Florence Phillips

Lady Florence Phillips (gebore Dorothea Sarah Florence Alexandra Ortlepp, Kaapstad, Kaapkolonie, 14 Junie 1863 – Vergelegen, Somerset-Wes, Kaapland, Suid-Afrika, 23 Augustus 1940) was ’n weldoener, gasvrou, skryfster, bevorderaar van Suid-Afrikaanse kuns en die eggenote van die mynmagnaat sir Lionel Phillips, wie se rykdom dit vir haar moontlik gemaak het om tallose projekte óf self aan te pak óf ander aan te spoor om dit aan te voor. Genl. Jan Smuts het haar op haar begrafnis beskryf as “no ordinary woman” en bygevoeg: “Sy en haar man was van die mees vooraanstaande en uitsonderlike persoonlikhede wat die Rand en die nuwe Suid-Afrika opgebou het, en sy laat ’n groot indruk na.”

Lady Florence Phillips.

"Lady Florence Phillips het ’n oorheersende rol in die geskiedenis Suid-Afrika gespeel," skryf dr. Thelma Gutsche in die biografie No ordinary woman. The life and times of Florence Phillips. "Sy was ’n baanbreker van die diamant- en goudveld, en het vier oorloë, twee revolusies en die Jameson-inval beleef. Saam met ander mynmagnate was sy verantwoordelik vir die eerste versameling kunswerke, Kaapse meubels en ’n argitektuurbiblioteek in Johannesburg. Sy het die leeueaandeel gehad in die oprigting van die Johannesburgse Kunsmuseum, wat haar geesteskind was en ’n belangrike mylpaal in die kunslewe en kulturele opvoeding van die Goudstad se publiek. Ook het sy onder meer ’n bydrae gelewer tot die stigting Suid-Afrika se eerste nasionale botaniese tuin, Kirstenbosch, die fakulteit argitektuur aan die Universiteit van die Witwatersrand, die totstandkoming van die museum in die Koopmans-de Wet-huis en die daarstelling van die Michaelis-versameling in die Burgerwaghuis aan Groentemarkplein.

Sy het immigrasie na Suid-Afrika aangemoedig deur haar betrokkenheid by die 1820 Settlers Monument Association en was die dryfveer vir die restourasie van Vergelegen, Somerset-Wes, die eiendom wat W.A. van der Stel aanvanklik ontwikkel het." Van haar ander bydraes was die reël van 'n kuns-en-kunsvlyt-uitstalling in Milnerpark, Johannesburg, in 1905, die aankoop en restourasie van die Martin Melch-huis in Kaapstad, die aanstelling van die J.M. Solomon as die Universiteit van Kaapstad se argitek, 'n projek wat hom tot selfdood gedryf het, en die oprigting van 'n kunsskool in die Goudstad.

Lewensloop

Herkoms

'n Toneel in Kirstenbosch, Suid-Afrika se oudste nasionale botaniese tuin, gestig deur die toedoen van lady Florence.

Skildery van Lady Phillips in 1903, deur Giovanni Boldini.

Die Phillipse se graf in die Brixton-begraafplaas, Johannesburg. Hulle is hier begrawe al is albei in Vergelegen by Somerset-Wes oorlede.

Florence Phillips was die enigste dogter van Albert Frederick Ortlepp, landmeter en natuurvorser en sy vrou Sarah Walker, albei van Colesberg. Sy besoek eers 'n privaat skool in Rondebosch en daarna die Damesinstituut (tans Eunice) in Bloemfontein. Sy sluit by haar ouers op die diamantvelde van Kimberley aan waar sy saam met hulle in armoede lewe.

Huwelik met Lionel Phillips

In Kimberley ontmoet sy Lionel Phillips (1855–1936), die seun van ’n minder gegoede Joodse handelaar wat in 1875 uit sy geboortestad, Londen, na die diamantveld gekom en in diens getree het by Joseph B. Robinson as sorteerklerk en uitgewer van sy koerant, The Independent, waarvoor hy versies en berigte bydra. Hy sou later ’n skatryk mynmagnaat en politikus word en is in 1912 tot ridder geslaan. Florence en Lionel trou op 22 Augustus 1885 op Beaconsfield by Kimberley. Die egpaar het drie kinders gehad, onder wie 'n seun, Harold.

Lionel Phillips is die eerste keer finansieel geruïneer die jaar voor sy troue met Florence toe die diamantmark in duie stort terwyl hy met vakansie was in Engeland. Daarna het hy vervoerwerk op Kimberley onderneem. Ná hul troue is hy weereens geruïneer, dié keer weens die stygende koste van vervoer en materiaal, maar danksy sy kennis van die mynbou, onkreukbaarheid en werkkrag stel die firma French & d'Esterre hom as bestuurder aan. Hierna help hy met die amalgamasie van Griekwaland-Wes se diamantmyne onder De Beers se beskerming. Sy eie maatskappy bly ook in die slag, waarna hy werkloos was, maar gelukkig vir die jong Phillips-egpaar het Lionel intussen bevriend geraak met Alfred Beit en Cecil John Rhodes. So kry hy werk by Wernher, Beit & Kie.

Verhuising na Johannesburg

In 1889 verhuis Florence, haar man en twee babaseuntjies per koets na die Witwatersrand waar hy ’n betrekking aanvaar as mynkonsultant by die firma Herman Eckstein & Kie., waarin Beit die beherende aandeel besit het en wat Wernher, Beit en Kie. gestig het om hul goudbelange te behartig. Danksy ’n vinnige verbetering in haar man se geldelike omstandighede kon Florence Phillips vanaf 1887 wyd reis. Veral nadat hy Eckstein in 1892 as voorsitter van die Kamer van Mynwese opgevolg het, het Florence ’n bekende gasvrou in Johannesburg geword. Hy het spoedig ’n vennoot geword in die firma en later voorsitter van wat bekend sou word The Corner House, een van die sterkste myngroepe in Suid-Afrika.

Jameson-inval en verbanning

Florence se man het in die jong Johannesburg ’n vooraanstaande en uitgesproke figuur in die Uitlanderbeweging geword en sterk standpunt ingeneem teen die Transvaalse regering van pres. Paul Kruger. Ná die Jameson-inval het dit duidelik geword hoe intiem hy by die Reformers' Movement betrokke was. Terwyl Florence op reis was, het Lionel in Johannesburg gewag op die Jameson-inval; moontlik het hy gewag op die regte oomblik waarop hy die verwagte opstand aan die Rand kon lei. Sy moes haar na Johannesburg terughaas toe haar man hom op 10 Januarie 1896 oorgee en skuldig pleit. Regter Reinhold Gregorowski het hom en talle ander opstandelinge die doodstraf opgelê weens hoogverraad omdat hulle die ZAR se regering omver wou werp, maar pres. Kruger het hul vonnis versag tot ’n boete van £25 000. Florence en haar man het hulle nou in ’n moeilike situasie in die Goudstad bevind, want hy is gewaarsku om hom van alle politieke aktiwiteite te weerhou; so nie sou hy verban word uit die ZAR.

Einde 1896, skaars 11 maande nadat hy beboet en gewaarsku is om die politiek te los, het Lionel Phillips ’n berig in die nuusblad Nineteenth Century gepubliseer wat daartoe gelei het dat hy verban is. Florence het hom daarna vergesel toe hy uitwyk na sy geboorteland, waar hulle herehuise ingerig het in Hampshire (Tylney Hall) sowel as Londen. In dié tyd was sy en haar man mildadige weldoeners van kuns en kunsvlyt geword. In 1899 het Florence se eerste boek en omstrede boek verskyn, Some South African recollections, wat die gemoedere gaande gemaak het.

Terug na Suid-Afrika

Ná die Tweede Vryheidsoorlog (1899–1902), wat die Kruger-bewind verpletter het, is Lionel Phillips deur Beit en Julius Wernher oorreed om in die belang van die firma terug te keer na die Rand. Blykbaar was dit eers in 1909, want in 1905 het Florence op besoek aan Suid-Afrika dr. Rudolph Maloth opdrag gegee om die monumentale Flowers of South Africa te onderneem, wat eindelik tussen 1913 en 1932 in ses boekdele verskyn het. Ná hul terugkeer in Suid-Afrika het Lionel opnuut ’n belangrike rol in die ontwikkeling van die mynbou gespeel – hy is byvoorbeeld herverkies as voorsitter van die Kamer van Mynwese – en sy vrou in die sosiale en kultuurlewe van die stowwerige Goudstad. Een van haar vernaamste tydverdrywe was die versameling van skilderye en kunsvoorwerpe vir die kunsmuseum wat sy in gedagte gehad het.

Ná Uniewording

Deur lady Florence se toedoen het die Michaelis-versameling tot stand gekom. Vir die huisvesting daarvan het sy die Burgerwaghuis aan Groentemarkplein in Kaapstad laat herontwerp en restoureer.

Portret van lady Florence, olie op doek, deur Antonio Mancini (1852–1930). In besit van die Johannesburgse Kunsmuseum.

Die eerste verkiesing vir die Volksraad ná Uniewording is op 15 September 1915 gehou toe Lionel Phillips as kandidaat van die Unionisteparty in Yeoville staan. Met sy 1 658 stemme (75,6%) vergeleke met die 534 (24,4%) vir W. van Hulsteyn van die Regerende Party het die mynmagnaat ’n wegholoorwinning behaal. Vroue het eers 20 jaar later stemreg gekry, maar Florence het waarskynlik haar invloed in die eerste Volksraad deur haar man laat geld. Hy is ingehuldig as LV op 1 Oktober 1910 en het in dié hoedanigheid gedien tot 23 Augustus 1915. In dié tyd was die Unioniste die amptelike opposisie. Lionel Phillips is as vooraanstaande deskundige van die goudmynbou beskou en het as die onbestrede leier en woordvoerder van die mynbedryf opgetree. In 1912 is Lionel tot ridder geslaan en het die titel 1ste baronet van Tylney Hall (na die egpaar se herehuis in Hampshire) gekry. Voortaan sou hy dus sir Lionel wees en sy vrou lady Florence.

In 1915 (sommige bronne gee 1914 aan, maar hy was toe nog LV) het die Phillipse opnuut na Londen verhuis waar sir Lionel die pos van besturende direkteur van Central Mining Company sou beklee. Tydens die Eerste Wêreldoorlog is hy as die Britse regering se raadgewer oor die metaalbedryf aangestel. Ook in dié tyd (1917) het hy die plaas Vergelegen by Somerset-Wes vir sy vrou gekoop, moontlik met die oog op hul aftrede omdat hy toe reeds 61 of 62 jaar oud was. In 1924 het die egpaar na Suid-Afrika teruggekeer nadat hul Johannesburgse herehuis, Villa Arcadia, reeds ’n jaar of twee vantevore verkoop is. Genl. Jan Smuts, met wie se Suid-Afrikaanse Party die Unionisteparty in 1920 saamgesmelt het, het in 1923 ’n Joodse kinderhuis daarin ingewy.

In die Kaap het lady Florence haar werk in belang van die kunste en bewaring met mening voortgesit nadat sy in Johannesburg daarin geslaag het om die Johannesburgse Kunsmuseum te laat oprig en dié instelling se kunsversameling te begin. Vir haar eie wonings en openbare instellings het sy ywerig Africana, veral meubels, versamel. Buiten dat sy kunstenaars en vakmanne ondersteun en aangemoedig het, het sy sir Max Michaelis oorreed om sy versameling 17de-eeuse Nederlandse skilderye aan die stad Kaapstad te skenk. Om die Michaelis-versameling behoorlik te huisves, is die Burgerwaghuis aan Groentemarkplein in 1910 laat herontwerp en gerestoureer volgens 'n plan van die argitek J.M. Solomon. Die stadsraad het dit in Maart 1915 aan die Unieregering geskenk om ou Hollandse en Vlaamse meesters se werk te huisves. Sedert Oktober 1916 dien die gebou as huisvesting vir die Michaelis-versameling.

Sy was ook ten nouste betrokke by die pogings om die Koopmans-de Wet-huis te red en 'n vyfde van die huis se inhoud aan te skaf en aan die staat te skenk.

Johannesburgse Kunsmuseum

Agtergrond

Dié portret van Florence Phillips, in 1910 geskilder deur Mancini, is deel van die kunsmuseum se versameling.

Sir Lionel Phillips, portretskildery deur Giovanni Boldini (1845-1931), olie op doek, 1903. Dit word bewaar in die Johannesburgse Kunsmuseum.

Die Johannesburgse Kunsmuseum is die Goudstad se munisipale kunsmuseum, die grootste van sy soort in Suider-Afrika, met kunswerke van wêreldfaam en versamelings wat so omvangryk is dat net sowat 'n tiende tegelykertyd in die galery se 15 vertoonsale en beeldhoutuine vertoon kan word.

Die meeste kunsmuseums wêreldwyd het hul ontstaan te danke aan die ywer en deursettingsvermoë van een persoon. In die geval van die Johannesburgse Kunsmuseum was dit Florence Phillips, wat in 1912 lady Florence geword het toe haar man tot ridder geslaan is. Nadat Florence en Lionel omstreeks 1908 of '09 van die weelde van Tylney Hall, Hampshire, Engeland, na die “kultuurwoestyn” van Johannesburg teruggekeer het toe hy as plaaslike direkteur van die Central Mining and Investment Corporation aangestel is, het Florence haarself vergoed vir die verhuising deur hul huis, Villa Arcadia in Oxfordweg, weldra in die vergaderplek van Johannesburg se deftige kringe te omskep.

Skilderye versamel

Dit was in haar hoedanigheid as “eerste vrou van die Rand” dat sy hier op die gedagte gekom het om 'n kunsmuseum in Johannesburg in te rig. Haar plan was om eers aansienlike bydraes by al die Randlords "af te pers" in die vorm van of kontant of skilderye, en dan die stadsraad te oorreed om 'n geskikte museum te bou en in stand te hou. Net die beste was goed genoeg vir haar. Sy het dus sir Hugh Lane, die kenner wat destyds besig was om kunswerke vir die munisipale kunsmuseum van Dublin te versamel, aangestel om raad te gee oor aankope vir die Johannesburgse Kunsmuseum in wording. Sy wou 'n versameling ou meesters hê, maar sir Hugh het haar oorreed om liewer geld in eietydse kunstenaars te belê wat die “ou meesters” van die toekoms sou wees. Sy het die bal aan die rol gesit deur haar bloudiamantring van 21,5 karaat, 'n geskenk van haar man, op besoek aan Londen te verkoop en drie skilderye van Phillip Wilson Steer aan te koop wat toe pas die aandag van die kunskritici begin trek het. Dit het sy aan die kunsmuseum geskenk, tesame met haar waardevolle versameling antieke kant- en borduurwerk. Daarna het sy die steun van ryk mynmagnate, soos Max Michaelis, Otto Beit, Julius Charles Wernher, Hermann Eckstein, Abe Bailey en Sigismund Neumann, gewerf.

Haar voorbeeld en volharding het eindelik vrugte afgewerp, en teen 1909 is altesame £20 000 ingesamel. Die kern van die versameling wat deur Lane aangekoop is, het bestaan uit 130 skilderye en beeldhouwerke. Onder hulle was daar werke van verskeie “moderne” skilders soos Monet, Pisarro, Augustus John, Morland Lewis en Pre-Impressioniste soos Boudin en Géricault. 'n Gedeelte van hierdie versameling is hoog deur die koerante van Londen aangeprys toe dit in Mei en Junie in die kunsmuseum van Whitechapel uitgestal is, voor dit drie maande later na die Unie verskeep is.

Gebou opgerig

Die hoofingang van die Johannesburgse Kunsmuseum, kort nadat dit voltooi is.

Daar was toe egter nog geen gebou nie. Die stadsraad was steeds sku vir die bedrag van £20 000 wat dit sou kos om 'n geskikte gebou op te rig. Die geld was eenvoudig nie beskikbaar nie, en die stadsraad het geweier om so 'n groot lening vir 'n kunsmuseum aan te gaan. 'n Tydelike tuiste moes gevind word, en die keuse het op die perseel van die Mynbouskool in Eloffstraat geval. Die uitstalling is op 29 November 1910 hier geopen en is tot 1915 daar gehuisves.

Voor 1910 is verskeie persele vir 'n kunsmuseum voorgestel en oorweeg. Onder hulle was vertrekke in die nuwe stadsaal wat gebou sou word. Teen Junie 1910 het die stadsraad minstens ingestem om 'n perseel vir 'n kunsmuseum in Joubertpark beskikbaar te stel, maar argitekte soos M.J. Harris en H.G. Veale het die ligging so naby die spoorlyn gekritiseer, en Harris het voorgestel dat die Kunsmuseum liewer op die terrein van die Fort op Hospitaalheuwel opgerig word. Daar sou dit die verbeelding van die publiek aangryp ". . . in a manner worthy of a temple of art".

Dit het egter in die argitek, sir Edwin Lutyens, se bedoeling gelê om die spoorlyn te oordek en Joubertpark met die Uniegrond te verbind sodat 'n formele tuin om die Kunsmuseum uitgelê kon word. Die rede vir die spesifieke plasing van die Kunsmuseum is dat Lutyens sy ontwerp in Engeland voorberei het en dus geen kennis van die plaaslike omstandighede kon hê nie.

Daar was egter nog geen geld vir die bouwerk nie. Eindelik het genl. J.C. Smuts, destyds koloniale sekretaris van die Transvaalse regering, tot die redding gekom. Met lady Florence se aansporing, al was genl. Smuts en haar man lede van opponerende partye in die Volksraad, het die regering op Smuts se aandrang ingestem om sy aandeel van die inkomste uit die stad se mark te verbeur op voorwaarde dat die stadsraad 'n groot deel van dié geld vir die kunsmuseum afstaan. Die voorstel is aanvaar en die stadsraad het £20 000 vir 'n geskikte gebou opsygesit.

Intussen het lady Florence op haar tipiese, lofwaardige manier besluit dat die gebou deur niemand anders as Edwin Lutyens, bekende Britse argitek, ontwerp sou word nie. Hiermee het sy haar die wrewel van die Transvaalse Instituut van Argitekte op die hals gehaal. Hulle het aangevoer dat die opdrag aan 'n plaaslike argitek gegee moes word. Die geskil is eindelik bygelê toe ooreengekom is dat die Suid-Afrikaanse argitek Robert Howden vir Lutyens sou bystaan.

Die ontwerp van die Kunsmuseum lewer blyk van die argitek se buitelandse afkoms. Lutyens het 'n hoë status in Engeland gehad vanweë sy huisontwerpe vir die welgesteldes. Kenmerkend van sy ontwerptrant was 'n abstrakte, stereometriese vormgewing met kaal mure en ingesnyde vensters, skryf Van der Waal. Onder meer vanweë sy noue verbintenis met sir Herbert Baker, het Lutyens omstreeks 1906 sy styl verander van Neo-Queen Anne na Beaux Arts. Die Johannesburgse Kunsmuseum was moontlik Lutyens se eerste staatsgebou in die Beaux Arts-mode. Volgens die klassisistiese tradisie het dit 'n swaar portico met fronton gehad, voor 'n gerustikeerde liggende kuboïed met borswering.

Aan weerskante en agter die hoofblok het Lutyens egter pawiljoene met skilddakke en hoë skoorsteengroepe beplan, wat die trant van die woonhuisbou aanslaan. Diepgaande meningsverskille tussen lady Florence en Lutyens enersyds, en die stadsraad andersyds het die ontwerp ongelukkig skade berokken. Die meningsverskil het gehandel oor die boumateriaal waarin die bouwerk uitgevoer sou word. Aanvanklik het Lutyens en Phillips sandsteen vir die eksterieur voorgestel, maar toe die koste te hoog geblyk het, het hulle 'n gepleisterde baksteenuitvoering aanbeveel omdat hy slegs £20 000 vir die hele gebou tot sy beskikking gehad het. Die stadsraad het nietemin op die duurder sandsteen-uitvoering besluit.

Die hoeksteen van die nuwe kunsmuseum in Joubertpark is op 11 Oktober 1911 gelê deur die burgemeester van Johannesburg, H.J. Hofmeyr, maar die bouwerk kon nie begin nie omdat Lutyens se werktekeninge nog nie klaar was nie. Dit het eers vier maande later uit Londen aangekom en het voorsiening gemaak vir ruim sale om 'n sentrale binneplein. Die geld was toe net genoeg vir die hoofgebou wat sonder enige seremonie in November 1915 geopen is.

Uitbreiding

Die eerste aanbouings – die oos- en wesvleuels waarvoor Lutyens se oorspronklike planne voorsiening gemaak het – is 25 jaar later (in Oktober 1940) voltooi, twee maande ná lady Florence se dood. Daarmee was die gebou egter nog nie voltooi nie. Die uitbreidings wat in 1986 ingewy is, sluit twee pawiljoene in en sluit die museum en Joubertpark tot 'n meer harmonieuse geheel saam.

Die vernaamste oogmerk met die oprigting van die kunsmuseum was om keurwerke van eietydse Britse en Europese kunstenaars uit te stal. Dié beleid het nog tot die einde van die ou Suid-Afrika gegeld, maar historiese versamelings uit vroeër periodes, soos werke van 17de-eeuse Hollandse skilders, is ook uitgebou, asook versamelings van Suid-Afrikaanse en eietydse internasionale kunswerke in 'n verskeidenheid media.

Die Koopmans-de Wet-huis

Agtergrond

Marie Koopmans-de Wet is in 1906 in haar familiewoning in Strandstraat oorlede.

Lady Florence het haar aansienlike invloed deeglik laat geld ter bewaring van die Koopmans-de Wet-huis in Strandstraat, Kaapstad. Marie Koopmans-de Wet is op 2 Augustus 1906 oorlede en haar suster, Margaretha de Wet, op 18 Oktober 1911. Margaretha was die laaste van die gesiene De Wets wat die huis bewoon het. Dis in 1701 opgerig, maar het sy statige voorkoms eers in 1795 gekry toe, volgens oorlewering, die bekende Louis Thibault en Anton Anreith die front daarvan in sy huidige vorm gebou het; geen bronne kan egter dié aanname bevestig nie.

Nog voor Marie se dood is die Suid-Afrikaanse Nasionale Vereniging op 18 Februarie 1905 in Kaapstad gestig onder voorsitterskap van sir (later lord) Henry de Villiers om plekke van historiese belang of om hul natuurskoon te bewaar. In 1909 het die Kaapse koerant De Zuid-Afrikaan, onder sy redakteur, F.S. Malan, 'n persoonlike vriend van Koopmans-de Wet, ’n veldtog begin om die Koopmans-de Wet-huis te bewaar as nasionale gedenkwaardigheid, of soos dit in vroeër jare bekendgestaan het: historiese monument. Malan het sy invloed in die Kaap laat geld en dr. Frans Engelenburg, Koopmans-de Wet se susterskind, syne by genl. Louis Botha in Pretoria. Malan was in 1906 saam met Engelenburg gereelde besoekers by die bedlêende Marie. Op 25 Junie daardie jaar het sy die behartiging van al haar persoonlike sake aan dié twee opgedra.

Op 28 Oktober 1911 het die Nasionale Vereniging verklaar die Koopmans-de Wet-huis en sy waardevolle inhoud moes gesamentlik vir die nageslag bewaar word. Die Kaapse munisipale raad het op 7 November daardie jaar ’n mosie met dieselfde strekking aanvaar. Die argitek sir Herbert Baker het sy steun aan dié veldtog uit Johannesburg toegesê en sy gewese vennoot Masey, uit Salisbury.

Besluit om dit te bewaar

Nadat ’n hof beslis het die De Wet-susters se testament was onuitvoerbaar, is besluit om die huis en sy inhoud per openbare veiling te verkoop. Hierna het gesiene Kapenaars, onder wie Dora Fairbridge, Edward Roworth, William Frederick Purcell, maj. William Jardine, Franklin Kaye Kendall en Fred Glennie, hulle by die veldtog aangesluit om die staat oor te haal om die Koopmans-de Wet-versameling aan te koop. In Johannesburg het sir Lionel en lady Florence hul aansienlike invloed laat geld ter ondersteuning daarvan.

Onder beskerming van Aletta Johanna, lady De Villiers, die eggenote van hoofregter sir Henry de Villiers, is ’n vergadering op 27 Januarie 1913 in die Kaapstadse biblioteeksaal belê onder voorsitterskap van Annie Botha, eggenote van die eerste minister, genl. Louis Botha. Van die invloedryke persoonlikhede wat die vergadering bygewoon het, was Harry Hands (burgemeester), J.R. Finch (stadsklerk), sir James Rose-Innes, sir William Thorne, sir Ernest Kilpin, Olive Schreiner, dr. Engelenburg, L. Péringuey (direkteur van die Suid-Afrikaanse Museum), Louis Mansergh, Anna Purcell, mev. Marloth (eggenote van die botanis Rudolph Marloth, wat Flowers of South Africa in opdrag van lady Florence uitgegee het), Dora Fairbridge, sir Meiring Beck and mev. Beaumont Rawbone.

Geldinsameling

Sir Lionel het voorgestel dat die huis en sy inhoud tesame vir die nasie bewaar word en dat 'n algemene asook ’n uitvoerende komitee aangewys word om die geldinsameling en ander nodige aktiwiteite uit te voer. Hy het selfs die lede van die komitees voorgestel asook die voorsitters, onderskeidelik Annie Botha en Dora Fairbridge. Sy vrou moes, syns insiens, in albei komitees dien. Ds. A.I. Steytler van die Groote Kerk het die mosie in Hollands gesekondeer, waarna dit eenparig aangeneem is. Ten einde belangstelling by die publiek aan te wakker, het Olga Racster ’n reeks artikels vir die Cape Times begin bydra. Harry Hands, die burgemeester, het briewe aan alle munisipaliteite in die Unie geskryf waarin hy skenkings versoek het. Lady Florence se tuisstad, Johannesburg, het egter volstrek geweier, moontlik omdat die stadsraad destyds geld bymekaar moes kry om die Johannesburgse Kunsmuseum op te rig, waarvan lady Florence die grootste dryfveer was.

Op die aand van 27 Februarie 1913 het lady Florence in die geselskap van mev. Grace Douglas Pennant, mev. Marloth en dr. Purcell saam met sir Lionel as afvaardiging die Kaapse stadsraad genader. Laasgenoemde en sen. sir Meiring Beck het die raad toegespreek en gevolglik is £1 000 bewillig, maar later op ’n vergadering van belastingbetalers is dit verminder tot £500. Ondanks die bittere onenigheid in die destydse Volksraad het lede kortstondig verenig in landsbelang en £3 000 toegewys vir die aankoop van meubels. ’n Bydraelys is geopen wat ’n bedrag van £2 366 13s. 10d. opgelewer het.

Openbare veiling

Die Koopmans-de Wet-huis, 1920.

Dr. Purcell, J.R. Finch, A.E.F. Gore en lady Florence is aangewys om die meubels en kunsvoorwerpe uit te soek wat vir die versameling behoue moes bly omdat dit van werklik geskiedkundige en kunswaarde was. Die skilder Edward Roworth, wat in 1914 direkteur van die Suid-Afrikaanse Nasionale Kunsmuseum sou word, het die skilderye help uitkies. Nadat die komitee 2 089 lotte nagegaan het, het hulle ooreengekom om op 356 lotte te bie. Later is nog 18 bygevoeg wat nie op die vendusierol voorgekom het nie. Die algemene komitee het dr. Purcell as hul bieër aangestel.

Die veiling, wat behartig is deur J.J. Hofmeyr & Seun, het op 17 Maart 1913 begin en sou 10 dae duur. Die eerste agt dae is gehou in die Goeie Hoop-saal en die laaste twee in die huis in Strandstraat. Besigtiging het eers op 15 Maart begin en belangstellendes is verbied om enige item aan te raak. ’n Karige katalogus is saamgestel wat, saam met die minder as ideale toestande vir besigtiging, tot die komitee se voordeel gestrek het omdat hulle die items vooraf op hul eie tyd kon bekyk.

Die veiling was omstrede. William R. Morrison, ’n handelaar in en versamelaar van Africana, het 10 hoogs kritiese berigte vir die Cape Times geskryf en op die aand van die eerste dag het die toewysing van staatsgeld onder hewige kritiek in die Volksraad deurgeloop. Sir Lionel en Abraham Fischer het die raad se vroeëre besluit moedig verdedig. Ook is talle onrealisties hoë pryse op die veilig betaal, byvoorbeeld £8 5s. vir ’n blombak van geelkoper, waarop Morrison geskerts het geelkoper word in die Kaap as 'n edelmetaal beskou. Nog ’n geelkoperbak is vir £9 10s. verkoop. Winskopies was onder meer ’n Lodewyk XVI-ormolu-houer met ’n deksel van moeder van pêrel en inlegwerk van emalje, deur Vervain, vir 26 sjielings. Ook ’n Lodewyk XV-fles (cruet) van silwer vir £30.

Die bod op al die lotte wat die komitee wou aankoop, is op dr. Purcell toegeslaan. Hy het 374 lotte bekom, wat hy self geskat het 21% van die totale getal items was (sommige lotte het uit meer as een item bestaan). Die versameling wat so bekom is, het bestaan uit 188 stukke erdewerk (196 volgens ’n ander bron), 69 meubelstukke en vyf plaaslik vervaardigde klerekaste van verskillende style en van verskillende Suid-Afrikaanse houtsoorte. Daarbenewens is ook 13 dak- en muur-kroonkandelare van geelkoper en 26 ander glas- en koperware, asook 28 Sheffield-items, 41 stukke silwerware, 110 items van glas en 147 Chinese en Japannese porseleinstukke aangekoop. Die Sheffield-items het die Breda-eetservies ingesluit wat bestaan het uit drie kandelare, vyf voorgeregborde, vier opdienbakke met deksels en twee souskomme. Dit is in 1834 in Londen vir Michel van Breda van Oranjezicht aangeskaf met geld wat hy gekry het uit die vrystelling van die Kaap se slawe. Dié aankoop alleen het die komitee £500 10s. uit die sak gejaag. Van die silwerware was die Hollandse items die belangrikste, veral ’n drinkglas waarop ’n portret van Lodewyk XVI gegraveer is en wat aan hom geskenk is deur ’n lid van die De Lettre-familie. Die totale opbrengs van die veiling was £4 032.

Die huis is opgeveil op 8 April 1913. Sir Lionel, lady Florence en hul medekomiteelede het die aand vantevore byeengekom om amptelik te besluit om die huis te koop en dit dan oor te maak aan die Suid-Afrikaanse Museum. Die volgende dag is die bod vir die huis op die komitee toegeslaan vir £2 800, waarna dit saam met dr. Purcell se aankope aan die staat geskenk is.

Hul wonings

Hohenheim

Hohenheim in 1899.

Sowat vyf jaar ná hul aankoms in Johannesburg het die Phillipse hul huis Hohenheim op die perseel van die huidige Charlotte Maxeke-hospitaal (vroeër die Johannesburgse Algemene Hospitaal) betrek, die eerste herewoning in Parktown. Frank Emley het dit in 1892 ontwerp en twee jaar later is dit voltooi. Florence het Parktown se ontwikkeling voorgestel weens die lugbesoedeling in suidelike stadsdele waar mynbedrywighede 'n stofprobleem veroorsaak het. Nadat die Lionel Phillips verban en die egter na Engeland uitgewyk het, het die skrywer en mynfinansier sir Percy Fitzpatrick die huis bewoon. Dis in 1972 gesloop om plek te maak vir die oprigting van die Johannesburgse hospitaal. 'n Erfenisplaket is aangebring om die plek aan te dui waar Parktown se eerste herehuis gestaan het, hoewel Marienhof (wat ook intussen gesloop is) reeds in 1890 op 'n gedeelte van die plaas Braamfontein opgerig is wat ook vandag binne Parktown se grense val. Van dié herehuis bly wel gedeelte van die oorspronklike klipmuur en hekke oor.

Tylney Hall, Hampshire

Tylney Hall, soos verander deur die Phillipse.

Die eerste Tylney Hall is omstreeks 1700 gebou, hoewel ’n herehuis sedert die 16de eeu op die perseel gestaan het. In 1725 het die landgoed deur die vroulike lyn in besit gekom van Richard Child, burggraaf Castlemaine, later graaf van Tylney. Tydens sy eienaarskap is ’n groot, formele tuin aangelê. Ná die huwelik van Catherine Tylney Long in 1812 met William Wellesley Pole en hul geldelike probleme, is die herehuis afgebreek en die waardevolle timmerhout op die landgoed verkoop. Van 1857 tot 1878 was die eiendom onbewoon. In die 1870’s het Charles E. Harris geleidelik grond op die landgoed begin koop en eindelik sowat 1 215 ha bekom. Daarna het hy Edward Birchall opdrag gegee om ’n nuwe herehuis op dieselfde plek as die 18de-eeuse huis te bou.

Selden Wornum het Tylney Hall van 1899 tot 1901 aansienlik gewysig in opdrag van die Phillipse, wat dit kort vantevore gekoop het. Hy het ook die formele tuin aangelê, onder meer die Italiaanse Terrace, Hollandse Tuin en die kombuistuin. Van 1901 tot 1904 het Robert Weir Schultz opdrag by Florence Schultz gekry om die beddings en formele dele van ’n weelderige tuin aan te lê, wat ’n oranjerie, kweekhuise, somerhuise, boothuis, ens. moes insluit. Omstreeks die tydstip waarop die Phillipse na Suid-Afrika teruggekeer het, 1906, het Gertrude Jekyll opdrag gekry om Schultz van die ontwerp en plante te voorsien vir ’n wilde tuin, en vir blomomramings in die tuin. Die Phillips-egpaar het Tylney Hall voor die Eerste Wêreldoorlog verkoop

Tydens die oorlog is dit as hospitaal gebruik. Dit is in 1919 weer verkoop, die keer aan maj. Cayzer, later lord Rotherwick, wat die landgoed in 1933 aan sy skeepsredery verkoop het. Dit het toe die hoofkantoor van die Clan-redery geword. In 1936, sir Lionel Philips se sterfjaar, is die huis en park aan Middlesex se graafskapsraad verkoop en is dit in ’n tehuis omskep. Die park is verkoop aan die Tylney-gholfklub en toe die graafskapsraad afgeskaf is, het die Brent Borough Council die Tylney Hall oorgeneem. In 1984 het dié plaaslike owerheid die huis en 25 ha-tuin aan Celebrated Country Hotels verkoop. Die raad het ’n gedeelte van die parkgrond behou om te gebruik as buitelugopvoedingsentrum en die res van die park word steeds benut as gholfbaan.

Villa Arcadia

Villa Arcadia in die Johannesburgse voorstad Parktown is oorspronklik in 1909 deur sir Herbert Baker en sy vennoot, Masey, ontwerp. Die argitek Joseph Solomon het Florence met die binneversiering gehelp.

Anders as Hohenheim staan die herehuis wat die Phillipse laat bou het met hul terugkeer in Johannesburg, Villa Arcadia, vandag nog en word dit bewaar as deel van Johannesburg se erfenis. Dié indrukwekkende woning is geleë by Oxfordstraat 22, Parktown. Villa Arcadia was oorspronklik ’n voorafvervaardigde Switserse chalet wat in 1897 opgerig is vir die Duitse sakeman Carl Rolfe. Ná die weelde waaraan sy in Engeland gewoond was, het Florence haar voorgeneem om dié chalet in ’n spogwoning te omskep. In 1909 het niemand minder nie as sir Herbert Baker versoek om die plan daarvoor te teken. Hy is bygestaan deur sy indertydse vennoot, Francis Edward Masey. Dit was een van hul laaste gesamentlike projekte, want die volgende jaar het Masey uitgewyk na Suid-Rhodesië om te ontsnap aan Baker se oorheersing.

Florence het groot inspraak in die ontwerp gehad. Op Baker se voorstel is ’n musiekkamer gebou wat deur ’n binnehof van die hoofwoning geskei word. Die vooraansig van die verdieping huis word oorheers deur ’n lang veranda op die grondvloer met 11 boë. Die huis het selfs vandag nog ’n panoramiese uitsig, nou oor die M1-snelweg en die parkgebied wat eens op ’n tyd bekendgestaan het as Sachsenwald. Vandag kyk Villa Arcadia uit op die voorstede Saxonwold en Forest Town asook die Johannesburgse Dieretuin, nog ’n geesteskind van die mynmagnate, onder ander Florence en Lionel Phillips.

Met hul verhuising na die Kaap het die egpaar Phillips Villa Arcadia in 1922 verkoop. Genl. Jan Smuts het in 1923 ’n Joodse weeshuis daarin ingewy. Dat Villa Arcadia in 1939 meer as 400 Joodse wese kon huisves – die hoogste getal in die weeshuis se bestaan – gee ’n aanduiding van die grootte van die huis. Die Joodse weeshuis het tot 2002 besluit.

Die versekeringsmaatskappy Hollard, ’n geesteskind van die miljoenêr Dick Enthoven, besit Villa Arcadia tans (2016). Dit huisves ’n versameling moderne kuns, etlike raadsale en vermaakgeriewe.

Die bewoording op die plaket van Johannesburg City Heritage buite Villa Arcadia lui (vry vertaal): "In 1898 is ’n Switserse chalet hier gebou vir die handelaar Charl Rolfes. In 1906 is dit gekoop deur die Rand Lord en LP sit Lionel Phillip, voorsitter van Rand Mines. Sy invloedryke vrou, Florence, stigter van die Johannesburgse Kunsmuseum en beskryf was Geen Gewone Vrou, was saam met die argitek sir Herbert Baker verantwoordelik vir die skep van die huidige Villa Arcadia. Sekere van die ontwerpeienskappe word weerspieël in die Uniegebou, wat Baker in 1910 ontwerp het. In 1923 het dit, as eiendeom van die SA Joodse Weeshuis, The Arc geword en kinders vir die daaropvolgende 78 jaar gedien. Hollard het dit in 2003 gekoop, waarna die Villa se oorspronklike elegansie en geskiedkundige vakmanskap gerestoureer is. ’n Versameling moderne kuns dra hiertoe by."

Vergelegen

Sir Lionel en lady Florence Phillips het Vergelegen van verval gered en dit daarna jare lank bewoon. Die argitek Joseph Solomon is aangestel om die woning te restoureer, maar weens die druk van 'n opdrag, deur lady Florence en sir Lionel se toedoen, om die Universiteit van Kaapstad terselfdertyd te ontwerp, het hy sy eie lewe op 26 Augustus 1920 geneem. Charles Percival Walgate moes albei projekte voltooi.

Lady Florence Phillips stel Issie Smuts voor tydens ’n onthaal wat die mynmagnaat sir Lionel Phillips en sy eggenote vir mev. Smuts op die Phillips-egpaar se plaas Vergelegen, Somerset-Wes, gereël het.

Die ou wynkelder op Vergelegen is as sir Lionel se biblioteek ingerig.

Die geskiedkundige plaas Vergelegen aan die noordoostelike kant van Somerset-Wes was oorspronklik die landgoed van goewerneur Willem Adriaan van der Stel. In 1700 het die VOC se kommissaris Wouter Valckenier die Kaap besoek en aan die goewerneur die plaas Vergelegen van 344 ha geskenk. Van der Stel het die plaas kort daarna deur die aankoop van aangrensende grond aansienlik vergroot en 400 000 wingerdstokkies aangeplant en met beeste, skape, varke en perde geboer. Verder het hy 'n groot vrugteboord aangelê en kanferbome en 30 000 akkerbome aangeplant. 'n Weelderige plaaswoning is in 1701 gebou, omring deur 'n dik agthoekige muur om die opstal en vee teen wilde diere te beskerm. Uit die huis was daar 'n mooi uitsig oor die tuine, landerye en Valsbaai. Verder bou hy 'n slawelosie, 'n perdestal, 'n koringmeul, 'n smidswinkel, 'n koeistal, skaapkrale en twee dorsvloere.

Nadat Van der Stel na Nederland teruggeroep is, is die plaas deur die VOC in vier dele verdeel en verkoop. Barend Gildenhuys het die deel met die huis aan die suidoostelike kant van die rivier in 1709 op die veiling vir 9 500 gulden gekoop. Sy deel was 145 ha groot en is vandag bekend as die plaas Vergelegen. In 1751 is Jurgen Radyn, in 1757 Arnoldus Maasdorp, in die 1770's Jacob Malan en in die 1780's Rudolph Loubser die boere op Vergelegen. In 1798 kom M.W. Theunissen daar woon en hy gee baie aandag aan die wingerde en brei dit selfs uit. Laat in die 19de eeu is die meeste van die wingerde hier soos elders in die wêreld uitgewis deur filloksera, 'n plantluis wat die wingerdwortels aantas.

Vroeg in die 20ste eeu was die geboue in ’n halfvervalle toestand nadat die eienaars agtereenvolgens met die jare tallose veranderings aangebring het. Die oorspronklike tekeninge uit die Van der Stel-tydperk het egter behoue gebly en so kon Florence toesien dat die huis en tuin tot hul eertydse glorie herstel word. Toe Lionel die landgoed Vergelegen in 1917 koop, het hy dit in Florence se naam laat oordra. Die herehuis was destyds in 'n ellendige toestand. Florence het 'n argitek, Joseph Solomon, aangestel om die huis te restoureer. Sy opdrag was om eers die Bolandse Kaaps-Hollandse plaasargitektuur te bestudeer voordat hy die projek aanpak. Gevolglik was dit een van die beste maar ook duurste restourasieprojekte van sy tyd. Die wynkelder is as sir Lionel se biblioteek ingerig; Florence het die oktogonale tuin laat aanlê.

Ná lady Florence se dood in Augustus 1940 is Vergelegen en die inhoud van die huis in Junie 1941 op ’n veiling verkoop. Charles (Punch) Barlow en sy vrou, Cynthia, het die plaas gekoop. Sy was net so toegewyd aan Vergelegen soos lady Florence en kon talle van die pragtige meubelstukke, kunsvoorwerpe en skilderye op die veiling aanskaf wat lady Florence met die jare bymekaargemaak het. By die versameling het Cynthia haar eie aansienlike versameling skatte gevoeg en so die tradisie van Vergelegen gehandhaaf. Die Barlows het die boerdery op die plaas laat herlewe en ’n Jersey-stoet begin wat een van die grootste en beste in die land sou word. Hulle het groot perskeboorde aangeplant en die wingerde herplant, hoewel op ’n beperkte skaal.

Hul seun, Tom, het die plaas se in 1966 by sy ouers oorgeneem en dit bedryf tot die Anglo American-korporasie dit in Oktober 1987 gekoop het. Die korporasie het die grond en klimaat behoorlik laat toets voor hy die wingerde hervestig het. Indringerplante is uitgeroei en ’n indrukwekkende, veelvlakkige, gesonke wynmakery op ’n heuwel gebou wat in 1992 geopen is. Vandag ding Vergelegen-wyne mee met die top-100 ter wêreld. Vergelegen word, soos regdeur sy geskiedenis, steeds besoek deur wêreldleiers en gesiene persone.

Sterk menings

In haar boek Some South African recollections, wat in 1900 in Londen gepubliseer is, skryf Florence Phillips oor die Doppers, van wie pres. Paul Kruger die bekendste was:

The Dopper persuasion, of which Kruger is a member, is not that to which the great mass of the Dutch population subscribes, but more resembles the Quakers, and to that sect as a rule only the very poor and ignorant class of Boer belongs. The Doppers are much more primitive in their way of life, and it is no uncommon thing for all the members of a family, representing three generations, to sleep in one room, and their uncleanness of body is only equalled by their dull immorality. (Waarmee sy waarskynlik morality bedoel het.)

In dieselfde boek vra sy van die "lui" Transvalers wat “net wil rondsit en pyp rook en slegte koffie drink”:

Is it right or proper that a very small section of people should take possession of such a land, and in their selfish conservatism rigorously exclude the toiling crowd? The Boer's ideal of never seeing his neighbour's smoke is an Arcadian one, but in the natural order of things impossible of realisation. The contemplation of this handful of people, with their stolidity and laziness, trying to stem the inrushing tide of civilisation is pathetic as it is hopeless.” Ook op die onderwerp van die Transvalers: “As most of these people learn very imperfectly, they naturally do not always master the sense of what they read, but they nevertheless love to read aloud in sonorous and long drawn-out tones the parts of the Old Testament – the Kings and Chronicles for example – and dwell on the names of the old prophets and kings, pronouncing them in a way that is enough to make those hapless ones turn in their graves! The Transvaal Boers are fully persuaded that they are the chosen people of God, that their country is the Promised Land, and are constantly finding points of resemblance between themselves and the Israelites of old.

Ook oor die ou president spoel sy haar mond uit in Recollections:

Paul Kruger is so well known from the many portraits and caricatures that have appeared in recent years, as well as descriptions of him, that one from me seems superfluous. His clumsy features and small cunning eyes, set high in his face, with great puffy rings beneath them, his lank straight locks, worn longer than is usual, the fringe of beard framing his face, even his greasy frock coat and antiquated tall hat have been portrayed times without number. He is a man of quite 75 years of age now, and his big massive frame is much bent, but in his youth he possessed enormous strength, and many extraordinary feats are told of him. Once seen he is not easily forgotten. He has a certain natural dignity of bearing, and I think his character is clearly to be read on his face – strength of will and cunning, with the dulness of expression one sees in peasants' faces. ‘Manners none, and customs beastly’ might have been a life-like description of Kruger. The habit of constantly expectorating (uitspoeg), which so many Boers have, he has never lost. He is quite ignorant of conversation, in the ordinary acceptation of the word; he is an autocrat in all his ways, and has a habit of almost throwing short jerky sentences at you, generally allegorical in form, or partaking largely of Scriptural quotations – or misquotations quite as often. Like most of the Boers, the Bible is his only literature – that book he certainly studies a good deal, and his religion is a very large part of his being, but somehow he misses the true spirit of Christianity in that he leaves out the rudimentary qualities of Charity and Truth.

Vir die Nederlanders in Transvaal het sy in dié boek ook nie ’n goeie woord nie:

As, of course, the business of the Government required men who could at least read and write, and as Dutch is the official language of the country, Kruger, following the example of the Orange Free State, imported Hollanders to do the work. I must, however, mention that in the Free State they have had for many years such an enlightened system of education that they are now able to employ their own countrymen to do the work of the Government In the Free State the President has always been an educated man able to judge of events for himself, and many of the highest officials come from the Cape Colony as well as from their own Free State. But unhappily, in Pretoria, with very few exceptions, the Hollander is all-powerful. Now, the average Hollander who comes to South Africa dislikes the English, but for the Boer he has a most wholesome contempt in addition; he is careful to tell you that he does not understand their Dutch, and often leaves you to infer of what little account he considers them. However, the two languages are enough akin for him very soon to acquire sufficient to keep alive all the requisite dislike to the English. The Hollanders are well aware that the further the two are kept apart the better it is for their own purpose which are to make as much money as they can while in the country, to keep in their hands the most lucrative posts, irrespective of the mischief they do, and then retire comfortably to Europe.

Bronne

• (en) Cameron, Trewhella. 1994. Jan Smuts. An illustrated biography. Cape Town, Johannesburg, Pretoria: Human & Rousseau.
• (af) De Kock, W.J. en Krüger, prof. D.W. (hoofreds.). 1972. Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek, deel II. Pretoria: Raad vir Geesteswetenskaplike Navorsing.
• (af) Malan, D.G. (voorsitter: redaksiekomitee). 1986. Johannesburg eenhonderd jaar. Johannesburg: Chris van Rensburg Publikasies (Edms.) Beperk.
• (en) Picton-Seymour, Désirée. 1989. Historical buildings in South Africa. Cape Town: Struikhof Publishers.
• (en) Potgieter, D.J. (editor-in-chief). 1973. Standard Encyclopaedia of Southern Africa. Cape Town: Nasionale Opvoedkundige Uitgewery.
• (af) Van der Waal, Gerhard-Mark. 1986. Van mynkamp tot metropolis. Die boukuns van Johannesburg, 1886–1940. Johannesburg: Chris van Rensburg Publikasies (Edms.) Beperk.
• (en) Tylney Hall by Historic England. URL besoek op 25 April 2016.