39 stronsiumyttriumsirkonium
Sc

Y

Lu
Algemeen
Naam, simbool, getal yttrium, Y, 39
Chemiese reeks oorgangsmetale
Groep, periode, blok 3, 5, d
Voorkoms silwerig wit
Atoommassa 88.90585 (2) g/mol
Elektronkonfigurasie [Kr]4d1 5s2
Elektrone per skil 2, 8, 18, 9, 2
Fisiese eienskappe
Toestand vastestof
Digtheid (naby k.t.) 4.472 g/cm³
Vloeistof digtheid teen s.p. 4.24 g/cm³
Smeltpunt 1799 K
(1526 °C)
Kookpunt 3609 K
(3336 °C)
Smeltingswarmte 11.42 kJ/mol
Verdampingswarmte 365 kJ/mol
Warmtekapasiteit (25 °C) 26.53 J/(mol·K)
Dampdruk
P/Pa 1 10 100 1 k 10 k 100 k
teen T/K 1883 2075 (2320) (2627) (3036) (3607)
Atoomeienskappe
Kristalstruktuur heksagonaal
Strukturbericht-kode A3
Oksidasietoestande 3
(swak basiese oksied)
Elektronegatiwiteit 1.22 (Skaal van Pauling)
Ionisasie-energieë 1ste: 600 kJ/mol
2de: 1180 kJ/mol
3de: 1980 kJ/mol
Atoomradius 180 pm
Atoomradius (ber.) 212 pm
Kovalente radius 162 pm
Diverse
Magnetiese rangskikking geen data
Elektriese weerstand (k.t.) (a, poli) 596 nΩ·m
Termiese geleidingsvermoë (300 K) 17.2 W/(m·K)
Termiese uitstetting (k.t.) (a, poli)
10.6 µm/(m·K)
Spoed van klank (dun staaf) (20 °C) 3300 m/s
Young se modulus 63.5 GPa
Skuifmodulus 25.6 GPa
Massamodulus 41.2 GPa
Poissonverhouding 0.243
Brinell hardheid 589 MPa
CAS-registernommer 7440-65-5
Vernaamste isotope
Isotope van Yttrium
iso NV halfleeftyd VM VE (MeV) VP
87Y sin 3.35 d e - 87Sr
? 0.48, 0.38D -
88Y sin 106.6 d e - 88Sr
? 1.83, 0.89 -
89Y 100% Y is stabiel met 50 neutrone
90Y sin 2.67 d ß- 2.28 90Zr
? 2.18 -
91Y sin 58.5 d ß- 1.54 91Zr
? 1.20 -
Portaal Chemie

Yttrium is 'n chemiese element in die periodieke tabel met die simbool Y en atoomgetal van 39. Yttrium is 'n silwerige metaalagtige oorgangsmetaal wat algemeen aangetref word in seldsame aardminerale en twee van sy verbindings word gebruik in die rooi gekleurde fosforeserende materiaal in katodestraalbuise soos dié wat in televisiestelle gebruik is.

Kenmerkende eienskappe wysig

Yttrium is 'n silwer metaalagtige, glansende seldsame aardmetaal wat relatief stabiel in lug is. Die voorkoms is baie soortgelyk aan skandium en sy chemiese eienskappe stem ooreen met die lantaniede. Met blootstelling aan lug verkry dit 'n effense pienk glans. Fyn snysels van die materaail kan spontaan in lug ontbrand as dit warmer as 400 °C verhit word. Fynverdeelde yttrium is hoogs onstabiel in lug. Die metaal het 'n lae neutrondeursnee vir kernvangs. Die algemene oksidasietoestand van yttrium is +3.

Gebruike wysig

Yttrium(III)oksied is die belangrikste yttrium verbinding en word algemeen gebruik om YVO4: Eu en Y2O3:Eu fosforeserende materiale te vervaardig wat die rooi kleur gee in kleurtelevisiebuise. Ander gebruike sluit in:

Geskiedenis wysig

Yttrium (wat vernoem is na Ytterby, 'n Sweedse dorp naby Vaxholm) is deur die Finse skeikundige, fisikus en mineraloog Johan Gadolin in 1794 ontdek en is geïsoleer deur Friedrich Wöhler in 1828 as 'n onsuiwer ekstrak van yttria deur die reduksie van anhidriese yttriumchloried (YCl3) met kalium. Yttria (Y2O3) is die oksied van yttrium en is deur Johan Gadolin in 1794 ontdek in 'n gadoliniet mineraal uit Ytterby.

In 1843 het die Sweedse skeikundige Carl Mosander getoon dat yttria in drie verskillende oksiedes (of aardes) geskei kon word. "Yttria" is die naam wat behou is vir die mees basiese oksied wat dan ook die grootste deel van die mengsel uitgemaak het (ongeveer twee derdes) en die ander twee oksiede is erbia en terbia genoem.

Uitgrawings naby die dorp Ytterby het baie ongewone minerale opgelewer wat seldsame aard- en ander elemente bevat het. Die elemente erbium, terbium, ytterbium en yttrium is almal na hierdie selfde dorpie vernoem.

Verspreiding wysig

Die element kan gevind word in byna al die seldsame aardminerale en ook in uraanertse maar word nooit in die natuur in onverbonde vorm aangetref nie. Yttrium word kommersieel ontgin vanuit monasietsand (3% inhoud, [(Ce, La, ens.)PO4]) en vanaf bastnäsiet (0.2% inhoud, [(Ce, La, ens.)(CO3)F]).

Dit word kommersieel vervaardig deur yttriumfluoried met kalsium-metaal te reduseer maar kan ook deur ander metodes vervaardig word. Die element wat moeilik is om van ander seldsame aardes geskei word kom voor as 'n donker grys poeier.

Maanrotsmonsters wat deur die Apollo program geneem is het 'n relatief hoë yttrium inhoud gehad.

Isotope wysig

Natuurlike yttrium bestaan slegs uit een isotoop (Y-89). Die mees stabiele radio-isotope is Y-88 met 'n halfleeftyd van 106.65 en Y-91 met 'n halfleeftyd van 58.51 dae. Al die ander isotope het halfleeftye van minder as 'n dag behalwe vir Y-87 wat 'n halfleeftyd van 79.8 uur het. Die dominante vervalmodus onder die stabiele Y-89 is elektronvangs en die dominante modus daarna is beta-uitstraling. Ses-en-twintig onstabiele isotope is al geëien.

Y-90 bestaan in ewewig met sy moederisotoop stronsium-90, wat 'n produk van kernontploffings is.

Voorsorgmaatreëls wysig

Baie min mense kom verbindings wat hierdie element bevat teë, maar dit behoort gewoonlik as baie giftig beskou word al is baie van die verbindings nie baie skadelik nie. Yttrium soute kan karsinogenies wees. Die element word nie gewoonlik in menslike weefsel aangetref nie en het sover bekend geen biologiese rol nie.

Sien ook wysig

Verwysings wysig

Eksterne skakels wysig


H He
Li Be B C N O F Ne
Na Mg Al Si P S Cl Ar
K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr
Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe
Cs Ba La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn
Fr Ra Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og
Alkalimetale Aardalkalimetale Lantaniede Aktiniede Oorgangsmetale Hoofgroepmetale Metalloïde Niemetale Halogene Edelgasse Chemie onbekend