Temple Hauptfleisch

Temple Hauptfleisch (gebore 27 Junie 1945) is 'n Suid-Afrikaanse skrywer en akademikus. Hy lewer 'n beduidende bydrae tot die Suid-Afrikaanse drama en is deur die loop van sy loopbaan nie net verantwoordelik vir die skryf van dramas en eenbedrywe nie, maar skryf hy ook meer as 90 vakkundige werke en stel verskeie versamelbundels met betrekking tot die drama op. Hy maak by geleentheid van die skuilnaam Anton Haarhoff gebruik.

Hy is in 1968 getroud met Karina Lou Bekker en hulle het ’n dogter (Anzel) en ’n seun (Gaerin). Gaerin maak self naam as bedrewe dramaturg en toneelregisseur.

Lewe en werk

Hauptfleisch is op 27 Junie 1945 in Bloemfontein gebore. Sy ouers is George Stephanus Hauptfleisch en Katerina Dafina du Plessis. Hy matrikuleer in 1962 aan Grey-Kollege in Bloemfontein. In 1963 is hy die wenner van ’n American Field Service Beurs wat hom in staat stel om ’n jaar in Oregon in Amerika deur te bring. Hy studeer dan vanaf 1964 verder aan die Universiteit van die Oranje-Vrystaat, waar hy in 1966 die B.A.-graad behaal met Engels en Latyn as hoofvakke en hy is ook die beste Latyn-student in 1966. In 1967 bekwaam hy hom as taalonderwyser deur die Universiteits Onderwysdiploma te verwerf en behaal dan in 1968 die B.A. Honneurs-graad in Engels. In sy studentejare neem hy aktief deel aan die amateurtoneel. Hierna gee hy vanaf 1968 tot 1971 skool in Engels en Latyn aan Grey-Kollege, waar hy in 1968 saam met Charles Malan stigter is van die Grey Kollege Dramavereniging. Intussen studeer hy deeltyds verder aan sy M.A.-graad in Engels, wat hy in 1972 aan die Universiteit van Suid-Afrika verwerf met ’n dissertasie oor Greek dramatic conventions in modern drama. Vanaf 1970 tot 1972 is hy deeltyds bestuurder by die Stadskouburg in Bloemfontein.

Hy is sosiolinguis en taalnavorser aan die Raad vir Geesteswetenskaplike Navorsing vanaf 1972 tot 1978, waarna hy in 1979 aangestel word as hoof van die Sentrum vir Suid-Afrikaanse Teaternavorsing by die Raad vir Geesteswetenskaplike Navorsing. In 1978 behaal hy ’n doktorsgraad (D.Litt. et Phil.) in Engelse letterkunde aan die Universiteit van Suid-Afrika oor The play as communication: a study of the language of drama. In 1988 sluit hy hom aan by die Universiteit van Stellenbosch as dosent in die Departement Drama. By hierdie universiteit word hy in 1991 medeprofessor en stigter en direkteur van die Sentrum vir Teater en Opvoeringstudies en in 1996 Professor en Voorsitter van die Dramadepartement asook Direkteur van die H.B. Thom-teater. In 2006 is hy vir ses maande uitruilprofessor aan die York Universiteit in Kanada, waar hy kursusse aanbied in teaterteorie, oorsig oor moderne drama en Afrika drama, met spesifieke fokus op Suid-Afrika.

In 2010 tree hy af by die universiteit en wy hom hierna toe op die webwerf Encyclopaedia of South African Theatre, Film, Media and Performance (ESAT). Na sy aftrede skryf hy steeds artikels vir verskeie tydskrifte en versamelbundels, en voltooi drie boeke – ‘n geannoteerde teks van Woza Albert! (Methuen, 2018), en huldigingsbundels opgedra aan die dramaturge  Reza de Wet (2020) and Bartho Smit (2023) vir die SA Akademie vir Wetenskap en Kuns.

By geleentheid is hy toneelresensent vir Pretoria News, vanaf 1983 lid van die advieskomitee vir die School for Dramatic Art van die Universiteit van Witwatersrand, adviseur vir die ATKV Kampustoneel Toneelskrywerfees, bibliograaf vir die International Bibliography of Theater in Brooklyn in New York, adviseur vir Academica en HAUM Uitgewers en stigter, mederedakteur en mede-uitgewer van South African Theatre Journal. As beoordelaar is hy vanaf 1985 betrokke by die AA Mutual Vita Toneeltoekennings en vanaf 1986 by die DALRO Toneeltoekennings. Hy behartig tussen 1972 en 1985 die redaksie van die South African Association for Drama and Youth Theatre Journal en is ook redaksionele konsultant vir Critical Arts en The Shakespeare Society Journal.

Hy is stigterslid van die South African Association for Drama and Youth Theatre en die Association of Drama Departments of South Africa. Sy ander professionele lidmaatskappe sluit in Modern Language Association of America, American Theatre Association, International Federation for Theatre Research, Vereniging van Dramadepartemente van Suid-Afrika, Suid-Afrikaanse Vereniging vir Algemene Literatuurwetenskap, Association of University English Teachers of South Africa, International Comparative Literature Association en die South African Museums Association. Saam met Dennis Schauffer is hy in 1998 die stigter van South African Society for Theatre Research en hy is ook vanaf 1999 voorsitter van hierdie organisasie. Hy is ’n lid van die Uitvoerende Komitee van die International Federation for Theatre Research.

By verskeie geleenthede lewer hy referate by plaaslike en internasionale konferensies, onder andere in 1983 in New York oor Athol Fugard and the Afrikaner. By hierdie geleentheid bring hy ook besoek aan verskeie Amerikaanse universiteite waar hy samesprekings voer met leidende drama akademici. Ander internasionale konferensies waarby hy optree sluit in Münich 1988, Weenen 1991, Seattle 1991, Toronto 1994, Wallis 1999, Amsterdam 1999, Lyons 2000, Sydney 2001 en St. Petersburg in Rusland in 2004.

Skryfwerk

Akademiese publikasies

Dramas

André is ’n vollengte drama wat gepubliseer word en as ’n tragikomedie beskou kan word, met die fokus op die afloop van ’n akteur se loopbaan. Die vyftigjarige André de Jongh is ’n ambisieuse amateur akteur wat beperkte sukses behaal het met sy hoofsaaklik komiese rolle, maar nogtans afgetakel voel omdat hy dink dat mense vir hom as persoon lag. In verskeie van die tonele word André uitgebeeld terwyl hy ’n rol in ’n toneelstuk vertolk, sodat hierdie dan ook drama-binne-ʼn-drama word. André en sy tweede vrou Heleen ontvang besoek van sy nefie Toon, wat as liedjieskrywer en sanger groot opgang maak juis wanneer André se loopbaan taan. Toon neem figuurlik gesproke die kalklig van André af weg en steel dan ook André se minnares, Dina. André bring homself dan op die verhoog in die rol van Faustus om die lewe, terwyl die kalklig dan helderder op Toon val. Hauptfleisch is in 1983 een van die tien finaliste vir die Amstel Dramaturg van die Jaar toekenning op grond van sy drama André.

Ongepubliseerde dramas

Ongepubliseerde dramas uit sy pen wat opgevoer word sluit in Bloedlyn (wat reeds in 1977 deur Dinkteater in Pretoria opgevoer word en as tema liefde, onverdraagsaamheid en verraad onder apartheid het), Onder die Brandberg (verwerking van J.M. Synge se The shadow of the Glen), Op salvokop (in 1987 by Kampustoneel opgevoer, met tema ’n jongman wat die waarheid uitvind omtrent sy moeder se ongure verlede), Hier begin ons (geskryf saam met Juanita Swanepoel en studente, wat in 1989 by Kampustoneel opgevoer word) en One for the Road to Damascus/ 'n Loopsopie op die Damaskuspad. Laasgenoemde behandel ’n fiktiewe ontmoeting in 1896 in Kaapstad tussen die jong C.J. Langenhoven en ’n gryse Mark Twain en is geskryf met behulp van ’n skenking van die Nasionale Kunsteraad.

Eenbedrywe

Hy skryf ook verskeie eenbedrywe. Wie is Leopold? word deur Dalro gepubliseer en ook opgeneem in die versamelbundel Die kleiner kosmos. Hierdie eenbedryf speel af in die agtiende eeu, waar die gevaar bestaan dat die outokratiese heerser van ’n land in Europa, Leopold die Sesde, tydens ’n openbare optrede deur ’n sluipmoordenaar vermoor sal word. ’n Terdoodveroordeelde dubbelganger word oorreed om sy plek in te neem, maar leef hom so in sy rol in dat hy vir Leopold dood en dan as koning uitgaan om die openbare optrede (en waarskynlik sy dood) tegemoet te stap. In 1971 verwerf Wie is Leopold? ’n Dalro-toekenning in ’n eenbedryfkompetisie.

Die eenbedryf Stasie, waarin ’n ou man en ’n jong seun wag vir die laaste trein van die aand, word opgeneem in Voetlig 1.

Die wat tweede kom is ’n eenbedryf wat opgeneem word in die versamelbundel Voetlig 2. Hierin leef die twee kinders in ’n gesin in ’n slegte verhouding met hulle pa, maar elke saak het altyd ten minste twee kante.

Die eenbedryf 'n Onpaar kouse word opgeneem in Die magiese kring.

Die eenbedryf Boomhuis, droomhuis word opgeneem in die gelyknamige bundel en ook in Die spieël en die weerkaatsing. Die seun Bakkies bou ’n boomhuis in die agterplaas van ’n sakeonderneming. Wanneer die eienaar, meneer Vermeulen, dit ontdek, is hy aanvanklik ontsteld, maar beleef dan weer sy kindertyd en kry begrip vir Bakkies se drome.

Die kampioen word opgeneem in ’n Rooie met ratte, Pa.

Dramas geskryf as Anton Haarhoff

Temple skryf ook dramas onder die naam Anton Haarhoff, onder andere die klug Die óórmaak van mnr. Venter wat in 1985 opgeneem word in die versamelbundel Die spieël en die weerkaatsing. Die kinders is ontevrede met hulle pa se oudmodiese kleredrag en musieksmaak en vrees dat hy hulle by ’n opkomende partytjie in die skande gaan steek. Die pa luister die gesprek af en transformeer homself in moderne klere vir die partytjie, maar dit maak die kinders eers ongelukkig. Die pa stel die kinders nou voor die keuse dat hy van nou af óf sy oudmodiese klere óf die moderne klere sal aantrek. Die kinders besef nou dis nie so maklik om iemand oor te maak om jou eie begeertes te bevredig nie.

Versamelbundels

Verskeie dramaversamelbundels word deur hom saamgestel, alleen en saam met ander, soos Voetlig 1 en Voetlig 2 saam met P.J. du Toit, South African Theatre: Four plays and Introduction saam met Ian Steadman, Die spieël en die weerkaatsing, Players saam met T. Townsend, Storieboom saam met U. Wood, ’n Rooie met ratte, pa saam met Ula Schüler, Boomhuis, droomhuis saam met Jan Taljaard en Die magiese kring. Die kleiner kosmos stel hy saam in medewerking met P.P.B. Breytenbach en vir hierdie bundel skryf hy ’n artikel oor Die taal van die drama.

Ander skryfwerk

Hy skryf ook gedigte en prosa. In 1974 verskyn twee Engelse gedigte van hom in Unisa English Studies se spesiale poësie uitgawe. Homunculus bevat gedigte en prosa en word gepubliseer met tekeninge deur Ronnie Watt.

Sy vakkundige artikels verskyn in ’n menigte vakpublikasies, waaronder Stilet, Critical Arts, Lantern, Teaterforum, English in Africa, Communicatio, Shakespeare in Southern Africa en South African Theatre Journal, terwyl hy ook hoofstukke bydra tot boeke soos Spel en spieël, The Breytie Book en The Routledge Encyclopaedia of Post-Colonial Literature. Benewens drama en die teater skryf hy ook oor die sosiologie van taal, insluitende ’n vierdelige verslag oor Language loyalty in South Africa.

Eerbewyse

In 1990 kry hy ’n Vita-toekenning vir teaternavorsing op grond van sy artikel oor Citytalk, theatretalk: dialect, dialogue and multilingual theatre in South Africa. In 2000 word die Rektorstoekenning van die Universiteit van Stellenbosch vir uitstaande navorsing aan hom toegeken en in 2002 verwerf hy die B1-gradering as navorser by die National Research Foundation. Hy word in 2013 by die Klein Karoo Nasionale Kunstefees met die Kuns Onbeperk-bydrae vir diens aan die kunste vereer vir sy werk as akademikus en teaternavorser.

Publikasies

Werke uit sy pen sluit in:

Jaar	Publikasie
1974	Wie is Leopold?
1981	Homunculus
1985	André
1997	-Theatre and Society in South Africa:Reflections in a Fractured Mirror

Samesteller en redakteur

Jaar	Publikasie
1980	Die Kleiner Kosmos (Saam met P.P. Breytenbach)
1983	-Voetlig 1 (Saam met P.J. du Toit) -Voetlig 2 (Saam met P.J. du Toit)
1984	-South African Theatre: Four plays and an Introduction (Saam met Ian Steadman)
1985	-The Breytjie Book: Essays on South African Theatre -Athol Fugard: A Source Guide (Saam met A. Cornelissen enC. van Greunen) -Die Spieël en Die Weerkaatsing
1987	Players (saam met T. Townsend)
1989	Storieboom (Saam met U. Wood)
1990	’n Rooie Met Ratte, Pa (Saam Met Ulla Schüler
1991	Die Magiese Kring

Bronnelys

Boeke

• Breytenbach, P.P.B. en Hauptfleisch, Temple (samestellers) Die kleiner kosmos. Academica Pretoria, Kaapstad en Johannesburg Tweede druk 1983
• Du Toit, P.J. en Hauptfleisch, Temple. Voetlig 1. De Jager-HAUM Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1983
• Du Toit, P.J. en Hauptfleisch, Temple. Voetlig 2. De Jager-HAUM Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1983
• Hauptfleisch, Temple. Die magiese kring. Jutalit Kenwyn Eerste uitgawe Derde druk 1995
• Kannemeyer, J.C. Die Afrikaanse literatuur 1652–2004. Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria, Eerste uitgawe 2005
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel I. J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1998

Tydskrifte en koerante

• Anoniem. Eenakterwenners kom pryse ontvang op fees. Die Volksblad, 31 Oktober 1972

Ongepubliseerde dokumente

• Hauptfleisch, Temple. Curriculum vitae. Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein