Daniël François Malan
Daniël François Malan (22 Mei 1874 – 7 Februarie 1959, Stellenbosch) was 'n Suid-Afrikaanse politikus. Malan is naby Riebeek-Wes in die Kaapkolonie gebore en was 'n kindervriend van sy lewenslange opponent generaal Jan Christian Smuts en het 'n tyd lank selfs dieselfde skool as Smuts bygewoon.
| Daniël François Malan | |
 Eerste Minister D.F. Malan | |
| Ampstermyn 4 Junie 1948 – 30 November 1954 | |
| Monarg | George VI Elizabeth II |
|---|---|
| Goewerneur-generaal | Gideon Brand van Zyl E.G. Jansen |
| Voorafgegaan deur | Jan Christian Smuts |
| Opgevolg deur | Johannes Gerhardus Strijdom |
Minister van Binnelandse Sake, Onderwys en Openbare Gesondheid
| |
| Ampstermyn 30 Junie 1924 – 20 Mei 1933 | |
| Eerste minister | Barry Hertzog |
| Voorafgegaan deur | Patrick Duncan |
| Opgevolg deur | Jannie Hofmeyr |
Persoonlike besonderhede
| |
| Gebore | 22 Mei 1874 Riebeek-Wes, Kaapkolonie |
| Sterf | 7 Februarie 1959 (op 84) Stellenbosch, Kaapprovinsie, Unie van Suid-Afrika |
| Politieke party | Nasionale Party |
| Eggenoot/-note | Martha van Tonder Maria Malan |
| Kind(ers) | Twee seuns |
| Alma mater | Victoria-kollege |
| Religie | Nederduitse Gereformeerde Kerk |
Dr. D.F. Malan was die leier van die Nasionale Party wat in 1948 die Verenigde Party by die stembus verslaan het en begin het met die invoer van die beleid van apartheid.
Predikant
wysig
In 1905 het Malan as doktor in die Godgeleerdheid gepromoveer met die proefskrif met idealisme van Berkeley. In Mei 1905, toe hy 31 jaar oud was, is hy in Kaapstad tot die bediening toegelaat; en twee maande later is hy beroep as medeleraar van die Ned. Geref. gemeente Heidelberg in Transvaal.
Hier het Malan baie bewus geword van die materiële en geestelike lyding van die Afrikanervolk kort na die Anglo-Boereoorlog, en die ervaring het 'n hegte band tussen hom en sy volk gelê. Van Heidelberg is Malan na Montagu, waarheen hy beroep is en waar hy in Februarie 1906 bevestig is.
As predikant het hy baie klem gelê op matigheid in alle opsigte, en dit het daartoe gelei dat sy gemeente hom eerder met ontsag as met toegeneentheid bejeën het. Hy het hom onderskei as ’n kragtige en logiese prediker, en het hom beywer vir die opheffing van die verarmde Afrikaner en vir die sending.
Van Montagu af is hy, in Februarie 1913, as medeleraar na Graaff-Reinet, waar sy belowende loopbaan as predikant in 1915 geëindig het.
Kultuurleier
wysigBuite die kerkdiens het dr. Malan as akademiese, kultuur en potensiële volksleier op die voorgrond getree. Hy het hom as kragtige pleitbesorger vir die Afrikaanse taal onderskei en as een van die leiers van die Tweede Afrikaanse Taalbeweging na vore getree.
Sedert die ontstaan van die Afrikaanse Taalgenootskap het hy in die bestuur gedien. As voorsitter van die Afrikaanse Taalvereniging het hy op 13 Augustus 1908 op Stellenbosch sy beroemde lesing "Dit is ons ernst" gelewer, wat, tesame met die vroeëre " Is 't ons ernst?" van Onze Jan Hofmeyr en "Laat't ons toch ernst wezen!" van Gustav Preller, die grondslag gevorm het van die Tweede Taalbewegirig.
Toe die Zuid-Afrikaanse Akademie voor Taal, Letteren en Kunst in 1909/10 tot stand gekom het, was Malan een van die dertig stigterslede. Deur sy hele loopbaan het hy sy vroeë verbintenis met die taal- en kultuurstryd van die Afrikaner behou en mettertyd ook op politieke terrein 'n vurige kampvegter vir die Afrikanersaak geword.
In 1925 het hy as Minister van Binnelandse Sake in die Hertzog-kabinet die wetgewing gehanteer ingevolge waarvan Afrikaans naas Engels as amptelike taal erken is. Malan was vroeg reeds besiel met die drang na eenheid, wat steeds die rigsnoer van sy politieke lewe was. In die dreigende taalstryd tussen die Taalbond, wat meer Nederlands georiënteer was, en die Afrikaanse Taalvereniging, wat die klem op Afrikaans laat val het, het Malan byvoorbeeld as bemiddelaar opgetree deur op die gemeenskaplike belange te wys.
Ook op kerklike terrein het hy gestreef na eenheid. By die sinodesitting van 1909 het hy gepleit vir nouer aansluiting tussen die Ned. Geref. kerke van die vier kolonies, en as Kaapse lid van De Federale Raad der Kerken het hy die stukrag geword agter 'n beweging wat gemik was op kerkvereniging.
Hierdie poging het in 1912 skipbreuk gely en het eers vyftig jaar later geslaag. In die tweede helfte van 1912 het Malan op versoek van die Kaaplandse kerk 'n reis na die Afrikaanse gemeentes in Noord- en Suid-Rhodesië (onderskeidelik die huidige Zambië en Zimbabwe) onderneem en 'n verslag oor sy ervarings is in De Kerkbode en ook in boekvorm onder die titel Na Congoland gepubliseer.
Politieke leier
wysigMet die politieke breuk tussen die eerste minister, genl. Louis Botha, en genl. J.B.M. Hertzog in 1912 oor eersgenoemde se konsiliasiebeleid teenoor Brittanje en die Engelssprekendes, het Malan hom by Hertzog geskaar.
Hy het ook die kerk gesteun in sy teenkanting teen regeringsplanne om 'n Engels-georiënteerde universiteit vir albei taalgroepe in Kaapstad op te rig. Hy het hom eerder beywer vir die verhoging van die status van die Victoria-kollege op Stellenbosch tot die van ’n volwaardige universiteit – 'n ideaal wat in 1916 deur wetgewing verwesenlik is.
Suid-Afrika se deelname aan die Eerste Wêreldoorlog het teen die einde van 1914 gelei tot die Rebellie, wat ook op kerklike gebied verwarring en broedertwis onder die Afrikaners gebring het. Dr. Malan was lid van die afvaardiging wat in die naweek van 18 tot 20 Desember 1914 vergeefs by genl. Smuts gepleit het vir die versagting van kmdt. Jopie Fourie se doodvonnis.
In die volgende maand het Malan op kragtige wyse die leiding geneem by 'n predikantekonferensie in Bloemfontein toe dit gelyk het asof die bitterheid van die Rebellie die Ned. Geref. Kerk in twee sou skeur. In 1914 is die Nasionale Party onder leiding van genl. Hertzog gestig. 'n Mondstuk vir die party was nodig, en dit het gelei tot die stigting van De Nationale pers Beperkt. Dr. Willie Hofmeyr is as vriend van dr. Malan gestuur om die hoofredakteurskap van die te stigte koerant, Die Burger, aan te bied. Die feit dat oud-pres.
Steyn en ander vooraanstaande Afrikanerleiers die versoek gesteun het en dat 'n brief van steun uit die tronk in Bloemfontein, onderteken deur Christiaan de Wet en ander rebelle, gekom het, het die deurslag gegee. Op 13 Junie 1915 het Malan sy afskeidspreek op Graaff-Reinet gelewer en op 26 Julie het sy eerste hoofartikel in die eerste uitgawe van Die Burger verskyn. As redakteur van 1915 tot 1923 het hy in sy hoofartikels duidelik rigting gegee aan die nasionale strewes van die Afrikaner.
By hom het dit gegaan om die republikeinse strewe van sy volk en die reg van die Unie van Suid-Afrika am hom van die Britse Ryk af te skei. Op die manier het hy meegedoen aan die vorming van partybeleid, veral nadat hy in September 1915 op die Nasionale Party-kongres op Middelburg tot voorsitter, en dus nie-amptelike leier, van die party in Kaapland verkies is. Nadat Malan in 1915 in Cradock en in 1917 in Victoria-Wes onsuksesvolle pogings aangewend het om tot die Volksraad verkies te word, het mnr. W.P. Louw sy setel, Calvinia, aan Malan afgestaan.
Malan het daarna die setel in 1919 verower en tot in 1938 LV vir Calvinia gebly. Daarna het hy die kiesafdeling Piketberg verteenwoordig tot met sy uittrede uit die politiek. Na die Eerste Wêreldoorlog het Westerse leiers, veral Woodrow Wilson van die VSA en David Lloyd George van Brittanje, die idee van die "selfbeskikking van klein nasies" verkondig. Na aanleiding hiervan het die Nasionale Party 'n afvaardiging na die vredesamesprekings in Parys gestuur om te pleit vir die herstel van die onafhanklikheid van die twee voormalige Boererepublieke en vir groter konstitusionele onafhanklikheid vir die Unie van Suid-Afrika.
Dr. Malan was een van die twee Kapenaars in hierdie afvaardiging, wat onder leiding van genl. Hertzog gestaan het en onverrigter sake na Suid-Afrika teruggekeer het. Die wêreldvrede het die verlange na die hereniging van die verdeelde Afrikaners weer sterk laat opvlam, maar die Volkskongres in September 1920 in Bloemfontein kon nie daarin slaag om die Suid-Afrikaanse Party en die Nasionale Party te herenig nie volgens die NP was dit die pro-Britse beleid van die SAP wat die onderhandelinge laat skipbreuk ly het.
Lid van Hertzog-kabinet
wysigNa die oorwinning van die Pakt ('n ooreenkoms tussen die Nasionale Party en die Arbeidersparty) by die stembus in 1924 het genl. Hertzog die vyftigjarige dr. Malan in sy kabinet ingesluit as Minister van Binnelandse Sake, Onderwys en Volksgesondheld. Malan was 'n deeglike administrateur en harde werker en het ook uitgeblink as parlementariër, vegter en redenaar. Trouens, hy kan as een van die grootste redenaars van sy tyd beskou word, en as hy in die Volksraad op sy voete gekom het, het lede wat nie in die saal was nie, gewoonlik gou teruggekom.
Pas na dr. Malan se dood het Die Burger die volgende geskryf: "Sy spreekstyl was besonders. Hy het sy onderwerp uit die grond uit opgebou, altyd met 'n lang en deurtastende inleiding waarin hy die agtergrond geskets het. Stap vir stap, met heldere logika kon hy sy tema ontwikkel, en dan het die slotwoord gevolg … Hy het die vermoë behou om met sy kragtige en helder stem, langsaam ure lank die woord te hou. Toesprake van tussen twee en drie uur was vir hom niks buitengewoons nie." Veral drie belangrike stukke wetgewing uit hierdie tyd word aan Malan se naam gekoppel.
Die eerste was die wysiging van artikel 1 van die Grondwet deur die invoeging van die bepaling dat die volk van die Unie van Suid-Afrika die soewereiniteit en leiding van die Almagtige God erken. Nadat hy in 1925 met die steun van sen. C.J. Langenhoven die amendement van die Unie-grondwet deurgevoer het ingevolge waarvan Afrikaans naas Engels as amptelike taal erken is, het hy ook toegesien dat die beleid van tweetaligheid in die Staatsdiens toegepas word. Hy het hom ook beywer vir beter geriewe vir hoër en vakonderwys.
In 1927 het hy opgetree as voorsitter van 'n konferensie tussen die Indiese en die Suid-Afrikaanse regering waartydens die Unieregering op Malan se aandrang groter geldelike hulp bewillig het vir Indiërs wat Suid-Afrika vrywillig wou verlaat. Die uiters sensitiewe onderhandelinge insake die wetsontwerp op 'n eie Suid-Afrikaanse vlag en burgerskap is tussen 1925 en 1927 onder Malan se ministerskap gevoer. Geen eenstemmigheid is bereik nie: onder opposisiegeledere was daar diegene wat ten gunste was van die behoud van die Britse vlag (die Union Jack), terwyl andere bereid was om 'n nuwe vlag te aanvaar mits die Union Jack ’n prominente plek daarop sou kry.
Ook onder Nasionaliste was daar groot meningsverskil. Hertzog was bereid om die opposisie tegemoet te kom deur in te willig dat die Union Jack op die vlag verskyn. Malan was hierteen gekant, maar om ’n skeuring te vermy, het hy daarin berus. Op 31 Mei 1928 is die Unievlag, soos die Republiekvlag vandag daar uitsien, amptelik in gebruik geneem. In 1930 het Malan die leiding geneem in die beweging om aan Blanke vroue die stemreg te gee en die algemene stemregkwalifikasies in al vier provinsies te standaardiseer.
Breuk met Hertzog
wysigMalan was gekant teen die beoogde samesmelting tussen Hertzog en Smuts in 1933, aangesien hy geglo het dat dit nie die belange van die Afrikaner en die Nasionale Party sou dien nie. Hy het Hertzog as persoon gesteun, maar nie die beoogde samesmelting nie. Malan en ander Nasionaliste was eerder ten gunste van "hereniging", dit wil sê "eenwording op die grondslag van gemeenskaplike politieke oortuigings en beginsels", ofte wel "die bymekaarbring wat deur politieke oortuiging by mekaar hoort". Dit is dus duidelik dat Malan nie geglo het dat samesmelting kon slaag nie.
Smuts en Hertzog se standpunte oor sake soos die deelbaarheid van die kroon, die reg tot neutraliteit en die soewereine status van die Unie het na sy mening te veel verskil. Die saak waarom dit dus eintlik gegaan het, was Britse of eie seggenskap oor Suid-Afrikaanse sake. Die Kaaplandse kongres van die Nasionale Party het Malan gesteun, maar die ander provinsies was ten gunste van die beoogde samesmelting tussen die Nasionale Party en die Suid-Afrikaanse Party.
Op 5 Desember 1934 het die Verenigde Suid-Afrikaanse Nasionale Party van Hertzog en Smuts (ook genoem die Verenigde Party) tot stand gekom, terwyl die Nasionale Party van Kaapland onder Malan se leiding die opposisie in die Volksraad geword het. Slegs een opposisielid, J.G. Strijdom, was ’n Transvaler. Malan is beskou as die verskeurder van die Nasionale Afrikaners, as verraaier van sy leier en as 'n rassehater. Sonder om hom aan die kritiek te steur, het Malan volhard in sy stryd om die verskeurde Afrikanereenheid te herstel op 'n grondslag van Suid-Afrikaanse nasionalisme.
Die Nasionale Party het 'n republikeinse party geword en die party wat die grondslae gelê het van wat later tot die Nasionale apartheidsbeleid ontwikkel het. In 1937 het Malan die verslag van die Kommissie insake Kleurlingkiesreg, waarin aanbeveel is dat stemreg aan bruin mense in al vier provinsies verleen en hulle op die gemeenskaplike kieserslys geplaas word, sterk teengestaan. In die algemene verkiesing van 1938 het die Nasionale Party sy aantal Volksraadsetels van 19 na 27 opgeskuif.
Die getal NP-stemme was egter 'n gedugte 247 000 teenoor die Verenigde Party se 448 000. Die jaar 1938 was 'n betekenis volle jaar. Ernstige beginselverskille het tussen Hertzog en Smuts ontstaan en die Simboliese Ossewatrek het die verbeelding aangegryp en gelei tot 'n herontwaking van Afrikanernasionalisme. Die Reddingsdaadbond het hom vir die ekonomiese opheffing van die Afrikaner beywer en die Ossewabrandwag het as kultuurorganisasie tot stand gekom om die nuwe geesdrif vir die Afrikanersaak te bestendig.
Afrikanerverdeeldheid
wysigOp 3 September 1939 het die Tweede Wêreldoorlog uitgebreek. Die kabinet was verdeeld oor die kwessie van Suid-Afrika se deelname aan die oorlog en Malan het Hertzog skriftelik belowe dat hy hom sou steun indien hy 'n neutraliteitstandpunt in die Parlement sou inneem. Die volgende dag het Malan deelgeneem aan die Volksraadsdebat wat op Hertzog se neutraliteitsmosie gevolg het en verklaar dat die Statuut van Westminster en die Statuswet aan Suid-Afrika die reg verleen het om neutraal te bly.
Hy het bygevoeg dat Suid-Afrika sy eie heil moes uitwerk en hom nie moreel gebonde aan Brittanje moes voel nie. Hertzog se neutraliteitsmosie is in die Volksraad met ’n meerderheid van 13 stem me verslaan en hy was verplig om te bedank. 'n Paar dae later, by 'n byeenkoms van tienduisende anti-oorlogsgesindes op Monumentkoppie naby Pretoria, het Malan en Hertzog versoen geraak. Daarna het Malan hom daarvoor beywer om alle Afrikaners – Nasionaliste en Hertzog se volgelinge wat van die VP weggebreek het – in een politieke party te verenig.
Sy taak is grootliks bemoeilik deur onderlinge wantroue. In Januarie 1940 het die Herenigde Nasionale Party of Volksparty (HNP of V) tot stand gekom waarin Malan en Hertzog se volgelinge opnuut binne een party die politieke stryd teen die Smuts-regering kon hervat. Die republikeinse ideaal is ook in die program van beginsels opgeneem. Op 6 November 1940 het Hertzog vanweë botsende beskouinge uit die politiek getree, en nadat N.C. Havenga ook die party verlaat het, het Malan in April 1941 die leierskap van die HNP of V oorgeneem.
'n Bitter tydperk in die Afrikanergeskiedenis het gevolg, 'n tydperk waarin die emosionele oorlogsatmosfeer die wantroue, twyfel en verdeeldheid vererger het. Nasionaalgesindes het mekaar die stryd aangesê en onder leiding van N.C. Havenga het 'n deel van Hertzog se volgelinge die Afrikanerparty gestig en agt Volksraadslede gehad. 'n Ander groep Hertzogvolgelinge het hulle by adv. Oswald Pirow geskaar en die Nuwe Orde, met sestien lede in die Volksraad, tot stand gebring.
'n Derde groep Hertzog-volgelinge het in die HNP van Malan gebly, wat toe 41 Volksraadslede gehad het. Ook die Ossewa-Brandwag, met dr. Hans van Rensburg as leier, het in 1941 die politieke terrein betree. Die groep het Hertzog-Malan-volgelinge ingesluit en uiteindelik 'n bedreiging vir die HNP geword. As leier van die HNP moes Malan 'n stryd aan 2 fronte voer: aan die een kant was daardie Smuts-kamp, wat heelparty Afrikaanssprekendes ingesluit het, en aan die ander kant die polities verregse Afrikanergroepe, soos die OB, wat ten gunste van 'n diktatuur op Nasionaal-Sosialistiese grondslag was.
Met die "oorlogsverkiesing" van 1943 het die "oorlogsgroep" 107 setels (insluitende 89 vir die VP) en die HNP 43 verower. Die Nasionale Afrikaners het die regse groepe by die stem bus verslaan, wat as 'n oorwinning vir Malan se leierskap beskou is. Boonop het die HNP in ’n tussenverkiesing Wakkerstroom op die VP verower. Die bitter stryd tussen Malan en die OB sedert 1941 het 'n versoening tussen die groepe onmoontlik gemaak, en bowendien het die OB se Fascistiese filosofie van ’n diktatuur radikaal verskil van die demokratiese oortuigings van die HNP.
Die HNP het sy organisasie opgeknap en in Maart 1947 het Malan en Havenga besluit om ’n verenigde front te vorm tydens die verkiesing van 1948. Hierdie ooreenkoms, waardeur twee faksies van Afrikanernasionalisme wat tydelik van mekaar verwyderd geraak het, herenig is, was een van Malan se grootste prestasies. Die weg was gebaan vir die verrassendste verkiesingsuitslag in die geskiedenis van die Unie, wat deur Smuts as 'n "frats" en deur Malan as 'n "Godswonder" bestempel is.
Premierskap
wysigDie uitslag van die verkiesing van 26 Mei 1948 was 'n groot verrassing. Die HNP het 70 en die Afrikanerparty 9 setels verower, wat aan Malan en Havenga 'n meerderheid van 5 oor die gesamentlike kragte van die VP, die Arbeiders en die drie sogenaamde Naturelle-verteenwoordigers (soos daar na inheemse persone verwys is in 1948) gegee het. 'n Ontnugterde Smuts was verplig om te bedank en Malan het op 74-jarige leeftyd premier geword. Redes vir die Nasionale sege.
Die belangrikste rede vir die HNP-oorwinning was die feit dat die sogenaamde apartheidsbeleid by die kiesers byval gevind het. Ns. Die Tweede Wêreldoorlog het rasseaangeleenthede en Swart-Witverhoudinge die politieke toneel oorheers. Kolonialisme het in onguns geraak en die in Asië en Afrika het aangedring op selfregering. In Suid-Afrika het die wit mense deur middel van organisasies soos die destydse Naturelle Verteenwoordigende Raad, die African National Congress en die South African Indian Congress met groter dryfkrag as tevore geagiteer vir 'n groter aandeel in die regering en die afskaffing van diskriminerende wetgewing. Dit het die sommige wit mense hewig ontstel omdat hulle gevoel het dit kan posisie bedreig.
Die HNP het hierdie situasie aangewend deur Smuts se beleid aan die kiesers voor te hou as 'n beleid wat tot die ondergang van die wit mense sou lei. Die HNP-beleid is deur veral plattelanders en arm stedelike kiesers gesteun wat ekonomiese bedreig gevoel het deur swart arbeiders. 'n Tweede rede vir die oorwinning was die feit dat die HNP in die eerste plek tot die Afrikaanssprekendes gespreek het. Die getalleverhouding van Afrikaanssprekendes tot Engelssprekendes was ongeveer 60:40, en dit het die saak bevorder.
Die Afrikanernasionalisme het egter finaal die knoop deurgehak, want die Afrikaner wou weer een wees met sy mede-Afrikaner. Die derde rede was die Pakt tussen Malan en Havenga, wat meegebring het dat die stem van die Afrikanerparty in grenssetels van die HNP deurslaggewend was. Die ekonomiese gevolge van die Tweede Wêreldoorlog was ook ’n belangrike rede. Ontevredenheid oor die kosskaarste wat reeds voor die oorlog begin het maar na die vrede voortgeduur het, asook ’n groot behuisingstekort, het die VP-steun verder laat kwyn.
Ten slotte kan die VP se nederlaag daaraan toegeskryf word dat die Nasionaliste veel beter georganiseer was as die VP. Smuts en sy organiseerders was so seker van 'n oorwinning dat hulle nie baie moeite gedoen het nie. Die oorwinning was vir Malan ’n persoonlike triomf. 'n Halfeeu na die Anglo-Boereoorlog het Afrikanernasionalisme oor die Britse imperialisme geseëvier. In Augustus 1951 het die HNP en die Afrikanerparty herenig en die naam wat hy tussen 1914 en 1939 gedra het, naamlik die Nasionale Party, weer aanvaar.
In Julie 1949 is die goudmyne deur die Internasionale Monetêre Fonds en die Unie-Tesourie toegelaat om 'n beperkte hoeveelheid goud bo die vasgestelde bedrag van 35 dollar per ons te verkoop, en twee maande later het Malan die geldkoers gedevalueer, wat 'n baie hoër goudprys en 'n ekonomiese en industriële oplewing tot gevolg gehad het. In dieselfde jaar het Malan gesorg dat Suidwes-Afrika (Namibië) 6 Volksraadslede en 4 senatore in die Unie-parlement kry, wat met die verkiesing almal Nasionale setels geword het.
Tot voor die 1953-verkiesing, toe die NP sy meerderheid in die Volksraad na 29 opgeskuif het, was Malan se premierskap besonder stormagtig. In die Senaat was die Nasionaliste in die minderheid, en van alle kante af het teen stand gekom: van politieke teenstanders tuis en in die buiteland, en van die magtige opposisiepers.
Apartheidswette
wysigDie teenstand het veral gegaan oor die apartheidsbeleid van die regering, 'n beleid wat sedert die koms van Jan van Riebeeck in die praktyk bestaan het. Ongeskrewe gebruike wat in sekere mate deur die Smuts-regering toegepas is, is deur die NP-regering deur wetgewing afgedwing.
Die verskil tussen die apartheid voor 1948 en die daarna was geleë in die vasberadenheid en selfs genadeloosheid waarmee die beleid na 1948 toegepas is. Op sosiale vlak was een van die eerste stappe van die Malanregering die poging om rassevermenging te verhoed. Die Wet op Verbod van Gemengde Huwelike (1949) het huwelike tussen wit mense en lede van ander rasse verbied, terwyl die Ontugwysigingswet (1950) geslagtelike omgang tussen wit mense en lede van ander rasse verbied het.
Laasgenoemde het dus die wet van die Hertzog-regering van 1927 uitgebrei sodat dit ook op bruin mense en lndiërs van toepassing was. Ten einde groter duidelikheid te kry oor die soms vae grenslyne tussen die rasse, is die Bevolkingsregistrasiewet in 1950 deurgevoer. Die Wet op Groepsgebiede (1950) het aparte woonbuurtes aan die verskillende rassegroepe toegewys en is later aangevul deur ander wette, soos die Wet op die Hervestiging van Naturelle (1954), toe sowat 100 000 swart mense uit die plakkerskampe wes van Johannesburg verwyder is na Meadowlands, 'n beter woonbuurt.
Apartheid is ook op kultuurgebied deurgevoer, omdat die NP geglo het dat dit verkeerd is om die wit mense se kultuur op die swart mense af te dwing; die kulture moes apart gehou word. Die gevolg was die Wet op Bantoeonderwys van 1953 (tans die Wet op Swart Onderwys), waarvan alle onderwys onder beheer van die destydse Departement van Naturellesake gebring is. Die Wet op Naturelle-arbeid (Beslegting van Geskille)(1953), ingevolge waarvan geregistreerde vakbonde verbied is om swart mense as lede aan te neem en swart mense ook die reg ontsê is om te staak, het ook in die ekonomie skeiding gebring.
Die politieke apartheidswette was die mees omstrede van al die regeringsmaatreëls. Die mate van verteenwoordiging wat mense van kleur nog in die Parlement en Provinsiale Rade gehad het, is afgeskaf met die doel om aan elke rassegroep ’n groter mate van seggenskap oor sy eie sake te gee. Die beperkte verteenwoordiging wat die Smuts-regering in 1946 aan die Indiërs in die Parlement en Provinsiale Rade gegee het, is in 1948 opgehef, maar die Indiërs het geen plaasvervangende bedeling ontvang nie, aangesien die Malanregering hulle slegs beskou het as besoekers in die land wat na Indië moes terugkeer.
Bruin-stemreg
wysigDie sowat 38 000 stemgeregtigde Kaapse bruin mense is ingevolge die Wet op Afsonderlike Verteenwoordiging van Kiesers (1951) van die gemeenskaplike kieserslys verwyder. Terselfdertyd is voorsiening gemaak vir 'n Verteenwoordigende Kleurlingraad (soos dit in daardie bekendgestaan het), wat as skakel tussen die Regering en die bruin gemeenskappe moes dien. Hierdie wet het hewige weerstand uitgelok en die land vir 'n paar jaar in 'n konstitusionele krisis gedompel.
Gerugsteun deur die argument dat die Statuut van Westminster van 1931 hom daartoe magtig, het die NP die wetgewing deur die Parlement geloods met 'n gewone meerderheid in plaas van 'n tweederdemeerderheid, wat ingevolge die Suid-Afrika-Wet van 1909 'n vereiste was. Toe die opposisie die geldigheid van die wet in die Hoërhof betwis, het die hof die wet geldig verklaar, waarop die opposisie die saak na die Appèlhof gevoer het. Die Appèlhof het op sy beurt die wet in 1952 ongeldig verklaar, maar die regering wou nie hierin berus nie en het 'n ander wet deurgevoer ingevolge waarvan die Parlement in konstitusionele sake tot die hoogste hot verhef is. Die Appèlhof het ook hierdie wet ongeldig verklaar.
Die regering, gesterk deur die groter meerderheid wat hy in die 1953-verkiesing behaal het, het weer eens die wet voor die Parlement gelê. Weer eens kon die vereiste tweederde-meerderheid nie behaal word nie, en die kwessie het voortgesloer totdat adv. J.G. Strijdom Malan as premier opgevolg het. Die saak is uiteindelik in 1956 opgelos deur middel van 'n "gelaaide" Senaat, en die wyse waarop dit deurgevoer is, het 'n verwydering tussen Afrikaner en bruin mense gebring.
Anders as die bruin mense en Indiërs het die swart gemeenskappe oor tuislande beskik, sodat politieke apartheid ten opsigte van die nie-stedelike swart mense omsigtiger toegepas kon word. Hulle kon makliker in hul eie gebiede 'n groter mate van selfregering uitoefen in ruil vir die verlies van verteenwoordiging in die Blanke Parlement.
Tuislandbeleid
wysigDie Wet op Bantoe-owerhede van 1951 was die eerste stap in die rigting van selfbestuur vir swart gemeenskappe in die tuislande en ook 'n stap om die Naturelle Verteenwoordigende Raad af te skat. Reeds in November 1950 het die Minister van Naturellesake, dr. H.F. Verwoerd, 'n kommissie onder voorsitterskap van prof. F.R. Tomlinson aangestel om die sosio-ekonomiese ontwikkeling van die swart gebiede te ondersoek. Die lywige Tomlinson-verslag is eers in Oktober 1954 voltooi en in 1956 gepubliseer.
Die verslag het aanbevelings gedoen oor die grootskaalse ontwikkeling van wat later bekend sou staan as die Swart Tuislande en het in die opsig die grondslag gelê vir die verdere uitbouing van die apartheidsgedagte. Die regering het egter verskeie van die Kommissie se aanbevelings (oor byvoorbeeld die finansiering van die ontwikkeling met behulp van wit mense se kapitaal en die skepping van werkgeleenthede deur middel van onder meer wit mense se ondernemings) nie aanvaar nie.
Tog was daar tydens die bewind van Malan en die van sy opvolger, ad J.G. Strijdom (1954–1958), geen sprake daarvan dat die tuislande tot onafhanklike state sou ontwikkel nie. Hulle het aanvaar dat wit mense die voogde van die swart mense was en dit vir 'n lang tyd in die toekoms sou bly.
Onderdrukking van die Kommunisme
wysigVoor die Nasionaliste in 1948 aan die bewind gekom het, was daar geruime tyd reeds ontevredenheid onder swart organisasies soos die African National Congress en die Coloured African Peoples Organisation oor die diskriminerende wette wat hulle in 'n ondergeskikte posisie in die land geplaas het.
Die implementering van die apartheidsbeleid het nog groter ontevredenheid uitgelok, en hulle is daarin gesteun deur die Suid-Afrikaanse Kommunistiese Party. Die Malanregering het die Kommuniste beskou as opstokers van mense van kleur en in 1950 is die Wet op die Onderdrukking van Kommunisme aangeneem, ingevolge waarvan die Kommunistiese Party verban is. Dié organisasies het egter voortgegaan met hul eise dat die apartheidswette herroep moet word.
Ofskoon Malan-hulle verseker het dat die regering die wette as beskermingsmaatreëls vir elke bevolkingsgroep beskou, het die organisasies in 1952 ’n weerstandsveldtog georganiseer. Die veldtog, wat die vorm aangeneem het van grootskaalse oortredings deur die swart mens van die apartheidsregulasies, het misluk. Die regering het eenvoudig strenger wetgewing aangeneem, soos byvoorbeeld die Wet op Openbare Veiligheid (1953), ingevolge waarvan die regering 'n noodtoestand in 'n bepaalde gebied of oor die hele land kon uitroep. Die Strafregwysigingswet van dieselfde jaar het swaar strawwe voorgeskryf vir persone wat die landswette by wyse van protes of verset oortree het.
Verenigde Volke
wysigNet soos in die laaste paar jaar van die Smuts-bewind het die regering van Malan sedert 1948 by die Verenigde Volke sterk onder skoot gekom vanweë sy rassebeleid. Die felste kritiek het gekom van Indië en Pakistan oor die wyse waarop die Indiërs in Suid-Afrika na bewering behandel is. Die beleid ten opsigte van swart mense is ook sterk veroordeel aangesien die wêreld na Adolf Hitler se beleid van rassuiwerheid in Duitsland fel gekant was teen alle vorme van rassisme en diskriminasie.
Die nouer inskakeling by die Unie van Namibië (Suidwes-Afrika), wat na die Eerste Wêreldoorlog as mandaat-gebied aan Suid-Afrika toevertrou is, het verdere probleme vir die Malan-regering by die VVO meegebring. Die internasionale en plaaslike kritiek het Malan nie van stryk gebring nie. Op konstitusionele gebied het die Wet op Suid-Afrikaanse Burgerskap van 1949 bepaal dat 'n Britse onderdaan eers na vier in plaas van twee jaar 'n Unieburger kon word en dan ook net na goeddunke van die Minister van Binnelandse Sake.
In dieselfde jaar het Malan op die Statebondskonferensie in Londen 'n belangrike bydrae gelewer tot die pogings om aan 'n Statebondslid die reg te verleen om 'n republikeinse staatsvorm te aanvaar. Appèl na die Britse Geheime Raad is ook afgeskaf. AI hierdie stappe was gemik op die verwesenliking van die ideaal van ’n Suid-Afrikaanse republiek. Die beleid van gelykberegtiging vir albei taalgroepe is jare lank nie toegepas nie, maar onder Malan het dit 'n werklikheid geword. Sy kabinet, almal Afrikaners, was die eerste tweetalige kabinet van die Unie.
Dr. Malan se lang loopbaan as politikus is in die verkiesing van 1953 bekroon toe die NP die VP-opposisie verpletterend verslaan het. Van toe af het die politieke storms om hom geleidelik afgeneem en sy teenstanders – hier te lande en in die buiteland – het sy onbetwiste leierskap in die Suid-Afrikaanse politiek meer geredelik aanvaar.
Uittrede
wysigIn Mei en Junie 1953 het Malan na Londen gereis, waar hy die kroningsplegtigheid van koningin Elizabeth II en die Statebondskonferensie bygewoon het. Daarna het hy ook 'n besoek aan Israel gebring. In November 1953 het Malan as Kaaplandse leier van die NP uitgetree, en op 11 Oktober 1954, op 81-jarige ouderdom, het hy aangekondig dat hy hom op 30 November finaal aan die politiek sou onttrek. Teen die demokratiese gebruik in het hy gepoog om N.C. Havenga as sy opvolger verkies te kry, maar die Nasionale koukus het adv. J.G. Strijdom op 30 November 1954 as nuwe premier aangewys.
Die mislukte poging van Malan om die verkiesing van 'n opvolger te manipuleer, het egter 'n skadu gewerp op partyverhoudinge gedurende die hele ampstermyn van Strijdom. Die laaste jare van sy lewe het Malan by sy huis op Stellenbosch deurgebring. Twee beroerte-aanvalle het verhoed dat hy 'n boek oor sy politieke lewe en strewe – die herstel van die eenheid van die Afrikanerdom – voltooi, maar dit is na sy dood deur vriende gedoen. Hy is op 7 Februarie 1959 oorlede en in die begraafplaas op Stellenbosch begrawe.
Op sy grafsteen verskyn Malan se credo: "Glo in jou God! Glo in jou volk! Glo in jouself!" Dr. Malan was twee maal getroud. Uit sy eerste huwelik in 1926 met Martha van Tonder is twee seuns gebore. Na haar dood in 1930, is hy in 1937 getroud met Maria Anne Sophia Louw van Calvinia, die dogter van W.P. Louw, wat sy setel in 1919 aan Malan aangebied het. Die huwelik was kinderloos, maar in 1948 het hulle 'n Duitse oorlogsweeskind aangeneem.
Sien ook
wysigBronnelys
wysig- Wêreldspektrum, ISBN 0-908409-59-1, volume 18.
| Wikimedia Commons bevat media in verband met Daniel François Malan. |
| Voorafgegaan deur Jan Christian Smuts |
Eerste Minister van Suid-Afrika 1948–1954 |
Opgevolg deur Johannes Gerhardus Strijdom |
| Voorafgegaan deur Patrick Duncan |
Minister van Binnelandse Sake, Onderwys en Openbare Gesondheid 1924–1933 |
Opgevolg deur Jannie Hofmeyr |