Amie van Wyk

Prof. dr. Jan Harm (Amie) van Wyk (gebore plaas Seekoegat, distrik Venterstad, 1 April 1937) was van 1962 tot 1981 predikant in drie gemeentes of kombinasies van die Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika en daarna tot sy emeritaatsaanvaarding in 2002 professor, eers tot einde 1994 aan die Hammanskraalse Teologiese Skool en daarna aan die Teologiese Skool Potchefstroom. Van 2003 tot 2009 was hy redakteur van die GKSA se maandblad Die Kerkblad. Sedert 2013 is hy afstandsrektor van die Reformed School of Theology of Lubumbashi in die Demokratiese Republiek van die Kongo.

Prof. dr. Jan Harm van Wyk
Prof. dr. Amie van Wyk
Naam	Jan Harm van Wyk
Geboorte	1 April 1937 Distrik Venterstad, Kaapland
Kerkverband	Gereformeerd
Gemeente(s)	Salisbury 1962–'65 Johannesburg-Sentraal 1965–'73 Stellenbosch/Strand 1973–1981
Jare aktief	1962–1981 (predikant); 1981–2002 (professor)
Kweekskool	Potchefstroom

Herkoms en opleiding

Amie van Wyk is gebore op die plaas Seekoegat in die distrik Venterstad wat weens die bou van die Hendrik Verwoerddam (nou die Gariepdam) tussen 1965 en 1971 onder damwater verdwyn het, buiten ’n uithoekie waarop die dorpie Oviston geleë is. Van Wyk se ouers was Jan Harm van Wyk (13 Julie 1904 – 22 Augustus 1995) en Philippina Kruger (28 Maart 1906 – 2004). Hy het sy skoolloopbaan aan die Sekondêre Skool Venterstad begin en daar gebly tot st. 8, toe hy na die Potchefstroom Gimnasium is vir sy twee laaste skooljare. Op skool het hy erekleure verwerf en was hy lid van die leerlingraad en koshuishoofseun, terwyl hy vir die o.16A-rugbyspan en later die eerste span gespeel het, in 1953 en 1954 in die span wat meegeding het om die administrateursbeker.

Ná skool sou hy B.Sc. (Landbou) aan die Universiteit van Pretoria gaan studeer het. Sy plek in die koshuis Sonop was reeds bespreek vir 1955 toe hy en sy pa een Saterdermiddag in dié se bakkie op pad na Venterstad was. Sy pa, wat hom altyd Jannie genoem het, het na hom gedraai en gevra: "Jannie, wil jy nie vir predikant gaan studeer nie?” Sonder huiwering het hy geantwoord: “Ja, pa”. ’n Leeftyd later sou hy vertel: "Ek was nooit spyt oor die besluit nie." Van kleins af het sy ouma Bettie hom Bybelverhale vertel, veral die roepingsverhaal van Samuel. "Ek het die Institusie van Calvyn gelees toe ek in st. 9/10 was (die samevatting daarvan deur ds. A. Duvenage) en my pa moes opgemerk het dat ek belangstel in geloofsake en teologie."

Van Wyk het van 1955 tot 1961 aan die PU vir CHO en die Teologiese Skool Potchefstroom studeer en die grade B.A. (1957), B.A. (Hons.) (1959) en Th.B. (1961) behaal, waarna ’n doktoraal in 1971 en ’n Th.D. in 1974 gevolg het, albei ook aan die PU vir CHO. In 1955 en weer van 1957 was hy ’n bewoner van Dawie du Plessis-huis en in 1956 van Heimat. Hy het in 1958 en 1959 in die studenteraad gedien, asook in talle ander liggame waarvan hy voorsitter, ondervoorsitter of sekretaris was.

Loopbaan

Dr. Van Wyk is in 1962 in sy eerste gemeente bevestig nadat hy die beroep na die Gereformeerde kerk Salisbury in Suid-Rhodesië aangeneem het, waar hy die opvolger was van ds. Willie Maritz. Sowat drie jaar later hy hy na Transvaal teruggekeer as leraar van die Gereformeerde kerk Johannesburg-Sentraal. Sy herinneringe aan sy agtjarige bediening in dié besonderse gemeente het hy in 1977 met Johannesburg-Sentraal se kwarteeufees gedeel.

Johannesburg-Sentraal

Die kerkgebou in Lovedaystraat.

In dr. Van Wyk se tyd (1965–'73) moes hy twee tot drie en selfs vier dienste op ’n Sondag waarneem – in die tyd toe daar nie ’n predikant vir die Engelse bediening was nie. Later het die gemeente onder sy leiding met die proefneming begin om eredienste om sesuur op ’n Woensdagaand te hou. Dié dienste is selfs in die dagblad Die Transvaler geadverteer, maar dit was nie ’n sukses nie. Een Woensdagaand was daar net drie mense in die kerk, naamlik die Griffioen-gesin; nogtans het die diens voortgegaan. Dr. Van Wyk het ook een maal per maand ’n gevangenisdiens in die Fort gehou asook die etensuurdiens in die SAS-kapelletjie in Wolmaransstraat. Maandagoggend het hy gereeld die saalopeninge van die Hoër Seuns- en -meisieskool Helpmekaar en die Hoër Handelskool in Parktown (later die Hoërskool Die Kruin) waargeneem, maar begrafnisse en troues in die gemeente was min. In sy tyd is Vrydagaande in Hillbrow pogings aangewend tot middernagtelike straatwerk "om die gehawendes op te vang".

Engelse bediening

Die Engelse bediening was vir dr. Van Wyk ’n reuse-uitdaging omdat dit vir hom ’n "worsteling" was om in Engels te preek. Oudl. Martin Meintjes moes hom gereeld voor die erediens in die konsistorie help met die uitspraak van Bybelname, terwyl ene juf. Kempff die preke vertaal het. Mettertyd het hy so vaardig met die Engelse preke geword dat hy sy laaste preek in dié taal kon lewer sonder uitgeskrewe teks met net enkele los notas. Dr. Van Wyk het met die gemeente se kwarteeufees die stryd onthou wat Johannesburg-Sentraal moes voer om die werk te laat ingang vind op meerdere vergaderings. "Die behandeling van ons sustentasie-aansoeke was soms om mens moedeloos te laat word en met die hantering van die saak van prop. Ian Wylie kon ek my ook nooit versoen nie – ek dink nou nog aan die ure wat ek gedurende ’n Desembervakansie spandeer het met die opstel van beswaarskrifte aan ons Nasionale Sinode van 1970. Maar ondanks weerstand, het die Here die werk geseën en laat groei en dit sal vir my ’n groot dag wees as die nuwe Engelssprekende gemeente die dag gestig word."

Hierdie groot dag waarna dr. Van Wyk uitgesien het, het in 1980 aangebreek met die stigting van die Reformed Church Johannesburg Central, later herdoop tot Good News Community Church (GNCC). Dit het ontstaan om "gemengde huwelike" (tussen Afrikaans- en Engelssprekende lidmate) te akkommodeer. Maar die gemeente se groei is daardeur gestrem dat sodra die nie-Afrikaanssprekende gade se Afrikaans verbeter het, het hulle by die naaste (Afrikaanse) Gereformeerde kerk ingeskakel. Johannesburg-Sentraal se groei is weer daardeur gestrem dat jong getroudes wat hulle in Hillbrow en omstreke kom vestig het, die woonstelbuurt verlaat het sodra hulle 'n deposito op 'n huis kon bekostig.

Dié gemeente het Johannesburg-Sentraal se kerkgebou gedeel tot die ontbinding van Johannesburg-Oos. Toe het GNCC na laasgenoemde se kerkgebou in Troyeville verhuis, waar hulle gebly het tot ontbinding van Johannesburg (herstig) in 1997. In daardie jaar is die Eglise de la Bonne Nouvelle vir Franse immigrante uit Afrika gestig en die nuwe gemeente die kerk in Troyeville oorgeneem, terwyl GNCC terug Braamfontein toe getrek het na die ou Johannesburg-Sentraal se kerkgebou.

Interkerklike gesprek

Dr. Van Wyk het in sy tyd die maandblad, en soms kwartaalblad, Kerk en Stad, opgestel. Hy was ook 'n jaar lank redakteur van die interkerklike gespreksblad Kruispunte, uitgegee deur die Gereformeerde kerk Johannesburg-Sentraal en die NG gemeentes Braamfontein en Irene. In 1977 skryf dr. Van Wyk: "Ek was altyd 'n sterk voorstander van groter toenadering tussen die Afrikaanse kerke, op die basis van die waarheid, en het dus die interkerklike gesprek, wat tydens die bediening van dr. V.E. d'Assonville begin is, met groot entoesiasme voortgesit. Ek het nog mooi herinneringe van hierdie gesprekke, hoedat ons broederlik en reguit met mekaar gepraat het. Ons gespreksgenote destyds was drr. Andries Venter (op kwalik veertigjarige ouderdom oorlede en op Stellenbosch begrawe), Johnny Roberts, Attie Barnard, Willie Jonker, Chris Botha en ds. Tally Sadler – meeste nou professore. Ons kon nie daarin slaag om die Hervormde broeders by die gesprek betrek te kry nie. Helaas het ons Nasionale Sinode van 1970 besluit dat die interkerklike gesprek slegs op sinodale vlak tuishoort, waarteen ons in 1973 'n beswaarskrif ingedien het, wat egter nie geslaag het nie."

Ondanks sy druk werkprogram in die gemeente kon dr. Van Wyk tyd vind vir teologiese studie en het hy in 1971 die doktorale studie afgelê met 'n skripsie oor Etiek in 'n eeu van tegnologie en tegnokrasie. Danksy ’n ruim bewilliging deur die kerkraad om in 1969 materiaal in Nederland vir 'n proefskrif, Etiek van Vrede, in te samel, kon hy dit in 1974 voltooi.

Jeugwerk

Jeugbyeenkomste is sporadies gereël. Dit het dr. Van Wyk baie hoofbrekens besorg dat die jeugwerk, waarin hy altyd besonder belanggestel het, nie elke jaar fluks op dreef kon kom nie. Tog was daar ook mooi jeugjare, veral toe Wim en Marieke van der Meyden die leiding geneem het. Jeugkampe is ook gehou. Dr. Van Wyk het sterk gevoel vir die oprigting van 'n jeugsentrum. Onderhandelinge is aangeknoop met Gereformeerde Stigting en die Stadsraad van Johannesburg om veral die twee leë erwe net langs die nuwe kerkgebou in Jutastraat te bekom, maar dit het nie geslaag nie.

Tweede kerkgebou

Oor die ingebruikneming van die twee kerkgebou, sou dr. Van Wyk vyf jaar later skryf: "Die verwisseling van kerkgebou op 21 Mei 1972, toe my vrou die deure van die nuwe kerkgebou oopgesluit het, was 'n groot gebeurtenis. Met seer harte is afskeid geneem van die mooi gebou in Lovedaystraat 135, maar met nuwe verwagting is oorgetrek na Jutastraat. Die nuwe gebou was groter as die oue: daar was 'n gerieflike parkeergarage, woonstel, televisiekamer ens., en die gebou was voorsien van lugreëling en vloerverwarming. 'n Pragtige orrel is geïnstalleer. Ek onthou nog goed die onderhandelinge met Townsview Estates as kopers; die skitterende wyse waarop Fritz Bekker as prokureur die verkoopstransaksie vir die kerkraad hanteer het; die gesprekke met die argitekte Colyn en Meiring en meer in besonder met Jackie van der Lecq en mnr. Kieswetter; die onthulling van die hoeksteen op 14 November 1971." Finansieel het die gemeente grootliks baat gevind by die ruilkooptransaksie omdat alle bouskuld afbetaal kon word en selfs iets oorgehou is vir die aankoop van die nuwe pastorie in Sanguinestraat 12, Montroux, waar dr. Van Wyk en sy gesin hul laaste twee jaar in die gemeente "baie aangenaam" gewoon het.

In die nuwe kerk het die argitekte geëksperimenteer met ’n kansel en doopvont van beton. Danksy die woonstel aan die kerkgebou kon die gemeente ’n permanente funksionaris verkry om die administratiewe werk van die vinnig wisselende gemeente te behartig. Die eerste posbekleërs was Niek en Annatjie Markram en ná hulle Willie en Nelmarié van Eeden.

Sy vertrek uit Johannesburg

Nadat Lindley dr. Van Wyk in 1968 beroep het, Carletonville-Oos in 1969/'70 en Klerksdorp-Wes in 1970/'71 het hy eindelik in 1973 die beroep na Stellenbosch. In dié tyd het Johannesburg-Sentraal in die teken van vernuwing gestaan met ’n nuwe kerkgebou, pastorie, ’n nuwe orrelis, funksionaris en toe ook ’n nuwe predikant.

Laaste gemeente en daarna

Dr. Van Wyk het die Gereformeerde kerk Stellenbosch van 1973 tot 1981 bedien, waarvan die drie laaste jaar in kombinasie met die gemeente Strand.

In 1981 is hy aangestel as professor aan die Hammanskraalse Teologiese Skool, waarvan hy van 1989 tot '94 die rektor was. Met dié inlywing van dié Skool begin 1995 by die Teologiese Skool Potchefstroom, het prof. Van Wyk na dié instelling verskuif en was hy viserektor daarvan van laasgenoemde jaar tot 2000. Twee jaar later het hy sy emeritaat aanvaar.

Van Wyk is die skrywer van 15 boeke en redakteur van vier. Hy het die Oorlogsdagboek van sy oupa J.P. Kruger vertaal. Uit sy pen het 152 wetenskaplike artikels verskyn, terwyl hy talle voordragte op teologiese konferensies gelewer het, binnelands sowel as buitelands. Hy is ook die skrywer van talle populêre artikels in kerkblaaie en dagblaaie soos Die Transvaler en Beeld asook tydskrifte.

Vir hom was die groot uitdaging van sy loopbaan die roeping van ’n predikant en kerk in ’n tyd van apartheid. Ook die soeke na antwoorde op etiese kwessies, soos oorlog en vrede, en die ekologiese krisis. Dan is daar ook die debat met die opkomende radikale ateïsme. Sy lewensbeskouing som hy op aan die hand van twee gedeeltes in die Bybelboek Matteus: "Soek eers die koninkryk van God . . ." (Matt. 6:33) en "Liefde vir God en die naaste" (Matt 22: 37-40).

Breër betrokkenheid

Prof. Van Wyk was ’n lid van verskeie deputate van die Nasionale Sinode van die GKSA. Hy was redakteur van die teologiese blad In die Skriflig van 1987 tot 2000, redaksielid en redakteur (2000–2003) van die tydskrif Woord en Daad en redakteur van die GKSA se maandblad Die Kerkblad. Etlike jare lank het hy deelgeneem aan die radioprogram Wat Sê die Bybel?. Hy is lid van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns en was in 2004 ontvanger van die Akademie se Totiusprys vir Teologie. Tien jaar later het hy die ATKV/SA Akademieprys van R10 000 ontvang vir een van die ses beste wetenskaplike artikels wat in 2012 in geakkrediteerde tydskrifte verskyn het.

Hy is lid van die internasionale teologiese vereniging (IRTI) met talle internasionale voordragte, lid van Raad van Trustees van Studietrust en lid van World Vision. Ook was hy ontvanger van erelidmaatskap van die Instituut vir Reformatoriese Studies van die PU vir CHO (1990). Hy was hoofopsteller van ’n Openbare Skuldbelydenis oor apartheid deur vier persone (van wie drie verbonde aan die PU vir CHO) wat in Nov 1997 aan die Waarheid-en-versoeningskommissie (WVK) in Oos-Londen voorgelê is. Hierdie belydenis is in Oktober 2014 tydens ’n herdenking van die WVK op Stellenbosch herhaal.

Intussen het hy in 1987 reeds ’n Goue Jubileum-sertifikaat van die Suid-Afrikaanse Bloedoortappingsdiens ontvang vir 111 skenkings.

Gesinslewe

Van Wyk is reeds in st. 2 "gekys" met Maria Hendrika (Ria) Kruger (gebore 13 Mei 1938), toe sy in st. 3 was. Sy het van 1956 tot 1959 aan die Puk studeer en ’n B.A. en U.O.D. verwerf, waarna sy onderwyseres in Afrikaans en geskiedenis in Johannesburg en later op Stellenbosch was. In dieselfde vakke was sy dosent in die Boland aan Denneoord-onderwyskollege, Bellville-onderwyskollege en die Hewitt-kollege. Ná ’n beroepsverandering was sy ’n versekeringsagent by Sanlam en einde ’n makelaar by die United-bouvereniging en toe Absa in Pretoria. Haar ouers was Hendrik Bernardus Kruger (1908–1990) en Maria Hendrika Norval (1916–2011). Hulle is op 12 Desember 1959 in die Gereformeerde kerk Venterstad deur ds. W.J.J. du Plessis (bynaam Blinde Willie) in die huwelik bevestig. Uit dié huwelik is drie kinders gebore: Maria Hendrika (Marietjie) op 2 November 1960, Jan Harm (Jan) op 26 September 1962 en Hendrik Bernardus (Hennie) in 1966, maar hy is 10 uur later oorlede.

Stokperdjies en belangstellings

Prof. van Wyk het op universiteit in 1955 en 1956 vir die Puk se eerste o.19-rugbyspan gespeel en in laasgenoemde jaar vir Wes-Transvaal se o.19-span. Van 1957 tot 1960 was hy lid van die Puk se eerste span. Jare later, in 1994, was hy Noord-Transvaal se veteraanmanstenniskampioen, terwyl hy in 1995 en 1996 kaptein was van dié provinsie se veteranemanstennisspan.

Prof. Van Wyk was van 2004 tot 2014 deeltyds kleinboer op die plaas Klein-Withoek, Venterstad, wat sy vader aan hom bemaak het. In sy leeftyd het hy rugby, tennis, tafeltennis, ringtennis en gholf gespeel. Selfs nog op 80 gim hy twee keer per week en speel een maal per week gholf wanneer hy al 18 bowwe stap. Vandag nog is hy ’n ywerige leser en skryf hy steeds boeke en artikels. Sy jongste boek ius Augustinus, ’n studie oor die etiek van ’n kerkvader (240 bladsye), wat na verwagting vroeg 2018 sal verskyn.

Vakansietye ry hy perd op sy plaas, Klein-Withoek, waar hy ook saam met sy kleinkinders aan jagtogte deelneem. Desemberkansies span hy en sy familie gewoonlik op Stilbaai uit. Wanner hulle nie op die plaas of aan die Kaapse suidkus is nie, woon hy en sy vrou in Hazeldean, Pretoria.