Leon Maré

Hendri Leon Francious Maré (1889–1983) was 'n Afrikaanse skrywer en Hertzogpryswenner vir prosa in 1920. Al het hy later jare feitlik onbekend en vergete geword, bly hy een van die grondleggers van die Afrikaanse prosa, dié pionier op die gebied van die Afrikaanse verhaalkuns wat die weg vir latere prosaïste gebaan het.

Leon Maré, omstreeks 1948.

Herkoms en kinderjare

Hendri Leon Francious Maré is op Saterdag, 14 September 1889 op Pietersburg gebore as die jongste van sewe kinders, van wie ses grootword. Sy vader is die magistraat Dietlof Siegfried von Schönfeld Maré (27 Mei 1824 – 27 Junie 1890) en sy moeder is die onderwyseres Carolina Augusta von Eberhardt (2 Julie 1856 – 27 September 1943). Sy broers en susters is Maria Fransina (gebore 23 Augustus 1877), Margaretha Susanna Sophia (23 Desember 1878), Dietlof Siegfried von Schönfeld (3 Maart 1881), Aletta Elizabeth Cornelia (6 Januarie 1883), Carolina Augusta (1885, wat kort na geboorte oorlede is) en Carel Rudolph Anton von Eberhardt (21 Januarie 1887).

Leon se ouma, Johanna Maré, was ’n suster van die Voortrekkerleier Andries Pretorius en sy oupa Paul Maré was ’n landdros op Graaff-Reinet. Uit sy vader se eerste huwelik met Johanna Elizabeth Kruger is veertien kinders gebore. Sy eerste vrou is in 1874 oorlede, waarna hy in 1876 in Marabastad met Leon se moeder getroud is.

Pres. Paul Kruger is ’n groot vriend van Leon se vader en hy kom gereeld by die gesin aan huis, terwyl die Boereverkenner Danie Theron ’n tyd lank by die gesin loseer. Binne ’n jaar ná Leon se geboorte is sy pa oorlede. Leon gaan skool op Pietersburg aan die skool waar mnr. Teubes die hoof was, en belewe eerstehands die gebeurtenisse van die Jameson-inval in 1896, verskeie skermutselings met opstandige swart stamme (soos die opstand van Mpefoe, die seun van Magatoe) en die Tweede Vryheidsoorlog. Toe hy tien jaar oud was, volg die oorlog, toe hy en sy broer hul moeder gehelp het om dag en nag brode vir die kommando's te bak. Tydens hierdie oorlog maak hy nabye kennis met die Engelse soldate wat die blokhuise rondom die dorp beman en is hy ook ooggetuie van die Boere se pogings om die blokhuise in te neem, waar die Engelse soldate ’n aantal Boere doodskiet. Later het Engelse soldate die Boere se plek ingeneem en het die kinders van die dorp goed met hulle bevriend geraak. Hy het omstreeks 1949 geskryf: "Die driejarige oorlog het die grootste indruk op verstand gemaak. Alles hiervan bly onuitwisbaar. Ek lewe die tydperk oor en oor en sien nog altyd weer met watter roekelose dapperheid 'n handjievol burgers van wyle. genl. Beyers die blokhuis bokant ons huis een oggend bestorm. Dit alles besiel my nog steeds vandag met 'n gees van vaderlandsliefde. Watter groot liefde koester ons nie vir daardie jong seun wat die dig aanmekaargevlegde drade van 'n blokhuis in die skemerlig een oggend deurgeknip het en met draadknipper en sambok so 'n entjie van die grondwal van die fortjie opsy doodlê – met 'n Lee-Metfordkoeël deur die hart. Onder die ander gesneuweldes sien ons ook 'n grysaard byna in toiings. Watter opoffering! Ons wil ons goeie vriende – die soldate van die blokhuis – haat vir dié onmenslike daad wat hulle gepleeg het nie. Hulle verseker ons egter dat dit eenvoudig ons plig was om op die Boere te skiet en dat hulle met ons innige medelye het. Hulle praat mooi met ons en leer ons naderhand Engelse liedjies sing."

Opleiding en loopbaan

Hy en sy ouer broer is van jongs af ywerige lesers, maar is aangewese op Engelse leesstof, veral Engelse prentverhale soos Chokee Bill en Ally Sloper. Sy eerste kennismaking met Afrikaanse leesstof is met Mooi Annie van D’Arbez, waarna hy ook die verse van F.W. Reitz en S.J. du Toit se Koningin van Skeba in die hande kry.

Na die oorlog gaan Leon en sy broer verder studeer op Wellington Boys High School in die Kaap, waar hulle in die Sunnyside koshuis bly. Die prinsipaal van die skool was die Skot mnr. MacCrone. Leon kom hier in aanraking met seuns van alle dele van Suid-Afrika en kry ook periodiek klas by die bekende ds. Andrew Murray. In 1907 skryf hy hom in by die Eendragskool in Pretoria, waar dr. N.M. Hoogenhout (seun van C.P. Hoogenhout) pas aangestel is as die prinsipaal.

Daarna studeer hy privaat vir junior-matriek en ontmoet 'n ou dokter van Edinburgh wat nie meer gepraktiseer het nie, maar in Suid-Afrika kom rondreis het.

"Ek vertel hom van my groot en enigste begeerte om in die medisyne te studeer. Hy moedig my baie aan. Na my Matriek sal ons dan dadelik met mekaar in verbinding tree. As kind al was ek baie lief vir dokters. Ek kon dikwels 'n skerp mes of lem vat en op pampoene, hottentosvye, ens., 'operasies' uitvoer. Watter genot was dit nie vir my nie! Ek wil baie graag dokter word, maar dit gelyk my nie. In pleks van my kosbare studies voort te sit, sluit ek by die Staatsdiens aan en watter noodlottige stap! My grootste ideaal was nou daarmee heen."

Hy voltooi egter nie sy skoolopleiding nie, en moes noodgedwonge by die Staatsdiens aansluit.

Hoewel hy die eerste deel van die Staatsdienslaerweteksamen suksesvol aflê, besluit hy teen die regswese as loopbaan. Vir die res van sy werkende loopbaan is hy in die Staatsdiens. Hy is eers klerk in die Departement van Justisie op Potchefstroom, waar hy te doen kry met rapporte betreffende tereggesteldes en ander misdadigers en so interessante insigte verkry in die geskiedenis van sommige van die land se bekendste misdadigers. Hy is later na Pretoria verplaas, waar die gesin in Mountain View bly. Hier het hy noue kontak met Jan F.E. Celliers, wat op daardie stadium ook in die Staatsdiens werksaam is.

In 1930 word hy vertaler in die Staatsdiens. Hierna lê hy ’n vertalerseksamen af en word dan as staatsvertaler bevorder na die Departement van Handel en Nywerheid. Daarna is hy vertaler by die Provinsiale Administrasie, waar hy in 1940 aftree. Na sy amptelike aftrede werk hy nog vir meer as twintig jaar in tydelike hoedanigheid by die Staatsdiens om sy karige pensioen aan te vul, ten slotte in die argiefafdeling van die Departement Onderwys, Kuns en Wetenskap.

Persoonlike lewe

In 1930 is Leon getroud met Carolina Theodora van Staden en uit die huwelik word ’n dogter gebore, Carolina Augusta Theodora Meleachi Maré, wat na troue mev. Zevenbergen word. Die egpaar het ook ’n seun, wat vroeg oorlede is.

Ná sy finale aftrede bly hy en sy vrou in ’n hotelkamer in Pretoria, met Leon se pensioen as hulle enigste vaste inkomste. Om hierdie inkomste aan te vul verkoop hulle potplante wat hulle in die beperkte ruimte van die hotelkamer gekweek het.

Leon is op 1 Mei 1983 na ’n siekbed van vier maande in Pretoria oorlede.

Skryfwerk

Maré se werk word getipeer deur ’n fyn waarneming en raak beskrywing van die mens, wat vir hom voorrang geniet bo die avontuur of blote storie, terwyl hy sy verhale op boeiende wyse vertel. Ongelukkig word sy verhale ontsier deur ’n gebrekkige taalkennis en lompe segswyse, wat geforseerd en kunsmatig aandoen en nie die toets van die tyd deurstaan nie. Daar moet egter in gedagte gehou word dat ten tye van sy eerste publikasies Afrikaans se taalreëls nog nie eens gevorm en gestandaardiseer was nie en hy dus hoofsaaklik die manier waarop mense die taal gepraat het as maatstaf moes neem. Syne was dus baie belangrike baanbrekerswerk in ons prosa.

Wanneer sy eerste kortverhaal deur Het Westen van Potchefstroom gepubliseer word, begin hy om feitlik al sy vrye tyd aan skryf af te staan. Hierdie eerste kortverhaal is Vertrek van Dassiefontein, 1838, oor ’n denkbeeldige Voortrekkergesin wat hulle plaas in die ou Kaapkolonie verlaat. Hy is vanaf 1911 ’n getroue medewerker vir Die Brandwag en wen met sy reeks verhale oor Oom Klaas Rensburg ’n prys by hierdie tydskrif. Die Brandwag ken ook in 1914 ’n eerste plek in ’n wedstryd toe aan sy kortverhaal Die kommandering van Japie Moolman en dit word dan in die uitgawe van 10 Desember 1914 in die tydskrif gepubliseer. Die tweede prys in hierdie spesifieke kompetisie het gegaan aan Jochem van Bruggen vir sy Die praatmesien. Een van Leon se eerste gepubliseerde verhale is Vir vryheid, waarin hy die verhaal vertel van ’n dapper jong seun wat by die blokhuis in Pietersburg onder die Engelse koeëls gesterf het, maar nie voordat hy die drade rondom die blokhuis geknip het sodat sy manskappe kan deurstorm nie. Hierdie verhaal is gebaseer op ’n ware voorval waarvan hy ooggetuie was.

Kortverhale

Sy eerste bundel kortverhale is Nuwejaarsfees op Palmietfontein, met ’n voorwoord deur Jan F.E. Celliers, wat hom hierin die lof toeswaai dat hy dinge sien en sê soos geen ander skrywer voor hom in Suid-Afrika nie. Die bekende kunstenaar Erich Mayer sorg vir die illustrasies in die boek. Meeste van die verhale in die bundel is reeds vroeër in veral Die Brandwag gepubliseer. Die titelverhaal het aanvanklik as Hoe die mense nuwe jaar gehou het in die ou dae as vervolgverhaal in Het Westen verskyn. Die putgrawer verskyn ook in hierdie bundel, ’n kortverhaal wat hy reeds in ongeveer 1910 geskryf het en wat beskou word as een van die eerste ware kortverhale in Afrikaans. Dit vertel die verhaal van die arme, sieklike putgrawer Toot, wat die lewensgevaarlike werk gehad het om in die gate in die aarde af te sak om dinamietskote te plant. Hierdie figuur is goed geteken waar hy vasgedruk is tussen die letterlike harde rotsbanke onder die grond en die figuurlike hardheid van sy medemens (die ryk prokureur) bo die grond, wat beter bedeeld is as hy en geen simpatie met sy omstandighede het nie. Die houtryer vertel van ’n arm boer se stryd om met houtry in die Bosveld ’n lewe te maak, terwyl Freek en sy ou perd Bles die Anglo-Boereoorlog in die Soutpansberg as agtergrond het, waar die stryd gevoer word teen verraaiers met hulle swart huurlinge. Die Nuwejaarsfees is later vir die radio verwerk en is in 1966 in Radioteater oor die Afrikaanse diens van die SAUK heruitgesaai. Met die tweede druk van hierdie bundel is ’n retoriese beskrywing van ’n storm (Die storm) weggelaat en drie nuwe verhale, Wrange vrugte, Moebie en Joggem Helberg is bygevoeg, terwyl hy die taalgebruik in die verhale grondig hersien en verbeter het. In Wrange vrugte word ’n geëerde volksraadslid deur kinderpraatjies en die afskietery van klappers op Kersfeesaand aan sy verraad in die oorlog herinner. Die skets gee blyke van skerp sielkundige insig. Ten spyte van die feit dat hierdie sy eerste bundel is, verteenwoordig dit steeds die hoogtepunt in sy kortverhaaloeuvre.

Ou Malkop bevat agt verhale, met die titelverhaal wat ’n plaaswerker as hoofkarakter het. Gebrekkige taalvernuf kelder ongelukkig meeste van die verhale, al is daar treffende gedeeltes in Fekkie, die verhaal van ’n blommeverkopertjie, en O so ’n harde hart, waarin die besoekers van ’n kantien geteken word. In 1919 word die Hertzogprys toegeken aan die oorspronklike manuskrip van Ou Malkop, toe nog onder die titel Ag Afrikaanse sketse en verhale. Verbygerolde dae gee losstaande grepe uit die verlede. Hoewel van die karakters in al die sketse behalwe die laaste twee verskyn, is daar geen samehangende verhaal nie en ook nie karakterontwikkeling nie. Die hoofdoel is om die avonture en ontberings van grootwildjagters weer te gee in die dae toe die boer nog in hoofsaak jagter ook was, terwyl die gesinne wat tuis op hulle terugkoms moes wag nie weet of hulle lewend gaan terugkeer nie. Dit is dan ook die sketse oor die olifantjagters wat hoogtepunte is in hierdie bundel. Die titel van die bundel herroep die “verbygerolde dae” van die Voortrekkers.

Mooi lemoene! ontstaan tydens die moeilike tyd van die Groot Depressie in die dertigerjare en beskryf hoofsaaklik die lot van die minderbevoorregte blankes in die agterbuurtes van die stad. Daar is gevoelige sketse oor armes en misdeeldes, die ou trekkers en jagters van Schoemansdal, verhale uit die oorlog en die lewe van swart mense. Die langste verhaal is Die Waaghals, wat eenvoudig ’n opsomming (sonder klimaks) is van die misdade wat deur die aanvoerder van ’n bende swart misdadigers gepleeg is. Die straatongeluk is die bevredigendste verhaal in hierdie bundel.

Hardepad ontstaan in dieselfde tydsgees en bevat soortgelyke verhale as Mooi lemoene!

Sy kortverhale word in verskeie versamelbundels opgeneem, soos vier verhale in Nuwe Afrikaanse kortverhale van 1932, Die putgrawer in Kernbeeld van die Afrikaanse kortverhaal, Geelpokke in Die jongste Afrikaanse kortverhale saamgestel deur M.S.B. Kritzinger en Onvergeetlike Kersdae in Twaalf Afrikaanse Kortverhale onder redaksie van Sarel Marais. Ander versamelbundels waarin sy werk verskyn, sluit in Afrikaanse letterkunde onder redaksie van D.F. Malherbe.

Romans

Pronkdae is ’n avontuurverhaal oor struikrowers in die tyd van die poskoetse in die ou Transvaal net voor die Anglo-Boereoorlog. Ted Ross en Henri Weskamp is twee struikrowers wat griewe teen die gemeenskap het en wraak neem deur van die ryk passasiers van poskoetse “belasting” te vorder. Die polisie stuur al groter veldtogte van stapel en dit raak half onvermydelik dat die twee gevang sal word, waarna die doodstraf wag. Die skrywer bou die hoofkarakters egter tot sulke helde op dat so ’n einde nie vir lesers aanvaarbaar sal wees nie en vind dan ’n innoverende oplossing vir sy dilemma.

Die roman Togwaens beskryf die avonture van die togryers in die ou Transvaal, met die klem wat net so veel op die mense val as op die intrige.

Vertaalwerk

As vertaler sit hy die Verhale van die see uit vroeër dae (in twee dele) en Vir die admiraal (’n verhaal uit die tyd van die Hugenote) van W.J. Marx in Afrikaans oor.

Jeugverhale

Vir die jeug skryf hy Gelukkige outjies, wat sketse is uit die plaaslewe vir jonger kinders. Hierin word tipiese voorvalle en voorwerpe in die lewe van ’n plaaskind beskryf, soos ’n veldbrand, ’n piekniek, voëlnessies, sprinkane en die dorsmasjien.

Bartjie Koekemoer en ander seunsverhaaltjies beskryf voorvalle soos gebeurtenisse uit die skoollewe, jagstories en avontuurlike visvangste.

Profeet Bobbejaan en Die towersambreel is ook werke vir die jeug. In laasgenoemde werk is Adoons ’n jong bobbejaanprofeet en die eerste spruit van Septimus en Adina van die Stormberge. Adoons aard na sy grootvader, oupa Towejas, wat ’n groot reputasie onder die trop gehad het, al was hy te eiesinnig na baie bobbejane se sin. Adoons besluit dat daar nie genoeg eer vir ’n profeet in sy eie land is nie en vat die pad. Op sy swerftogte deur die berge kom hy baie diere teen en maak nuwe vriende, maar sy uitgesproke profesieë en akkurate lesing van die weerkaart haal hom ook die gramskap op die hals van menige voëls en diere.

Dramas

Hy skryf ook dramas soos Die jonge Du Pree, waarin hy F.W. Reitz se gedig verwerk, wat op sy beurt weer ’n verwerking is van Young Lochinvar van Walter Scott.

Mooi Annie is ’n verwerking van D’Arbez se roman, waarin Anne de Sully in 1773 deur Wolraad Woltemade van die gestrande skip Jonge Thomas gered word. Annie word groot tot volmaakte, beeldskone jong vrou, wat verlief raak op die voortreflike jong grensboer Piet Joubert. Na ’n geveg met ’n wilde dier word Piet se fisieke voorkoms geskend en wil hy Annie as resultaat haar vryheid terug gee. Intussen het Annie ook ryk geërf en is daar bose familielede wat hierop beslag wil lê. Daar is feitlik geen realisme in hierdie drama nie, met karakters wat of net goed of net sleg is, gebeurtenisse wat hoogs onwaarskynlik is en optredes wat sleg gemotiveer word. Leon se dramas is eerder melodramas met ’n sedelessie en steek sterk af by die kwaliteit van sy kortverhale.

Kritiese waardering

Rinie Stead skryf in die Lantern van Maart 1961:

"Hy is ons eerste skrywer wat die gawe besit het om sy karakters te laat lewe en om ’n eie persoonlike klank in die Afrikaanse prosa te laat hoor. Hy vertel nie ’n verhaal ter wille van die uiterlike gebeure nie, maar laat die lig op die algemene menslike val. Met ’n diepe insig in die menslike hart en ’n fyngevoelige waarnemingsvermoë belig hy die eienaardighede, gewaarwordings strewe, stryd, wanhoop of heroïek van eenvoudige mense in hulle daaglikse lewensbestaan. Dikwels skryf hy oor die verarmdes en verdruktes van die samelewing of oor die romantiek van die heroïese nasionale verlede wat hy self deurgemaak en ’n onuitwisbare indruk op sy ontvanklike jong gemoed gehad het"

As ’n mens die skamele opbrengs en powerheid van die Afrikaanse letterkunde van toerentyd in gedagte hou, kan jy jou voorstel hoe diep sy sketse en verhale destyds sy lesers beïndruk het. In die voorwoord tot Die Nuwejaarsfees getuig Jan F.E. Celliers:

"Hier het ons met iemand te doen wat dinge so gesien en gesê het as nog geen ander skrywer in ons land nie.' Maré kan ook skerp lewenskontraste teken, soos o.m. in Die Putgrawer, soms wrang of ironies, dan weer versag deure die besef van die algemeenheid van menslike blindheid en selfsug. Sommige van sy figure bly onuitwisbaar in die geheue: die sukkelende houtryer, die sieklike putgrawer, Moebi, die patetiese swaksinnige klonkie, die volksraadlid, die jong boerseun wat by die blokhuis sneuwel, die dappere boeremeisie uit die Vrystaat, en so meer."

"Maré is boonop ’n knap, boeiende verteller, Sy taal is suggestief-skilderend, sy styl realisties, dog nimmer fotografies-realisties. Hy hanteer dramatiese gebeure vlot en knap. 'Met die Nederlandse Ta gtiger Jacques van Looy het Maré due kuns van die ‘skilderende’ woord en die treffende aanskoulikheid gemeen', sê dr. Rob Antonissen in Afrikaanse Letterkunde van die Aanvang tot die Hede."

Daar is destyds baie geskryf teen Maré se "jammerlike gebrek aan taalkennis", sy taalfoute, soms te gebonde styl, ens. Selfs as bejaarde was by hom nog steeds ’n teer punt. Hy sê in die artikel in Lantern: “Ek het in daardie dae maar geskryf soos die mense gepraat het. Daar was nie ’n woordeboek, spelreëls of grammatikaboeke vir ons nie. ’n Mens het maar net jou beste gedoen.”

Dr. P.C. Schoonees skryf in sy Prosa van die Tweede Taalbeweging: "Sy krag lê nie in groot-opgesette tonele nie; dit is die vlugge vegies waarmee hy op verrassende wyse ’n realiteits-illusie kan skep. In sy werk is daar ’n innigheid wat die kleinste voorval beglans met ’n suiwer lig. Dan klink daar ook op in sy sinne ’n sterk persoonlike aksent, dan vind hy die juiste emosie om te vertolk."

Eerbewyse

In 1962 ken die Afrikaanse Skrywerskring by ’n huldigingsaand ’n spesiale erepenning aan hom toe. Tydens die byeenkoms hou professor M.S.B. Kritzinger ’n rede oor Maré se betekenis in die Afrikaanse letterkunde en dra die Nasionale Toneelorganisasie se Jeuggroep van sy sketse voor.

Ten tye van sy 93e verjaarsdag verras die Raad vir Geesteswetenskaplike Navorsing (RGN) hom met ’n unieke bundel, Verspreide geskrifte, wat saamgestel is uit sy ongepubliseerde werke wat by die RGN se Sentrum vir S.A. Letterkundenavorsing in bewaring gehou word.

Werk

Werke uit sy pen sluit in:

Jaar	Naam van werk
1918	Nuwejaarsfees op Palmietfontein
1920	Ou Malkop Die jonge Du Pree
1928	Verbygerolde dae
1929	Mooi Annie
1931	"Mooi lemoene!"
1932	Gelukkige outjies
1933	Bartjie Koekemoer en ander seunsverhaaltjies Hardepad
1937	Profeet Bobbejaan
1953	Pronkdae
1956	Togwaens
1973	Die towersambreel

Vertaler en verwerker

Jaar	Naam van werk
1925	Vir die admiraal – W.J. Marx
1937	Verhale van die see uit vroeër dae I – W.J. Marx Verhale van die see uit vroeër dae II – W.J. Marx

Bronne

Boeke

• Antonissen, Rob. Die Afrikaanse letterkunde van aanvang tot hede. Nasou Beperk. Derde hersiene uitgawe. Tweede druk, 1964.
• Beukes, Gerhard J. en Lategan, F.V. Skrywers en rigtings. J.L. van Schaik Bpk. Pretoria. Eerste uitgawe, 1952.
• Dekker, G. Afrikaanse Literatuurgeskiedenis. Nasou Beperk. Kaapstad. Elfde druk, 1970.
• Grové, A.P. Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans. Nasou Beperk Vyfde uitgawe Eerste druk 1988
• Kannemeyer, J.C. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1. Academica. Pretoria en Kaapstad. Tweede druk, 1984.
• Kannemeyer, J.C. Die Afrikaanse literatuur 1652-2004. Human & Rousseau. Kaapstad en Pretoria. Eerste uitgawe, 2005.
• Lategan, F.V. Kernbeeld van die Afrikaanse kortverhaal. Nasionale Boekhandel Bpk. Kaapstad, Bloemfontein en Johannesburg, 1961.
• Lindenberg, E. (red.) Inleiding tot die Afrikaanse letterkunde. Academica Pretoria en Kaapstad. Vierde uitgawe. Eerste druk, 1973.
• Nienaber, P.J. Hier Is Ons Skrywers! Biografiese Sketse van Afrikaanse Skrywers. Johannesburg: Afrikaanse Pers-Boekhandel
• Nienaber, P.J,; Senekal, J.H en Bothma, T.C. Mylpale in die geskiedenis van die Afrikaanse letterkunde. Afrikaanse Pers-Boekhandel. Tweede hersiene uitgawe, 1963.
• Nienaber, P.J. et al. Perspektief en Profiel. Afrikaanse Pers-Boekhandel. Johannesburg. Derde hersiene uitgawe, 1969.
• Schoonees, P.C. Die prosa van die tweede Afrikaanse beweging. J.H. de Bussy, Pretoria / Hollandsch-Afrikaansche Uitgevers Maatschappij v/h J. Dusseau & Co, Kaapstad, 1939 (derde druk).
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel I. J.L. van Schaik-Uitgewers. Pretoria. Eerste uitgawe, 1998.

Tydskrifte en koerante

• Stead, Rinie. Leon Maré: Mede-grondlegger van die Afrikaanse prosa. Lantern. Jaargang 10, no.3 Januarie-Maart 1961.
• Stead, Rinie. Leon Maré. Lantern. Jaargang XIV no. 2, Desember 1964.
• Strydom, Idalette. Woordtowenaar se pit(tigheid) nog nie uit. Hoofstad, 15 September 1982.
• Toerien, Max. 6o jaar voor Magersfontein. Die Volksblad, 30 Junie 1979.
• Van Burick, Nico. Leon Maré vereer. Die Transvaler, 15 September 1982.

Ongepubliseerde dokumente

• Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein “Maré, Leon – Biografie”