Joseph Solomon

Joseph Michael Solomon (Paarl, Kaapkolonie, 11 Desember 1883 – Rosebank, Kaapstad, Kaapland, Suid-Afrika, 26 Augustus 1920) was ’n Suid-Afrikaanse argitek. Hy het 'n diepgaande invloed gehad op sy vaderland se kulturele ontwikkeling en is erken as die mees talentvolle vertolker daarvan tydens sy kort lewe. Ongelukkig het hy geknak onder die geweldige druk van die opdrag om die Universiteit van Kaapstad se geboue in Rondebosch te ontwerp en tegelykertyd ook die historiese woonhuis Vergelegen te restoureer. Dit het tot sy selfdood in die ouderdom van net 31 jaar gelei.

Herkoms en skoolopleiding

Solomon was van Joodse afkoms en die seun van Joseph Solomon en sy vrou Ellen Caroline Conroy. Een van die eerste Jode in die Paarl, Benjamin Solomon, het vir ’n kort ruk in 1860 daar gewoon. Abraham Rozenschweig het hom in 1850 uit Holland op die dorp gevestig, Moses Lurie in die 1870’s en Albert Hertz in die 1880’s uit Duitsland. Die Paarlse Hebreeuse gemeente, Adath Yisrael d’Paarl, is eers in 1893 gestig, vyf jaar ná Joseph Solomon se geboorte. In die dekade van sy geboorte is dienste aan die huis van Moses Lurie gehou. Die plaaslike sinagoge is in 1904 voltooi, in 1926 deur ’n brand in puin gelê en die volgende jaar herbou.

Solomon se ouers het 'n breë intellektuele ontwikkeling aangemoedig, veral in die geesteswetenskappe, en Solomon se vader het dikwels 'n debat tussen sy drie seuns aan die gang gesit. Hy ontvang sy skoolopleiding aan die privaat seunskool Diocesan College, Rondebosch, waar hy erkenning gekry het vir sy sketsvaardighede met sy portrette van die gesiene lede van die skoolgemeenskap vir die skool se tydskrifte en sketse van die skoolgeboue.

In diens van Baker & Masey

In 1903 word hy in die kantoor van Baker & Masey in Kaapstad in diens geneem en word assistent in dié kantoor in 1904. Herbert Baker het reeds in 1902 na Johannesburg vertrek. In 1906 het Solomon aandklasse in die argitektuur bygewoon wat Francis Edward Masey aan die Suid-Afrikaans Kollege begin het. In 1907 wen hy die eerste prys vir ’n essay, “A style for South African architecture”, nadat Masey die onderwerp gekies en Baker die wedstryd beoordeel het. Hierdie essay is gepubliseer in die South African Architects, Engineers and Surveyor's Journal van Junie 1907 onder die titel “South African style in architecture”.

In die kantoor van Baker & Masey werk hy onder die argitek Masey, wat toe sekretaris was van die Suid-Afrikaanse Nasionale Vereniging, ’n soort voorloper van die Historiese Monumentekommissie en die Raad vir Nasionale Gedenkwaardighede, en wat saam met F.K. Kendall, Dorothea Ann Fairbridge en andere aktief besig was om die Kaapse argitektoniese erfenis te bewaar. Solomon sluit geesdriftig by die beweging aan en deur diepgaande studie verkry hy 'n wye kennis van die argitektuur en van kuns in die algemeen, waarin hy, ondanks sy jeug en gebrek aan buitelandse ervaring, 'n erkende gesaghebbende word. In 1907 word Solomon assistent-sekretaris van die Nasionale Vereniging en ding in 1908 sonder welslae meer om die Titeprys van die Koninklike Instituut van Britse Argitekte (Riba).

Hy word ook 'n uitstekende portretskilder. Solomon was lank, swaar gebou en soel van vel. Hy het besonder aangename maniere gehad en was hy 'n belese, boeiende en geesdriftige geselser. Hierdie eienskappe het hom gewild gemaak by persone hoog in aansien.

Toe sir Abe Bailey die maandblad The State in 1909 begin uitgee as 'n tydskrif van verenigings wat nouer samewerking tussen die vier Suid-Afrikaanse kolonies voorstaan en as spreekbuis sou diens van lord Alfred Milner se “kindergarten” waartoe talle argitekte (wat meestal ’n noue verbintenis met Baker gehad het) ook bydraes sou lewer, dra Solomon 'n uitstekende reeks portrette van belangrike Suid-Afrikaanse persone daartoe by, asook artikels oor kuns en argitektuur.

Na Johannesburg

Villa Arcadia in die Johannesburgse voorstad Parktown is oorspronklik in 1909 deur sir Herbert Baker en sy vennoot Masey ontwerp. Solomon het Florence Phillips met die binneversiering gehelp.

Solomon se vriendskap met lady Florence Phillips en die opdragte wat sy vir hom verseker het, het volgens haar biograaf Thelma Gutsche waarskynlik tot sy selfdood aanleiding gegee omdat hy nie opgewasse was teen die druk nie.

Toe Herbert Baker in 1910 opdrag ontvang vir die ontwerp van die Uniegebou in Pretoria, word Solomon na dié argitek se Johannesburgse kantoor verplaas. Daar ontmoet hy die Joodse egpaar Lionel Phillips en sy vrou, Florence Phillips (vanaf 1912 later sir Lionel en lady Florence), wie se manjifieke huis Villa Arcadia Baker besig was om te bou en waarvan sommige stylelemente in die Uniegeboue herhaal is. Baker stel Solomon aan om toesig te hou oor die onderneming en hy ontwikkel 'n hegte vriendskap met die Phillipse. Hierdie vriendskap sou ’n groot invloed uitoefen op Solomon se loopbaan tot sy voortydige dood. Solomon het nie net toesig gehou nie, maar ook ’n groot rol gespeel in die binneversiering van Villa Arcadia. Hy staan lady Phillips by in baie van haar ondernemings, soos die stigting van die Johannesburgse Kunsmuseum en die organisasie van die South African National Union se Kuns-en-kunsvlyttentoonstelling in Milnerpark, Johannesburg, in 1910. Florence Phillips het Solomon voorgestel aan die kunskenner sir Hugh Lane en aan die argitek sir Edwin Lutyens toe hulle Suid-Afrika in 1910 besoek. Sir Hugh het Florence raad gegee oor watter kunswerke sy moes aankoop vir die te stigte kunsmuseum terwyl sy Lutyens as argitek aangestel het. Florence het Solomon se talent opgemerk en het hom ondersteun as geesdriftige beskermvrou van die kunste.

Buitelandse studietoer

Solomon het beweer hy het 75 m ver geval terwyl hy die Tempel van Vesta in Tivoli, Italië, geskets het. Sy beserings het gelei tot hoofpyne wat lewenslank pal sou terugkeer.

Nadat Solomon in 1911 sonder welslae om die Baker-beurs meeding, word deur Florence Phillips se toedoen gereël dat Solomon in Lutyens se Londense kantoor sou werk en op haar onkoste vir twee jaar op die vasteland sou reis om ondervinding op te doen. Voor sy vertrek in 1911 stel hy 'n catalogue raisonnê op van die inhoud van die ampswoning Groote Schuur, waarvan baie stukke deur Baker vir C.J. Rhodes versamel is. Danksy die steun van Florence Phillips kon Solomon nie net sy droom verwesenlik om in Italië te studeer nie, maar ook optree as tussenganger tussen Florence Phillips, Robert Ross en sir Hugh vir die aankoop van kunsboeke en –werke vir die Johannesburgse Kunsmuseum in wording. Sy se algemene opleiding en ervaring is baie verryk deur sy studie in Engeland, Frankryk, Nederland en Italië.

Omstreeks 1912 het Solomon tyd deurgebring in Lutyens se Londense kantoor. Hy was blykbaar so beïndruk deur dié argitek se praktyk dat omstreeks dié tyd sy argitektoniese lojaliteit van Baker na Lutyes verplaas het.

Ongelukkig het sy gesondheid in dié tyd ’n knou gekry. Onderwyl hy in Italië was, het hy geval terwyl hy aan die skets was by die Tempel van Vesta in Tivoli het hy hoogtevrees gekry en in ’n poging om sy balans te behou, tot op die bodem van die tempel geval, na sy skatting ’n hoogte van sowat 75 m. Dié hoogte hy moontlik oordryf, want hy het nie ’n enkele been gebreek nie, maar van toe het Solomon gely aan kwaai hoofpyn wat telkens teruggekeer het. In Julie 1913 het Robert Ross aan hom geskryf: “Ek hoop nie jy voel die uitwerking van jou aaklige ongeluk nie, wat egter bewys dat jy die geliefde van die Hemel is.” Waarop Solomon geantwoord het: “Dit gaan glad nie goed met my ná die ongeluk nie en dit voel asof dit n ewigheid deur om my lewenskrag te herwin. Geduld was nog altyd vir my die mees drastiese geneesmiddel.” Hy vertoef tot 1913 in Engeland en op die vasteland. Nog ’n hoogtepunt tydens sy besoek aan Engeland was ’n referaat wat hy in Londen op die Imperiale Gesondheidskonferensie gelewer het oor “arbeidershuise en modelwoonplekke in Suid-Afrika”.

Terug in die Goudstad

Solomon het, danksy die invloed van gesiene vriende lady Florence Phillips, die opdrag gekry om die binnekant van die Ou Dorpshuis in Kaapstad te herontwerp sodat dit die Michaelis-versameling kan huisves.

Die Burgstraatse kant van die gebou wat die Argus-maatskappy groep se Kaapse dagblaaie gehuisves het, maar in 2012 aan 'n eiendomsontwikkelaar verkoop is. Solomon het die gebou ontwerp om aan te pas by die aanliggende Ou Dorpshuis, waarvan hy die binnekant herontwerp het om die Michaelis-versameling te huisves.

Solomon keer einde 1913 (volgens ’n ander bron in Julie daardie jaar) terug in die Johannesburg, waar hy met sy eie praktyk begin en ook in die raad van die Johannesburgse Kunsmuseum dien. Toe aan die einde van 1913 finaal besluit is dat sir Max Michaelis se versameling 17de-eeuse Nederlandse skilderye in die Ou Burgerwaghuis in Kaapstad gehuisves sou word, gebruik lady Florence, wie man begin 1912 tot ridder geslaan is, haar invloed as agent vir Michaelis om te sorg dat Solomon die opdrag kry vir die restourasie en verandering van die gebou sodat die versameling daarin opgeneem kon word. Die Argus-maatskappy maak ook van sy diens gebruik vir die herontwerp van sy gebou langsaan sodat dit by die gerestoureerde Ou Burgerwaghuis sou aanpas.

Hy het ’n tyd lank in Baker & Fleming se Johannesburgse praktyk gewerk, maar dit omstreeks 1915 verlaat om in vennootskap te gaan met A.J. Marshall, wat ook in Baker se praktyk werksaam was. Solomon en Marshall het onder meer die YMCA in die Goudstad ontwerp asook talle ander geboue, hoofsaaklik woonhuise. Blykbaar het Solomon weens die uitbreek van die Eerste Wêreldoorlog gesukkel om werk te kry; daarom vra hy sir Lionel en lady Florence einde 1915 om hul aansienlik invloed te gebruik om die gesogte opdrag te kry om die voorgestelde nuwe geboue van die Universiteit van Kaapstad op Rhodes se Groote Schuur-landgoed te ontwerp.

In Februarie 1916 het Solomon, wat ambisieus was en sterk menings gehuldig het, die eerste redakteur van die Journal of the Association of Transvaal Architects geword, maar as redakteur sowel as ’n raadslid van die Vereniging van Transvaalse Argitekte bedank uit protes teen die voorgestelde registrasie van argitekte. E.H. Waugh, wat Solomon as redakteur opgevolg het, het hom beskou as ’n “afbrekend kritikus wat met niks vorendag kon kom om dit te vervang wat hy uitgegooi het nie”. Hy was, volgens Waugh, byvoorbeeld teen die gotiese herlewing gekant asook teen argitektoniese wedstryde.

Vir oulaas in die Moederstad

Solomon plaas sy praktyk na Kaapstad oor. Hy word ook die argitek van die Diocesan College en ontwerp in 1916 'n nuwe sanatorium vir die skool. Hy ontwerp ook die Robert Scott-gedenkteken wat aan die onderpunt van Adderleystraat, Kaapstad, opgerig is. (Dit is in 1948 gevandaliseer en vervang met 'n replika in brons.) In dieselfde jaar hou Solomon toesig oor ’n gesamentlike projek met die departement van openbare werke om ’n fotografiese rekord op te stel van die interieur van Groote Schuur. ’n Afskrif daarvan berus in die biblioteek van die departement van openbare werke in Pretoria. Hy aanvaar die opdrag omdat werk skaars was en sodat hy sy oor op die grond kon hou betreffende die voorstelle vir die nuwe Kaapse universiteitsgeboue.

In 1917 en ’18 besoek hy Engeland, Frankryk en die VSA om universiteitsargitektuur te bestudeer. Die privaat finansiering van groot geboue in Amerika het hom diep beïndruk. In ’n brief aan dr. Beattie skryf hy: “I told him (dr. Nicholas Murray Butter, president van die Columbia-universiteit) that I wanted to take back ... his secret of getting his millionars (sic) to disgorge. He said ‘tell (him) to tell them that as far as the world is concerned they don’t count. Prove it to them by asking them to name a single rich man in Greek or Roman history and make that your final argument. Next morning they will ring you up and ask you if there is anything they can do for the University!’ I smiled as I thought of this argument being used on Sir David Graaff!” Terwyl hy in Londen is, help hy om die boeke vir die kunsbiblioteek te kies wat deur sir Max Michaelis aan die Johannesburgse Kunsmuseum geskenk is. Solomon was self 'n versamelaar van werke oor kuns en argitektuur.

Die Universiteit van Kaapstad

Solomon het sy lewe geneem kort nadat die eerste sooi vir die fondamente van die oudste geboue op die Universiteit van Kaapstad se boonste kampus in Augustus 1920 gespit is.

Solomon se ambisieuse voorstel vir die UK se Jameson Hall. C.P. Walgate, wat Solomon moes help met die reuseprojek, het die 10 kolomme verminder tot ses en weggedoen met die koepel.

Smuts Hall was deel van Solomon se oorspronklike ontwerp vir die boonste UK-kampus.

Hoewel Solomon nie die enigste mededinger om die eer was om die Universiteit van Kaapstad se geboue te ontwerp nie, besluit die trustees van die Wernher-Beit-fonds na ernstige steunwerwing deur die Philippse begin 1916 in sy guns, nadat die nodige wetgewing daarvoor deur die Parlement goedgekeur is. Solomon se plan het uit drie dele bestaan – vir onderrig, koshuise en sport – en weerspieël die ontwerpelemente van Oxford en Cambridge se koshuise. Die koepel op die oorspronklike plan van Jameson Hall herinner aan pres. Thomas Jefferson se ontwerp van die Universiteit van Virginië in die VSA. Ongelukkig het politiekery en die naoorlogse ekonomiese insinking die werk vertraag.

Geen wedstryd is uitgeskryf vir die groot en prestigeryke opdrag nie, hoewel dit wel in ’n stadium oorweeg is. F.L.H. Fleming was een van die argitekte wat aan die hand gedoen het dat ’n wedstryd vir so ’n opdrag selfde tot bouwerk van gehalte gelei het. Tog was Solomon se aanstelling verbasend: Hy was 30 jaar oud, betreklik onervare en het nog min opdragte uitgevoer waaraan sy vaardighede gemeet kon word. In vooraf besprekings oor die aanstelling van ’n argitek, het sir David Graaff voorgestel dat twee argitekte aangestel word, waartoe die komitee ingewillig het, maar eindelik is besluit as ’n raadgewende argitek aangestel word, kon dit deel gemaak word van die ooreenkoms van die argitek wat gekies sou word om die geboue te ontwerp.

Solomon se visie vir die UK was ’n universiteit van klassieke eenvoud. “Die middelpunt van die ontwerp sou ’n saal met kolomme en ’n koepel wees bestaande uit groot, fors en simmetriese geboue, want detail, ingewikkeldheid, fyn effekte van lig en skadu sou geen kans hê teen op die voorheuwels van die geweldige Duiwelspiek nie. Die atmosfeer sou Mediterreens wees.” Hy het indertyd gesê: "The new university which architecturally is to come into being at Groote Schuur has natural advantages in the beauty off its site unsurpassed by any similar institutions in the world."

Hy voltooi die ontwerp van die universiteit kort ná sy terugkeer van sy oorsese studiereis. Dit word in Desember 1917 deur die senaat van die universiteit goedgekeur en toe Lutyens Suid-Afrika in 1919 besoek, gee ook hy sy formele goedkeuring. Die ontwerp en bouwerk het taamlik lank geduur om op dreef te kom sodat die Architect, Builder & Engineer in November 1918 ’n klap na Solomon ingekry het deur te skryf: “Wanneer gaan Solomon sy groot naamgenoot (die Bybelse koning Salomo) se prestasie herhaal en ’n tempel van opvoeding oprig?” Die werk het sulke afmetings aangeneem dat Solomon uiters benoud geraak het, veral oor die stygende koste. Lutyens is dan ook in die lente van 1919 deur die raad van die UK versoek “om te berig oor die planne wat reeds voltooi vir die nuwe geboue by Groote Schuur”.

Sy vennoot, Marshall, het Solomon bygestaan en volgens Thelma Gutsche se biografie van lady Florence, No Ordinary Woman, by die werk ineengestort weens uitputting. Vroeg in 1920 het Solomon aan Baker geskryf om hulp te vra. Baker het een van sy werknemers, C.P. Walgate, wat toe in Londen aan New Delhi gewerk het, gestuur en in Mei 1920 het hy in die Kaap aangekom. Hy sou eindelik ook die werk by Solomon oorneem en dit aansienlik afskaal, maar met behoud van belangrike elemente van die oorspronklike plan. Nadat 'n lening van £750 000 verkry is, kon die bouwerk eindelik begin.

Solomon se selfdood

Sir Lionel en lady Florence Phillips het Vergelegen van verval gered. Nadat Solomon sy lewe geneem het, het C.P. Walgate die restourasieprojek by hom oorgeneem en voltooi.

Solomon het sy lewe in The Woolsack naby die Universiteit van Kaapstad geneem terwyl hy gewerk het aan dié universiteit se geboue.

Die eerste sooi van die fondamente is op 2 Julie 1920 in gietende reën gespit. Solomon, wat toe reeds las gehad het van slapeloosheid en depressie weens ’n veels te swaar werklas, het griep opgedoen kort ná die wêreldwye epidemie bekend as die Groot Griep van 1918. Ook het sy bekommernis oor sy heeltemal ontoereikende begroting vir die universiteit hom diep getref en tussendeur was hy onderworpe aan eindelose inmenging deur ontwerpkomitees en tallose vertragings wat hom wanhopig gemaak het. Op 26 Augustus, in ’n vlaag van terneergedruktheid, skiet hy hom in die kop in The Woolsack. Rhodes het die huis naby die UK-kampus juis deur Baker laat ontwerp as toevlug waar kunstenaars ongesteurd kon werk en waar Solomon, sy vrou en twee jong kinders tuisgegaan het terwyl hy aan die UK-planne gewerk het.

’n Bydraende faktor tot sy gekwelde gemoedstoestand, volgens Thelma Gutsche, was die opdrag wat lady Florence hom indertyd gegee het om haar huis op die plaas Vergelegen by Somerset-Wes te herontwerp. Hy ontwerp ook die gedenkplaat vir dr. W.F. Purcell in die Koopmans-de Wet-huis in Strandstraat, Kaapstad. Hierby was hy redakteur van die South African Architectural Record en betrokke by kultuurbevordering in die algemeen.

Ná sy dood het lady Florence sy waardevolle versameling argitektuurboeke gekoop en dit geskenk aan die Universiteit van die Witwatersrand se wordende departement van argitektuur, begin danksy haar aansporing.

Gesinslewe

Solomon is in 1914 met 'n aktrise, Jean Harkness (gebore Jean Elizabeth Emily Hamilton) in Johannesburg getroud. Hulle het 'n dogter gehad, Olga Florence Solomon (gebore in 1915), wat na lady Florence, haar peetmoeder, genoem is, en 'n seun, Paul Lionel Joseph Solomon (gebore in 1918).

Bronne

• (en) Lewensbeskrywing en besonderhede van sy werk op die webtuiste Artefacts.co.za. URL besoek op 3 Mei 2016.
• (af) De Kock, W.J. en Krüger, prof. D.W. (hoofreds.). 1972. Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek, deel II. Pretoria: Raad vir Geesteswetenskaplike Navorsing.
• (af) Malan, D.G. (voorsitter: redaksiekomitee). 1986. Johannesburg eenhonderd jaar. Johannesburg: Chris van Rensburg Publikasies (Edms.) Beperk.
• (en) Picton-Seymour, Désirée. 1989. Historical buildings in South Africa. Cape Town: Struikhof Publishers.
• (en) Potgieter, D.J. (editor-in-chief). 1973. Standard Encyclopaedia of Southern Africa. Cape Town: Nasionale Opvoedkundige Uitgewery.
• (af) Van der Waal, Gerhard-Mark. 1986. Van mynkamp tot metropolis. Die boukuns van Johannesburg, 1886–1940. Johannesburg: Chris van Rensburg Publikasies (Edms.) Beperk.