Danie Botha (skrywer)

Danie Botha (1947-) is ’n Afrikaanse kortverhaalskrywer, jare lank fiksieredakteur by Tafelberg Uitgewers, akteur en teaterresensent. Sy boek oor die beginjare van die Afrikaanse beroepstoneel, Voetligte en applous!, het in 2006 verskyn. Hy is veral bekend vir die groot bydrae wat hy as uitgewer en skrywer tot die gay literatuur maak.

Danie Botha
Gebore	Daniel Stephanus Botha 28 Februarie 1947 De Doorns
Beroep	Skrywer, uitgewer
Nasionaliteit	Suid-Afrika

Lewe en werk

Kinderjare

Daniel Stephanus Botha is op 28 Februarie 1947 naby De Doorns in die Kaapprovinsie gebore as die oudste van drie kinders. Sy ouers is Philippus Petrus du Toit Botha (7 November 1916 – 26 Augustus 1967) en Rachel Elizabeth Botha Möller (17 April 1918 – 15 Oktober 1981), wat op 11 Mei 1945 met mekaar getroud is. Hy het ’n suster, Hendrina Christina (Dria) (getroude van: Marais), en ’n broer, Jacobus Arnoldus (Koos). Hy word groot op ’n plaas in die Brandwachtvallei, noord van Worcester, en matrikuleer in 1964 aan die Hoër Jongenskool op Worcester. Reeds op laerskool voer hy saam met sy broer en suster gereeld konserte op vir ’n gehoor wat hoofsaaklik uit sy grootouers en ouers bestaan het. In sy standerd nege jaar verhuis sy ouers en sy broer en suster na die plaas Alartskraal op Louwshoek naby Rawsonville, wanneer sy pa ’n werk as plaasbestuurder by Ernst Stofberg aanvaar. Danie loseer dan vir die laaste twee jaar van sy skoolloopbaan in Worcester privaat by Theuns en Anneline Botha.

Verdere studie en werk

Op skool doen hy gratis diens op Saterdagoggende en in skoolvakansies by die Worcester Openbare Biblioteek, waar hy waardevolle ervaring van die biblioteekwese en boeke opdoen. Ná sy verpligte nege maande militêre diens in 1965 op Oudtshoorn, Grahamstad en Beaufort-Wes werk hy ’n ruk as toesighouer by die sagtevrugte-fabriek op Worcester. In Februarie 1966 sluit hy by die Sentrale Naslaanafdeling van die Kaapse Provinsiale Biblioteekdiens in Kaapstad aan en neem vanaf 1967 jaarlikse verlof om aan die Universiteit van Stellenbosch te studeer, terwyl hy steeds vakansies hier werk.

Op Stellenbosch bly hy in die Helderberg-koshuis en hy behaal die B.A.-graad in 1969 en die B.A. Honneurs-graad in Afrikaans en Nederlands in 1970. Hy is op universiteit lid van D.J. Opperman se Letterkundige Laboratorium op sterkte van die gedigte wat hy in hierdie tyd skryf en hy dien ook op die kunsredaksie van Die Matie saam met onder andere Fanie Olivier en Etienne Britz. In 1970 stig hy die letterkundige blad Penseel saam met Fanie Olivier.

Werk as uitgewer

Na universiteit werk hy steeds by die Provinsiale Biblioteekdiens as boekkeurder en dien ook op die redaksie van Die Kaapse Bibliotekaris totdat hy in Julie 1972 fiksieredakteur by Tafelberg Uitgewers word. Hier hanteer hy alle letterkunde-genres en spesialiseer in literêre kritiek, bloemlesings, skrywersbiografieë, dramas, kortkuns en gayliteratuur. Van die skrywers met wie hy saamgewerk het, sluit in M.I. Murray, M.M. Walters, Riana Scheepers, Merwe Scholtz, Hennie Aucamp, J.C. Steyn, P.H. Nortje, Koos Prinsloo, Daniel Hugo, Deon Opperman, Engela van Rooyen en Hester Heese. Hierdie betrekking beklee hy tot met sy aftrede in Maart 2000, behalwe vir ’n kort onderbreking van drie jaar wanneer hy hoof is van die kinderboek-afdeling. Hy tree af in Maart 2000 en is dan vryskut en behartig onder meer vir Tafelberg Uitgewers die druknaam Homeros, wat publiseer, tot met die sluiting daarvan in 2002. Hy is ook vryskut boekeredakteur vir verskeie ander uitgewers.

Bydrae tot Afrikaanse drama

In 1976 verwerf hy ’n Lisensiaat in Voordrag en Dramakuns aan die Akademie van Dramakuns en is daarna betrokke by verskeie amateurproduksies as speler en regisseur, terwyl hy ook tot 1986 aan die Akademie klas gee. Hy is medestigter in 1975, voorsitter en ook akteur vir Die Akademiespelers en speel tussen 1978 en 1986 in verskeie opvoerings, waaronder Ons hou konsert (Melt J. Brink), Bitter lied van die somer (Dick Findlay), Karnaval (Pieter-Dirk Uys), Graf vir ’n graaf (Esta Steyn) en T in die Blou Kamer (Mikro). Vir die Kaapse Afrikaanse Eisteddfod is hy organiseerder van die afdeling Spraak en Drama, terwyl hy ook lid is van die Fleur du Cap-komitee wat toneelpryse toeken. Vir amateurgroepe soos Bellville Amateur Toneelvereniging en Parow Afrikaanse Toneel doen hy veral regie. Vanaf 1986 doen hy toneelresensies vir Die Burger en later ook vir die webruimte van die Masque-teater in Muizenberg, eers onder die skuilnaam Christo Behrens terwyl hy nog by die Akademiespelers betrokke is en daarna onder sy eie naam. Tans resenseer hy vir Litnet.

Radio

As radiospeler speel hy vanaf 1977 in radiovervolgverhale en radiodramas vir Radiosondergrense en Springbokradio, dikwels as huilende skurk, terwyl hy vanaf die tagtigerjare ook radio-onderhoude voer met skrywers. Vanaf Maart 2002 tot 2013 is hy mede-aanbieder van die kultuurprogram Kaapse Dagboek oor Fine Music Radio, wat vanuit Kaapstad uitsaai. Tans bespreek hy boeke in FMR se "Boekkeuse".

In 2000 onderneem hy ’n reis deur Engeland en Skotland waar hy soveel teateropvoerings as moontlik bywoon. Vanaf 2007 is hy periodiek betrokke by die beoordeling van die jaarlikse Sanlam en Radiosondergrense hoorspelwedstryde.

Persoonlike lewe

Vir die grootste gedeelte van sy volwasse lewe doen hy diens as Sondagskoolonderwyser, diaken en ouderling in die NG Kerk op Worcester, Groote Kerk in Kaapstad en Tamboerskloof. Hy is ongetroud en woon eers in ’n woonstel in Tuine, dan in Tamboerskloof en in Oranjezicht in Kaapstad totdat hy in Desember 2006 verhuis na die Fontainebleau-aftreeoord in Welgelegen in Parow. Sedert 2014 woon hy in Huis André van der Walt in Bellville. Hy ondergaan ’n drie-aar-hartomleidingsoperasie op 17 Augustus 2011.

Skryfwerk

Reeds in standerd twee op laerskool skryf hy saam met ’n vriend “koerante” en sy opstelboek word in standerd vyf deur die onderwyser as voorbeeldboek ingeneem. Teen hierdie tyd het hy ook reeds ’n roman in Croxley-boekies geskryf. Sy eerste kinderverhale verskyn in Die Kerkbode terwyl hy self nog ’n kind is en in die jare 1963–1964 behartig hy ’n kinderrubriek vir die Worcester Standard. Op hoërskool neem hy deel aan die SAUK se Jeugprogram Skrywers van die toekoms en sy agt minute lange hoorspel Drie uile word uitgesaai. In hierdie tyd gee hy voorlesings van gedigte en dramas tydens die skool se debatsaande.

Vanaf 1966–1972 skryf hy artikels vir Die Kaapse Bibliotekaris en in 1966 bespreek hy radiodramas in SAUK Radio-bulletin. Terwyl hy op universiteit is, skryf hy artikels vir Die Matie en is hy redakteur van Bergkuiken, die huiskoerant van Helderberg Koshuis. Hy is vanaf 1982–1989 redakteur van Onder Tafelberg, die nuusbrief vir personeel van Tafelberg Uitgewers. Hy is ook vanaf 1986 toneelresensent vir Die Burger en Rapport en behartig dan tot Augustus 2006 op LitNet ’n webruimte vir gayliteratuur (gay@litnet). Sedert 1993 lewer hy ook bydraes tot Stilhouplek, ’n essayrubriek in Die Kerkbode.

Kinderverhale

Hy debuteer met die kinderboek Uil in die pad, waarin die seuntjie Jako (verwysende na homself) sy vrees vir ’n uil moet verwerk. Die perspektief is deurgaans dié van ’n kind en Jako se vrees word verteenwoordigend van elke kind (mens) se persoonlike vrese en probleme, wat net self oorkom kan word. Alida Bothma doen die illustrasies vir die boek. Sy kinderverhaal "Die man wat van goud gehou het" word opgeneem in die versamelbundel Goue fluit, my storie is uit onder redaksie van Linda Rode.

Gay-literatuur

In 1995 verskyn die bundel gay kortverhale, Die Soft Rock Klub. Die titel verwys na ’n manlike masturbeerklub. Die bundel word as eenheid gebind deur die sentrale karakter, wat alhoewel hy van identiteit verwissel, tog herkenbaar is as dieselfde persoon in die ontwikkelingsgang van die psige. Die bundel word in vier afdelings georganiseer, waar die eerste afdeling die jong plaaskind se seksuele ontwaking uitbeeld. Die tweede deel verhaal die oorgang van plaas na stad en toenemende ontnugtering met die lewe. In die derde deel is die bou baie meer episodies van aard en behep met die seksuele, wat ook simbolies is van die fragmentering wat in die lewe van die sentrale karakter plaasvind, soos hy toenemend soek na liefde en aanvaarding. In die laaste afdeling word die weerloosheid van gay-wees bewoord en nagedink oor gefrustreerde verhoudings. Hoewel die seksuele eksplisiet aangeraak word in hierdie bundel, is dit eerder die gevoelslewe en vernedering en verwerping wat homoseksuele mans ondervind wat uiting vind.

Versamelbundels

Van sy verhale word opgeneem in versamelbundels: kinderverhale in Goue fluit, my storie is uit en Vrede op aarde saamgestel deur Linda Rode, gay kortverhale in Wisselstroom en ’n skets in Borde borde boordevol saamgestel deur Hennie Aucamp, ’n kortverhaal in Die goeie gety saamgestel deur Lindeque de Beer, ’n gay kortverhaal in Soort soek soort saamgestel deur Johann de Lange en ’n streeksverhaal in Uit die kontreie vandaan saamgestel deur Abraham H. de Vries. "Iemand by die deur" word deur Abraham H. de Vries opgeneem in Die Afrikaanse kortverhaalboek, ’n versameling van die heel beste kortverhale in Afrikaans. Hy publiseer ook kortverhale in Rapport-Tydskrif, New Contrast, Tydskrif vir Letterkunde, Sarie en Rooi Rose.

Ander publikasies

Voetligte en applous! vertel die verhaal van die pioniere in die Afrikaanse beroepstoneel, mense soos Wena Naudé, Hendrik en Mathilda Hanekom, André Huguenet en Lydia Lindeque. Die boek dek veral die periode tussen 1925, met die ontstaan van die Afrikaanse beroepstoneel, en 1947 toe die Nasionale Toneelorganisasie gestig is.

Die helder dae is ’n bundel met outobiografiese verhale, rubrieke en essays, wat in drie afdelings verdeel word. "Om jonkheids blye môre" behandel sy grootwordjare en jeug, terwyl "In die skadu van Ou Tafelberg" sy jare as uitgewer as tema het. In hierdie deel is die herinnerings aan samewerking en ontmoetings met bekende skrywers, akteurs en omroepers, wat besonder interessante inligting bevat. Die derde deel is "Die son verrys met helder glans", wat rubrieke bevat wat hy oor twee dekades vir Die Kerkbode geskryf het.

Samesteller

Hy is produktief as samesteller van verskeie boeke. Die geskiedenis van Tafelberg Uitgewers kry gestalte in twee boeke wat hy saamstel, naamlik Hulde aan J.D. (die stigter en eerste hoofbestuurder van Tafelberg, J.D. Pretorius) in 1987 en In ons goeie boekies: skrywers en redakteurs oor Tafelberg Uitgewers in 1991. Hy stel in 2001 die versamelbundel Party van ons saam, waarin bekende en onbekende outeurs in verskillende genres die homoseksuele leefwêreld in al sy fasette belig. Hy versorg ook Die beste spookstories van C.J. Langenhoven, terwyl hy twee bundels saamstel uit die werk van P.H. Nortje, naamlik Wellington se suiker – die beste sketse van P.H. Nortje en Op ’n hoë noot: die lekkerste stories van P.H. Nortje. Uit die werk van Fanus Rautenbach stel hy Tien uit tien: stories en sêgoeters van Fanus Rautenbach saam. Reeds in 1967 verwerk en vertaal hy Bernard Gilbert se Eldorado vir uitsending as radiodrama oor die SAUK. Hy verwerk kortverhale uit Om 'n man te koop van Dalene Matthee en C.J. Langenhoven se "My spook-ontmoeting op die En-See-See" vir Radiosondergrense.

Eerbewyse

In 2004 ontvang hy erelidmaatskap van die Masque-teater in Muizenberg as erkenning vir sy bevordering van amateurtoneel, en in 2011 ontvang hy ’n oorkonde van die ATKV vir sy bydrae tot die uitgewerswese, letterkunde en die radio.

Publikasies

• 1980: Uil in die pad
• 1995: Die Soft Rock Klub
• 2006: Voetligte en applous!
• 2014: Die helder dae

Samesteller

• 1987: Hulde aan JD
• 1991: In ons goeie boekies
• 1992: Die beste spookstories van C.J. Langenhoven
• 1993: Wellington se suiker – P.H. Nortje
• 2001: Party van ons
• 2008: Op ’n hoë noot – P.H. Nortje
• 2010: Tien uit tien – Fanus Rautenbach
• 2016: Om Hennie Aucamp te onthou

Bronne

Boeke

• Botha, Danie “Die helder dae” Tafelberg Uitgewers Beperk Kaapstad Eerste uitgawe 2014
• Kannemeyer, J.C. “Die Afrikaanse literatuur 1652-2004” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005
• Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel I” J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1998

Tydskrifte en koerante

• Greeff, Rachelle “’n Ding wat ammelee pla…” “De Kat” Augustus 1995

Internet

• Skrywersprofiel op LitNet: http://www.litnet.co.za/author/danie-botha/page/3/
• Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/1995/08/11/3/4.html
• Die Burger: http://152.111.1.87/argief/berigte/dieburger/2007/02/28/SK/12/GBdaniebothahuldeblyk.html

Ongepubliseerde dokumente

• Botha, Danie “Lewensbesonderhede” 30 Julie 1996 Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en  Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein