Normaalskool, Steynsburg

Die Normaalskool, Steynsburg was 'n opleidingsentrum vir onderwysers op die Noordoos-Kaapse dorp Steynsburg van omstreeks 1909, toe die eerste drie kwekelinge deur die plaaslike Gereformeerde gemeenteskool ingeneem is, tot 1950 toe dit gedwing is om weens 'n afname in die getal studente te sluit. Dit is in 1926 deur die Kaaplandse onderwysdepartement oorgeneem en het van sy amptelike stigting in 1914 tot sy sluiting einde 1950 sowat 850 laerskool-onderwysers opgelei.

Die Normaalskool op Steynsburg waar in die loop van 37 jaar sowat 850 onderwysers opgelei is. Dié onderwyskollege is einde 1950 gesluit toe slegs 10 studente oorgebly het.

Die Normaalskool was een van die ses oudste onderwyskolleges in Kaapland. Grahamstad s'n is in 1897 gestig, dié op Robertson in 1910 en in die Paarl in 1913. In 1914 het die kolleges op Cradock en King William's Town saam met dié op Steynsburg gevolg en voor 1920 nog vier: Oudtshoorn (1915), Graaff-Reinet (1917), Stellenbosch (1918) en Uitenhage (1919).

Al enkele faktor wat tot die kollege se sluiting aanleiding gegee het, was die daling in die studentetal. Hoewel die Normaal, soos dit algemeen bekendgestaan het, altyd die steun van die Gereformeerde Kerkverband geniet het, selfs nadat dit in 1926 deur die Kaaplandse onderwysdepartement oorgeneem is, het baie Gereformeerde ouers van voornemende onderwysstudente veral uit Kaapland, die Normaalskool se natuurlike voedingsbron, hul kinders elders laat leer. Steynsburg was waarskynlik net te afgeleë of dalk was die dorp te klein om 'n aantreklike leersentrum vir studente te wees wat meer geleenthede vir ontspanning, vermaak, kultuur en sport in groter sentra kon geniet. Destyds was daar immers onderwyskolleges op talle vername dorpe in Kaapland, soos Wellington, Oudtshoorn, die Paarl en Graaff-Reinet, wat veel meer aan voornemende studente as 'n dorpie soos Steynsburg kon bied.

Die sluiting van die Normaal was op die oog af die einde van alles waarvoor lidmate van veral die Gereformeerde kerk Steynsburg byna 40 jaar lank geveg, geoffer en gebid het. Tog het die sowat 850 studente wat met die jare hier studeer het, 'n onmeetbare invloed op die onderwys en sodoende ook op die nageslag uitgeoefen, want waarskynlik die meeste van hulle was ambassadeurs wat die beginsels waarvoor die inrigting op Steynsburg al die jare gestaan het, aan leerlinge in die hele land en verder oorgedra het.

Agtergrond

Die Gereformeerde kerk van Steynsburg het hom sedert sy stigting in 1872 vir die onderwys beywer en later 'n laer skool, 'n hoërskool en 'n onderwyskollege gestig.

Ds. M.P.A. Coetsee was Steynsburg se eerste Gereformeerde leraar en is op 2 Augustus 1874 hier bevestig, waarna onderwyssake die plaaslike Gereformeerde kerk se dringende aandag begin kry het.

Die Gereformeerde Kerk het van sy stigting in 1859 deur ds. Dirk Postma 'n besliste standpunt ingeneem ten opsigte van die onderwys van lidmate se kinders. Kortom was dit dat die skool aan die ouers behoort en dat die godsdienstige lewens- en wêreldbeskouing van die ouers die grondslag van alle onderrig moes wees.

Op die Sinode van 1869 is 'n kommissie benoem om die daaropvolgende Sinode te adviseer oor die onderwys. Die verslag is op die Sinode van 1873 ter tafel gelê en het die veelseggende aanbeveling bevat dat kerkrade soveel moontlik gemeenteskole moes oprig. In ooreenstemming met dié Sinodebesluit het die Gereformeerde kerk Steynsburg onmiddellik ná sy stigting in 1872 doelgerig aandag gegee aan die oprigting van 'n Christelike skool. Vroeg in 1874, nog voor die gemeente 'n eie predikant gehad het, het die kerkraad die besluit van die Sinode van 1873 ter tafel geneem. 'n Kommissie is benoem om die onderwyssake in die gemeente te behartig.

Die bestaande skool op die jong dorpie was nie vir die kerkraad aanvaarbaar nie, want ouderling Steyn het gesê dat dit nie aanbeveel kon word nie. Op dieselfde vergadering op 9 Januarie 1874 het die kerkraad die moontlikheid bespreek van die oprigting van 'n skool op die dorp en kerkraadslede het opdrag gekry om die lidmate intussen oor die saak te pols en met die volgende nagmaal te rapporteer. Die konsulent-voorsitter, ds. M.P.A. (Petrus) Coetzee sr. van Middelburg, het gevra die kerkraadslede moes intussen ook dink aan die stigting van 'n fonds waaruit die onderwysaksie gefinansier kon word.

Hulle het onmiddellik aan die werk gespring. Die vereiste bedrag om die skool te begin is op £220 bereken. Nadat die gemeente sy eerste predikant, ds. M.P.A. Coetzee jr., op 1 Augustus 1874 ontvang het, het sake in verband met die onderwys begin gestalte kry. Op die kerkraadsvergadering van 25 September 1874 is finaal besluit om 'n skool op te rig. Hoewel dit goed gegaan het en die skool goed bygewoon is, moes dit reeds aan die einde van 1875 sluit weens 'n gebrek aan geld. Dié skool het 'n jaar of wat later heropen in die kerkgebou as skoollokaal. Op 24 Februarie 1877 besluit die kerkraad om 'n skoolgebou op te rig en daar was ook sprake om die dienste van 'n tweede leerkrag te bekom. Die gebou is middel 1877 voltooi.

Toe die regering in 1879 'n staatsondersteunde skool op die dorp open, het die kerkraad gevoel dat dit met vrug ook deur die Gereformeerde kinders gebruik kon word, en is die stryd om die voorbestaan van die gemeenteskool vir eers gewonne gegee.

Aanleiding tot stigting

Dr. Philippus Christoffel (Flippie) Snyman (oorlede 9 Mei 1915) het in 1903 die beroep na Steynsburg aangeneem. Hy het hom saam met die kerkraad beywer vir die verskuiwing van die Teologiese Skool van Burgersdorp na Steynsburg, maar die Algemene Sinode van 1904 het besluit om dit na Potchefstroom te verskuif. Hy het nietemin voortgegaan om sy aandag aan die onderwys te skenk en het daarin geslaag om Steynsburg 'n bakermat van Christelik-nasionale onderwys (CNO) te maak.

Steynsburg se oorspronklike Gereformeerde kerkgebou se hoeksteen is op 2 Augustus 1879 deur ds. Dirk Postma gelê. Dis plegtig in gebruik geneem op 4 September 1880. In 1938 is dit herbou en van 'n kerktoring voorsien en in 1952 het dit sy huidige voorkoms gekry toe dit met sierstene afgewerk is.

Die Tweede Vryheidsoorlog het vir Afrikaners rampspoedig geëindig, maar die veroweraar wou dit nie daar laat nie, want hy het geweet dat 'n volk nie so maklik vernietig word nie. Lord Alfred Milner het besluit om die onderwys in te span om die Afrikanernasie te onderploeg. Met sy verengelsingsbeleid in alle staatskole landwyd wou hy die kinders van hul taal en tradisies vervreem.

Ná die oorlog is die eentalig Engelse onderwysers wat vir die konsentrasiekampe ingevoer is, in die staatskole opgeneem. Skotse onderwysers is ook ingevoer en die hoofde van die groter skole was almal eentalig Engelssprekend. Met dié onderwysers wou die staat die kinders lojale Britse onderdane maak. Van moedertaalonderwys, eie geskiedenis en godsdiens het daar in dié staatskole baie min tereggekom.

Prop. P.C. Snyman is in 1903 as Steynsburg se Gereformeerde predikant bevestig. Hy was 'n jong man met besonderse gawes en 'n helder siening van onderwyssake. Die moontlikheid dat die Gereformeerde Kerk se Teologiese Kweekskool, met sy literêre afdeling, van Burgersdorp na Steynsburg verskuif kon word, was vir die jong predikant 'n wonderlike vooruitsig en natuurlik was hy diep teleurgesteld toe die Gereformeerde Kerk se Sinode van 1904 op Middelburg besluit om liewer die verplasing na Potchefstroom te maak, waar dit die voorloper was van wat later die Potchefstroomse kampus van die Noordwes-Universiteit sou word.

Dr. Snyman het al gedroom van 'n groot onderwysaksie op Steynsburg. Hy het hom egter nie deur dié wending van stryk laat bring nie. Hy was vasbeslote en doelgerig en het geglo in 'n beginselsaak waarop hy sy hart gesit het; daarom sou hy nie sy ideaal van 'n Christelik-nasionale onderwysaksie op Steynsburg sonder meer laat vaar nie. Hy was dan ook die siel van dié beweging op Steynsburg in die jare ná die Driejarige Oorlog. Danksy sy briljante verstand en geesdrif het dit wat eers bedoel was vir die kinders van Steynsburg, uiteindelik 'n belangrike bydrae gelewer tot die geskiedenis van CNO in die hele Suid-Afrika.

Die kerkraad het die moontlikheid van die oprigting van 'n CNO-skool op sy vergadering van 21 Mei 1904 bespreek. Die £1 000 wat mev. Van Rooy, weduwee van die eerste skoolmeester, geskenk het vir gebruik in geval die Teologiese Skool Steynsburg toe verskuif word, het geblyk van krag te bly vir enige Christelike skool wat moontlik op die dorp opgerig sou word. Die kerkraad het toe 'n kommissie benoem onder voorsitterskap van dr. Snyman om planne te beraam vir die oprigting van so 'n skool.

Dié kommissie het sy verslag op die vergadering van 1 Julie 1904 ter tafel gelê met 'n deeglike 10-punt-plan. Op 'n daaropvolgende gemeentevergadering is die verslag aanvaar en het die kerkraad opdrag gekry om 'n skoolgebou van sowat £600 op te rig. Hierdie gebou is teen April 1905 voltooi. Die eerste hoof was mnr. K. Bonsma van Pretoria en as assistente is Francina Lion Cachet aangestel. Sy kon die benoeming nie aanvaar nie en mej. A. Coetzee van die nabygeleë Venterstad het toe haar plek ingeneem. Omdat dit volgens ds. Snyman nie 'n suiwer kerkskool moes wees nie, maar 'n "vrye school voor heel de natie", het die skoolkommissie van die Gereformeerde gemeente samewerking met die NG gemeente Steynsburg gesoek.

CNO-skool as voorloper

Die Christelik-nasionale skool van die Gereformeerde kerk op Steynsburg is van 1905 af in dié gebou gehuisves. Dit was die voorloper van die hoërskool en die Normaalskool. Die gemeente gebruik dit nou as kerksaal.

Die personeel van die CNO-skool, 1909. Voor: mej. A. du Plessis, mnr. H.J.J. van der Walt, onbekend. Agter: Mej. Coetsee en mnr. T Kruger.

Op 17 Julie 1905 het die skool met 60 leerlinge geopen, van wie 15 kleinkinders was van ou meester Van Rooy, die stamvader van die Van Rooy-familie in Suid-Afrika. Weens die naoorlogse depressie en periodieke droogtes, was die eerste jare van die skool se bestaan 'n bitter stryd om die geldelike verpligtinge na te kom. Ondanks moeilikhede het die skool wel gaandeweg gegroei en in 1908 bereik hy 'n mylpaal toe die twee kandidate, met spesiale verlof van die skoolkommissie, die matrikulasie-eksamen afê. Dié kandidate was Naomi Hennings en Joon van Rooy (1890–1964), later 'n rektor van die Potchefstroomse Universiteit, voorsitter van die Federasie van Afrikaanse Kultuurvereniginge en van die Afrikaner-Broederbond.

Destyds het Steynsburg so 'n belangrike rol in CNO gespeel dat die tweede groot kongres oor CNO in Julie 1911, met die doel "weder enig leven te brengen onder de voorstanders van Vrij Christelik Onderwijs" hier gehou is toe nuwe lewe in die beweging geblaas is. Nuwe Statute van ’n Vereniging vir Christelike Skoolonderwys is opgestel en ’n nuwe interprovinsiale hoofbestuur is op dié Steynsburgse kongres gekies.

Omdat leerlinge van die laerskool mettertyd gevorder het tot op hoërskoolvlak, moes voorsiening vir sekondêre opleiding ook gemaak word en so het die Gimnasium in Januarie 1909 as hoërskool-afdeling van die CNO-skool geopen met groot luister in die teenwoordigheid van 'n aantal hoogwaardigheidsbekleërs. Die getal sekondêre leerlinge het geleidelik toegeneem en in 1911 was daar al 37, terwyl 15 kandidate in 1912 gematrikuleer het. Soos ds. Snyman dit voorsien het, was dit nie net kinders van die distrik Steynsburg wat die skool bygewoon het nie, maar uit al die Noordoostelike distrikte van Kaapland. Sodoende het die skool in 'n wesentlike behoefte voorsien.

Stigting van die Normaal

Sir Frederick de Waal, van 1910 tot 1925 Kaapland se eerste administrateur, was 'n welwillende vriend van die Normaal.

Die professore en studente van die Gereformeerde Kerk se Teologiese Skool op Burgersdorp in 1903. Die eerste hoof van die driedelige onderwysinrigting op Steynsburg, H.J.J. (Lord John) van der Walt, sit links in die voorste ry. Hy was sowat 17 jaar oud toe dié foto geneem is. Dr. P.C. Snyman, Steynsburg se Gereformeerde predikant van 1903 tot sy dood op 9 Mei 1915, was van 1897 tot 1903 'n professor aan die Teologiese Skool en sit sesde van links in die middelste ry. Ds. Dirk Postma, 'n kleinseun van die stigter van die Gereformeerde Kerk, sit regs van dr. Snyman.

Studente en personeel van die Normaalskool, 1916 of '17.

Studente en personeel van die Normaalskool, 1919.

Studente en personeel van die Normaalskool, 1925.

Namate die skool gegroei het, is die behoefte aan onderwysers wat in die gees van die skool opgelei is, ál sterker gevoel. Die ondersteuners het besef dat CNO nie verder kon groei as daar nie 'n skool was waarin onderwysers daarvoor opgelei kon word nie.

Die kwekelinge het wel al in 1909 op Steynsburg opgedaag om as leerkragte opgelei te word. Ná die opleiding van die eerste man en twee vroue het omslagtige onderhandelinge met die Kaaplandse onderwysdepartement en administrateur vir die verkryging van 'n normaalskool, soos 'n onderwysopleidingskollege destyds geheet het, gevolg. Die kerkraad was egter versigtig met die stigting van die Normaal uit vrees dat die kerk die geldelike verpligtinge daaraan verbonde nie sou kon dra nie; daarom moes hy eers sekerheid ten opsigte van 'n subsidie van die onderwysdepartement kry.

Dit is in 1913 toegestaan, deels deur die welwillendheid van Kaapland se eerste administrateur, sir Frederick de Waal. Sy hoë dunk van die skoolhoof wat hy op Middelburg, waar hy prokureur was, goed geken het en daar reeds bewondering vir sy deursettingsvermoë gehad het, was 'n sterk oorweging by hom om die skool waar enigsins moontlik te help.

In Het Kerkblad, destyds die amptelike orgaan van die Gereformeerde Kerk, van 1 Augustus 1913 word die opening van die Normaal aan die begin van 1914 aangekondig en 'n beroep om studente gedoen. Aansoeke vir 'n onderwyser in opvoedkunde, houtwerk en tekene is ook gevra. Mnr. Hendrik Aucamp is in dié betrekking aangestel en saam met die hoof sou hy verantwoordelik wees vir die opleiding van onderwysers.

So betree die skool op Steynsburg sy derde fase as 'n kombinasie van 'n laerskool, 'n hoërskool en 'n normaal onder een hoof, mnr. H.J.J. van der Walt (sy bynaam was Lord John), toe nog maar 28 jaar oud. Die dorpsraad van Steynsburg het 6 morge grond aan die Normaal geskenk, 'n terrein wat jare later eers benut sou word. Die Normaal is onder die beheer geplaas van 'n subkommissie van die Algemene Vergadering, die Gereformeerde Kerk se eweknie van die NG Kerk se Algemene Sinode. Die kommissie het deurgaans bestaan uit die predikante van die kerke op Steynsburg, Burgersdorp en Middelburg. Die administrateur van Kaapland moes een van die lede benoem en het altyd een van dié predikante sy keuse gemaak.

So begin die Normaal sy werksaamhede in 1914 met 31 kwekelinge. Van 1914 tot 1918 was talle later bekende onderwyslui aan die skool verbonde. Prof. J.C. Coetzee was later 'n bekende opvoedkundige en rektor van die Potchefstroomse Universiteit vir Christelike Hoër Onderwys, asook mnr. J.A. Pretorius, later hoof van die Normaal, en mnr. P.J. van der Merwe, later hoof van die Hoërskool Paul Kruger op Steynsburg, is in 1917 benoem.

Skool en Normaal geskei

Die skool het in Junie 1918 met leedwese afskeid geneem van mnr. John van de Walt toe hy hoof geword het van die Albert Academy op Burgersdorp. Hy het daar gebly tot 1920 toe hy inspekteur van onderwys geword het, 'n betrekking wat hy beklee het tot en met sy dood in 1931. Sy vertrek was vir die skool 'n groot verlies en sy dood in die ouderdom van 45 jaar eweneens vir die onderwys in Kaapland.

Ná Van der Walt se vertrek in Junie 1918 is die skole en die Normaal geskei. Mnr. J.H. Aucamp het hoof van die Normaal geword en mnr. J.A. Pretorius, toe lid van die personeel van die Gimnasium, is aangestel as administratiewe hoof van die skool. In die praktyk sou die rektor van die Normaal beheer oor albei inrigtings hê met die hoof van die Gimnasium wat die rol van adjunkhoof sou vervul.

Amalgamasie van die skole

Hoërskole smelt saam

Ná 'n paar jaar van stryd en teleurstelling het onderhandelinge met die onderwysowerheid van Kaapland vrugte afgewerp, want in Junie 1924 smelt die hoërskoolafdeling van die Gimnasium en dié van die staatsondersteunde skool op Steynsburg saam. Ds. S.P. Malherbe was een van die mense wat hulle hiervoor beywer het. Dit het beteken dat die Gimnasium, wat soveel jare lank met opoffering deur die Gereformeerde Kerk vertroetel is, afgegee is. Die laer afdeling wat oorgebly het, het terselfdertyd 'n volwaardige staatskool geword sodat Steynsburg toe steeds twee laerskole sou hê. Die hoërskool wat later sou bekendstaan as die Hoërskool Paul Kruger, is plegtig geopen in Januarie 1925 met mnr. F.E. de Villiers as hoof en mnr. P.J. van der Merwe as een van die assistente.

Dit was die begin van die aftakeling van wat deur die Gereformeerde kerk Steynsburg met soveel opoffering en toewyding tot stand gebring is. Met weemoed en hartseer het sy ondersteuners toegesien hoedat die CNO-skool sy sekondêre afdeling afstaan en dat wat oorbly, 'n staatskool word. Tog het die gemeente nie opgehou om die Gimnasium (soos die Gereformeerde laer skool steeds bekendgestaan het) as sy troetelkind te beskou nie en was die kerkraad tot en met die sluiting daarvan in 1936 verantwoordelik vir 'n onderwyspos, die sogenaamde kerkpos.

Laer skole smelt saam

Die Gereformeerde kerk moes die laerskoolafdeling van die Gimnasium in 1936 afstaan toe dit met die ander laer skool op die dorp saamsmelt as die Laerskool Unie. Dit was die laaste van die drie inrigtings wat die kerk op die dorp begin het en waaroor hy beheer verloor het.

Ds. Douw Venter was Steynsburg se Gereformeerde leraar van 1924 tot 1947, die langste dienstyd van enige leraar in die eerste eeu van die gemeente se bestaan. In sy dienstyd moes die Kerk die Normaalskool aan die Kaaplandse onderwysdepartement afstaan, die Gimnasium van die Gereformeerde Kerk se laerskoolafdeling met die staatskool saamsmelt as die Laerskool Unie en die Gimnasium se hoërskool saamsmelt met die ander hoërskool in wat later die Hoërskool Paul Kruger sou word, maar die sluiting van die Normaalskool het eers drie jaar ná sy vertrek gebeur.

Intussen kon die onderwysowerheid hom nie versoen met die gedagte dat 'n klein gemeenskap twee laerskole het wat mettertyd albei begin kwyn het nie. Uitgerekte en soms onaangename onderhandelinge het gevolg en eindelik uitgeloop op die amalgamasie van die twee laer skole in Junie 1936, ruim 12 jaar ná die hoërskole. Oor allerlei onbenullighede is gestry. Die voorstel van die skoolkommissie van die Gimnasium dat die geamalgameerde skool na wyle John van der Walt, skoolhoof en toe inspekteur van onderwys, moes heet, was vir hul kollegas van die ander skool onaanvaarbaar. Steynsburg kon so hulde gebring het aan iemand wat diep spore in die onderwys getrap het, maar moes toe genoeë neem met die naam Laerskool Unie.

Die skoolkommissie van die Gimnasium het op 19 Junie 1936 sy laaste vergadering gehou en die laaste formaliteite met 'n knop in die keel afgehandel. 'n Lang, moeisame pad met sy opdraandes en gelyktes het ten einde gekom. Dié skool se wel en wee was 31 jaar lank ten nouste met die Gereformeerde kerk van Steynsburg verbind. Ds. Douw Venter en Oubaas Bekker het die laaste notule as voorsitter en sekretaris geteken en daarna is die lede van die kommissie stil uiteen, diep onder die besef van wat alles noodwendig prysgegee is.

Die Normaal tot 1950

Die oprigting van die Van Rooy-losieshuis in 1946 kon die daling in die studentetal nie keer nie, en vier jaar later is die kollege in elk geval gesluit.

Met die oorname van die Normaal deur die onderwysdepartement in 1926 het die Gereformeerde Kerk sy laaste stigting aan die staat afgegee. Die geldelike las het vir die kerk, wie se lidmate reeds in 1913 van 'n hoogtepunt van 662 lidmate geleidelik begin afneem het, te swaar geword, te meer nog omdat 'n nuwe gebou dringende noodsaaklik geword het. Die onderwysdepartement het wel sy belofte met die oorname in dié verband gestand gedoen, want op 28 Oktober 1928 kon die Normaal afskeid neem van die ou "Pienk Skool" en die nuwe gebou betrek.

Hendrik Aucamp is einde 1931 bevorder tot inspekteur van skole en so is 'n belangrike skakel met die onderwysstryd op Steynsburg verbreek. Hy het 17 jaar in die onderwys op Steynsburg gestaan en gevorder van assistent tot hoof van die Normaal van 1918 af. Sy opvolger as mnr. J.A. Pretorius, wat toe hoof was van die sekondêre skool op Ugie.

Gedurende die jare dertig, ná die Groot Depressie, het die Normaal 'n bloeitydperk beleef wat ongelukkig ook vir die inrigting teëspoed voorstel het. Daar was kort voor lank 'n oorskot aan onderwysers sodat die departement die toelating van studente tot die onderwyskolleges moes beperk. Dié reëling was vir die Steynsburgse kollege noodlottig en het die begin van die einde ingelui. Van 60 studente wat aan die begin van 1934 aansoek om toelating gedoen het, kon net 20 ingeskryf word.

Teen 1938 het die omstandighede weer goed gelyk. Die personeel is in daardie jaar aansienlik uitgebrei en 'n derdejaarkursus in huishoudkunde is ingestel. Die Normaal het 'n rekordgetal studente gehad en die toekoms het so rooskleurig gelyk dat die daar ernstig gedink is aan die oprigting van 'n doeltreffende losieshuis vir studente.

Die Gereformeerde kerk Steynsburg het weer die leiding geneem, maar weens die uitbreek van die Tweede Wêreldoorlog kon die Van Rooy-losieshuis eers in 1946 voltooi word, ongelukkig. Ná byna 'n halwe eeu kon die skenking van mev. Van Rooy eindelik aangewend word vir die doel waarvoor sy dit nagelaat het. Op die oog af het dit geblyk dat die Normaal se toekoms hiermee verstewig en verseker is, maar die tekens het ál duideliker begin word dat die voortbestaan van die inrigting aan die wankel was. Selfs die weelde van 'n eie losieshuis kon die Normaal nie red nie.

Sluiting van die Normaal

Die Oos-Kaapse regering het die Normaal se gebou in 2012 in kantore omskep.

Prof. D.W. Krüger, 'n boorling van Steynsburg, was professor in geskiedenis aan die Potchefstroomse Universiteit van 1946 tot 1966 en aan Unisa van 1966 tot 1969. Daarna was hy direkteur van die Instituut vir Geskiedenisnavorsing aan die Raad vir Geesteswetenskaplike Navorsing.

Ná 1938 het die studentetal van die kollege gaandeweg afgeneem totdat daar in 1948 maar 18 studente was. Dit word aanvaar as die enigste enkele faktor wat tot die Normaal se sluiting aanleiding gegee word. Verskillende faktore was verantwoordelik vir die gebrek aan studente. Ongelukkig het die breë Gereformeerde Kerkverband en in die besonder die Gereformeerde lidmate van Kaapland groot skuld gehad aan die sluiting van die inrigting wat soveel jare lank die troetelkind van die Kerk was. Die Gereformeerde Kerk van Kaapland was die Normaal altyd goedgesind en het met die jare milde geldelike bydrae gelewer. Alle Gereformeerde ouers was egter nie ewe lojaal nie en baie Gereformeerde studente is by Steynsburg verby gestuur vir opleiding elders. So sal die sluiting van die laaste stigting van die CNO-beweging op Steynsburg, volgens M.D. van der Vyver in Gereformeerde Kerk Steynsburg 1872–1972, "altyd 'n aanklag wees teen die Gereformeerdes op wie se ondersteuning kragtens sy karakter en tradisies, die inrigting reg gehad het om op staat te maak, hoe ook al gepoog word om dit goed te praat".

Alle pogings om die kollege te red was vrugteloos en toe daar aan die begin van 1949 'n skrale 10 studente ingeskryf is, was dit die laaste aanleiding tot die finale vonnis. Die hoof, mnr. Pretorius, sou einde 1949 met pensioen uit die diens tree en begin 1950 sou geen nuwe studente ingeskryf word nie. Gedurende daardie jaar het die laaste groepie studente onder mnr. J. Aucamp hul studie afrond.

Einde 1950 is die deure finaal agter die oorblywende personeel en die laaste 10 studente toegetrek. Vir die studente was dit net die einde van hul studiejare. Vir dosente was dit die afsluiting van 'n bepaalde dienstydperk. Maar vir almal wat met die jare die stryd vir CNO op Steynsburg gevoer het, het 'n sluier geval oor 'n lang verlede van stryd met sy oorwinnings en neerlae.

Ná die sluiting van die Normaal was daar verskillende sake wat onmiddellike aandag vereis het. Die belangrikste twee was die verskillende fondse wat aangewend is en die Van Rooy-losieshuis. Dit was bloot formaliteit om vir die verskillende fondse 'n bestemming te kry. Twee, naamlik die Van Rooy- en Snyman-fonds, is oorgedra aan die kerkraad van Steynsburg, waarvan die rente vir toekenning aan teologiese studente en vir Gereformeerde leerlinge aan die Hoërskool Paul Kruger. Die Van Wyk-fonds is via die Partikuliere Sinode van Kaapland oorgedra aan die Potcefstroomse Universiteit vir Christelike Hoër Onderwys, terwyl die Leningsfonds van die Gereformeerde Kerk van die Kaapprovinsie deur die Partikuliere Sinode van Kaapland en Suidwes-Afrika beheer is.

Minder maklik het dit met die Van Rooy-losieshuis gegaan. 'n Poging is aangewend om die gebou aan die Sinodale Diakonale deputate van die Gereformeerde Kerk te verkoop om as weeshuis ingerig te word, maar dit het misluk. Intussen het die Kaapse provinsiale administrasie onderneem om die volle bedrag van £10 150 vir die gebou aan die kerk te betaal. (Dit is nie bekend vir watter doel dié gebou hierna aangewend is nie.)

Beskouing

Steynsburg, vroeër die sentrum van twee laerskole, twee hoërskole en 'n onderwyskollege se Hoërskool Paul Kruger moes einde 1992 sluit weens 'n afname in die leerlingtal. Dié gebou, wat intussen van 1993 tot 2007 deur die privaat Paul Kruger Kollege benut is as skoolgebou, het later verlate en onbenut gestaan nadat ook die privaat skool ondergegaan het.

Prof. W.J. Snyman was teen die eeufees van die Gereformeerde kerk Steynsburg in 1972 een van drie professore van die Teologiese Skool op Potchefstroom wat van Steynsburg afkomstig was. Hy was die oudste seun van dr. Flippie Snyman, Steynsburg se groot stryder vir CNO.

Die Van Rooy-losieshuis soos dit gelyk het in 2011. Dit is in 1946 opgerig en was veronderstel om die Normaal van sluiting te red nadat die studentetal al in 1938 begin afneem het, maar die poging was te laat nadat bouwerk deur die Tweede Wêreldoorlog vertraag is, en dus vergeefs.

Prof. Joon van Rooy, wat sy skoolopleiding op Steynsburg ontvang het, was registrateur, professor en later rektor van die Potchefstroomse Universiteit. Hy was ook geruime tyd voorsitter van die Federasie van Afrikaanse Kultuurvereniginge asook van die Afrikaner-Broederbond. Hy was 'n kleinseun van die Van Rooy-stamvader, Johannes Cornelis van Rooy (1824–1889).

Prof. H.J.J. (Hennie) Bingle, wat op 15 Augustus 1910 op Colesberg gebore is en aan die Hoërskool Paul Kruger op Steynsburg gematrikuleer het, is in 1964 benoem tot rektor van die P.U. vir C.H.O. Hy dien sy eerste termyn van 1 Januarie 1964 tot 31 Desember 1972 en sy tweede van 1 Januarie 1973 tot 30 April 1977.

M.D. van der Vyver vra die vraag of dit alles te vergeefs was. "Oppervlakkig lyk dit of alles waarvoor geveg, geoffer en gebid is, in puin lê. Vir hulle wat die sluiting van die laaste CNO-vesting op Steynsburg beleef het, moes dit na die einde van die pad gelyk het." Hy sê egter dit was beslis nie geval nie, want al kon die sigbare tekens van die CNO-begewing op Steynsburg nie die toets van die tyd deurstaan nie, kan die invloed wat hiervandaan uitgedra is, nie gemeet word nie. Uit die plaaslike skole het beginselvaste manne en vroue gekom wat die Christelike nasionale gedagte wyer uitgedra het. Gedurende die 37 jaar van sy bestaan het die Normaal sowat 850 onderwysers gelewer wat ambassadeurs was van die beginsels waarvoor die inrigtings op Steynsburg gestaan het.

Na raming het die Gereformeerde kerk van Steynsburg ongeveer £30 000 aan sy CNO-skole bestee, die koste van die Van Rooy-losieshuis uitgesluit. Op Steynsburg is geskiedenis gemaak en sy skole het in ruim mate sy kwota aan mense verskaf wat op 'n wye front 'n besonderse bydrae van diens gelewer het. Die dorp het twee rektore van die Potchefstroomse Universiteit opgelewer, naamlik prof. Joon van Rooy (1950 tot 1953) en prof. H.J.J. (Hennie) Bingle (1964 tot 1977). Twee hoogleraars in geskiedenis aan dieselfde universiteit, proff. A.J.H.J. van der Walt en D.W. Krüger, was volbloed Steynsburgers. Drie seuns van Steynsburg was professore aan die Teologiese Skool van die Potchefstroomse Universiteit, by name proff. W.J. Snyman, S.J. van der Walt en G.C.P. van der Vyver, wat talle werke oor die geskiedenis van die Gereformeerde Kerk geskryf het, onder meer die eerste biografie oor ds. Dirk Postma, die grondlegger van die Kerk.

Ná die sluiting

Die Gereformeerde kerk van Steynsburg se bydrae tot die onderwys het nie in 1950 opgehou nie, want 'n volgende geslag het oorgeneem en 'n wakende oog gehou oor die onderwys en opvoeding hul kinders. In 1972, toe die Gereformeerde gemeente sy eeufees vier, was die hoof van sowel die Hoërskool Paul Kruger, mnr. S.C. van der Walt, as van die Laerskool Unie, mnr. F.P. Coetsee, lidmate van die Gereformeerde Kerk.

Soos die ontvolking van die platteland noodwendig moes lei tot die samesmelting van die Gimnasium se hoërskoolafdeling en dié van die staatskool s'n asook die twee primêre skole in die Laerskool Unie, het dit eindelik ook Steynsburg se Hoërskool Paul Kruger geëis en selfs 14 jaar later die privaat Paul Kruger-kollege wat daaruit ontstaan het toe plaaslike ouers, in die gees van hul vasbeslote voorouers, nie wou toesien dat Steynsburg se eeu oue hoërskool tot niet gaan nie.

Met die sluiting van die Hoërskool Paul Kruger einde 1992 weens dalende leerlingtalle het die gemeenskap die eiendom van die hoërskool oorgeneem en die Paul Kruger Kollege vir Christelike Onderwys op 19 Januarie 1993 daarin geopen, blykbaar met net meer as 20 leerlinge. Intussen het die Laerskool Unie as 'n staatskool voortbestaan. Die Kaaplandse onderwysdepartement (KOD) het die stigting van die sekondêre skool goedgekeur. Teen April 1993 het die hele kollege 66 leerlinge gehad, waarvan 22 in die hoërskool-afdeling was omdat die skool in sy stigtingsjaar reeds gedwing is om, weens geldelike oorwegings, laerskoolleerlinge in te neem. Die meeste van dié leerlinge het uit die Laerskool Unie gekom sodat dié skool kort voor lank net sowat 60 leerlinge oorgehad het. Die KOD het toe Paul Kruger-kollege se laerskool-afdeling gesluit. Hierna het op een na die hele bestuur van die plaaslike Nasionale Party-tak uit protes bedank het. Die privaat skool se direksie het toe appèl aangeteken by die onderwysminister.

Die stryd het daardie jaar in die hof gaan draai. 'n Regter van die hooggeregshof in Grahamstad het beslis dat die skool se registrasie nie tersyde gestel mag word nie. Regter R.J.W. Jones het op 17 November 1993 beslis dat daar geen regsgrond is waarop die besluit van die minister van nasionale opvoeding, Piet Marais, om registrasie van die Paul Kruger Kollege vir Christelike Onderwys toe te staan, tersyde gestel moet word nie, soos die Laerskool Unie wou hê.

Ondanks mooi prestasies en goeie matriekuitslae het die ontvolking van die Oos-Kaapse platteland eindelik sy tol op die privaat skool geëis toe dit in 2007 moes sluit. So het van twee laer skole, twee hoërskole en 'n onderwyskollege net die Laerskool Unie oorgebly.

Bronne

• (en) Krüger, prof. D.W. 1969. The Making of a Nation. Johannesburg: MacMillan South Africa (Pty) Ltd.
• (nl) Maeder, ds. G.A. en Zinn, Christian. 1917. Ons Kerk Album. Kaapstad: Ons Kerk Album Maatschappij Bpkt.
• (af) Olivier, ds. P.L. (samesteller), Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers, 1952.
• (af) Spoelstra, dr. B. 1973. Beknopte Kerkgeskiedenis vir Katkisasie. Potchefstroom: Pro Rege.
• (af) Van der Vyver, M.D. in Gereformeerde Kerk Steynsburg 1872–1972. 1972. Steynsburg: Gereformeerde kerkraad.
• (af) Van der Vyver, dr. G.C.P. (redaksievoorsitter). 1959. Die Gereformeerde Kerk in Suid-Afrika 1859–1959. Gedenkboek by geleentheid van die eeufees. Potchefstroom: Deputaatskap vir die Eeufees.
• (af) Van der Vyver, dr. G.C.P. 1969. My erfenis is vir my mooi. Potchefstroom: Kalvyn Jubileum Boekfonds.
• (af) Vogel, Willem (voorsitter van redaksiekommissie). 2013. Die Almanak van die Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika vir die jaar 2013. Potchefstroom: Administratiewe Buro.

Eksterne skakels

• Die Gereformeerde kerksaal, vroeër die tuiste van die CNO-skool, soos te sien op Google Maps. URL besoek op 1 September 2013.
• Oudonderwyseres sterf op 90 in Suid-Afrika, Die Republikein, 26 Mei 2011. URL besoek op 2 September 2013.