk op 2 Februarie 1990 die ANC laat ontban en vredessamesprekings en vir die afskaffing van Apartheid begin onderhandel het.

Met die einde van Apartheid was dit baie duidelik dat die ANC nie net die Suid-Afrikaanse algemene verkiesing van 1994 gaan wen nie, maar dit was ook inderdaad 'n wegholoorwinning.

In daardie verkiesing het die ANC, as die dominante vennoot in die drieparty-alliansie met die Suid-Afrikaanse Kommunistiese Party en COSATU 'n omvattende oorwinning met 62% van die stemme by die stembus behaal. Dit was net te min vir 'n tweederde-meerderheid. Die nuwe wetgewer het vir Nelson Mandela as President van Suid-Afrika verkies en hom Suid-Afrika se eerste swart uitvoerende hoof gemaak.

Tekens van druk

ANC-LP Annelize van Wyk se kiesafdelingskantoor in Seepunt, Kaapstad

Teen 2001 was dit duidelik dat daar spanning in die drieparty-alliansie van die ANC, COSATU en die SAKP bestaan aan die broei was aangesien die ANC 'n meer liberale ekonomiese beleidsrigting ingeslaan het waaroor die ander twee vennote nie baie gelukkig was nie.

Laat in 2004 het Zwelinzima Vavi van COSATU sy misnoeë te kenne gegee oor die ANC se beleid van "stille diplomasie" met die verslegtende toestande in Zimbabwe, sowel as die swart ekonomiese bemagtiging wat, volgens hom, 'n uitgesoekte groepie in die swart elite bevoordeel, pleks van die massas.

Die ANC kom ook gereeld onder skoot (soms op gewelddadige wyses) as die mense in die townships protesoptogte hou oor die swak dienslewering van die regering.

ANC-leiers

Presidente van die ANC

• 1912–1917 John Langalibalele Dube (1871–1946)
• 1917–1924 Sefako Mapogo Makgatho (1861–1951)
• 1924–1927 Zacharias Richard Mahabane (1881–1970)
• 1927–1930 Josiah Tshangana Gumede (1870–1947)
• 1930–1936 Pixley ka Isaka Seme (1882–1951)
• 1937–1940 Zacharias Richard Mahabane (1881–1971)
• 1940–1949 Alfred Bitini Xuma (1890–1962)
• 1949–1952 James Sebe Moroka (1891–1985)
• 1952–1967 Albert John Lutuli (1898–1967)
• 1967–1991 Oliver Reginald Tambo (1917–1993)
• 1991–1997 Nelson Rolihlahla Mandela (1918–2013)
• 1997–2007 Thabo Mvuyelwa Mbeki (1942–)
• 2007–2017 Jacob Gedleyihlekisa Zuma (1942–)
• 2017–hede Matamela Cyril Ramaphosa (1952–)

Adjunkpresidente van die ANC

• 1952–1958 Nelson Rolihlahla Mandela
• 1958–1985 Oliver Reginald Tambo
• 1985–1991 Nelson Rolihlahla Mandela
• 1991–1994 Walter Max Ulyate Sisulu
• 1994–1997 Thabo Mvuyelwa Mbeki
• 1997–2007 Jacob Gedleyihlekisa Zuma
• 2007–2012 Kgalema Petrus Motlanthe
• 2012–2017 Matamela Cyril Ramaphosa
• 2017–hede David Mabuza

Sekretarisse-generaal van die ANC

• 1912–1915 Solomon Tshekisho "Sol" Plaatje
• 1915–1917 Saul Msane
• 1917–1919 R.V. Selope Thema
• 1919–1923 H.L. Bud M'belle
• 1923–1927 T.D. Mweli Skota
• 1927–1930 E.J. Khaile
• 1930–1936 Elijah Mdolomba
• 1936–1949 James Arthur Calata
• 1949–1955 Walter Max Ulyate Sisulu
• 1955–1958 Oliver Reginald Tambo
• 1958–1969 Philemon Pearce Dumasile "Duma" Nokwe
• 1969–1991 Alfred Baphethuxolo Nzo
• 1991–1997 Matamela Cyril Ramaphosa
• 1997–2007 Kgalema Petrus Motlanthe
• 2007–2017 Gwede Mantashe
• 2017–hede Ace Magashule

Ander sleutelfigure in die ANC-geskiedenis

1948–1994: Joe Slovo, Tatamkhulu Afrika, Robert Sobukwe, Raymond Mhlaba, Thomas Nkobi, Dulcie September, Chris Hani, Ahmed Kathrada, Govan Mbeki en Penuell Maduna

• Sedert 1994: Sydney Mufamadi

Eksterne skakels

• ANC-dokumente Geargiveer 28 Augustus 2008 op Wayback Machine
• Webdossier The African National Congress at 100