Geografie van Suid-Afrika
Suid-Afrika beslaan die suidelike punt van Afrika, met 'n kuslyn van meer as 2 500 kilometer (1 600 myl). Dit strek suidwaarts van die woestyngrens met Namibië aan die Atlantiese oseaan (weskus), om die punt van Afrika en dan noordoos tot by die grens met Mosambiek aan die Indiese Oseaan. Die laagliggende kusstreek is smal vir 'n groot deel van daardie afstand, en dit verander na 'n bergagtige platorand (Groot Platorand) wat die kus skei van die hoë binnelandse plato. Op sommige plekke, veral in die provinsie van KwaZulu-Natal in die ooste, is die afstand tussen die kus en die platorand groter. Hoewel die meeste van die land as semi-droog geklassifiseer word, het dit 'n aansienlike variasie in klimaat sowel as topografie.
Die Suid-Afrikaanse sentrale plato bevat enkele groot riviere:
- die Limpoporivier (waarvan 'n gedeelte ook aan Zimbabwe grens)
- die Oranjerivier (met sy grootste sytak, die Vaalrivier) wat met 'n veranderlike vloei loop oor die sentrale landskap van oos na wes en uitmond in die Atlantiese Oseaan aan die Namibiese grens.
Die oostelike en suidelike kusgebiede word gedreineer deur talle korter riviere. Daar is baie min kusriviere langs die dorre weskus, noord van 31°30'S.
In so 'n droë land is damme en besproeiing uiters belangrik. Die grootste dam is die Gariep in die Oranjerivier.
Topografiese Afdelings
wysig
Soos baie van die vasteland van Afrika suid van die Sahara word Suid-Afrika se landskap oorheers deur 'n hoë Sentrale Plato, omring deur kuslaaglande. Hierdie plato is omsoom deur die Groot Platorand wat noordwaarts strek tot sowat 10° suid van die ewenaar (d.w.s. in Angola in die weste en Zambië in die ooste).
Die Groot Platorand
wysigIn Suid-Afrika is die plato op sy hoogste in die ooste waar die rand wissel in hoogte tussen 2 000 m en 3 300 m. Soos die land skerp daal tot die kusvlakte, vorm hierdie rand van die plato 'n baie hoë, steil eskarp of platorand, bekend as die Drakensberge. Die suid- en wesmate van die platorand is nie so hoog soos die Drakensberge nie, maar is ook bekend deur 'n verskeidenheid plaaslike name, almal "berge" genoem, ten spyte van die feit dat dit deel is van 'n platorand waarvan die top die sentrale plato is. Vanaf die kusvlakte lyk die platorand egter soos 'n verskeidenheid berge, vandaar die name.
Die gedeelte van die Groot Platorand wat aangewys kan word as 'n "berg" is waar dit deel vorm van die internasionale grens tussen KwaZulu-Natal en Lesotho. Die Lesotho-hoogland vorm 'n gelokaliseerde hoë plek op die Sentrale Plato. Dit is omdat dit beperk is deur 'n 1 400 m dik laag erosiebestande lawa [1] wat opgewel en versprei het oor die grootste deel van Suid-Afrika toe dit nog deel was van Gondwana.[2] Die meeste lawa het wegverweer saam met 'n laag van die paar kilometer dik Karoo sedimentêre rotse waarop die lawa 182 miljoen jaar gelede uitgestort is. Net 'n klein stukkie van hierdie lawa het oorgebly en dek ‘n groot deel van Lesotho. Dit is diep verweer deur die sytakke van die Oranjerivier wat hierdie hooglande dreineer in die rigting van die suidweste (weg van die platorand). Dit gee aan hierdie hoë streek 'n baie ruwe, bergagtige voorkoms.
Die sentrale plato
wysig
Die sentrale plato (afgesien van die Lesotho-hoogland) vorm 'n grootliks plat, skuins oppervlak wat, soos hierbo aangedui, op sy hoogste is in die ooste, en daal na die weste (ongeveer 1 000 m bo seevlak). Die afwaartse helling na die suide is minder prominent (die suid- en suidwestelike rand van die plato is ongeveer 1 600-1 900 m bo seevlak). Die plato se helling is ook afwaarts, noord oor die 25°30'S breedtegraad, tot in 'n 150‑miljoen-jaar-oue vlak skeurvallei. Hierdie skeurvallei sny in die sentrale plato in en wis die Groot Eskarp[2][3] uit, om wat vandag bekend staan as die Limpopo-laeveld, 500–1640 m bo seevlak, te vorm. Die riviere wat die plato dreineer vloei daarom wes, om via die Oranjerivier in die Atlantiese Oseaan uit te mond. Noord van die Witwatersrand, waar die helling van die grond noordwaarts begin, is die dreinering in die Limpoporivier en van daar in die Indiese Oseaan.
Die kusvlakte
wysigDie kusvlakte wissel in breedte van ongeveer 60 km in die noordweste na meer as 250 km in die noordooste en daal geleidelik vanaf die voet van die platorand na die kus. Talle kleiner riviere dreineer die gebied en hulle word meer in KwaZulu-Natal en die oostelike Middelland waar hulle aan die nat hange van die hoë platorand ontstaan. In die weste is daar baie min sulke riviere as gevolg van die dorheid van die streek.
Die Kaapse plooigebergtes
wysig
In die suide en suidweste van die kusvlakte loop 'n opeenvolging van bergreekse parallel met die kuslyn. Hierdie is die Kaapse plooigebergtes, wat 510–350 miljoen jaar gelede ontstaan het en toe opgefrommel is in 'n reeks van parallelle voue deur die botsing van die Falklandplato met die suidelike deel waaruit Afrika ontstaan het toe dit deel was van Gondwana. Hierdie reeks van parallelle voue is in die vorm van 'n "L", met die westelike gedeelte wat noord-suid loop, en die oostelike gedeelte wat oos-wes loop vir 'n totale lengte van sowat 800 km. Die hoek van die "L" is in die suidwestelike hoek van die land, binnelands van die kus van die Kaapse Skiereiland en Kaapstad. Hierdie voue lê langs die kus in die suide en is ongeveer 100 km breed vir die grootste deel. In die weste is hulle geskei van die kus deur 'n duidelike kusvlakte (sien kaart regs bo).
Die oppervlaktes van die lang valleie tussen die parallelle berge wissel. Hulle bestaan uit vrugbare grond wat verweerde modderklip bevat en maak deel uit van die Bokkeveldberge van die Kaapse Supergroepberge. Dis in teenstelling met die voedingstof-arm, sanderige grond van die kwartsagtige sandsteenberge en die sykante van die dale. Die reënval is oor die algemeen laag en die landskap is semi-droog tot droog (byvoorbeeld die Klein-Karoo). Die landbou, wat wynbou en sagtevrugte verbouing insluit, hang daarom af van besproeiing uit riviere wat in die berge ontspring wat dikwels gedurende die winter bedek is met sneeu. Die Klein Karoo is bekend vir sy volstruisboerdery wat aanvanklik, in die laat 1800's, vir hul vere geteel is. Vandag is volstruisleer en maer volstruisvleis, wat baie gesond is, baie gesog.
Die Kaapse plooigebergtes word geskei van die Groot Platorand deur 'n 100–150 km wye vlakte bekend as die Laer Karoo (nie te verwar met die Klein-Karoo nie) op 'n hoogte van sowat 600–800 m bo seevlak. Geologies en geografies is die Kaapse plooigebergtes en die Groot Platorand baie verskillende en onafhanklike entiteite.
Die kuslyn
wysigSuid-Afrika se kuslyn is opvallend eweredig, met baie min natuurlike hawens. Die rede hiervoor is dat Suider-Afrika voortdurend opgestoot is vir die afgelope 180 miljoen jaar, en veral gedurende die afgelope 20 miljoen jaar. Die huidige kuslyn is dus weer deel van die onderwater kontinentale gelykte, wat baie min diep klowe bevat, (in teenstelling met 'n kuslyn soos byvoorbeeld Noorweë, wat geneig is om diep ingekeep te word waar die see ou rivierklowe en glasiale dale oorstroom).
Suid-Afrika is - in verhouding tot sy lang kuslyn van meer as 3 000 km - maar swak bedeel met eilande. Daar is altesaam 22 van hulle wat in grootte wissel van 0,1 tot 780 hektaar. Ses eilande is sowat een hektaar groot, sewe van een tot tien hektaar, sewe van tien tot vyftig hektaar, en twee groter as 100 hektaar.[4]
Die eilande lê uitsluitlik om die kus van Kaapland versprei en is gekonsentreer by Algoabaai aan die Kaapse Ooskus, Kaap Agulhas aan die Suidkus en Saldanhabaai aan die Weskus. Suid-Afrika se eilande is 'n toevlug vir duisende seevoëls wat hier ongesteurd van roofsoogdiere op die vasteland kan broei.
Plaaslike verdeling
wysigDie Hoëveld
wysig
Die Sentrale Plato is verdeel in verskillende streke (hoewel met baie vae grense), grootliks as gevolg van die reënvalverspreiding regoor Suid-Afrika: nat in die ooste en toenemend droër na die dorre weste. Die natste en vrugbaarste gedeelte van die Sentrale Plato is die Hoëveld, wat die sentrale oos-gedeelte van die Plato beslaan. Dit is oor die algemeen 1500-2100 m bo seevlak, die hoogste op die rand van die Platorand na die ooste, (die Mpumalanga-Drakensberge) en skuins afwaarts na die suide en weste. Die suidelike grens word geneem van die Oranjerivier, van waar die voortsetting van die plato bekend is as die Groot-Karoo, behalwe vir 'n klein strokie net suid van Lesotho, wat ingesluit word in die Hoëveld. Aan die westekant vervaag die Hoëveld in die droë savanna van Griekwaland-Wes, wat aangrensend aan die Kalahariwoestyn lê. Hierdie grens is baie vaag. Die Hoëveld sluit daarom die hele Vrystaat in en 'n aangrensende strook van die provinsies noord daarvan. Dit ontvang 400–1200 mm reën per jaar, en is grootliks 'n plat grasveldvlakte. Baie van die gebied is gewy aan kommersiële boerdery, maar dit bevat ook Suid-Afrika se grootste konurbasie in Gauteng, die sentrum van die goud mynbou-industrie. Daar is ook belangrike steenkoolmyne op die Hoëveld wat verband hou met Suid-Afrika se groot elektrisiteitsopwekking deur steenkoolkragstasies.
Die grond is oor die algemeen plat of saggolwend. Slegs 'n paar rotsagtige riwwe steek uit bo hierdie gelykte: die Vredefortkoepel, die Witwatersrandrif en die Magaliesberg net noord van Pretoria, vanwaar die Hoëveld noordwaarts open na die Bosveld.
Laeveld
wysig
Die Suid-Afrikaanse gedeelte van die kusstrook tussen die Limpopo- en Mpumalanga-Drakensberge en die see, saam met die Limpoporiviervallei, word die Laeveld genoem. Hierdie vlaktes, 500–1640 m bo seevlak, vorm Suid-Afrika se noordelike grens met Botswana en Zimbabwe, waar 'n 180‑miljoen-jaar-oue vlak skeurvallei insny in Suid-Afrika se sentrale plato en letterlik die Groot Platorand uitwis. Die Limpoporivier loop van die sentraal-Afrikaanse hoogland via die Laeveld en mond uit in die Indiese Oseaan na die ooste. Die Limpopolaeveld strek suidwaarts, oos van die Drakensbergplatorand deur die Mpumalanga provinsie tot teen die ooste van Eswatini. Hierdie suidelike deel van die Laeveld landstreek word begrens deur Suid-Afrika se grens met Mosambiek in die ooste en die noord-oostelike deel van die Drakensberge in die weste. Hierdie streek is oor die algemeen warmer en minder intens verbou as die Hoëveld.
Die Laeveld het vroeër jare bekend gestaan as "koorsland", as gevolg van malaria wat deur muskiete oorgedra word wat endemies is aan byna die hele gebied. Voor die middel van die 20ste eeu, was die Laeveld ook die tuiste van die tsetsevlieg, wat slaapsiekte by mense en diere veroorsaak het, veral die perde van reisigers wat probeer het om die Hoëveld en die Witwatersrandse goudvelde vanaf Maputo uit Mosambiek te bereik.[5]
Die Laeveld is bekend vir sy hoë konsentrasie van wild, insluitend die groter diere soos Afrika-olifante, renosters, die Kaapse buffel, die groot katte (leeus, luiperds en jagluiperds), die vlaktesebras, en 'n wye verskeidenheid wildsbokke, terwyl die stadigvloeiende strome en vleilande van die Laeveld 'n toevlugsoord is vir seekoeie en krokodille. Die voëllewe is verstommend groot en gevarieerd. Hierdie wild is veral gekonsentreerd in die Nasionale Krugerwildtuin, geleë in die oostelike Laevelddele van die Mpumalanga en Limpopo provinsies, en byna die hele grens met Mosambiek.[6] Daar is baie private wildplase en wildreservate langs die grens van die Wildtuin asook elders in die Laeveld.
Bosveld
wysig
Die Laeveld oorvleuel deels met 'n droë savanna ekosisteem, bekend as die Bosveld, 'n bekken gekenmerk deur oop grasvelde met verspreide bome en bosse. Die hoogte bo seevlak wissel tussen 600 en 900 meter. Die Bosveld is een van die grootste en bekendste lae stollings- en minerale komplekse in die wêreld, wat 'n gebied van sowat 350 km x 150 km beslaan. Die Bosveld het aansienlike deposito's van platinum en chroom en betekenisvolle reserwes van koper, mika, vermikuliet, nikkel en yster.
Die noordelike rand van die Bosveld, waar die vlaktes uitloop op 'n reeks van hoë plato en lae bergreekse, vorm die suidelike rand van die Laeveld en die Limpoporiviervallei in die noorde die grens van die provinsie. Hierdie berge sluit in die Waterberge en die Soutpansbergreeks Die Soutpansberge bereik 'n hoogte van 1700 m voor die val af in die Limpoporiviervallei en die grens tussen Suid-Afrika en Zimbabwe. Wes van die Bosveld, Hoëveld en Laeveld is die suid-bekken van die Kalahariwoestyn, op 'n hoogte van 600-900 m, wat die grens vorm met Namibië en Botswana.
Karoo
wysigDie westelike gedeelte van Suid-Afrika, aan die binnelandse kant van die Kaapse plooigebergtes word oorheers deur die Groot-Karoo. Dis 'n semi-woestynstreek wat verdeel word deur die Groot Platorand in die Bo-Karoo (op 'n hoogte van 1100-1600 m) en die Laer Karoo (op 'n hoogte van 600-800 m). Geskei van die Groot Karoo deur die Swartbergreeks, is die Klein Karoo.
In die suidweste, parallel met die kuslyn, vorm die berge van die Kaapse plooigebergtes verskillende reekse wat in die vorm van 'n "L" noord-suid loop, en 'n ander reeks loop oos-wes, met die aansluitingshoek in die Kaapse Skiereiland. Die noord-suidreekse, parallel met die Atlantiese kuslyn, sluit in die Sederberge en die Groot-Winterhoekberge en het pieke van tot 2000 meter hoog. Die oos-wesreekse, parallel met die suidelike kuslyn, sluit in die Swartberge en die Langeberge met pieke van meer as 2 200 meter. Die berge van die Kaapse plooigebergtes vorm die suidelike en westelike grense van die Groot-Karoo. Die ander grense van die Karoo is arbitrêr en swak-gedefinieer. Na die noorde van die loop die Karoo uit in die nog meer dorre Boesmanland. In die noord-ooste is die Oranjerivier dikwels beskou as die grens tussen die Karoo en die Hoëveld. Aan die oostekant vervaag die Karoo in die grasvelde van die oostelike middelland.
Die dorp Sutherland is geleë in die Roggeveldstreek van die Bo-Karoo. Die wintertemperature kan so laag as -15°C daal en dit word beskou as van die koudste bewoonde plekke in Suid-Afrika.
Die Klein-Karoo word geskei van die Groot-Karoo deur die Swartbergreeks. Dit lê in 'n 290 km lang, smal (40–60 km breë) vallei in die Kaapse plooigebergte, met die Swartbergreeks na die noorde en die Langeberg- en Outenikwareekse na die suide. Dit is net so droog soos die Groot-Karoo, behalwe langs die voetheuwels van die Swartberg, wat meer waterryk is as gevolg van strome uit die berge. Die Klein-Karoo is die sentrum van die volstruisbedryf, veral rondom die dorp Oudtshoorn.
KwaZulu-Natal
wysig
KwaZulu-Natal lê geheel en al onder die Groot Eskarp, wat deel vorm van sy wes- en suid-westelike grense. Dit vorm dus deel van die Suid-Afrikaanse "kusgordel", wat oor groot dele van hierdie streek meer as 220 km breed is. Die streek kan onderverdeel word in drie verskillende geografiese gebiede. Die laeveldstreek langs die Indiese Oseaan is baie smal in die suide met die verbreding in die noordelike deel van die provinsie, terwyl die sentrale Natalse Middelland bestaan uit 'n golwende, heuwelagtige, 1000 meter hoë plato, wat styg tot 1500 meter in die weste, aan die voet van die Groot Platorand. Die Groot Eskarp, hier bekend as die Drakensberge, saam met die Lebomboberge in die noorde, vorm die bergagtige streke van die provinsie.
Die kusgebiede is gewoonlik bedek met subtropiese ruigtes, terwyl die dieper klowe en steil hellings van die riviervalleie weer oortrek is met bergagtige woude. Die Middelland is bedek met vogtige grasveld en geïsoleerde groepe van bergagtige woude. Die noorde bestaan hoofsaaklik uit vogtige savanna habitat, terwyl die Drakensbergstreek meestal alpegrasveld bevat.
Die grootste deel van die KwaZulu-Natal-Drakensberge het 'n hoogte van 2000 m, maar waar dit die grens met Lesotho vorm, styg dit tot meer as 3000 m. Die Lebomboberge is 'n lang smal reeks, nie veel hoër as 700 m nie, wat loop langs die Mosambiekse grens met Suid-Afrika en eSwatini. Uit eSwatini strek die reeks suid vir sowat 40 km, na die ooste in KwaZulu-Natal.
'n Groot aantal van die riviere ontstaan in die Drakensberge. Hierdie redelike diep valleie en klowe sny in die KwaZulu-Natalse landskap en gee die provinsie 'n baie heuwelagtige voorkoms. Die Vallei van 'n Duisend Heuwels, tussen Durban en Pietermaritzburg, is veral skouspelagtig. Die grootste van die riviere is die Tugela, waarvan die water deels gepomp word oor die Platorand na die Hoëveld om die watertoevoer na die groot industriële stede van Gauteng aan te vul.
Die provinsie bevat ryk gebiede van biodiversiteit met 'n verskeidenheid flora en fauna. Die iSimangaliso Wetland Park en die uKhahlamba Drakensberg Park is deur Unesco verklaar tot wêrelderfenisgebiede. Die iSimangaliso Wetland Park, saam met die uKhahlamba Drakensberg Park en Ndumo, is vleilande van internasionale belang vir migrerende spesies, en is aangewys as Ramsar-gebiede. Suid-Afrika het die Ramsar-konvensie in 1971 onderteken om te probeer om die belangrike vleilande te bewaar en te beskerm as gevolg van hul belangrikheid as habitatte van talle spesies.
Die streek het 'n gevarieerde dog groen klimaat, te danke aan sy diverse, komplekse topografie. Oor die algemeen is die kus subtropies met binnelandse streke wat besig is om progressief koeler in die winter en warmer in die somer te word(behalwe op die Platorand). Durban, op die kus, het 'n gemiddelde jaarlikse reënval van 1010 mm. Die gemiddelde middagtemperatuur gedurende die somer (Januarie-Maart) is 28°C, met die minimum temperature in die vroeë oggend gemiddeld 21°C. In die winter (Junie-Augustus), is die gemiddelde maksimum temperatuur 23°C, en die minimum is 11°C. Die somertemperature in Pietermaritzburg is soortgelyk aan dié in Durban, maar dit is aansienlik koeler in die winter. Die temperatuur in Ladysmith in die Tugelariviervallei, verder die binneland in, bereik 30°C in die somer, maar kan tot onder vriespunt daal in die winter. Die Drakensberge kan swaar wintersneeu ervaar, met ligte sneeu soms op die hoogste pieke in die somer. Die Zoeloeland kusstreek, in die noorde van die provinsie, het 'n tropiese klimaat met hoë humiditeit, en is bedek met groot suikerrietplase.
Strande van KwaZulu-Natal is van wêreldklas gehalte. Die warm kusklimaat beteken dat besoekers gedurende die hele jaar gelok word. Sommige van die besoekers kom vir die jaarlikse laatherfs of vroeë winter "sardienloop" langs die KwaZulu-Natalkuslyn, suid van Durban. Bekend as "die grootste skool op aarde", die sardienloop vind plaas wanneer miljoene sardientjies migreer uit hul broeiplek suid van die suidelike punt van Afrika, noordwaarts langs die Oos-Kaapse kus in die rigting van KwaZulu-Natal. Hulle volg 'n beantwoord naby die kus, wat dikwels lei tot baie wat op die strande uitspoel. Die groot skool van klein vissies kan vir baie kilometers ver strek. Hulle word gejag deur verskillende roofvisse, soos haaie en dolfyne asook duisende seevoëls. Gewoonlik breek die skole op en die vis verdwyn in die dieper water rondom Durban. Wetenskaplikes was nog nie in staat om die baie vrae rondom hierdie uitsonderlike seisoenale gebeurtenis te beantwoord nie.
Boesmanland
wysig
Boesmanland is 'n dorre gebied aan die kus van Namakwaland (sien hieronder). Sy noordelike grens is die Oranjerivier wat die grens vorm met Namibië. In die suide grens dit aan die noord-westelike deel van die Groot Karoo. Na die weste lê Griekwaland-Wes. Dit is waarskynlik die mees onherbergsame gebied in Suid-Afrika as gevolg van sy dorheid, onvrugbare grond en hoë soutinhoud van die grondwater. Saam met die Kalahariwoestyn in die noord-ooste, is die reënval die grootste veranderlike (in persentasie afwyking van die jaarlikse gemiddelde) en die temperatuurverskille die grootste (verskil tussen die gemiddelde temperatuur in Januarie en Julie) in Suid-Afrika. Sy fauna en flora, al is dit yl, is van groot belang. Hoewel die veld te dor is om te blom soos dié van die weskus van Namakwaland, selfs wanneer daar goeie lentereën is, is die verskyning daarvan ongewoon en daarom asemrowend mooi.
'n Hoogs produktiewe metaalmyn word sedert 1977 op Aggeneys bedryf, op ‘n plaas naby die N14-nasionale pad tussen Upington en Springbok. Die erts is ryk in sink, lood, koper en silwer. Naby, na die ooste, is Ghaamsberg wat baie groot sinkdeposito's het, maar die erts is 'n lae graad en daarom nutteloos om op groot skaal te myn.[9]
Vaalputs, ‘n kernafval stortterrein, is tussen die Boesmanland en die noord-weste van die Groot-Karoo en dien as 'n de facto-natuurreservaat.
Namakwaland
wysig
Hierdie is die dorre streek langs die noord-westelike kuslyn (noordwaarts vanaf ongeveer die 31°S lyn van die breedtegraad) van Suid-Afrika, deels bo en deels onder die Groot Platorand. Die streek strek tot in Namibië, noord van die Oranjerivier, waar dit bekend is as "Groot Namakwaland", of "Namaland". Die Suid-Afrikaanse gedeelte van Namakwaland is bekend as "Klein Namakwaland" en val binne die Noord-Kaapprovinsie. Die streek is yl bevolk, hoofsaaklik deur Afrikaanssprekende mense van Nama en Khoikhoi afkoms. Die oorspronklike Nama- en Khoikhoitale word gepraat in net 'n paar afgeleë gebiede. Die belangrikste ekonomiese aktiwiteite is mynbou en visvang langs die kus.
Sommige van die meer prominente dorpe in hierdie gebied is Springbok, synde die hoofstad van die streek, sowel as Kleinsee en Nababeep. Hierdie gebied is ryk in alluviale diamante, gedeponeer langs die kus deur die Oranjerivier. Oranjemund is 'n ander mynboudorp langs hierdie kus, geleë op die grens van Namibië. Soos die naam aandui, is dit by die mond van die Oranjerivier wat deel vorm van die grens tussen Suid-Afrika en Namibië. Die gemeente van Alexanderbaai is geleë op die teenoorgestelde kant van die riviermond (d.w.s. in Suid-Afrika) en is verbind met Oranjemund deur die Ernest Oppenheimerbrug. Ander kruisings van die rivier verder stroomop is 'n pont by Sendelingsdrif in die Richtersveld Nasionale Park, en die padbrûe by Vioolsdrif (die belangrikste grens tussen die twee lande) en by die afgeleë grenskruising van Onseepkans.
'n Lewendige visbedryf is te vind langs hierdie gedeelte van die Suid-Afrikaanse weskus, veral in Port Nolloth, wat ook 'n groot oord is vir mense van die binneland van Suid-Afrika (bv. Gauteng) asook Hondeklipbaai (of Dogstonebay), so genoem as gevolg van 'n groot rots buite die dorp wat vaagweg lyk soos 'n hond wat sit.
Die koper armbande wat deur die Khoikhoi gedra is het die belangstelling geprikkel van die amptenare van die Nederlandse nedersetting wat deur Jan van Riebeeck in 1652 in die Kaap gevestig is. Verskeie ekspedisies is gevolglik geloods om uit te vind waar die bron van die koper was. 'n Mynskag is gegrawe in die "Koperberge" in die noorde van Namakwaland in 1685, waarvan oorblyfsels nog gesien kan word naby die verlate Carolusbergmyn, 'n paar kilometer oos van Springbok. Die kommersiële ontginning het eers in 1859 begin en oor die volgende 140 jaar is groot hoeveelhede erts onttrek uit 23 myne in die gebied. Springbok en die omliggende dorpe, Nababeep en Okiep, was die middelpunt van hierdie mynbou-aktiwiteite. In die vroeë 2000's is die laaste myne gesluit.[10] Sowat 115 km verder die binneland in, in die Boesmanland (sien hierbo), is groot nuwe myne begin vir die ontginning van koper, lood, sink, en die silwer van die "Black Mountain" deposito's by Aggeneys wat sedert 1977 gemyn word.[9] Hoëgraad graniet word op verskeie plekke (bv. naby Kamieskroon en Concordia) in hierdie granietryk landskap ontgin.
Namakwaland is baie gewild by plaaslike sowel as internasionale toeriste gedurende die vroeë lente (Augustus-September), wanneer hierdie normaalweg droë gebied vir 'n kort tydperk bedek word met 'n kaleidoskoop van veelkleurige blomme. Dit is bekend in Suid-Afrika as die Namakwaland daisy seisoen, wanneer oranje en wit madeliefies, sowel as honderde ander blomspesies, die lente bring in 'n voorheen dorre landskap. 'n Deel van die Klein Namakwaland, bekend as die Richtersveld, is 'n nasionale park en 'n wêrelderfenisgebied. Die Namakwa Nasionalepark en die Goegap Natuurreservaat is naby Kamieskroon en Springbok onderskeidelik geleë.
Omliggende Oseane
wysig
Die grootste deel van Suid-Afrika se grense bestaan uit die see, of twee oseane wat, volgens die Internasionale Hidrografiese Organisasie, amptelik ontmoet by Kaap Agulhas, die mees suidelike punt van Afrika. Sy gebied sluit in Marion-eiland en Prins Eduard-eiland, byna 2 000 km (1 243 myl) suid van Kaapstad in die sub-antarktiese Indiese Oseaan.
Die koue Benguela-stroom is 'n minerale- ryk opwellende stroom, wat uit die koue dieptes van die Atlantiese Oseaan kom en noordwaarts wegvloei langs die westelike kuslyn. Hierdie vrugbare waters, wat ryk is aan plankton, onderhou 'n ryk vislewe, en dus 'n voorspoedige (in die verlede) visbedryf. Oorbenutting het egter die belangrikheid van hierdie visbedryf verminder, vir beide die plaaslike sowel as die land se ekonomie. Die ooskus het die noord-tot-suid Agulhasstroom met warm water. Hierdie twee strome het 'n groot effek op die land se klimaat; die verdamping van die oossee verskaf ruim reënval, terwyl die Benguela-stroom die vog behou wat woestyntoestande in die weste veroorsaak.
'n Paar klein riviere loop in die see langs die kuslyn (sien die "Topografiese Afdelings (Die Kuslyn)" afdeling hierbo), maar nie een is bevaarbaar of bied ‘n nuttige natuurlike hawe nie. Die kuslyn self, wat redelik egalig loop, bied slegs een goeie natuurlike hawe by Saldanhabaai, noord van Kaapstad. 'n Gebrek aan vars water het tot relatief onlangs permanente nedersettings hierlangs verhoed. Die Baai van Natal lyk op die kaart soos 'n goeie natuurlike hawe, maar in sy natuurlike staat was dit droog met laaggety.[11] Tog bestaan besige hawens nou by by Kaapstad, Port Elizabeth, Oos-Londen, Durban in die Baai van Natal en Richardsbaai. Saldanhabaai is vandag 'n belangrike hawe aan die einde van die Sishen-Saldanha spoorlyn vir die uitvoer van ystererts uit die binneland.
Klimaat
wysig
| Die gemiddelde temperatuur in °C | ||
|---|---|---|
| Stad | Somer | Winter |
| Kaapstad | 20 | 12,6 |
| Durban | 23,6 | 17 |
| Johannesburg | 19,4 | 11,1 |
| Pretoria | 22,4 | 12,9 |
| Bron: Lew Leppan: Die Suid-Afrikaanse Boek van Rekords. Kaapstad, Don Nelson, 1999. | ||
Suid-Afrika is grootliks 'n droë land, met die meeste van sy westelike streke semi-woestyn. Die reënval verhoog in die ooste, (die Hoëveld, KwaZulu-Natal en die Oos-Middelland), en val hoofsaaklik in die somer. Die smal suidelike kusstrook ontvang heeljaar reën in die ooste (die Tuinroete) en die winterreënval is in die weste (die Kaapse Skiereiland en sy omgewing). Die somers is warm tot baie warm, terwyl die wintertemperature kan wissel, afhangende van die ligging, van koel tot bitter koud. So het die Karoo, wat 'n groot deel van die westelike Sentrale Plato beslaan, 'n klimaat wat baie warm in die somer is en bitterlik koud in die winter. In teenstelling is die ooskus van die Indiese Oseaan welig begroei met ‘n warm, vogtige klimaat; kolle van Suider-Afrika mangroves groei langs hierdie kus.
Die suidelike kus, wat deel uitmaak van wat bekend is as die Tuinroete, is gematig en groen. Die Kaapse Skiereiland en omgewing het 'n mediterreense klimaat met koue, nat winters en warm, droë somers (besig om warmer te word in die binneland). Sneeu val in die winter op die hoër grond van die Kaapse plooigebergtes. Die Kaapse Skiereiland het 'n reputasie vir sy wind: die droë "suidoos" wat byna aanhoudend waai in die somer (Desember-Februarie), en die "noordwester" wat in die winter (Junie-Augustus), gepaard gaan met die koue fronte wat inrol van die Atlantiese oseaan. Die plantegroei van die Kaapse gebied bestaan uit fynbos, ‘n paar soorte grasveld en Albanyruigtes.
Die oostelike gedeelte van die Karoo strek nie so ver noord soos die westelike deel nie en gaan oor in die plat landskap van die Vrystaat wat 'n bietjie meer reën ontvang, alhoewel dit nog semi-droog is. Noord van die Vaalrivier is die Hoëveld natter, met 'n gemiddelde jaarlikse reënval van 760 mm (29,9 in) en 'n hoë hoogte bo seespieël (rondom 1 750 m), wat die uiterste hitte van 'n binnelandse gebied op hierdie breedtegraad verlig. Die winters is koud, al is daar nie juis sneeu nie.
Verder noord en na die ooste, waar 'n val in hoogte bo seespieël en die platorand die Laeveld sy naam gee, styg die temperatuur. Die Steenbokskeerkring sny deur die verre noorde. Hier vind 'n mens die tipiese Suid-Afrikaanse Bosveld.
Dis moontlik om in die winter te ski in sommige van die hoë bergagtige streke soos die Drakensberge wat deel vorm van die oostelike platorand langs die KwaZulu-Natal/Lesotho grens, en op die Hexrivierberge van die Kaapse plooigebergte. Die koudste plek in die land is Sutherland, in die westelike Roggeveldstreek van die Bo-Karoo, met 'n minimum midwinter temperatuur so laag as -15°C. Die diep binneland bied die warmste temperature: in 1948 het die kwik gestyg na 51,7°C (125,06°F) in die Noord-Kaap en Kalahari naby Upington.
Uiterste punte
wysig
Hierdie is 'n lys van die uiterste punte van Suid-Afrika; die punte wat verder noord, suid, oos of wes is as enige ander plek in die land:
- Insluitend Prins Eduard-eiland
- Mees noordelike punt: Die plaas “Over Vlakte” in Limpopo (22°7'40"S29°39'20"O)
- Mees suidelike punt: Marion-eiland, Prins Eduard-eiland (46°58'55"S37°49'45"O)
- Mees westelike punt: Oranjeriviermond (by Alexanderbaai), Noord-Kaap (28°37'50"S 16°27'0"O)
- Mees oostelike punt: Prins Eduard-eiland (46°38'25"S38°0'5"O)
- Suid-Afrika se vasteland
- Mees noordelike punt: Die plaas “Over Vlakte” in Limpopo (22º7’40”S29º39’20”O)
- Mees suidelike punt: Kaap Agulhas, Wes-Kaap (34°50'0"S 20°0'0"O)
- Mees westelike punt: Oranjeriviermond, Noord-Kaap (28°37'50"S 16°27'0"O)
- Mees oostelike punt: Strand onder Monte Ouro (naby Kosibaai), KwaZulu-Natal (26°51'30"S 32°53'30"O)
Lees ook
wysigVerwysings
wysig- ↑ Geological Map of South Africa, Lesotho and Swaziland. (1970).
- ↑ 2,0 2,1 McCarthy t.
- ↑ McCarthy, T.S. (2013) The Okavango delta and its place in the geomorphological evolution of Southern Africa.
- ↑ Rod Randall: Seevoëls van die Kaapse eilande. In: Suid-Afrikaanse Panorama, volume 30, nommer 4, April 1985, bl. 49
- ↑ "Map of Lowveld".
- ↑ "Lowveld & Kruger National Park".
- ↑ Palgrave, Keith Coates; Drummond, R.B. (1977).
- ↑ 8,0 8,1 Van Wyk, Braam; Van Wyk, Piet (1997).
- ↑ 9,0 9,1 Norman, N & Whitfield, G. (2006) Geological Journeys. bl. 217, 270-273.
- ↑ Van Deventer, L. & McLennan, B. (eds) (2010).
- ↑ Glyn, P. (2006) Footing with Sir Richard's Ghost. bl. 33.
Bibliografie
wysig| Wikimedia Commons bevat media in verband met Geography of South Africa. |
- Sommige gegewens in hierdie artikel is verwerk uit die World Factbook 2006.
- http://www.dwaf.gov.za/iwqs/gis_data/ecoregions/get-ecoregions.htm
- http://www.dwaf.gov.za/IWQS/gis_data/ecoregions/LEVEL_I_ECOREGIONSsigned_small2.pdf Kleynhans, CJ, Thirion, C and Moolman, J (2005). A Level I River Ecoregion classification System for South Africa, Lesotho and Swaziland. Report No. N/0000/00/REQ0104. Resource Quality Services, Department of Water Affairs and Forestry, Pretoria, South Africa.
- http://academic.sun.ac.za/botzoo/mucina/ProcIAVS_Bushveld.pdf
- http://www.mantleplumes.org/Penrose/PenPDFAbstracts/Elston_Wolf_abs.pdf
- http://www.unhcr.org/home/RSDCOI/447aae394.pdf
- http://www.plantzafrica.com/frames/vegfram.htm
- http://whc.unesco.org/en/statesparties/za