A.J. van Wijk
Ds. Adriaan Jacobus van Wijk (Boshof, Oranje-Vrystaat, 23 Julie 1872 - Franschhoek, 21 Augustus 1966) was 'n leraar in die Nederduitse Gereformeerde Kerk van 1900 tot 1943, maar hy word veral onthou as die eerste skrywer van die Bybelse dagboek Uit die Beek, wat hy meer as 40 jaar lank behartig het en wat sedert omstreeks 1906 onafgebroke elke jaar verskyn. Die Kaapse Sinode het hom as skriba gekies in 1928 en 1932 en as moderator in 1936 en 1940.
| Adriaan Jacobus van Wijk | |
| |
Ds. Adriaan Jacobus van Wijk
| |
| Naam | Adriaan Jacobus van Wijk |
|---|---|
| Geboorte | 23 Julie 1872 Boshof, Oranje-Vrystaat |
| Sterfte | 21 Augustus 1966 Franschhoek, Kaapland |
| Kerkverband | Nederduits Gereformeerd |
| Gemeente(s) | Heidelberg, Kaap, Britstown, Kuilsrivier, Franschhoek |
| Jare aktief | 1900 - 1943 |
| Kweekskool | Universiteit Stellenbosch |
Herkoms
wysig
Adriaan van Wijk is op Boshof gebore waar sy vader, ds. Johannes Hendrik van Wijk, die leraar was van 11 November 1871 tot hy op 7 November 1884 in die NG gemeente Murraysburg bevestig is. Hier het hy gearbei tot hy sy emeritaat aanvaar het op 8 April 1898. Ds. J.H. van Wijk is op 22 September 1846 gebore op die plaas Langfontein geleë in die Koue Bokkeveld, destyds in die distrik Tulbagh, maar vandag in die distrik Ceres. Voor sy vertrek na Boshof is die jong ds. Van Wijk getroud met Maria Louisa Jacoba de Beer. Ná sy aftrede het ds. Van Wijk hom gaan vestig op Ceres en later na Nuweland verhuis, waar hy oorlede is op 16 September 1920. Soos sy seun, was ds. Van Wijk vaardig met die pen en het hy jare lank Die Kerkbode gereeld van 'n preek of 'n oordenking vir die maandelikse bidstond voorsien. Van hom het ook 'n bundel preke verskyn. Ds. Van Wijk het drie seuns gehad, ds. A.J. van Wijk, ds. Z.J. van Wijk en ds. T.I. van Wijk, wat almal hul jeugjare op Murraysburg deurgebring het.
Ds. A.J. van Wijk het, as die oudste seun, die naam ontvang van sy grootvader wat in die vroeë Ceres 'n groot rol gespeel het en wat die vader van twee leraars geword het. Die klein Adriaan het sy eerste skoolonderrig op Boshof ontvang totdat hy twaalf jaar oud was en sy vader na Murraysburg vertrek het. Destyds het dié Karoodorp 'n besonder goeie skool gehad waar die pastorieseun dan ook sy matriek behaal het en hom deur privaat studie op die Intermediêre B.A. voorberei het. Toe is hy na die Victoria-kollege op Stellenbosch en daarvandaan na die Kweekskool.
Heidelberg
wysig
Ds. A.J. van Wyk is in Desember 1899 gelegitimeer (hy was ten tyde van sy dood die laaste leraar in die NG Kerk wat in die 19de eeu gelegitimeer is) en op 10 Maart 1900 is hy op Heidelberg, Kaap, georden en bevestig met 'n rede deur 'n jonger broer van sy vader, ds. Joachim Hermanus van Wyk van die NG gemeente Adelaide en vroeër van Swellendam. Die jong predikant, wat nog voor sy koms in die huwelik getree het met Margaret Murray, 'n dogter van ds. Charles Murray van die NG gemeente Graaff-Reinet (1866-1904), het sy intreepreek die volgende oggend gelewer oor 2 Korintiërs 1:24: "Wij zijn medewerkers uwer blijdschap." Reeds die Saterdagoggend is ds. Van Wijk 'n halfuur buitekant die dorp ingewag deur 120 karre wat belaai was met belangstellendes. Ses Ringspredikante het aan die ordening en bevestiging deelgeneem. Ds. Van Wijk het in 1905 skriba van die Ring van Swellendam geword en die volgende jaar is hy na die NG gemeente Britstown beroep.
Met Heidelberg se eeufeesviering in 1955 het ds. Van Wijk in sy boodskap aan die gemeente onder meer geskryf: "In die meer as 43 jare van my bediening as leraar het ek met my eggenote aan my sy, aan die hoof van vier gemeentes gestaan: Heidelberg, Britstown, Kuilsrivier en Franschhoek. Heidelberg was ons eerste liefde. Wyle Ds. en mev. A.B. Daneel het lank te Heidelberg gearbei. Ons het hulle opgevolg en hul spore daar gevind. Die gemeente was arm en die kerkraad het voor ons koms by 'n lidmaat geld geleen wat nog terugbetaal moes word. Maar ons het met betrekking tot die dankoffers van die gemeente begin met byeenkomste op die dorp en in die buitewyke. Daar was 'n mooi samewerking en dit het die finansiële posisie van die gemeente verbeter.
"Toe ons in 1900 in Heidelberg kom, was die Anglo-Boere-Oorlog aan die gang en dit het geduur tot 1902. In die korte tydperk van ses jaar waarin ons daar gearbei het, het ons vier buitengewone dinge met die gemeente saam deurgemaak: Die stremming van die krygswet, die geveg in die dorp, die treinongeluk te Krombeksrivier en die verwoestende oorstroming van die dorp.
"By ons aankoms te Heidelberg het ons die geseënde vrugte van die Herlewing van 1884 aangetref. Meermale het mense my vertel dat hulle in daardie tyd tot bekering gekom het. Ook is daar op die dorp 'n konferensie gehou onder leiding van óf ou Vader Andries van Wyk, óf Vader Marthinus Lütz. Dit was ook 'n vrug van die Opwekking. Die Here was ons na die geestelike goed. Ons het daar treffende gebedsverhoringe gehad. In 1905 het ons 'n klein opwekking onder die jongmense gehad. Ons werk is in daardie tyd lieflik ondersteun deur voorbidders in die gemeente."
Britstown
wysig
Ná dr. H.P. van der Merwe, die NG gemeente Britstown se vierde leraar, se vertrek was die gemeente ruim 14 maande vakant tot ds. S.P. Helm in 1904 terug in sy ou gemeente verwelkom is en twee jaar hier vertoef het. Ná sy vertrek einde Maart 1906 was die gemeente gelukkig om binne drie maande weer ’n leraar te verwelkom in die persoon van ds. Wijk. Hy is op Saterdag 6 Junie 1906 bevestig.
Ds. Van Wijk se sesjarige bediening was besonder geseënd. Hy was deeglik en hardwerkend en het op sy stil en bedaarde manier groot en blywende werk op Britstown verrig. In 1906 is die skoolgebou aan die skoolraad verkoop en dankofferkaartjies ingevoer, in 1909 is heelwat verbeterings aan die kerkgebou aangebring, onder meer is gasligte ingesit en die staalplafon aangebring, ’n tak van die Mannesendingbond is gestig en die gemeente het besluit om in te staan vir ’n buitelandse sendeling.
In 1928, lank nadat hy van hier vertrek het, het ds. Van Wijk die geestelik peil van die gemeente so onthou: “Britstown van dié dae het vroom mense gehad. Daar was ’n groot aantal manne en vroue van diepe, innige godsvrug. Daar was manne met wie die leraar kon gesels oor die Formuliere van Eenheid van die Kerk. Daar was eerbied vir die heilige dinge, vir die Sondag, die Kerk en die Bybel. In dié dae het mense nog gesprekke gevoer oor die groot heilswaarhede en mekaar vertel van persoonlike geestelike ondervindings. Daar was deeglike voorbereiding in die Gewyde Geskiedenis en in die Kerkleer vir aanneming. Ja, ons het daar nie alleen die vrugte van die werk van godvrugtige leraars en leraarsvroue aangetref nie, maar ook die invloed van die voorbeeld van vrome voorouers en die bewyse van genade in die harte."
Kuilsrivier
wysig
Ds. Van Wijk het 'n beroep na Kuilsrivier in Januarie 1912 aangeneem en op 5 Februarie 1912 het ds. P.J. du Toit van Vosburg demissie aan hom verleen. Op Kuilsrivier was hy 'n ruk lank waarnemende redakteur van die Kerkbode, waarvan sy broer ds. Z.J. van Wyk later assistentredakteur geword het. In die Sinode van 1915 is ds. Van Wijk tot assistentskriba aangestel en terselfdertyd het hy skriba geword van die pasgestigte Ring van Stellenbosch. In 1930 het hy waarnemende skriba geword tot hy in 1932 aangestel is as skriba. Van 1936 tot 1943 was hy moderator van die Kaapse Sinode. Van die Raad van die Kerke, die voorganger van die Algemene Sinode, was hy lank lid en in 1935 voorsitter. Hy het in talle Sinodale kommissies gedien. Hy het in Kuilsrivier gebly tot hy in 1919 ’n beroep na Franschhoek aanvaar het.
Franschhoek
wysig
Ds. Van Wijk is op 17 Julie 1919 op Franschhoek bevestig. Die bevestigingsrede na aanleiding van Kol. 1:28, 29 is uitgespreek deur ds. A.C. Murray. Die nuwe leraar se intreepreek op Sondag 20 Julie het gehandel oor Hand. 8:35. Gedurende ds. Van Wijk se tyd op Franschhoek het daar baie veranderinge plaasgevind. In 1923 is 'n nuwe orrel teen £1 200 aangekoop en in 1926 het die pastorie 'n hele vernuwg ondergaan wat ook 'n koste van £1 200 meegebring het. Die aloue gebruik van die bekers by die Nagmaal het in 1927 plek gemaak vir die gebruik van aparte kelkies. Dié verandering het egter eers gekom ná 'n paar jaar se deeglike ondersoek en oorweging.
In ds. Van Wijk se tyd het Afrikaans algaande tot sy reg gekom. Eers is net sekere dienste af en toe in Afrikaans gehou totdat dit later heeltemal ingevoer is. Die eerste notule van die kerkraad wat in Afrikaans geskryf is, was dié van Januarie 1929. Nadat die eerste besending van 10 000 Bybels in Afrikaans in Mei 1933 in Kaapstad aangekom het, is dié Bybel ook op Franschhoek feestelik in gebruik geneem. Gedurende die eerste jaar is 150 000 Afrikaanse Bybels landwyd versprei in 'n tyd van politieke onbestendigheid, ekonomiese agteruitgang en knellende droogte. Ook aan die feestelike ontvangs van die eerste Afrikaanse Psalm-boek in 1937 het die gemeente onder ds. Van Wijk se leiding deelgeneem toe dit met groot geesdrif ontvang is.
Gedurende 1939 is daar op verskeie plekke feeste ter ere van die Hugenote gehou, ook op Franschhoek. Toe daar besluit is om 'n waardige Hugenotemonument in die Drakensteinvallei op te rig, het die verantwoordelike kommissie op Franschhoek besluit. Die argitek was J.C. Jongens van Kaapstad en die beeldhouer Coert Steynberg. Dit is in 1948, vyf jaar ná ds. Van Wijk se aftrede, ingewy.
Ds. J.A.S. Oberholster, skrywer van Franschhoek se Eeufees-gedenkboek van 1945, skryf ds. en mev. van Wijk het die gemeente met groot getrouheid en toewyding gedien. "Op elke gebied van die gemeentelike werksaamhede het hulle hul plek ingeneem. As warme ondersteuners van die opvoeding en die sending het dié werksaamhede hul daadwerklike belangstelling geniet." Mev. Van Wijk het jare lank in die hoofbestuur van die Vrouesendingbond gedien.
Gesinslewe
wysig
Ds. Van Wijk het op 27 Junie 1900 in die huwelik getree met Margaret Jemima Murray. Haar vader en vier van sy broers was leraars in die NG Kerk. Haar oupa, ds. Andrew Murray sr. was die stamvader van die familie in Suid-Afrika. Haar skoonvader se laaste gemeente, Murraysburg, is na ds. Murray genoem. Die eerste drie van Adriaan en Margaret van Wijk se nege kinders is op Heidelberg gebore. Die oudste dogter was in later jare hoof van die Laer Meisieskool op George, die tweede dogter was getroud met 'n boer van Franschhoek en die derde is op haar eerste verjaardag oorlede op Britstown. Mev. van Wijk is in 1948 oorlede, ruim 18 jaar voor haar man, wat al die jare op Franschhoek bly woon het.
Uit die Beek
wysig
Die oorsprong van die Bybelse dagboek Uit die Beek kan teruggevoer word tot 1880 toe ds. Andrew Murray die Bybel-en-Bidvereniging (oorspronklik Bijbel- en Bid-Vereniging, BBV) gestig het om NG lidmate aan te moedig om gereël die Bybel te lees. Jaarliks het dié vereniging het 'n almanakie uitgegee met stukkies vir elke oggend en aand waardeur lede aangespoor is om die Bybel mettertyd van voor tot agter deur te lees. Lede van die BBV moes terselfdertyd vir mekaar bid. Elkeen kon ’n bydrae van een sjieling per jaar lewe en binne net ’n jaar was daar 900 lede; tien jaar later was daar reeds sowat 8 000 lede en verteenwoordigers in meer as honderd van die NG Kerk se indertydse amper 170 gemeentes. Nog tien jaar later, in 1900, was daar 18 000 lede, met verteenwoordigers in meer as 170 gemeentes.
Danksy die toename in die ledetal, kon die BBV, buiten die almanak en traktaatjies, ook jaarliks ’n leersame, stigtelike boek en selfs ’n aantreklike muurteks aan sy lede besorg. Dié geraamde muurtrekste met hulle mooi versierings het in later jare gesogte versamelstukke geword. Boeke wat die BBV in die beginjare versprei het, was grotendeels vertalings of verwerkings van Engelse of Nederlandse boeke, maar dit het ook werke oor binnelandse en buitelandse sending ingesluit en leeslus by lidmate op veral die Kaaplandse platteland aangewakker. Ds. Murray het die sekretarisskap in 1885 aan ds. J.T.T. Marquard oorgedra, onder wie se sorg die ledetal aangegroei het tot 20 000.
Ná sy dood op 18 Desember 1904, het sy weduwee die werk tot met haar heengaan in 1932 behartig, waarna ds. Van Wijk dit op versoek van die Marquard-kinders oorgeneem het. Nog voor ds. Marquard se dood, het ds. Van Wijk, destyds predikant op Heidelberg, Kaap, in 1902 'n tyd lank in die Konsentrasiekamp by Winburg (destyds ds. Marquard se gemeente) gewerk. Op Winburg het ds. Marquard gevra ds. Van Wijk moet die BBV se Almanak vir 1903 opstel. Met dié werk het hy daarna voortgegaan, met die uitsondering van een jaar. In 1924 het hy voorgstel dat 'n kort Skrifverklaring van die voorgeskrewe dagstukkies uitgegee word. Mev. Marquard het die voorstel goedgekeur en gevra ds. Van Wijk moet dit skryf. So het Overdenkingen in 1925 en 1926 verskyn. Dit het groot byval gevind en in 1927 is die naam verander in Uit de Beek, wat kom uit Die naam kom uit 1 Kon. 17:4-6 (Statebybel): "En het zal geschieden, dat gij (Elia) uit de beek drinken zult; en Ik heb de raven geboden, dat zij u daar onderhouden zullen. Hij ging dan heen, en deed naar het woord des HEEREN; want hij ging en woonde bij de beek Krith, die voor aan de Jordaan is. En de raven brachten hem des morgens brood en vlees, desgelijks brood en vlees des avonds; en hij dronk uit de beek."[1] Of Ps. 110:7: "Hij zal op den weg uit de beek drinken; daarom zal Hij het hoofd omhoog heffen."
’n Stigtelike boek het nog in 1928 verskyn, maar vanweë die aanmoediging van alles kante, het ds. Van Wijk sedert 1929 jaarliks Uit die Beek opgestel, van toe af in Afrikaans. Ná sy aftrede in 1943 het ds. Van Wijk voortgegaan om Uit die Beek te skryf. In 1951, toe hy reeds byna 80 jaar oud was, het sy oudste seun, ds. J.H. Van Wijk, hom begin help. Toe ds. A.J. van Wijk gedurende sy laaste jare weens swak gesondheid en sy bewerige hande nie meer kon skryf nie, het hy met albei sy hande ’n houtpen vasgeklem en met eindelose geduld die letters een-een moeisaam op die tikmasjien gedruk. Hiermee het hy tot kort voor sy dood volgehou. In 1953 het ds. J.H. van Wijk weens swak gesondheid uit die bediening getree en toe volle verantwoordelikheid vir die opstel van Uit die Beek op hom geneem. Hy het die werk eweneens in moeilike omstandighede gedoen en tewens met dieselfde gees teenoor die Bybel wat sy vader se werk gekenmerk het.
Gideon Joubert skryf in 1981: “Vir altwee was die Bybel die geïnspireerde en onfeilbare Woord waaruit die rykdomme opgediep en blootgelê moes word. Met dieselfde liefde vir die Bybel, dieselfde oorwinning oor liggaamlike swakheid, en dieselfde ywer, het die seun die vader se taak voortgesit tot met sy heengaan in Oktober 1970, nadat by Uit die Beek vir die volgende jaar reeds voltooi het.” Hierna het ds. Attie van Wijk (ook A.J.) die werk voortgesit wat sy vader en sy broer 46 jaar verrig het, en daarmee volgehou tot sy skielike dood in 1978. (’n Derde seun, prof. Theo van Wijk, was rektor van die Universiteit van Suid-Afrika.) In 1978 is 'n bloemlesing uit die dagstukke van ds. A.J. van Wijk saamgestel. In 1979 het prof. Jac J. Muller aan Uit die Beek begin werk, maar hy is oorlede voor die manuskrip voltooi is. Dis toe aangevul deur prof. Hennie Joubert en andere. In 1980 is die dagstukke herhaal wat jare tevore deur ds. J.H. van Wijk opgestel is. Daarna het prof. Bertus van Zyl en dr. Stephan Joubert ook ’n paar jaar lank Uit die Beek geskryf. Van Zyl was verbonde aan die teologiese fakulteit van die Universiteit van Pretoria, waar hy hoogleraar in Ou-Testamentiese vakke was. Hy was ook een van die span Bybelvertalers wat aan die nuwe vertaling gewerk wat in 1983 verskyn het.
Van 2008 gaan ds. A.J. van Wyk se kleinseun en ds. J.H. van Wijk se seun, ook Attie (wat Adriaan Jacobus genoem is na sy oupa) met die familietradisie voort.
Ds. A.P. Smit skryf in Soos jare kom en gaan (die eeufees-gedenkboek van die NG gemeente Britstown) dat ds. Van Wijk sy grootste geestelike invloed uitgeoefen het as opsteller van die Bybelse dagboek Uit die Beek.
Bronne
wysig- (af) Hopkins, ds. H.C. 1955. Eeufees-gedenkboek van die Ned. Geref. Kerk Heidelberg (Kaapland) 1855-1955. Heidelberg, Kaap: NG Kerkraad.
- (af) Oberholster, dr. J.A.S. 1955. Murraysburg honderd jaar oud 1855-1955. Murraysburg: NG Kerkraad.
- (af) Oberholster, ds. J.A.S. 1945. Eeufees-Gedenkboek Franschhoek. 'n Oorsig van die Geskiedenis van die Gemeente, 1845-1945. Franschhoek: NG Kerkraad.
- (en) Potgieter, D.J. (red.) 1973. Standard Encyclopaedia of Southern Africa. Cape Town: Nasionale Opvoedkundige Uitgewery Beperk.
- (af) Smit, ds. A.P. 1977. Soos jare kom en gaan. Ned. Geref. Kerk Britstown 1877-1977. Britstown: NG Kerkraad.
- (af) Van Lill, ds. Gert. 1995. Ned. Geref. Kerk Franschhoek 1834-1995. Franschhoek: Ned. Geref. Kerk.
Verwysings
wysig- ↑ (nl) Statenvertaling.net. URL besoek op 23 Oktober 2013.