Vrouesendingbond

Die Vrouesendingbond was 'n Afrikaanse vrouevereniging wat amptelik van 21 Maart 1890 af in Kaapland, mettertyd in al vier die destydse provinsies van Suid-Afrika asook uiteindelik in Suidwes-Afrika (1970) en Rhodesië (1957, as die Midde-Afrikaanse Sendingvereniging) takke gestig het wat vrouelidmate van die Nederduitse Gereformeerde Kerk die geleentheid gebied het om by die sending betrokke te raak, nie alleen op die Afrika-vasteland nie, maar ook wêreldwyd. Ná byna 'n eeu van prysenswaardige diens is die vereniging in 1983 ontbind en het lede deel geword van die NG Kerk se Vroueaksie, later genoem Vrouediens. 'n Mannesendingbond is in 1908 gestig, terwyl daar uit die Vrouesendingbond 'n Medesendingarbeidsters vir jonger vroue ontstaan het en 'n Kinderkrans vir die jeug.

Agtergrond

Eerw. Georg Schmidt van die Morawiese Sendinggenootskap se koms na Suid-Afrika in 1737 en die seën op sy werk onder die inboorlinge, het deels daartoe bygedra dat NG lidmate in die sending begin belangstel het.

Ds. M.C. Vos van Tulbagh was een van die vroeë predikante in die NG Kerk by lidmate 'n sendingywer aangewakker het.

Die sendingwerk van die NG Kerk in Suid-Afrika is so oud soos die sogenaamde volksplanting. In sy bekende gebed het Jan van Riebeeck die begeerte uitgespreek dat die Europese volksplanting die middel in die hand van God sal wees om die evangelie aan die "heidense" inboorlinge van die land te bring. Spoedig het Willem Wijlant, die sieketrooster, pogings aangewend om die slawe en ook die Khoi onder die invloed van die evangelie te bring. Volgens sy verslae was daar weinig sukses en dit was ook die klag van sy opvolgers gedurende die tweede helfte van die 17de eeu.

Terwyl ds. Petrus Kalden in 1703 skryf dat daar tog bekeringe was en dat meer as honderd hulle laat doop het, stuur ds. A. Beck die wanhoopsklag na Holland dat, veral wat die Khoi betref, "alle menslike pogings blyk te faal". Onder die nageslag van die Geuse en Hugenote was daar baie wat hulle die lot van die ongelukkiges aangetrek het en dit hulle plig geag het om hulle in die Woord van God te onderrig. Dikwels het slawe en inboorlinge die huisgodsdiens saans gereeld bygewoon en Sondae 'n godsdiensoefening wat spesiaal vir hulle gereël is.

Gevolglik is daar teen die einde van die 18de eeu byvoorbeeld in die gemeente Tulbagh, toe nog Roodezand genoem, sowat duisend heidene in die Christelike godsdiens onderrig, in die Bokkeveld 317, en dat wyd versprei op plekke soos die Roggeveld, Vier en twintig Riviere, Olifantsrivier, die Sederberge en elders boerehuisgesinne getrou sendingwerk gedoen het. Die koms na Suid-Afrika van eerw. Georg Schmidt, die Morawiese sendeling, in 1737 en die seën wat daar op sy werk en dié van sy opvolgers gerus het, asook die besielende voorbeeld en prediking van sendingyweraars soos ds. Helperus Ritzema van Lier van Kaapstad en ds. M.C. Vos van Tulbagh teen die einde van die 18de eeu het baie daartoe bygedra dat soveel sendingywer indertyd onder die lidmate van die NG Kerk geopenbaar is.

Die groot Kaapse kerkman dr. Abraham Faure het in 1823 gekla oor die gebrek aan middele wat daartoe gelei het dat die NG Kerk sy sendingtaak versuim het.

Eerw. Jean Pierre Pellissier van die Paryse Evangeliese Sending het van 1831 op Bethulie sendingwerk gedoen, een van talle sendelinge uit Europa wat op 'n akker kom arbei het waarop die NG Kerk eers later sou begin werk.

Dr. Abraham Faure, 'n bekende kerkleier, het in 1823 geskryf: "Dat meer nie gedoen is nie, is alleen aan die gebrek aan middele en nie aan die gebrek aan goeie wil te wyte nie." Dit kon tereg gesê word van 'n kerk wat 150 jaar ná die begin van die volksplanting slegs uit sewe gemeentes bestaan het en by die herdenking van die 200-jarige bestaan uit 50 gemeentes wat in sewe ringe verdeel was. "Hoeveel groter," kla dr. Faure, "sou hierdie getal nie gewees het nie as daar altyd leraars vir die aangroeiende gemeentes verkrygbaar was, en as daar genoeg geld te vind was om vir hulle opleiding behoorlik te kon sorg."

Daarom is dit geen wonder nie dat die sendelinge van genootskappe soos die Londense Sendinggenootskap, die Rynse, Morawiese en andere in daardie tyd met oop arms ontvang is en aan hulle baie hulp verleen is. Sommige van die bloeiende sendingwerkkringe, soos dié op Stellenbosch en Worcester, is aan die Rynse Genootskap oorhandig omdat die NG Kerk nie die nodige geestelike werkkragte gehad het nie. Sommige van die sendelinge van die oorsese genootskappe het sendelinge van die NG Kerk en in etlike gevalle leraars van die Moederkerk geword.

Ander genootskappe het gevolg, byvoorbeeld die Wesleyaanse in 1811 waarvan eerw. Barnabas Shaw die baanbreker was; die Glasgow-sendinggenootskap wat dr. John Ross en mnr. John Benning uitgestuur het en wat in 1824 die Oos-Kaapse sendingstasie Lovedale gestig het; die Evangeliese Sendinggenootskap van Parys volg met die sendelinge Isaac Tisseux en Jean Pierre Pellissier. In 1829 stuur die Rynse Genootskap vier geordendes en vier jaar later maak die Berlynse Genootskap ook sy verskyning. Hierdie genootskappe is byna almal gebore uit geestelike herlewings in Europa.

Toe inwoners van die Kaapkolonie hoor van die ontwaking op sendinggebied in Holland en Engeland, het die begeerte ontstaan om hier ook 'n sendinggenootskap in die lewe te roep. So het die Zuid-Afrikaansche Zending Genootschap in 1799 in Kaapstad ontstaan. Die sendinggeesdrif was so aansteeklik dat vertakkinge elders gestig is. Hierdie "Genootskappe" of "Gestigte" was 'n groot stap voorwaarts op sendinggebied. Ook die sinode van 1857 was vir die sending van die allergrootste belang. 'n Klein kommissie, deur 'n vorige sinode aangestel, moes 'n sendingverslag uitbring.

Dit was 'n mistroostige rapport wat getuig het van "gebrek aan mag, middele en geleenthede. 'n Gees van mismoedigheid wou op die vergadering toesak, maar vier jong leraars het na vore getree en die sinode tot nuwe ywer aangespoor. Hulle was ds. P.K. Albertyn van Caledon, ds. N.J. Hofmeyr van Calvinia, ds. J.H. Neethling van Prins Albert en dr. Andrew Murray van Bloemfontein, manne van visie en besliste oortuigings. Hulle het aanbeveel dat sendingwerk in die binneland sowel as in die buiteland onderneem moes word.

Wat die binneland betref, word aan al die gemeentes opgedra om na vermoë te sorg vir die behoeftes van die heidene in hulle midde; en met betrekking tot die buiteland is die gevoele „dat werk met krag aangepak moet word onder een of meer van die volkstamme wat rondom ons woon, liefs waar die evangelie nog nooit gepreek is nie en as dit kan wees op die grens van die gemeente Lydenburg". Twee sinodale kollektes vir die binneland en buiteland is verder aanbeveel. Die verslag het geesdrif opgewek en die aanbevelings is goedgekeur.

Toe die sinode verder besluit dat al die besluite onder leiding van hierdie selfde manne uitgevoer sou word, het 'n nuwe geseënde tydperk vir die sending aangebreek. Twee jaar later is die Kweekskool op Stellenbosch geopen. By daardie geleentheid is aan die twee hoogleraars, N.J. Hofmeyr en John Murray, opgedra om 'n konferensie te reël vir Christene van die hele Suid-Afrika om sake van algemene belang te bespreek, onder meer „die bevordering en algemene belangstelling in die evangelieverkondiging onder die heidene".

Dié konferensie het in April 1860 op Worcester plaasgevind. Byna 400 afgevaardigdes van Presbiteriane, Lutherane, Morawiërs, Independente, Episkopale en Gereformeerdes het saamgekom. Een van die vrugte was die geseënde geestelike herlewing in baie dele van die land. 'n Ander was die besluit om dr. William Robertson na Europa te stuur om evangeliedienaars te soek en dan is £1 000 beloof vir die koste van die sending. Onder diegene wat so verkry is, was die sendelinge Alexander MacKidd, 'n Skot, en Henri Gonin, 'n Switser, wat in 1861 na die Soutpansberg en Saulspoort onderskeidelik gegaan het.

Dit is nie aan Alexander MacKidd vergun om lank onder die Buys-stam van die Soutpansberge te arbei nie. 'n Paar jaar ná sy aankoms is hy oorlede en het Stephanus Hofmeyr sy plek ingeneem om sodoende die eerste buitelandse sendeling van die NG Kerk te word.

Die sendingbelangstelling het toegeneem, die doeke van die tentwonings is oopgespan en die Kerk se baanbrekers het uitgetrek: A.C. Murray na Njassaland en A.A. Louw na Masjonaland. Intussen is berigte ook ontvang van die wonderwerke van Robert Moffat op Kuruman en in die Kalahari-woestyn, van die werk en beproewings van Francois Coilliard in Barotseland, van die taaie geduld waarmee die Wesleyane aangehou het met hul werk onder die Namakwas, van die geseënde arbeid van die Rynse sendelinge op Stellenbosch en elders. Geen wonder dat 'n groepie vroue op Wellington juis in hierdie tyd daartoe oorgegaan het om 'n vrouevereniging te stig, die geseënde Vrouesendingbond, wat sy 75-jarige bestaan in 1964 feestelik kon gedenk, maar ses jaar voor sy honderdjarige bestaan ontbind is.

Stigting van die VSB

Mej. Abbie Park Ferguson was die VSB se eerste sekretaresse, van 1889 tot 1914.

Die Hugenote-kollege is die opvolger van drie opvoedkundige instellings op Wellington, waarvan die Hugenote-seminarie, opgerig in 1874 en 'n regstreekse aanleidende oorsaak van die stigting van die VSB, een was.

Mej. A.H. Spyker (1840–1914) was 'n stigter en die eerste tesouriere (penningmeesteres) van die VSB, van 1889 tot 1906. Sy was ook die skrywer van Geschiedenis van den Vrouwen Zending Bond, 1889–1906.

Mev. dr. Andrew Murray (gebore Emma Rutherfoord), 'n dogter van die Kaapse sakeman en vriend van die sending Howson Edward Rutherfoord, was van uit huis Anglikaans, maar werp haar ten volle by die NG Kerk in ná haar huwelik met 'n NG predikant en latere kerkleier, ds. Andrew Murray. Sy het van 1889 tot en met haar dood op 2 Januarie 1905 as eerste presidente van die VSB gedien en was ook 'n stigter van dié liggaam.

In 1874 is die Hugenote-seminarie, voorloper van die Hugenote-kollege, die Wellingtonse Onderwyskollege en die Hugenote Hoërskool, op Wellington geopen. Ds. Andrew Murray het hom baie beywer vir die oprigting daarvan en deur sy bemiddeling is die diens van twee dames uit Amerika as onderwyseresse verkry. Mes. A.P. Ferguson en A.E. Bliss het hulle met groot toewyding en bekwaamheid aan die onderrig en vorming van die jong dogters gewy. Maar opvoeding het vir hulle meer as net geleerdheid en verstandelike ontwikkeling beteken en omdat hulle self 'n warme belangstelling in die sending gehad het, het hulle van meet af aan die dogters ook tot sendingywer opgewek.

Onmiddellik na die opening van die Seminarie is daar 'n begin gemaak met die verspreiding van sendingnuus. Elke Maandagoggend is daaraan gewy en die belangstelling het merkbaar toegeneem. Die klein bydraes wat die dogters elke week gebring het, het hulle laat voel dat hulle wesenlik ingeskakel is in die bevordering van die Koninkryk van Christus. Aan die einde van die eerste jaar het 'n groot gebeurtenis plaasgevind toe Johanna Meeuwsen, een uit hul geledere, as sendingonderwyseres na Saulspoort gegaan het. Dié direkte verteenwoordiging in die sendingveld was 'n inspirasie en spoorslag vir die groepie sendinggeesdriftiges op Wellington.

Vier van die onderwyseresse van die Seminarie was lede van die "Woman's Board of Missions" van Amerika. Die verslag van 1878 het vertel wat die vroue in Amerika op sendinggebied tot stand gebring het en dit het by die groepie Suid-Afrikaanse lede vurige begeerte laat ontstaan om ook in hierdie land so 'n vereniging vir vroue te stig. Maar ander wat hulle geraadpleeg het, het nie hulle geesdrif gedeel nie. "Die Amerikaanse vroue kan sulke dinge doen, maar nie ons nie," het hulle gesê. "Dis nie werk vir vroue nie."

In April 1878 is die Hugenoten Zending Vereeniging gestig met 'n groot aantal lede, wat ook lede gebly het selfs nadat hulle die Seminarie verlaat het. Meer werksters is uitgestuur en die "Mission News Letter" is een maal per kwartaal uitgegee. Oor 'n tydperk van tien jaar het die inkomste 'n bedrag van amper £1 400 beloop. "En waarheen ging al dat geld?" vra mej. Wells, destydse tesouriere, in haar verslag. "Naar Oostenrijk voor de Christelijke opvoeding van een kind aldaar. Naar Perzië, waar hongersnood was. Naar China om den blinden het Evangelie te verkondigen. Naar Natal, Basutoland, Zoutpansvergen, Sauls Poort, Mochudi, de Zambezi en hier in Wellington om het zendingwerk te helpen bevorderen."

In 1886 met die opening van die Goodnow-saal is 'n sendingkonferensie op Wellington gehou. Die sinode was in Kaapstad in sitting en 'n groot aantal ouderlinge en predikante het die verrigtinge op Wellington bygewoon. Die vergadering het diep onder die indruk verkeer dat die gebrek aan sendingbelangstelling te wyte was aan die gebrek aan sendingkennis. Dit het aanleiding gegee tot die wenk van ds. Andrew Murray dat die "Mission News Letter" in Hollands vertaal word, wat weer verder tot die ontstaan van die "Zendingbode" gelei het onder die bekwame redaksie van mej. A.H. Spijker, 'n Hollandse onderwyseres aan die Seminarie.

Van 1887 tot 1888 het mej. Ferguson die voorreg gehad om die verskillende sendingwerkkringe te besoek: Kimberley, die Vrystaat, Basoetoland, Betsjoeanaland en Natal. Veral die nood op die diamantvelde van Griekwaland-Wes het haar aangegryp. Daar het sy die 20 000 swart mense gesien vir wie min gedoen is en van ds. Abraham Kriel verneem dat daar ook ander die verarmde blankes en die bruin mense 'n dringende behoefte aan geestelike werksters was. Weer het sy die dringende behoefte gevoel aan 'n vrouevereniging om sendingwerk ander heidene en opheffingswerk onder verwaarloosde wit mense te ondersteun.

En toe, op haar terugreis, was sy teenwoordig by die stigting van verskeie plaaslike sendingverenigings. Die eerste was op Graaff-Reinet waar daar groot belangstelling opgewek is deur die vertrek van ds. A.C. Murray as pioniersendeling na Njassaland. Op Kimberley het die susters deur reën en modder gekom om 'n vereniging te stig. Ander dorpe het gevolg en in 1889 ook die susters van Wellington. Uit hulle stigting van 'n sendingvereniging is die Vrouesendingbond gebore.

Op 21 Maart 1890 is 'n vergadering gehou van die susters van Wellington, die lede van die Hugenoten Zending Vereeniging en enkele susters wat van elders gekom het, onder wie daar ook was mev. Theron, predikantsvrou van die NG gemeente Bethlehem, en mej. Gie van Worcester. Die byeenkoms is deur mev. dr. A. Murray geopen. Mev. ds. A. Louw van die Paarl het Jes. 61 gelees en daarna is die volgende reglement met opsteek van hande goedgekeur en aangeneem:

"Een groot geroep is tot God opgegaan van de vrouwen en kinderen onder de heidenen. Vooral toch op hen rust de vloek van het heidendom. Overtuigd dat alleen het Evangelie van Christus hen voor tijd en eeuwigheid kan vrijmaken, willen: Wij, de Christenvrouwen van Zuid-Afrika, ons vereenigen am een Zendingbond te vormen, ander de volgende bepalingen: 1. Deze vereeniging zal genoemd worden De Vrouwen Zendingbond van Zuid-Afrika. 2. Deze Bond stelt zich ten doel de samewerking der Christenvroumen van het land om Evangelie-arbeid te bevorderen onder de vrouwen en kinderen van het heidendom, alsmede van allen die God niet kennen. 3. Het bestuur van dezen Bond zal bestaan uit een presidente, een vice-presidente, 1ste secretaresse, 2de secretaresse en een thesaurier. 4. De vereenigingen die in de verschillende deelen van het land opgericht worden, en die bestaan uit meer dan ééne plaatselijke vereeniging, zullen genoemd worden, takken van den Vrouwen Zending Bond. 5. Zoo een aantal kinderen zich vereenigt onder de leiding van een onzer leden, om zendingwerk te doen, zal dat een zendingkrans genoemd worden. 6. De bestuursleden van den Algemeenen Bond zullen het Uitvoerend Comité zijn. 7. De fondsen van iederen tak, voor zendingwerk, in verband met den Vrouwen Zending Bond, zullen door de plaatselijke Thesaurier, aan den Algemeenen Bond gezonden worden. 8. De fondsen van den Bond, zullen onder toezicht van het Uitvoerend Comité, door de Thesaurier uitbetaald worden.

"Takken die hun geld voor een bepaald doel willen geven, worden verzocht hiervan kennis te geven aan de Thesaurier van den Bond."

Ten einde die Vrouesendingbond voor die aandag van die Christen-vroue van die land te bring, het die vergadering ook besluit om 'n algemene brief aan elke NG gemeentes te stuur en hul medewerking te vra. Daarna is die volgende lede in die bestuur gekies: Mev. dr. A. Murray as presidente, mev. ds. A. Louw as visepresidente, mej. Ferguson as sekretaresse, mev. J. Joubert as tweede sekretaresse, mej. Spijker as tesouriere en mev. G. Roux.

Die sinode wat in 1890 vergader het, het sy goedkeuring en seën aan die groot onderneming van die susters gegee. Die groepie vroue het moedig voortgegaan. In Oktober 1890 kon aan die sinode gerapporteer word dat 22 takke gestig is en dat die huis in Kimberley teen £150 vir die VSB-werksters aangekoop is. In 1896 is vir dieselfde doel 'n huis in Fordsburg (sien NG gemeente Fordsburg) aangekoop. Die eerste bestuur het die fondamente heg en goed gelê.

As presidentes van die Vrouesendingbond het gedien: Mev. dr. A. Murray 1889–1905, mev. ds. J. Albertyn 1905–1915, mev. prof. Muller 1915–1916, mev. ds. D. Bosman 1916–1934, mev. ds. Lou Hofmeyr 1934–1941, mev. ds. A. J. van Wijk sr.(agerend) 1941–1944, mev. ds. D.S.B. Joubert 1944–1955, mev. ds. A.G.E. van Velden 1956–1964. (Latere name nie beskikbaar nie.)

Die sekretaresses was: Mej. A.P. Ferguson 1889–1903, mev. prof. De Vos 1904–1915, mev. ds. Barry 1916–1920, mev. dr. Haarhoff 1920–1934, mev. ds. D.S.B. Joubert 1934–1944, mev. B.C. Steyn 1945. (Latere posbekleërs eweneens nie bekend nie.)

Tesourieres: Mej. A.H. Spijker 1889–1906, mev. ds. Arend Hofmeyr 1906–1911, mev. M. Louw 1911–1917, mej. H. van Heerde 1917–1939, mej. S. du Preez (mev. Olivier) 1940.

Reisende sekretaresses: Mev. Lou Hofmeyr 1919 – 1934,mej. I. Mosel 1949–1957, Mej. M. Manktelow 1958.

Groei van die Vrouesendingbond

Maria Kloppers, hier afgeneem voor sy die Kaap verlaat het vir die Witwatersrand, het as maatskaplike werker van die Vrouesendingbond opheffingswerk van onskatbare waarde gedoen onder haar verarmde volksgenote aan die Rand.

Die VSB het dadelik wortelgeskiet en uitgebrei. Die tyd was ryp vir die stigting van so 'n vereniging en een na die ander het die gemeentes daartoe oorgegaan om takke te stig. In 1860 is die heel eerste sustersbiduur op Worcester gehou toe mev. dr. Andrew Murray die susters van die gemeente genooi het om vir gebed in die pastorie bymekaar te kom. Dit was die begin van die sustersbidure in NG gemeentes en hierdie bidure het die weg gebaan vir die stigting van VSB-takke, want die biduursusters was altyd die eerste wat by die VSB aangesluit het.

In verskeie gemeentes was reeds organisasies wat hulle vir die sending beywer het. Die NG gemeente Kaapstad het 'n vrouevereniging onder die naam van "Uw Koninkrijk Kome" gehad wat aan elke lid 'n lidmaatskapkaartjie en 'n sendingbussie uitgereik het. Op Philadelphia was daar 'n sendingwerkgeselskap vir vroue en 'n sendingvereniging, blykbaar vir mans en vroue. Die NG gemeente Stellenbosch het 'n "Zustersgenootschap van de Banyai-Zending" gehad wat veral gebid het vir 'n geopende deur in Masjonaland (Zimbabwe). Die NG gemeente Somerset-Oos het een maal per maand by die kinderdiens die kollekte afgestaan vir die werk "van de zendeling der kinderen, Stephanus Hofmeyr, in de Zoutpansbergen."

Die meeste takke het eers in die Westelike Provinsie ontstaan, maar later het die VSB hom in alle rigtings uitgebrei. In 1890 is by die sinode verslag gedoen van 22 takke. Met die goue jubileum in 1939 was daar 220 takke met 'n ledetal van 18 500 en 'n inkomste van sowat £27 000. Met die 75-jarige viering was daar 320 takke, 36 000 lede en 'n inkomste van R371 425.

Organisasie

'n Liggaam wat so vinnig uitgebrei het, moes sy aandag aan deeglike organisasiewerk gee. In 1907 is besluit om die Kolonie in 12 sendingsirkels te verdeel, elkeen met sy eie presidente. Dit sou die organisasie vergemaklik en groter doeltreffendheid met die verspreiding van inligting bewerkstellig. Tot die algemene vergadering van 1919, wat in die Paarl, gehou is, het daar gereeld jaarvergaderings plaasgevind waar die takke verslag gedoen het van hulle werksaamhede en ingelig is oor die sentrale bestuur van die vereniging. Toe is egter besluit om jaarlikse sirkelkonferensies te hou en elke drie jaar die groot algemene vergadering. Die eerste sirkelkonferensies is in 1920 op die volgende plekke gehou: Aberdeen, Kimberley, Vanrhynsdorp, Victoria-Wes, Kaapstad, Moorreesburg, Sterkstroom en Somerset-Oos. Die instelling van sulke konferensies was 'n stap vooruit en het gedien tot beter organisasie, die inskakeling van meer werkkragte en doeltreffender verspreiding van sendingkennis.

Op die algemene vergadering op Wellington in 1928 is besluit om hoof-bestuurslede ná 'n bepaalde dienstyd te laat aftree ten einde meer afwisseling op die hoofbestuur te bewerkstellig en jonger susters 'n kans te gee om daarin te dien. Dieselfde beginsel is by die kongres op Queenstown in 1952 bevestig toe besluit is om streekverteenwoordiging in die hoofbestuur te hê en dat lede na 'n dienstyd van agt jaar nie weer onmiddellik herkiesbaar is nie.

Op baie gebiede was die VSB baanbreker gewees, ook met die aanstelling van 'n reisende sekretaresse wat reeds in 1918 geskied het. Op die algemene vergadering in die Paarl in 1919 het die sekretaresse van die hoofbestuur, mev. ds. Barry, op hierdie wyse van die aanstelling kennis gegee. „In die lang gevoelde behoefte aan 'n reisende sekretaresse is voorsiening gemaak deur die aanstelling van mev. Lou Hofmeyr. Hierdie persoonlike aanraking met die verafgeleë takke is van onberekenbare waarde. Die lede word bemoedig, kennis word versprei en also meer ywer vir die saak opgewek. Behalwe reiskoste word hierdie werk sonder salaris gedoen. Ons wil mev. Hofmeyr by u aanbeveel sodat u haar kan ontvang en bystaan."

Mev. Hofmeyr het nie alleen besieling laat uitstraal na die VSB-takke nie, maar het ook nuwe takke gestig. Sy het leiding gegee in verband met bestuursvergaderings, wykstakke, die verspreiding van sendinglektuur en het gesorg vir berigte in die rubriek "Van My Briewetafel” in die Koningsbode. Haar wakker gees, helder insig, visie en deursettingsvermoë het haar 'n krag in die vereniging gemaak. Ds. en mev. Lou Hofmeyr se besoeke aan gemeentes waar hulle saam in belang van die sendingsaak gereis het, was 'n unieke gebeurtenis vir die kerk, en 'n tydperk van bloei en uitbreiding het vir die VSB aangebreek.

Die Kinderkrans, wat reeds sedert 1911 as georganiseerde vereniging bestaan het, het toegeneem in sterkte; die werk onder jong dogters het mev. Hofmeyr se verbeelding aangegryp en sy het haar beywer vir die stigting van die Medesendingarbeidsters; ook die binnelandse sending het haar aandag geniet en grotendeels deur haar ywer is die Christelike Sustersbond vir die Sendingkerk in die lewe geroep; en is daar 'n begin gemaak met die opleiding van bruin maatskaplike werksters.

Met so 'n snelle uitbreiding van werksaamhede het die behoefte aan 'n eie kantoor en die aanstelling van voltydse amptenare vir die VSB van groot belang geword. Dit was dus 'n nuwe mylpaal toe die VSB-kantoor in die Hugenote-gebou tydens die konferensie van sirkelpresidentes in 1940 ingewy kon word en toe mej. S. du Preez, later mev. senator Olivier, as eerste voltydse tesouriere diens kon aanvaar. Vyf jaar later is mev. B.C. Steyn as voltydse sekretaresse aangestel en teen sy driekwarteeu-bestaan het die VSB drie kantore in die Hugenote-gebou gehad, een vir elk van die amptenare.

'n Kort opsomming van die werk wat in die jare 60 deur dié drie vroue behartig is, gee 'n aanduiding van hoe die V.S.B. met die jare gegroei het en watter afmetings die verpligtings en werksaamhede aangeneem het.

Sekretaresse

Sy moes alle korrespondensie met die takke, werksters, hoofde van sendingvelde, instansies wat die werksaamhede van die VSB raak en die algemene publiek, behartig. Sy was verantwoordelik vir die belê van en die agendas vir die vergaderings van die hoofbesture van die VSB, MSA en KK met hulle sub- en klein komitees en die hou van notules van al die vergaderings. Sy moes ook talle jaarverslae opstel en versend. Dit was haar taak om simpatieke aandag te gee aan takke en indiwidue, waar nodig in oorlegpleging met die betrokke komitees, en inligting is soveel moontlik verskaf; daarom moes sy op die hoogte bly van die nuutste ontwikkelings op sendinggebied. Sy het ook gedien as skakel met die kantore van die algemene en binnelandse sendingsekretarisse en met die staatskantore wat in verband staan met die uitbreiding en ondernemings van die werksaamhede en ontwikkelings van die VSB. Besoekers is op kantoor ontvang en met hulpvaardigheid behandel. Sy het in voeling gebly met die werksters, die inrigtings, die takke en die werk.

Tesouriere

Die tesouriere moes lopende rekenings, trustgelde en spesiale fondse hanteer. Jaarliks het die verslag van die ouditeurs gekom dat hulle die boeke in orde gevind het en dat presiesheid en deeglikheid deurgaans die kenmerke van die posbekleër was. Die groter inkomste en die uitbreiding van die werk het onder meer die volgende uitbetalings meegebring: (a) Salarisse en pensioene kon voorsien en verhoog word. (b) Welsynwerk onder bruin mense het baie groter bedrae vereis. (c) Studielenings en beurse kon voorsien word. (d) Die damestehuise in die sendingvelde moes gemeubileer word. (e) 'n Motorfonds is gestig om in die veranderde omstandighede motors vir sekere werkkringe te voorsien. (f) Duisende rande is ontvang vir die Friedenheim-boufonds, die Minnie Hofmeyr-uitbreidingsfonds en die Ope Deurefonds. (g) Van VSB-, MSA- en Kinderkransgelde is apart boekgehou en kwitansies is vir die ontvangs van elke inbetaling uitgereik.

In 1958 is die 100-jarige bestaan en gebruik van die sendingbussie herdenk en het die takke bussiefeeste gehou. Met hierdie feeste het die VSB R5 664 ingesamel wat vir die Minnie Hofmeyr-uitbreidingsfonds aangewend is, die MSA R880 wat vir meublement by Minnie Hofmeyr gebruik is, en die Kinderkrans R786 vir die oprig van 'n saal vir die werk onder die Moslems in die Kaapse Skiereiland.

Reisende Sekretaresse

In 1934 het mev. Lou Hofmeyr presidente van die VSB geword en het die pos van reisende sekretaresse vakant geraak. Dis eers in 1949 dat die vakature gevul is met die aanstelling van mej. I. Mosel wat agt jaar die werk met seën gedoen het. Haar opvolger was mej. M. Manktelow wat vanaf 1958 dié veeleisende werk met toegewydheid gedoen het. Die pligte van dié pos was destyds onder meer om 'n reisprogram in oorleg met die sirkelpresidentes uit te werk; om VSB-takke in Kaapland te besoek en sodoende die band met die kantoor en die hoofbestuur te versterk; om 'n goeie verhouding en samewerking te bevorder. Om inligting te verskaf, wenke te gee, te inspireer en belangstelling in die sending aan te wakker. Ook moes sy die boeke en finansies van die takke nagaan. Sy moes waar moontlik skyfiesvertonings oor die sendingvelde en VSB-werk hou. En sy moes kontak met die sendingpastorieë maak en belangstelling in die sendinggemeentes toon. Sy moes ook kontak vind met bruin maatskaplike werksters, VSB- en bestuursvergaderings toespreek, verslag doen aan die hoofbestuur, help met die stigting van nuwe VSB-, MSA- en Kinderkranstakke.

Uitbreiding buite Kaapland

Die Hugenote-kollege op Wellington.

Die VSB het weliswaar in die destydse Kaapland ontstaan, maar tot dié kolonie sou dit nie lank beperk bly nie. Tot oorkant die Oranje- en die Vaalrivier het belangstelling in hierdie vereniging tot die stigting van takke gelei. So vind mej. Ferguson bv. met 'n besoek aan Johannesburg in 1895 "dat er 6 vereenigingen van den Vrouwen Zending Bond op de goudvelden gesticht waren." In 1905 het mev. dr. H.S. Bosrnan, mev. ds. A.P. Burger en mev. ds. J.M. Louw 'n stigtingskongres in die destydse Susannasaal van die Pretoriase moedergemeente bymekaargeroep en is oorgegaan tot die stigting van die Transvaalse Vroue-Sendingvereniging. Later jare sou dié vereniging 'n uitgebreide en geseënde werk in Sekoekoeniland, Zoeloeland en onder die Indiërs en swart mense binne die grense van die provinsie doen.

Twee jaar later, 1907, is die stigtingsvergadering van die Oranje Vroue-Sendingbond op Bethlehem gehou onder leiding van mev. ds. C.P. Theron, wat ook op die stigtingsvergadering van die Vrouesendingbond op Wellington teenwoordig was. Hierdie vereniging het 'n krag geword ten opsigte van sendingwerk in die Vrystaat, in Noord-Rhodesië en in later jare ook in Basoetoland toe die deure daar vir die N.G. Kerk oopgegaan het. Die TVSV en die 0VSB het enkele takke en werksters en werkkringe van die VSB in hul onderskeie kolonies oorgeneem toe hulle gestig is.

Die Natalse Vroue-Sendingbond is in 1939 gestig en voer het 'n moedige stryd gevoer in 'n provinsie waarin in die jare 60 twee derdes van die Republiek se naturelle gewoon en waar daar grootskaalse sendingwerk ook onder Indiërs en bruin mense gedoen is. In 1957 is die Ned. Geref. Kerk van Suidwes-Afrika afgestig en het die VSB-takke in daardie gebied hul eie organisasie gevorm en met groot toewyding hulp gebied vir die werk in die Kaokoveld en onder die Okavango. Die opleidingsinrgting Friedenheim, later die Hugenote-kollege, was altyd die skakel tussen die verskillende Vrouesendingbonde.

Die VSB in kerkverband

Ds. D.S. Botha was een van die eerste twee NG leraars wat in die hoofbestuur van die VSB gedien het.

Mev. Margaret van Wijk en haar man, ds. A.J. van Wijk, het albei in die VSB se hoofbestuur gedien.

Van die staanspoor af was die VSB ten nouste met die NG Kerk verbind. Agt maande na die stigting van die vereniging het mej. Ferguson en mej. Bliss die lede van die Algemene Sendingkommissie (ASK) op Stellenbosch ontmoet. Dr. Andrew Murray het hulle vergesel. Die standpunt van die twee vroue was: "Ons wil die sendingywer en sendingwerk onbepaald onder die vroue van die kerk uitbrei, dus is dit noodsaaklik dat ons in die regte verhouding tot die lede van die Sendingkommissie sal staan."

Die sinode van 1890 het sy goedkeuring en seën toegesê aan hierdie nuutgestigte vrouevereniging en in 1903 amptelike erkenning gegee aan die opleiding van werksters op Wellington wat die VSB onderneem het. Die Vrouesendingbond van die Nederduitse Gereformeerde Kerk in Suid-Afrika is in die Sinodale Wette en Bepalings van die Kerk genoem as een van die erkende hulpdienste van die kerk in verband met sy sendingwerksaamhede wat hy onder sorg van sy Algemene Sendingkommissie gestel het. Sedert 1910 het die sinode by geleentheid van elkeen van sy gereelde vergaderings twee lede van die ASK in die hoofbestuur van die VSB as sy verteenwoordigers aangestel. Hulle het gedien as band tussen hierdie twee liggame en die susters gedurig in voeling gehou met alle sendingwerksaamhede en die behoeftes daarvan sowel in die binne- as in die buiteland.

Van die VSB is gevolglik ook verwag om by geleentheid van elke sinodale vergadering verslag van sy werksaamhede te lewer. Die eerste twee leraars wat in die VSB-hoofbestuur gedien het, was di. D.S. Botha en G. Marais. Sedertdien het die volgende leraars dienste aan die bestuur bewys: ds. A.C. Murray, dr. G.B.A. Gerdener, di. A.F. Louw, A.J. van Wijk, G.L. van Heerde, (later senator) J.G. Olivier en P.E.S. Smith.

Die verhouding tussen die ASK en die VSB wss vertroulik en eg. Die kantore van die twee liggame was lank op dieselfde verdieping van die Hugenote-gebou sodat hulle feitlik een groot geheel gevorm het in gedurige voeling met mekaar. Ooreenkomstig 'n besluit van 'n latere sinode het gemeentelike VSB-takke verder onder toesig van die betrokke kerkraad gestaan. Die VSB was dus in elke opsig 'n suiwer kerklike vrouesendingvereniging en het dit beskou as sy eerste en vernaamste plig om daardie sendingwerksaamhede te bevorder wat onder die Sinode van Kaapland geval het en wat, soos dit heeltemal verstaanbaar was, in alles die voorkeur moet ontvang.

In 1962 het die vyf NG Kerke van die Suid-Afrika (Suidwes-Afrika ingesluit) verenig en is die eerste Algemene Sinode gehou. Op hierdie vergagadering is die volgende besluit geneem:

(a) Die Hoogeerwaarde Sinode betuig sy dank vir die wyse waarop die verskillende sendingverenigings (Vrouesendingverenigings, Mannesendingbond, Medesendingarbeidsters en Kindersendingkranse) oor baie jare die saak van die sending in die kerk gedien het deur daarvoor te bid, fondse daarvoor in te samel, arbeiders te werf en die sendinggedagte te propageer en in die gemeentes van die kerk uit te dra. Die seën wat die Here op al die werk van die sendingverenigings laat rus het, word met groot erkentlikheid geboekstaaf. Die sinode spreek sy oortuiging uit dat die verantwoordelikheid wat die kerk ten opsigte van die sending dra, van so 'n omvang is dat die kerk alle kragte sal moet inspan om daaraan te voldoen.

(b) Die H.E. Sinode erken hierdie sendingverenigings as hulpdienste in die plaaslike gemeentes onder opsig van die plaaslike kerkrade en in die algemene belang van die sending in medewerking met die Sinodale Kommissie vir Sending en verwys in hierdie verband na die Kerkorde, artikel 68, naamlik: "(a) Die kerk wil graag die vorming van vrye verenigings op positief Christelike grondslag aanmoedig. (b) Die mate waarin 'n bepaalde vereniging aanspraak mag maak op die steun van die kerk, sal afhang van die grondslag en doelstellinge van 'n bepaalde vereniging en sy uitlewing van daardie belydenis en doelstellinge in die praktyk. (c) Bestaande verenigings op die terreine van jeug-, sending-, evangelisasie-, en maatskaplike arbeid wat reeds die erkenning van die onderskeie kerke geniet het, word ook as sodanig deur die Nederduitse Gereformeerde Kerk erken en aanvaar."

Nie alleen is die VSB. deur die Kaapse Kerk erken nie, maar het die sinode ook herhaaldelik sy waardering vir die werk van die vereniging uitgespreek soos weer eens die geval was in 1961 waar die volgende in die handelinge van die 34ste vergadering van die sinode verskyn: "Die Hoogeerwaarde Sinode spreek sy hoê waardering uit vir die werk van die Vrouesendingbond as erkende kerklike vereniging. Die sinode herhaal sy vorige besluit en versoek leraars en kerkrade, veral van nuutgestigte gemeentes, vriendelik en dringend, om erns te maak met die stigting van VSB-takke."

Toe die VSB gestig is, was die sendingverantwoordelikhede van die Kaapse Kerk in die buiteland gekonsentreerd. Binnelandse sendingwerk is plaaslik gereël en nie-sentraal geadministreer nie. Die VSB het die ASK met sy verpligtinge gehelp en volle verantwoordelikheid vir sekere sake aanvaar, in so 'n mate dat takke vroeër gevra is om tog alle bussiegeld na die VSB-kantoor op te stuur vir die nakom van hierdie verpligtinge. Takke moes spesiale insamelings maak vir die plaaslike aanbieding van hulp op sendinggebied.

In latere jare het daar 'n aksentverskuiwing plaasgevind. Alhoewel die buitelandse sending nog finansiële steun ontvang het, was daar tog 'n oordrag van verantwoordelikheid aan die gestigte inheemse kerke. Terselfdertyd het die binnelandse sendingnood sterk op die voorgrond getree. Die sending aan swart mense het dringend geword; die destydse Trans- en Ciskei, Noord-Kaapland, die stedelike swart woonbuurte gekonsentreerde sendingaktiwiteit vereis. Die Oranjerivierskema en die duisende arbeiders wat daarby betrek is, het aandag en beplanning geverg, terwyl elke dorp en distrik die geleentheid vir sendingwerk gebied het. Ook ten opsigte van bruin mense en die Moslems het daar roepstemme op gegaan wat, volgens die VSB, elke Christen tot aksie moes dwing.

So het die VSB-takke ál meer aandag aan plaaslike sendingwerk gegee. Die ou bestaande verpligtinge, wat immers die verpligtinge van die Kaapse Kerk as geheel was, is nie verwaarloos nie, maar origens is takke aangemoedig om alles in hul vermoë te doen om in die plaaslike gemeente, in die distrik, op die plase hulp aan te bied en alles in die stryd te werp vir die kerstening van heidene. Deur hierdie praktiese hulpbetoon binne die grense van die gemeente en in die omgewing was die VSB-takke 'n groot hulp vir die kerkrade in hul vervulling van die sendingroeping. Ook deur hul insamelings het hulle die kerkraad gehelp om die gerneentelike sendingkwota byeen te bring.

Die totale bedrag deur die VSB, MSA en Kinderkrans in die boekjaar Julie 1963 tot Junie 1964 byeengebring, het R371 425 beloop, waarvan R159 570 vir die gerneentelike kwotas getel het. Die volgende waardering van die Algemene Sendingkommissie is te vind in die notule van hul vergadering van Augustus 1963. "Hierdie vergadering van die ASK het kennis geneem van die voorneme van die VSB om D.V. volgende jaar die 75-jarige jubileum van sy bestaan op gepaste wyse feestelik te herdenk; voorts wil ons met ootmoedige dank teenoor die Koning van die Kerk en hoë waardering teenoor die VSB ons baie opregte en hartlike geluk en seënwense teenoor die susters van hierdie hulpsendingvereniging van ons kerk uitspreek; ons bid hulle vir die toekoms 'n nog vrugbaarder en vreugdevolle diensarheid vir die uitbreiding van die Koninkryk van God toe. Bewus van wat die VSB. doen en van die gebedskrag en indra van kennis in die boesem van elke gemeente deur die bespreking van sendingsake en bewus van die magtige invloed wat van hulle as moeders uitgaan, wil ons nog eens henadruk dat elke gemeente sy VSB-tak sal waardeer en bewaar as 'n kostelike skat in sy boesem en alles in sy vermoë sal doen om die VSB-tak te help en te propageer."

Eeufees

Al het die VSB in 1989, 'n honderd jaar nadat die organisasie gestig is, nie meer bestaan nie, is dié mylpaal nietemin herdenk. Die Burger het op 11 Mei 1989 as volg oor die feesvieringe berig: "Die Vrouesendingbond van die NG Kerk (VSB) is vanjaar presies 'n eeu gelede op Wellington gestig. Dié geleentheid word op 31 Oktober met 'n spesiale geselligheid in die Hugenote-gedenksaal by die NG Kerksentrum in Kaapstad herdenk. Gemeentes van die NG Kerk reël ook deur die loop van die jaar gesellighede en uitstallings wat die werk van die Vrouesendingbond in herinnering roep. Dié Bond, met mev. Emma Murray, vrou van dr. Andrew Murray, as eerste voorsitter, het baanbrekerswerk in die moeilike jare rondom die Anglo-Boereoorlog gedoen. Opheffingswerk is in die konsentrasiekampe gedoen, en skryf- en leeskursusse is vir die groot aantal ongeletterdes aangebied. Inrigtings soos Friedenheim op Wellington waar blanke maatskaplike werkers opgelei is, en die Minnie Hofmeyr-kollege op Worcester is gestig. Die Vrouesendingbond het in 1983 met die Vrouediens van die Kerk verenig, en het toe as die Vroueaksie bekend gestaan. Die naam is sowat twee jaar gelede in die Vrouediens van die NG Kerk verander."

Bronne

• De Kock, W.J. 1968. Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek, deel I. Kaapstad: Nasionale Boekhandel Beperk.
• Gaum, Frits (hoofred.) 2008. Christelike Kernensiklopedie. Wellington: Lux Verbi.Bm en Byblekor.
• Van Wijk, mev. A.J. 1964. Vroue-Sendingbond Kaapland. Na vyf-en-sewentig jaar 1889–1964. Kaapstad: Die Hoofbestuur van die Vroue-Sendingbond.

Eksterne skakels

• Vandag in die ou dae Geargiveer 14 November 2015 op Wayback Machine, Beeld, 21 Maart 1991, Beeld berig verkeerdelik dat die VSB nog bestaan, nege jaar nadat dit ontbind is.