NG gemeente Parys

Die NG gemeente Parys is die moedergemeente van die Nederduitse Gereformeerde Kerk op die Vrystaatse dorp Parys. Met sy stigting in 1884 (of 1882 volgens ander bronne) was dit die 27ste gemeente in die Vrystaatse Sinode, maar sedert die inlywing van Bethlehem by Bethlehem-Wes is dit die 26ste oudste bestaande gemeente.

Aanleiding tot stigting

Ruim 10 maande voor die gemeente Parys se stigting het aan die vrugbare oewer van die Vaalrivier 'n dorp ontstaan wat die mense met die grootste verwagting vir die toekoms na Frankryk se hoofstad, Parys, genoem het. Nadat die eienaars, drie broers Van Coller, die plaas aan 'n komitee verkoop het, en erwe en standplase uitgemeet is, het vele huisgesinne hulle hier kom vestig met die vooruitsig om hul tuine en akkers uit die groot stroom te kon besproei. Weldra het hul 'n belangrike buitewyk van die gemeente Heilbron gevorm, en is dan ook gereeld en getrou deur ds. D.J. Minnaar (leraar aldaar van 1879 tot sy aftrede in 1915) bearbei.

Aan die begin van die 1870's is daar op die ringsitting op Kroonstad besluit om in die gebied benoorde die Renosterrivier, behalwe die pas gestigte Heilbron (1873) nog 'n gemeente tot stand te bring. Die kommissie deur die Ring daartoe benoem, het gesoek na 'n geskikte plek om te dien as kerksentrum in hierdie groot gebied wat feitlik die hele latere kiesafdelings van Vredefort en Heilbron beslaan het. Nadat die dorp Vredefort in die onmiddellike nabyheid van Parys aangelê is, staan die Ring van Winburg jare agtereen voor die moeilike vraag watter van die twee dorpe die beste sentrum vir 'n nuwe gemeente sou wees: die plaas Vischgat (die huidige Vredefort, waar 'n Gereformeerde gemeente reeds in 1872 gestig is) of die plaas Klipspruit (die huidige Parys) wat net 10 myl (sowat 16 km) uitmekaar geleë was.

Ongeveer dieselfde tyd (1876) is genoemde twee plekke ook tot dorpsgebiede omgeskep. Eersgenoemde was 'n ietsie ouer as laasgenoemde en kon daardeur vir die kerksentrum in aanmerking kom. Hierteenoor staan weer dat laasgenoemde 'n besondere groot stuk grond vir die toekomstige NG kerk uitgemeet het. Aanvanklik is die oplossing daarin gevind dat een predikant beroep sal word en dat elkeen van die twee gemeenskappe hom vir die helfte van sy salaris verantwoordelik sal hou. So sou dit dan uitgesluit wees dat die een plek bo die ander voorrang geniet. Al gou het die vraag opgekom: Maar waar sal die pastorie gebou word? Hiermee is 'n dooiepunt bereik, en omdat die een nie die ander hierdie voorrang wou vergun nie, word in 1882 daartoe oorgegaan om die gemeente Vredefort in die lewe te roep sowel as Parys, volgens Ons gemeentelike feesalbum; ander bronne gee laasgenoemde se stigtingsdatum aan as 1884. Di. G. Radloff en C.D. Murray skryf in Ons Kerk Album (uit die Nederlands vertaal): "Die destydse predikant van Winburg, ds. P.A.C. van Heyningen, het hom bewys as die warmste vriend van Parys, en het so aanhoudend by elke ringsvergadering vir dié dorp gepleit dat eindelik in 1884 'n gemeente hier gestig is."

Ná die gemeentestigting

Die lidmate as bly en dankbaar dat die waardige, hoogs bejaarde ds. De Jongh van Arkel uit Holland, wat deur die Sinode tot die evangeliebediening in die Vrystaat toegelaat is, hom tydelik op Parys kom vestig en hier gereeld die evangelie verkondig het as hulp vir die konsulent, ds. D.J. Minnaar van Heilbron, wat gereeld kwartaalliks die Avondmaal kom bedien het. So moes die gemeente dan agt jaar aansukkel sonder sy eie predikant.

Eerste twee predikante

Dit was 'n blye dag vir Parys toe hul op 6 Maart 1890 ds. T.C. Dönges as hul eerste predikant kon verwelkom. Hy het die gemeente vlytig en met seën bedien en 'n noodkerk en pastorie laat bou. Hy vertrek in 1896 na die NG gemeente Bothaville en is in 1897 deur ds. J.C. Hefer opgevolg. Hy was so geseënd in sy werk dat die gemeente 'n ruim godshuis van £6 000 kon laat bou. Ongelukkig toe dit moes ingewy word, kon net die vroue en kinders aan die plegtigheid deelneem omdat die manne en vaders in die Tweede Vryheidsoorlog toe juis Ladysmith in Natal beleër het. Dit het nie lank geduur voor ds. Hefer na die konsentrasiekamp op Vredefort weggevoer is nie. Daar moes hy die bitterheid smaak om twee kinders aan die dood af te staan. Hy is egter later parool gegee om na Worcester te vertrek. Ná 'n agtjarige bediening moes hierdie ywerige leraar, deur liggaamswakheid genoodsaak om sy werk in 1905 te staak, en hoewel hy ná 'n rustyd weer beroep en bevestig is, voel hy hom in 1911 weens die verlies van sy gesondheid verplig om die herderstaf vir goed neer te lê.

Van Januarie 1912 tot 1927 vind ons vir ds. C.D. Murray, wat van 1905 af leraar was op Bloemfontein, aan die roer van sake. Heel gou is bediening gekenmerk deur sy spesiale arbeid aan die kinders en jong mense. Op sy inisiatief is reeds in Maart 1912 'n algemene Sondagskoolkonvensie op Parys gehou waarheen sowat 300 afgevaardigdes uit alle dele van Suid-Afrika met 25 predikante en sendelinge, met veel seën deelgeneem het. Die Sondagskool was destyds groot en 'n saal is gebou deur die Jongelieden Vereeniging. Toe reeds is ook 'n mooi meisieskoshuis opgerig. Destyds kon Ons Kerk Album berig: De gemeente is een groote, belangrijke werkkring geworden. Gedurig komen intrekkers zich hier vestigen, en gedurende de vacantie ziet men een stroom van plezierzoekers, vooral van de (Transvaalse) Goudvelden.

Vierde tot sesde leraars

Hierna is dit weer ds. J.A. van Z. Viljoen wat die gemeente 17 jaar bedien. In 1945 neem ds. P. W. de Lange die beroep na Parys aan, maar bly slegs drie jaar. Vanaf 1948 staan die huidige leraar, dr. H. L. N. Joubert, aan die hoof van Parys-gemeente.

In 1952 skryf die medewerker van Parys soos volg in Ons gemeentelike feesalbum: "Hoewel Parys vinnig besig is om alle spore van sy harde, karige kinderjare uit te wis en haastig voortskry om inderdaad die 'Koningin van die Vaalrivier' te word, is die huidige kerkgebou een van die dinge wat in sy ongesmukte eenvoud die verbyganger dwing om terug te blik. Die mure vertel hoedat hul net voor die uitbreek van die Anglo-Boereoorlog gebou was met stene wat nie die tyd gegun was om af te koel nie. Die hoeksteen deel mee hoedat dit die vernedering moes ondergaan om deur Engelse troepe uit sy oorspronklike plek gelig te word omdat hulle gedink het dat dit miskien groot skatte kon herberg. Op die kerkbanke het die spykers van Engelse oorlogstewels onuitwisbare merke agtergelaat. In die kanselbybel kan gelees word die handtekeninge van genoemde besettingstroepe met vermelding van die regimente waaraan hul behoort het. Vra iemand waarom die kerkgebou so weggesteek is agter ander geboue, dan kom die antwoord dat daar tye was toe 'n ondraaglike skuldelas die kerkraad verplig het om stuksgewyse kerkgronde te verkoop."

Parys se eerste dogtergemeente, Parys-Oos, het op 19 November 1948 afgestig. Nog afstigtings op die dorp het gevolg: Parys-Wes (1960), Parys-Suid (1973) en Schonkenville (2001). In 2015 was die moedergemeente vakant en het sy net 16 doop- en 267 belydende lidmate gehad, vergeleke met onderskeidelik 253 en 1 105 in 1985.

Enkele predikante

Theophilus Christiaan Dönges, 6 Maart 1890–1896 (sy eerste gemeente)
Johannes Coenraad Hefer, 1897–1911 (aanvaar sy emeritaat; oorlede 14 Oktober 1917)
Charles Daniel Murray, 1912–1927
Jacobus Albertus Van Zyk Viljoen, 1927–1944 (toe hy sy emeritaat aanvaar; oorlede 16 Oktober 1947)
Pieter Willem de Lange, 1945–1948
Dr. Hendrik Ludolph Neethling, 1948–1953
S.J. Serfontein, 1954–1958
W.J.V. Botha, 1958–1962
Prof. J.J. (Mias) de Klerk, 1959–1962
David Willem Krynauw, 1962 – 29 Junie 1972 (aanvaar sy emeritaat)
S.J. van der Spuy, 1963–1967
J.H.J. Oosthuizen, 1976–1981
A.M. Herholdt, 1981–1995
G. Oehley, 1982–2010 (aanvaar sy emeritaat; laaste eie predikant)

Bronne

(nl) Maeder, ds. G.A. en Zinn, Christian. 1917. Ons Kerk Album. Kaapstad: Ons Kerk Album Maatschappij Bpkt.
(af) Nienaber, P.J. 1963. Suid-Afrikaanse pleknaamwoordeboek, deel 1. Kaapstad, Johannesburg: Suid-Afrikaanse Boeksentrum.
(af) Olivier, ds. P.L., 1952. Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers.