NG gemeente Thaba 'Nchu-Tweespruit

Die NG gemeente Thaba 'Nchu-Tweespruit is 'n gemeente van die Nederduitse Gereformeerde Kerk in die Vrystaatse Ring van Ficksburg, waarin dit die tweede oudste gemeente is. Die laaste deel van die naam is laat in die negentigerjare van die 20ste eeu bygevoeg. In 1985 het die gemeente 325 doop- en 430 belydende lidmate gehad, deur die loop van die 1990's onderskeidelik sowat 200 en 300, maar in 2015 was dit 29 en 115.

Ds. Jan Georg Kuhn was van 1894 tot 1904 Thaba 'Nchu se eerste leraar. Dit was sy enigste gemeente, want in laasgenoemde jaar het hy demissie ontvang.

Die argitek William Henry Ford het toesig gehou oor die bouwerk aan drie van die NG kerke wat Kallenbach en A. Reynolds ontwerp het, dié een op Thaba Nchu, asook dié op Laingsburg en Barkly-Oos.

Ds. C.J. Snyman, leraar van 1904 tot 1913.

Geboue op die perseel van die destydse Hoër Landbouskool Tweespruit, later die Hoërskool Unicorn.

Ds. L.P. Snyman, leraar van 1914 tot 1921 toe hy verder gaan studeer het.

Die koshuis van die eertydse Hoër Landbouskool Tweespruit is 'n provinsiale erfenisterrein, die enigste op Tweespruit. Een van die bekende oudleerders is die skrywer Alexander Strachan.

Ds. D.G. van der Merwe, leraar van 1930 tot 1934.

Ds. J.H. van Wyk, leraar van 1946 tot 1949.

Ds. Pierre Rossouw, die gemeente se leraar van 1950 tot 1952. Dit was sy eerste gemeente.

Agtergrond

In 1834, ná die terugkeer van die Uys-kommissie, het die voornemende Trekkers van die Kaapkolonie besluit dat Thaba 'Nchu die byeenkomplek van die trekkers sou wees. Vanaf 1836 het hier periodiek die trekgroepe van Potgieter, Maritz, Retief en Uys aangekom. Hier is die eerste Volksraad op 2 Desember 1836 saamgestel en op 8 Februarie 1837 is deur diegene wat godsdienstig bekend was as die "reisende gemeente van die Gereformeerde Kerk na Port Natal", die eerste poging van stapel gestuur om tot kerklike organisasie oor te gaan. Op 11 Junie 1837 is Piet Retief hier as goewerneur en hoofkommandant beëdig, en is die doopregister van die reisende gemeente begin, maar as geboortejaar van die Vrystaatse Kerk as instelling geld die datum 1842 op Winburg.

Die verhouding tussen die Voortrekkers en die Barolongs was oor die algemeen besonder vriendskaplik. Ná die dood van Sivokle word hy as opperhoof van die Baralongs opgevolg deur Morokko (of Moroka), aan wie se sorg die onmondige seun en wettige toekomstige opperhoof Sepinari (of Sepinare), seun van Sivokle, toevertrou is. By een van sy vele vroue is vir Morokko 'n seun, Samuel, gebore. Ná sy dood het tussen die twee jongmanne Sepinari en Samuel 'n geskil ten opsigte van die opperhoofskap ontstaan. Uit geboorte was Sepinari die regmatige opvolger, maar dié reg het Samuel hom aangematig. Ten einde sy planne uit te voer het hy omstreeks die jaar 1885 in die nag saam met sy volgelinge 'n aanval gedoen op Sepinari, met die gevolg dat laasgenoemde sy lewe verloor. Ten gevolge van dié onrusbarende daad het die regering van die Oranje-Vrystaat tussenbeide getree. Pres. Jan Brand en 'n aantal gewapende burgers het hulle hierheen begewe en met hul aankoms by die inboorlinge se hoofstad is Samuel verban. Ook is die Baralong se grondgebied op 12 Julie 1884 tot integrale deel van die Vrystaat geproklameer "for the promotion of peace and not as a conquered territory". In Ons gemeentelike feesalbum skryf die medewerker van die gemeente: "Thaba 'Nchu – Berg van die Nag – is so onder Gods allerbesonderste voorsienigheid voorberei om later as 'n vuurtoring in 'n see van heidene te staan."

Gemeentestigting

Voor hierdie tyd was daar net weinige wit grondbesitters, maar ná die proklamasie het die regering vele plase uitgegee sodat die Ringskommissie weldra die noodsaaklikheid ingesien het om 'n afsonderlike gemeente hier te stig.

Onder die regering van sy edele F.W. Reitz, staatspresident van die OVS, is die hoeksteen van die eerste NG Kerkgebou op 26 April 1890 deur ds. P. van Heyningen, destyds van Winburg, gelê as "de eerste Gereformeerde Kerk die in het district Moroka werd gebouwd". Die stigting van die gemeente het in 1891 plaasgevind, met ds. J.G. Kühn as eerste leraar. Daarna volg die stigting van die dorp op 24 Mei 1892, en van die sendinggemeente in dieselfde jaar.

In 1902 het die selfstandigheidsproklamasie van die distrik gevolg, en op 27 Januarie 1906 het ds. C.J. Snyman die hoeksteen gelê van die huidige kerkgebou, ontwerp deur die Duitse immigrant Hermann Kallenbach en sy vennoot, A. Reynolds. Die Australiese immigrant William Henry Ford het toesig oor die bouwerk gehou.

Sending

In 1928 is die eerste sendeling beroep en daarna is die Ereskuld-kerk opgerig om die ereverpligting van Afrikaners aan die Barolong, vir hulp aan die Voortrekkers, te begin afbetaal. Ingevolge die Naturelletrust- en Grondwet van 1936 is tot in 1948 sowat 80 000 morge grond in die distrik opgekoop, maar dit het destyds nog nie ’n noemenswaardige uitwerking op die wit bevolking gehad nie. Later was een van die sewe dele van die sogenaamde onafhanklike tuisland Bophuthatswana hier geleë.

Die dorpie Tweespruit

Op 22 April 1949 is Tweespruit binne die gemeentelike grense tot dorp verklaar. Dié plekkie aan die Vrystaat-Natal-spoorlyn, is aan die einde van die Tweede Vryheidsoorlog gestig as nedersetting vir oudsoldate van die Engelse leer. Gedurende die Kroonkolonietydperk is ’n proefplaas hier aan die gang gesit en later het Tweespruit ’n groot landbouskool gehad. Die Afrikaanse skrywer Alexander Strachan het in 1972 aan die Hoër Landbouskool Tweespruit gematrikuleer. Dié skool het op 1 Januarie 1992 met die Hoër Landbouskool Kroonstad saamgesmelt op die Kroonstadse skool se perseel. Op sy beurt het die Hoër Landbouskool Kroonstad in 1994 met die Hoërskool Kroonstad, Hoër Tegniese Skool De Wet Nel en Spesiale Skool Johan Slabbert saamgesmelt. Die naam van die plek is afgelei van die twee spruite wat hier bymekaarkom.

Susterkerke

Die Gereformeerde kerk Thaba 'Nchu is in 1897 gestig as die tweede gemeente van die Gereformeerde Kerk in die Oos-Vrystaat, maar sy naam is in 1987 verander na Tweespruit. Dié gemeente het in 2013 ontbind toe daar net 14 belydende en vier dooplidmate oorgebly het, vergeleke met 26 en sewe in 2002 en 36 en 13 in 1998. In 1959, die GKSA se eeufeesjaar, was die belydende lidmate 71 en die dooplidmate 54. Thaba 'Nchu en Tweespruit val sedert die plaaslike gemeente se ontbinding onder die Gereformeerde kerk Ladybrand, wat in 1872 gestig is as die eerste Gereformeerde kerk in die Oos-Vrystaat. Dié gemeente sluit, benewens Ladybrand, ook die dorpe Clocolan, Dewetsdorp, Excelsior, Hobhouse, Vanstadensrus en Wepener (wat sy eie gemeente gehad het van 1897 tot 1954) asook Lesotho se hoofstad, Maseru, in. In 2015 het Ladybrand 74 belydende en nege dooplidmate gehad, vergeleke met 124 en 85 in 1959, die eeufeesjaar van die GKSA.

Hier is ook nie 'n gemeente van die Nederduitsch Hervormde Kerk nie. Tweespruit (Thaba 'Nchu word nie in dié Kerk se Almanak vermeld nie) ressorteer onder die NH gemeente Clocolan, wat op 26 Oktober 1968 gestig is. Dit sluit ook die dorpe Clocolan, Ficksburg, Marquard, Senekal, Excelsior, Hobhouse en Ladybrand in, maar ondanks dié groot gebied het die gemeente in 2015 net 27 belydende en drie dooplidmate gehad, vergeleke met onderskeidelik 114 en 54 in 1989.

Predikante

• Jan George Kuhn, 1894–1904 (demissie; sy enigste gemeente; oorlede Desember 1934)
• Christoffel Jacobus Snyman, 1904–1913
• Lionel Purden Snyman, 1914–1921
• Cornelis Willem de Wet, 1922–1929
• Douw Gerbrand van der Merwe, 1930–1934
• Onbekend
• Johannes Hendrik van Wyk, 1946–1950
• Pierre Rossouw, 1950–1952
• Willem Jacobus Olivier, 1952–1963
• Christiaan Hendrik Pauley Malan, 1963–1971
• Adriaan Jacobus van Wijk, 23 Oktober 1971–1975
• Onbekend
• Abraham Johannes Jacobus Kotzé, 1978–1994 (demissie)
• Onbekend
• Johan Potgieter, 1998–2003
• George Frederik Muller Oosthuizen, 2003–2008
• Graham Read, 2008–2015 (?)
• Frans Oosthuizen, 17 Julie 2016 – hede (eenjaartermynpos)
• Beatrix Wilken (Riekie) 1 April 2018 - hede

Galery

• 
• 
• 
• 
• 

Bronne

• (nl) Maeder, ds. G.A. en Zinn, Christian. 1917. Ons Kerk Album. Kaapstad: Ons Kerk Album Maatschappij Bpkt.
• (af) Nienaber, P.J. 1963. Suid-Afrikaanse pleknaamwoordeboek, deel 1. Kaapstad, Johannesburg: Suid-Afrikaanse Boeksentrum.
• (af) Olivier, ds. P.L., 1952. Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers.

Eksterne skakels

• Die NG kerk Thaba 'Nchu-Tweespruit soos te sien op Google Maps. URL besoek op 29 April 2015.
• Foto's van die destydse Hoër Landbouskool Tweespruit op Facebook. URL besoek op 29 April 2015.