NG gemeente Pietersburg

Die NG gemeente Pietersburg is die moedergemeente van die Nederduitse Gereformeerde Kerk in die stad Polokwane en die oudste gemeente van dié kerkverband in die provinsie Limpopo.

Ds. N.J. van Warmelo in sy later jare. Hy is in 1864 bevestig as eerste predikant van Schoemansdal.

Eerw. Stephanus Hofmeyr, sendeling in die Soutpansberg van 1866 tot sy dood op 26 Julie 1905, word deur sommige die vader van die gemeente genoem.

Ds. D.J. Kriel, leraar van 1899 tot 1906.

Die NG moederkerk Pietersburg. Die gebou is omstreeks 1917 opgerig na die ontwerp van die argitek Wynand Louw.

Ds. J.L. du Preez is hier bevestig in Julie 1906, maar sterf reeds in Maart die volgende jaar.

Hierdie skets van omstreeks 1916 van die kerkgebou is waarskynlik deur die argitek, Wynand Louw, self gemaak.

Ds. Hercules Enslin du Plessis, leraar van 1908 tot 1911, en daarna leraar in Rondebosch tot 1922.

Ds. B.H. Swart, medeleraar van 1913 tot einde 1927.

Ds. A.W. Eckard was leraar hier van 1929 tot minstens 1960. Sy enigste ander gemeente was Swellendam van 1921 tot sy koms hierheen.

Ds. Marthinus Stephanus Joubert, leraar van 1938 tot 1941.

Dr. F.E. O'Brien Geldenhuys, leraar van 1942 tot 1945.

Ds.G.J. Davidtsz, tydelik leraar in 1944 en daarna tot 1967 medeleraar van die NG gemeente Pretoria.

Ds. J.F. Wohlitz was medeleraar van 1948 tot 1959, toe hy 'n beroep na Broken Hill in Noord-Rhodesië aangeneem het.

Agtergrond

In 1850 het ds. Andrew Murray besoek gebring aan die enkele families van die Potgieter-trek wat hulle hier gevestig het. By die geleentheid is ouderling H.J. Grobler, wat soveel gedoen het vir die geestelike en godsdienstige belange van die gemeente, gedoop toe hy omtrent ses jaar oud was. In 1917, so berig Ons Kerk Album, kon hy hom nog alles herinner van dié besoek, selfs nog watter mooi paar skoene hy vir die plegtige doopsbediening gedra het. Sedert die aankoms van die onvergeetlike vader eerw. Stephanus Hofmeyr as sendeling onder die duisende onbekeerdes hier in 1863, is deur hom ook gereeld dienste gehou voor die blankes wat gewoon het op verskillende plekke, soos Malietsiesland, Rhenosterpoort, Houtbosch (later genoem Haenertsburg) en Marabastad, later die woonplek van eerw. Hofmeyr se seun. Op Marabastad het ’n kerkgeboutjie van hout en yster gestaan wat in 1888 ná die afskeuring (toe die Nederduitsch Hervormde Kerk weggebreek het van die Verenigde Kerk) deur broers van dié kerk oorgeneem is.

Stigting

Weens uiteenlopende interpretasies van die Transvaalse kerkgeskiedenis is daar ook twee weergawes van die ontstaan van die gemeente Pietersburg (oorspronklik Zoutpansberg genoem). In 1917 het ds. B.H. Swart in Ons Kerk Album geskryf (uit die Hollands vertaal): "Die eerw. Stephanus Hofmeyr kan met reg die vader en stigter van hierdie gemeente genoem word. Deur sy onvermoeide ywer, liefde vir sy Kerk en die heil van die lede van die NG Kerk (hier het toe reeds ’n Hervormde gemeente bestaan) het die mense oorgegaan tot die stigting van die NG gemeente Zoutpansberg op Rhenosterpoort op 23 September 1872. Ds. J.G. Kriel van Lydenburg was voorsitter en eerw. Hofmeyr skriba van die gemeentevergadering by die stigting. Die eerste kerkraad het bestaan uit twee ouderlinge en vier diakens. Die gemeente is vir ’n tydperk van 16 jare, dit wil sê tot die vereniging van die Hervormde en die Nederduitse Gereformeerde Kerk in 1888, deur eerw. Hofmeyr bearbei. In die notule van die eerste kerkraadsvergadering lees ons: Eerw. Hofmeyr was op die vergadering teenwoordig en spreek die vergadering sy hartlike dank teenoor sy eerw. uit voor die werk op die vergadering verrig, en versoek hom om nog verder die gemeente te besoek en te bedien. Sy eerw. stem daartoe in om dit elke drie maande te doen. Ook word dit aan die voorsitter opgedra om ’n brief aan die weleerwaarde Neethling te Stellenbosch te skryf aangaande ’n memorie wat vroeër deur die afsonderlike lede van die gemeente gerig is aan die weleerwaarde here Neethling en Murray omtrent die eerw. heer Hofmeyr of hy hom as hul leraar sou kon verkry al dan nie.' Weens die groot afstand van die konsulent op Lydenburg – sowat 300 myl, wat met ossewa afgelê moes word – kon hy die gemeente slegs een of twee maal per jaar besoek."

Ons gemeentelike feesalbum van 1952 vertel ’n heel ander verhaal. Die gemeente Zoutpansberg (nou Pietersburg) is op 10 April 1852 tydens die besoek van die “Derde Afvaardiging" (di. Andrew Murray en J.H. Neethling) op Schoemansdal gestig. Die distrik was destyds so groot soos die hele Vrystaat. Oor die stigting skryf ds. J.H. Neethling: “'s Avonds van Zaterdag (10 April) hadden wij de leden van de Christelijke Kerk verzameld, en uit de daartoe voorgestelde mannen koos men eenparig tot Ouderling den Heer. J.L.P. Venter, en tot diakenen de broeders P.L. du Pré en C. Grobler."

Leraars

Van die stigting van die gemeente af, skryf Ons gemeentelike feesalbum, is die bediening afwisselend deur manne van die inlywers en die anti-inlywers in die Ned. Herv. Kerk waargeneem: Van der Hoff, D.P.M. Huet, Begeman, Van Heyningen en Smits. Kostelike werk is ook onder die Voortrekkers gedoen deur die onvergeetlike eerw. Stephanus Hofmeyr, wat 40 jaar lank in die gemeente Zoutpansberg sendingwerk gedoen het en wie se seun, eerw. Hendrik Hofmeyr, teen 1950 reeds 50 jaar in die gemeente Pietersburg sendeling was. In 1864 is ds. N.J. van Warmelo op Schoemansdal bevestig, maar drie jaar later moes die Voortrekkers Schoemansdal verlaat weens die heersende malariakoors en die vyandelikheid van die inboorlinge. Nadat hulle 'n tyd lank in die omgewing van die teenswoordige Marabastad vertoef het, is die dorp Pietersburg in 1885 aangelê en het ds. L.G.F. Biccard, wat reeds sedert 1874 leraar van die gemeente Zoutpansberg was, sy bediening tot 1886 hier voortgesit. Ons kerk Album gee ds. P. Boshoff (15 April 1889 tot 23 April 1892) aan as die eerste leraar, maar Ons gemeentelike feesalbum as die tweede. Ses maande ná sy bevestiging is die hoeksteen van die eerste kerkgebou deur die landdros, D.S. Maré, gelê. Op 18 Oktober 1890 is dié Godshuis met 400 sitplekke en wat £4 000 gekos het, plegtig ingewy.

Verder het die volgende predikante die gemeente bedien: M.P.A. Coetzee (1893–'98), D.J. Kriel (1899–1906), J.L. du Preez (1906–'07), H.E. du Plessis (1908–'11), B.H. Swart (1913–'27), A.W. Eckard (van 1929 tot in die vyftigerjare), M.S. Joubert (1938–'41), F. E. o'B. Geldenhuys (1942–'45), G.J. Davidtsz (tydelik, 1944), D.J.M. Terblanche (1945–'47) en J.F. Wohlitz (1948 tot onbekende datum).

Kerkbou

Die eerste kerkgebou is in 1890 tydens die bediening van ds. P. Boshoff opgerig, en die tweede in 1917, tydens die bediening van ds. B.H. Swart. Die argitek van laasgenoemde was Wynand Louw van die Paarl.

Onderwys

Waar die onderwys voor die aanleg van Pietersburg in 'n klein skooltjie op Weltevreden en later in die kerkgebou aldaar gegee is, het Pietersburg ontwikkel tot die vernaamste onderwyssentrum noord van Pretoria.

Enkele leraars

• L.G.F. Biccard, 1874–1886
• P.J.J. Boshoff, 23 April 1889–1992
• M.P.A. Coetzee, 17 April 1893 – 4 April 1898
• D.J. Kriel, 4 Augustus 1899 – 19 Mei 1906
• Jacobus Lodewicus du Preez, 30 Julie 1906 – 8 April 1907 (volgens 'n ander bron 25 Maart, sterf in die amp)
• H.E. du Plessis, 20 April 1908 – 16 Januarie 1911
• Barend Hermanus Swart, 16 Maart 1913–1927
• Arthur William Eckard, 1929 – minstens 1960
• M.S. Joubert, 1938–1941
• F.E. O'B. Geldenhuys, 1942–1945
• G.J. Davidtsz, 1944 (tydelik)
• Dirk Johannes Marthinus Terblanche, 1945–1947
• Johan Frederik Wohlitz, 1948–1959
• G.G. Haumann, ? – 7 Maart 2020 (emeriteer)

Bronne

• Olivier, ds. P.L.. 1952. Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers.