Disa
Disa is 'n genus blomplante in die familie Orchidaceae. Dit bestaan uit 185 spesies.[1][2] Die meeste van die spesies is inheems aan tropiese en suidelike Afrika, met nog enkeles in die Arabiese Skiereiland, Madagaskar en Réunion.[3] Disa bracteata het in Wes-Australië genaturaliseerd geraak, waar die plaaslike naam Afrika-onkruid-orgidee is.[4]
| Disa | |
|---|---|
| |
| Disa cardinalis | |
Wetenskaplike klassifikasie 
| |
| Domein: | Eukaryota |
| Koninkryk: | Plantae |
| Klade: | Tracheofiete |
| Klade: | Angiospermae |
| Klade: | Eensaadlobbiges |
| Orde: | Asparagales |
| Familie: | Orchidaceae |
| Subfamilie: | Orchidoideae |
| Tribus: | Diseae |
| Subtribus: | Disinae |
| Genus: | Disa P.J.Bergius, (1767) |
| Spesies | |
|
| |
| Sinonieme | |
| |
Die genus Disa is in 1767 deur P.J Bergius benoem.[5][6] Dit is vernoem na Disa, die heldin van 'n Sweedse legende.[7]
Beskrywing
wysigDie plante groei uit 'n vlesige knolwortel, wat 'n bron is van maltodekstriene wat as suikervervanger gebruik word. Sommige soorte bereik 'n hoogte van 90 cm. Die blomme is alleenstaande of in rasse gesorteer. Die blomblare en die lip is klein. Die blomme bestaan in wese uit die kelkblare. Die blomme wissel van 'n baie ligte kleur tot donkerrooi.
Bestuiwing
wysigDisas vertoon 'n verskeidenheid bestuiwingsindrome. Elke spesie van Disa het gewoonlik 'n enkele bestuiwerspesie en byna elke beskikbare bestuiwerinsek word deur sommige spesies Disa gebruik. Spesies wat by dieselfde bestuiwing aangepas het, het dikwels onafhanklik 'n soortgelyke blommorfologie ontwikkel wat die infrageneriese klassifikasie van Disa verwar totdat kladistiese analise toegepas is op DNS-reekse uit hierdie genus.[8]
Voorbeelde van konvergerende evolusie in Disa-bestuiwing sluit die volgende in:
- blomme wat deur skoenlappers bestuif is, het twee keer ontwikkel, byvoorbeeld die bestuiwing van Disa uniflora deur die Tafelberg Pride Butterfly Aeropetes tulbaghia (Satyrinae)[9]
- blomme met opvallende misleiding, bestuif deur timmermansbye, het twee keer ontwikkel.
- langblommige blomme, bestuif deur langtongvlieë, het vier keer ontwikkel.
- naggeurige blomme, bestuif deur motte, het drie keer ontwikkel.
Filogenie
wysigDie eerste molekulêre filogenie van die genus het vergelyking van kern-ribosomale ITS1-, 5.8S rDNA- en ITS2-reekse behels, en het getoon dat Herschelia en Monadenia binne 'n parafiletiese Disa genestel is.[10]
In Genera Orchidacearum volume 2, stel Disa en Schizodium die substam Disinae van die stam Diseae saam.[11] Nadat die volume in 2001 gepubliseer is, het molekulêre fylogenetiese studies getoon dat Schizodium in Disa geleë is.[12][13] Schizodium bestaan uit slegs ses spesies, almal endemies aan Suid-Afrika.[14]
In 'n klassifikasie van orgideë wat in 2015 gepubliseer is, plaas Chase et alii Schizodium in sinoniem onder Disa. Hulle het ook die substam Disinae gedefinieer as bestaande uit Pachites, Disa en Huttonaea. Hierdie weergawe van Disinae is waarskynlik nie monofileties nie, maar is geskep as 'n klassifikasie om die onnodige benaming van onderwerpe te vermy voordat verdere studies die verwantskappe tussen hierdie drie genera kan opklaar.
Kweking
wysigDie spesie Disa uniflora staan bekend as 'n sier. Dit is 'n skouspelagtige rooi orgidee bekend as "The Pride of Table Mountain". Disa uniflora Bergius gekweekte spesies sluit in Disa aurata, Disa cardinalis, Disa crassicornis, Disa racemosa, Disa sagittalis en Disa tripetaloides .
Basters
wysigDie volgende spesies is gebruik om meer as 400 basters te skep: Disa cardinalis, Disa caulescens, Disa racemosa, Disa tripetaloides, Disa uniflora, Disa aurata en Disa venosa.
- Disa × brendae ( D. caulescens × D. uniflora )
- Disa × maculomarronina ( D. hircicornis × D. versicolor )
- Disa × nuwebergensis ( D. caulescens × D. tripetaloides )
- Disa × paludicola ( D. chrysostachya × D. rhodantha )
Spesies
wysigDaar is tans 185 spesies wat erken word:[15]
- Disa aconitoides Sond.
- Disa aconitoides subsp. aconitoides
- Disa aconitoides subsp. concinna
- Disa aconitoides subsp. goetzeana
- Disa aemula Bolus
- Disa aequiloba Summerh.
- Disa afra Bolus
- Disa albomagentea E.G.H.Oliv. & Liltved
- Disa alinae Szlach.
- Disa alticola H.P.Linder
- Disa amoena H.P.Linder
- Disa andringitrana Schltr.
- Disa aperta N.E.Br.
- Disa arida Vlok
- Disa aristata H.P.Linder
- Disa atricapilla (Harv. ex Lindl.) Bolus
- Disa atrorubens Schltr.
- Disa aurata (Bolus) L.T.Parker & Koop.
- Disa barbata (L.f.) Sw.
- Disa basutorum Schltr.
- Disa baurii Bolus
- Disa begleyi L.Bolus
- Disa bifida (Thunb.) Sw.
- Disa biflora (L.) Druce
- Disa bivalvata (L.f.) T.Durand & Schinz
- Disa bodkinii Bolus
- Disa bolusiana Schltr.
- Disa borbonica Balf.f. & S.Moore
- Disa brachyceras Lindl.
- Disa bracteata Sw.
- Disa × brendae H.P.Linder
- Disa brevicornis (Lindl.) Bolus
- Disa brevipetala H.P.Linder
- Disa buchenaviana Kraenzl.
- Disa cardinalis H.P.Linder
- Disa caulescens Lindl.
- Disa cedarbergensis H.P.Linder
- Disa celata Summerh.
- Disa cephalotes Rchb.f.
- Disa cernua (Thunb.) Sw.
- Disa chimanimaniensis (H.P.Linder) H.P.Linder
- Disa chrysostachya Sw.
- Disa clavicornis H.P.Linder
- Disa cochlearis S.D.Johnson & Liltved
- Disa comosa (Rchb.f.) Schltr.
- Disa conferta Bolus
- Disa cooperi Rchb.f.
- Disa cornuta (L.) Sw.
- Disa crassicornis Lindl.
- Disa cryptantha Summerh.
- Disa cylindrica (Thunb.) Sw.
- Disa danielae Geerinck
- Disa densiflora (Lindl.) Bolus
- Disa dichroa Summerh.
- Disa dracomontana Schelpe ex H.P.Linder
- Disa draconis (L.f.) Sw.
- Disa ecalcarata (G.J.Lewis) H.P.Linder
- Disa elegans Sond. ex Rchb.f.
- Disa eminii Kraenzl.
- Disa engleriana Kraenzl.
- Disa equestris Rchb.f.
- Disa erubescens Rendle
- Disa esterhuyseniae Schelpe ex H.P.Linder
- Disa extinctoria Rchb.f.
- Disa facula P.J.Cribb, C.Herrm. & Sebsebe
- Disa fasciata Lindl.
- Disa ferruginea Sw.
- Disa filicornis (L.f.) Thunb.
- Disa flexuosa (L.) Sw.
- Disa forcipata Schltr.
- Disa forficaria Bolus
- Disa fragrans Schltr.
- Disa galpinii Rolfe
- Disa gladioliflora Burch. ex Lindl.
- Disa glandulosa Burch. ex Lindl.
- Disa graminifolia Ker Gawl. ex Spreng.
- Disa hallackii Rolfe
- Disa harveyana Lindl.
- Disa hians (L.f.) Spreng.
- Disa hircicornis Rchb.f.
- Disa incarnata Lindl.
- Disa inflexa (Lindl.) Mundt ex Bolus
- Disa intermedia H.P.Linder
- Disa introrsa Kurzweil, Liltved & H.P.Linder
- Disa karooica S.D.Johnson & H.P.Linder
- Disa katangensis De Wild.
- Disa klugei McMurtry
- Disa linderiana Bytebier & E.G.H.Oliv.
- Disa lineata Bolus
- Disa lisowskii Szlach.
- Disa longicornu L.f.
- Disa longifolia Lindl.
- Disa longilabris Schltr.
- Disa longipetala (Lindl.) Bolus
- Disa lugens Bolus
- Disa macrostachya (Lindl.) Bolus
- Disa maculata L.f.
- Disa maculomarronina McMurtry
- Disa marlothii Bolus
- Disa micropetala Schltr.
- Disa miniata Summerh.
- Disa minor (Sond.) Rchb.f.
- Disa montana Sond.
- Disa multifida Lindl.
- Disa neglecta Sond.
- Disa nervosa Lindl.
- Disa newdigateae L.Bolus
- Disa nigerica Rolfe
- Disa nivea H.P.Linder
- Disa nubigena H.P.Linder
- Disa × nuwebergensis H.P.Linder
- Disa nyikensis H.P.Linder
- Disa obliqua (Lindl.) Bolus
- Disa obtusa Lindl.
- Disa ocellata Bolus
- Disa ochrostachya Rchb.f.
- Disa oligantha Rchb.f.
- Disa ophrydea (Lindl.) Bolus
- Disa oreophila Bolus
- Disa ornithantha Schltr.
- Disa ovalifolia Sond.
- Disa × paludicola J.Stewart & J.C.Manning
- Disa patula Sond.
- Disa perplexa H.P.Linder
- Disa physodes Sw.
- Disa pillansii L.Bolus
- Disa polygonoides Lindl.
- Disa porrecta Sw.
- Disa praecox (H.P.Linder) H.P.Linder
- Disa procera H.P.Linder
- Disa pulchella Hochst. ex A.Rich.
- Disa pulchra Sond.
- Disa purpurascens Bolus
- Disa pygmaea Bolus
- Disa racemosa L.f.
- Disa remota H.P.Linder
- Disa renziana Szlach.
- Disa reticulata Bolus
- Disa rhodantha Schltr.
- Disa richardiana Lehm. ex Bolus
- Disa robusta N.E.Br.
- Disa roeperocharoides Kraenzl.
- Disa rosea Lindl.
- Disa roseovittata McMurtry & G.McDonald
- Disa rufescens (Thunb.) Sw.
- Disa rungweensis Schltr.
- Disa sabulosa Bolus
- Disa sagittalis (L.f.) Sw.
- Disa salteri G.J.Lewis
- Disa sanguinea Sond.
- Disa sankeyi Rolfe
- Disa satyriopsis Kraenzl.
- Disa saxicola Schltr.
- Disa schizodioides Sond.
- Disa schlechteriana Bolus
- Disa scullyi Bolus
- Disa scutellifera A.Rich.
- Disa similis Summerh.
- Disa spathulata (L.f.) Sw.
- Disa stachyoides Rchb.f.
- Disa staerkeriana McMurtry & Bytebier
- Disa stairsii Kraenzl.
- Disa stricta Sond.
- Disa subtenuicornis H.P.Linder
- Disa telipogonis Rchb.f.
- Disa tenella (L.f.) Sw.
- Disa tenuicornis Bolus
- Disa tenuifolia Sw.
- Disa tenuis Lindl.
- Disa thodei Schltr. ex Kraenzl.
- Disa triloba Lindl.
- Disa tripetaloides (L.f.) N.E.Br.
- Disa tysonii Bolus
- Disa ukingensis Schltr.
- Disa uncinata Bolus
- Disa uniflora P.J.Bergius
- Disa vaginata Harv. ex Lindl.
- Disa vasselotii Bolus ex Schltr.
- Disa venosa Sw.
- Disa venusta Bolus
- Disa verdickii De Wild.
- Disa versicolor Rchb.f.
- Disa vigilans McMurtry & T.J.Edwards
- Disa virginalis H.P.Linder
- Disa × vogelpoelii (H.P.Linder) Bytebier
- Disa walleri Rchb.f.
- Disa walteri Schltr.
- Disa welwitschii Rchb.f.
- Disa woodii Schltr.
- Disa zimbabweensis H.P.Linder
- Disa zombica N.E.Br.
- Disa zuluensis Rolfe
Verwysings
wysig- ↑ Mark W. Chase; Kenneth M. Cameron; John V. Freudenstein; Alec M. Pridgeon; Gerardo A. Salazar; Cássio van den Berg; André Schuiteman (2015). "An updated classification of Orchidaceae". Botanical Journal of the Linnean Society. 177 (2): 151–174. doi:10.1111/boj.12234.
- ↑ Kew World Checklist of Selected Plant Families
- ↑ Hans Peter Linder and Hubert Kurzweil. 1999. Orchids of Southern Africa. 504 pages. A. A. Balkema. ISBN 978-90-5410-445-2.
- ↑ Weeds Australia, Weed Identification, African weed-orchid, Disa bracteata. Geargiveer 17 Mei 2014 op Wayback Machine
- ↑ "Disa Query Results". International Plant Names Index.
- ↑ Peter Jonas Bergius. 1767. Descriptiones Plantarum ex Capite Bonae Spei: 348. (See External links below).
- ↑ Umberto Quattrocchi. 2000. CRC World Dictionary of Plant Names volume II. CRC Press: Boca Raton; New York; Washington,DC;, USA. London, UK. ISBN 978-0-8493-2676-9 (vol. II). (see External links below).
- ↑ Waterman, Richard J.; Pauw, Anton; Barraclough, Timothy G.; Savolainen, Vincent (2009). "Pollinators underestimated: A molecular phylogeny reveals widespread floral convergence in oil-secreting orchids (sub-tribe Coryciinae) of the Cape of South Africa". Molecular Phylogenetics and Evolution. 51 (1): 100–110. doi:10.1016/j.ympev.2008.05.020.
- ↑ Johnson, S.D.; Linder, H.P.; Steiner, K.E. (1998). "Phylogeny and radiation of pollination systems in Disa (Orchidaceae)". American Journal of Botany. 85 (3): 402–411. doi:10.2307/2446333.[dooie skakel]
- ↑ Douzery, Emmanuel J. P.; Pridgeon, Alec M.; Kores, Paul; Linder, H. P.; Kurzweil, Hubert; Chase, Mark W. (1 Junie 1999). "Molecular phylogenetics of Diseae (Orchidaceae): a contribution from nuclear ribosomal ITS sequences". American Journal of Botany (in Engels). 86 (6): 887–899. doi:10.2307/2656709. ISSN 0002-9122. PMID 10371730.
- ↑ Alec M. Pridgeon, Phillip J. Cribb, Mark W. Chase, and Finn N. Rasmussen. 1999-2014. Genera Orchidacearum Oxford University Press. ISBN 978-0-19-850513-6 (volume 1), ISBN 978-0-19-850710-9 (volume 2), ISBN 978-0-19-850711-6 (volume 3), ISBN 978-0-19-850712-3 (volume 4), ISBN 978-0-19-850713-0 (volume 5), ISBN 978-0-19-964651-7 (volume 6).
- ↑ Bytebier, Benny; Bellstedt, Dirk U.; Linder, Hans Peter (2007). "A molecular phylogeny for the large African orchid genus Disa". Molecular Phylogenetics and Evolution. 43 (1): 75–90. doi:10.1016/j.ympev.2006.08.014.
- ↑ Benny Bytebier; Dirk U. Bellstedt; Hans Peter Linder (2008). "A New Phylogeny-Based Sectional Classification for the Large African Orchid Genus Disa". Taxon. 57 (4): 1233–1251. JSTOR 27756776..
- ↑ Linder Hans Peter (1981). "Taxonomic studies on the Disinae: 2. A revision of the genus Schizodium Lindl". Journal of South African Botany. 47: 339–371.
- ↑ http://plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:325749-2