Geskiedenis van die Kaapkolonie vanaf 1806 tot 1870

Die Geskiedenis van die Kaapkolonie reeks

Nederlandse Kaapkolonie Kaapkolonie

Voor 1806 Vanaf 1806 tot 1870 Vanaf 1870 tot 1899 Vanaf 1899 tot 1910

Ná die oorlog weer uitgebreek het, word 'n Britse mag weereens gestuur na die Kaap. Na die Slag van Blaauwberg, wat naby Kaapstad op 8 Januarie 1806 geveg is, is Britse heerskappy in Suid-Afrika gevestig. Die Nederlandse vesting om die Kasteel en die res van die kolonie is aan die Britte onder Sir David Baird oorgegee. In 1814 word die kolonie permanent afgestaan deur Nederland aan die Britse kroon. Teen daardie tyd het die kolonie gestrek tot teen die berge voor die groot sentrale plato, toe genoem "Boesmansland", en het 'n oppervlak van sowat 194 000 vierkante kilometers en 'n bevolking van sowat 60 000 gehad, waarvan 27 000 blank, 17 000 vrye Khoikhoi, en die res slawe was. Hierdie slawe was meestal ingevoerde swart mense, Indiërs en Maleiers.

Kaart van die Kaapkolonie in 1809.

Die Eerste en Tweede Grensoorloë

Die eerste van vele oorloë met die Xhosas was reeds geveg teen die tyd wat die Kaapkolonie aan die Verenigde Koninkryk afgestaan is. Die Xhosas wat die koloniale grens oorgesteek het, is verjaag uit die distrik tussen die Sondagsrivier en die Groot-Visrivier, bekend as die Zuurveld, en wat 'n tipe neutrale gebied geword het. Vir 'n geruime tyd voor 1811 het die Xhosas reeds besit van die Zuurveld ingeneem en koloniste aangeval; in 'n poging om hulle uit te dryf het kolonel John Graham die area met 'n gemengde-ras leër ingeval in Desember 1811, en uiteindelik is die Xhosas tot verby die Visrivier gedryf. Op die ligging van Graham se hoofkwartier het 'n dorp met sy naam verrys, Graham's Town, wat later die stad Grahamstad (tans Makhanda) geword het.

Verdere opstand van die Xhosas het in 1817 gevolg, direk as gevolg van 'n poging deur die koloniale owerhede om terugbetaling te eis vir gesteelde vee. Op 22 April 1817, onder leiding van die profeet-stamhoof Makana, het hulle Grahamstad aangeval, toe deur 'n handvol blanke troepe beset; hulp het betyds aangekom en die vyand is teruggedryf. Daar is toe ooreengekom dat die land tussen die Vis- en Keiskammariviere neutrale gebied sou wees.

Die Britse Setlaars van 1820

Die oorlog van 1817 – 1819 het gelei tot die eerste golf Britse immigrante van 'n merkbale hoeveelheid, 'n gebeurtenis wat verreikende gevolge sou hê. Die goewerneur, Lord Charles Somerset, wie se verdragsooreenkomste met die Xhosahoofde nie onderhou kon word nie, het gesmag om 'n skeiding op te rig teen die Xhosas deur blanke koloniste in die grensgebied te vestig. In 1820, op aanbeveling van Lord Somerset, stem die parlement in om £50 000 te spandeer om emigrasie na die Kaap te bemark, waarna 4000 Britte - die sogenaamde 1820-Setlaars - oortuig is om te trek. Hierdie immigrante het die Albanie-nedersetting gestig (later Port Elizabeth) en Grahamstad hulle hoofkwartier gemaak. Alhoewel dit eerstens bedoel was, deur Lord Somerset, as veiligheidsmaatreël van die grens en, deur die Britse regering, as 'n manier om werk vir 'n paar duisend werklose Britte te bied, het hierdie immigrasieskema se implikasies veel wyer gestrek as wat hulle bedoel het: Die nuwe setlaars, wat afkomstig was vanuit alle dele van die Britse Eilande en vanuit elke vlak van die samelewing, tesame met hul nageslag, het steeds hul lojaliteit aan Brittanje behou. Met die verloop van tyd het hulle 'n teenvoeter teen die Nederlandse koloniste gevorm.

Die aankoms van hierdie immigrante het ook die Kaap aan die Engelse taal blootgestel. Engelse taalwette is vir die eerste keer in 1825 afgekondig, en in 1827 is die gebruik daarvan uitgebrei na geregtelike handelinge. Maar Nederlands was nooit onttroon nie, en die koloniste het grootliks tweetalig geword.

Nederlandse teenkanting teen Britse Regering

Alhoewel die kolonie vooruitstrewend was, was baie Nederlandse boere ongelukkig met Britse regering, net soos hulle was met díé van die VOC, alhoewel hul griewe nie dieselfde was nie. In 1792 is Morawiese sendings vir die Khoikhoi se voordeel gestig, en in 1799 het die Londense Sendinggenootskap begin om beide die Khoikhoi en Xhosas te bekeer. Die oplos van Khoikhoi-griewe deur die sendelinge het baie ongelukkigheid onder die meerderheid van die koloniste veroorsaak, wie se konserwatiewe uitkyke tydelik geseëvier het omdat daar in 1812 'n wet afgekondig was wat magistrate die mag gee om Khoikhoikinders as ambagsleerlinge te bind onder omstandighede wat min verskil het van slawerny. Intussen het die beweging vir die afskaffing van slawerny baie gegroei in ondersteuning in Engeland, en die sendelinge het ellelange appèl aangeteken van die koloniste na Brittanje.

'n Opslag van 1815 tot 1816 het baie bygedra tot die permanente vyandigheid van Nederlandse grensbewoners teenoor die Britte: 'n Boer genaamd Bezuidenhout het geweier om 'n dagvaarding na te kom wat teen hom uitgereik is ná 'n klagte van 'n Khoikhoi ontvang is. Hy het op die inhegtenisnemingsparty geskiet, en is gedood in die terugvuur. Dit het 'n klein rebellie veroorsaak, en in die onderdrukking daarvan is vyf ringleiers in die publiek gehang by Slagtersnek, waar hulle oorspronklik saamgesweer het om "die Engelse tiranne" uit te dryf. Die teensin wat die teregstelling teweëgebring het was nóg meer verdiep deur die omstandighede van die dag: die stellasie waarop die rebelle tegelyk gehang is het gebreek onder hul gesamentlike gewig, en die mans is een-vir-een daarna gehang. 'n Wet in 1827 afgekondig het die ou Nederlandse "landroost" en "heemraden"-howe verbied, en eerder inwonende magistrate aangestel. Die wet het verder bepaal dat alle geregtelike handelinge van toe af in Engels gevoer moet word. 'n Verdere wet in 1828 het gelyke regte aan die Khoikhoi en ander vry kleurlinge as díé van blankes gegee, as gevolg van die versoeke van die sendelinge. Nóg 'n wet in 1830 het swaar boetes opgelê vir die harde behandeling van slawe, en die vrystelling van slawe was uiteindelik in 1834 afgekondig. Elkeen van hierdie wette het verdere vyandigheid van die boere teenoor die regering gebring. Meer nog het die onvoldoende vergoeding wat aan slawe-eienaars gebied was en die wantroue wat deur die betalingsmetode geskep is baie afkeer veroorsaak, en in 1835 het die neiging van boere wat wegtrek na onbekende dele van die land om van 'n gehate regering te ontsnap weer begin. Emigrasie verby die koloniale grense was eintlik deurlopend vir 150 jaar gewees, maar het nou groot mates begin aanneem.

Die Derde Grensoorlog

Verdere probleme het op die oosgrens tussen die regering en die Xhosas ontstaan. Die regering in die Kaap se beleid oor die aangeleentheid is aanvanklik gekenmerk deur heelwat sloerdery. Op 11 Desember 1834, het 'n kommando 'n hoofman met 'n hoë rang doodgemaak wat die Xhosas ontstoke gemaak het: 'n leër van 10 000 manskappe gelei deur Macomo, 'n broer van die hoofman wat doodgemaak is, het oor die grens gestroom, plaashuise geplunder en aan die brand gesteek en die wat weerstand gebied het doodgemaak. Onder die slagoffers wat die ergste lyding ondergaan het was 'n kolonie bevryde Khoikhoi wat in 1829 deur die Britse owerheid in die Katriviervallei gevestig is. Hoewel daar nie baie soldate in die kolonie beskikbaar was nie, het die goewerneur sir Benjamin D'Urban vinnig opgetree en alle beskikbare magte onder kolonel sir Harry Smith saamgesnoer. Die het Grahamstad op 6 Januarie 1835 bereik, ses dae na nuus van die opstand Kaapstad bereik het. Die Britte het vir nege maande lank teen die Xhosas geveg tot vyandighede op 17 September 1838 beëindig is met die ondertekening van 'n nuwe vredesverdrag in terme waarvan al die grond tot by die Groot-Keirivier as Brits erken is en die inwoners as Britse onderdane verklaar is. Die regeringsetel is gekies en King William's Town gedoop.

Die Groot Trek

Die Britse regering het nie die aksies van d'Urban goedgekeur nie en die Britse Sekretaris vir die Kolonies, Lord Charles Glenelg, het in 'n brief aan sy Koning verklaar dat "the great evil of the Cape Colony consists in its magnitude" en daarop aangedring dat die grens teruggeskuif word na die Visrivier. Hy het d'Urban ook in 1837 uit sy pos geskop. Lord Glenelg se veslag van 26 Desember het gemeen dat die Xhosas meer as genoeg gronde gehad het om oorlog te voer en dat hulle wou wraak neem vir 'n reeks grondoortredings. Die houding teenoor die Xhosas was een van vele redes wat die Trekboere aangevoer het vir hul verlating van die Kaapkolonie. Die Groot Trek het van 1836 tot 1840 geduur. Die trekkers, wat omtrent 7 000 getel het, het gemeenskappe met 'n republikeinse regeringsvorm anderkant die Oranje en Vaalriviere en in Natal gestig. Van toe af was die Kaapkolonie nie meer die enigste Europese gemeenskap in Suid-Afrika nie – dit het egter vir baie jare die vernaamste gebly.

Aansienlike probleme het aan beide kante van die Oranjerivier ontstaan met die trek van die Voortrekkers uit die Kaapkolonie. Die trekkers, Basoetoes en ander inheemse stamme het 'n magstryd gevoer teen die Griekwas, terwyl die Kaapse regering gepoog het om die regte van die inheemse bevolking te beskerm. Op die advies van sendelinge wat heelwat invloed gehad het op almal behalwe die Nederlandssprekende bevolking is 'n aantal inheemse state erken en deur die Kaapse regering gesubsidieer met die oogmerk om vrede aan die noordelike grens te bewerkstellig. Die eerste van die "Verdragstate" wat erken is was Griekwaland-Wes van die Griekwas. Ander state is tussen 1843 en 1844 erken. Hoewel die noordelike grens meer stabiel geraak het, het probleme aan die Oos-grens voortgeduur en die regering was nie in staat (of soms onwillig) om boere teen die Xhosas te beskerm.

Die Kaapkolonie het egter goed vooruitgegaan elders. Die verandering van slawearbeid na vrye arbeid het voordelig geblyk vir die boere in die westelike dele van die kolonie. 'n Doeltreffende onderwysstelsel, wat ingestel is deur Sir John Herschel, 'n sterrekundige wat in die Kaapkolonie gewoon het van 1834 tot 1838, is aangeneem. Padrade is gestig en hulle het uitgeblink in die bou van nuwe paaie. 'n Nuwe stabiele nywerheid, skaapskeer, is bygevoeg tot die oorspronklike stel koringverbouing, teel van beeste en wynmakery. Teen 1846 het wol die kolonie se waardevolste uitvoerproduk geword. 'n Wetgewende Raad is in 1835 gevestig waarmee koloniste seggenskap in die regering bekom het.

Die Oorlog van die Byl

Nog 'n oorlog met die Xhosas, bekend as die Oorlog van die Byl, het in 1846 uitgebreek toe 'n Khoikhoi begeleier wat aan 'n Xhosa verdagte geboei is vermoor is terwyl die man na Grahamstad vervoer is om verhoor te word vir die steel van 'n byl. 'n Groep Xhosas het die begeleier aangeval en dood gemaak. Nadat die opgee van die moordenaar geweier is, is oorlog in Maart 1846 verklaar. Die Ngqikas, ondersteun deur die Tambukies, was die hoofstam betrokke in die oorlog. Die Xhosas is op 7 Junie 1846 deur Lord Somerset op die Gwangu, 'n paar myl van Fort Peddie verslaan. Die oorlog het egter aangehou totdat Sandile, die hoofman van die Ngqika, oorgegee het. Ander hoofmanne het geleidelik die voorbeeld gevolg en teen die begin van 1848 is die Xhosas na een-en-twintig maande van gevegte onder bedwang gebring.

Uitbreiding van Britse Soewereiniteit

Sir Harry Smith

In Desember 1847, of wat die laaste maand van die Oorlog van die Byl sou wees, het sir Harry Smith Kaapstad per boot bereik om die nuwe goewerneur van die kolonie te word. Hy het Glenelg se beleid kort na sy aankoms aangepas. 'n Verklaring wat hy op 17 Desember 1847 uitgevaardig het, het die grens van die kolonie noordwaarts tot by die Oranjerivier en ooswaarts tot by die Keiskammarivier uitgebrei. By 'n vergadering met die Xhosa hoofmanne op 23 Desember 1847 het Sir Harry die anneksasie van die grond tussen die Keiskamma en die Groot-Keirivier tot die Britse kroon aangekondig en sodoende die gebied waarvan Lord Glenelg afstand gedoen is herabsorbeer. Die gebied is egter nie in die Kaapkolonie opgeneem nie, maar in stede daarvan 'n kroonbesitting onder die naam Brits-Kaffrarië gemaak. Vir 'n ruk het die Xhosas die nuwe regering in Brits Kaffrarië aanvaar aangesien hulle grootliks uitgelos is aangesien die goewerneur ander ernstige sake gehad het waarna hy moes omsien insluitend die daarstel van Britse outoriteit oor die Boere anderkant die Oranjerivier, en die daarstel van vriendskaplike betrekkinge met die Transvaalse Boere.

Die Strafkolonieoproer en die Toestaan van 'n Grondwet

'n Krisies het in die kolonie ontstaan oor 'n voorstel om die Kaapkolonie in 'n strafkolonie te omskep.. 'n Omsendbrief wat in 1848 deur die derde Graaf Grey, toe koloniale sekretaris, is aan die goewerneur van die Kaap en aan ander koloniale goewerneurs gestuur waarin hulle gevra is om te bepaal wat die koloniste se houding jeens die ontvangs van 'n sekere klas gevangenes sou wees. Die Graaf was van plan om Ierse kleinboere wat tot misdaad gedryf is deur die hongersnood van 1845 na Suid-Afrika te stuur. As gevolg van 'n misverstand is 'n skip genaamd die Neptune na die Kaap gestuur voor die koloniste se mening ingewin is. Die skip het 289 gevangenes aan boord gehad waaronder die beroemde Ierse rebel John Mitchel, en sy kolegas. Toe nuus dat die vaartuig op pad was die Kaap bereik het, het die inwoners geweldig ontsteld geraak en 'n anti-gevangene vereniging gestig wat hulle daartoe verbind het om alle interaksie van enige vorm met enige iemand wat op enige wyse geassosieer was met die land, verskaffing of in diensneming van gevangenes. Sir Harry Smith, gekonfronteer met geweldadige openbare oproer, het ingestem om nie toe te laat dat die gevangenes land nie toe die Neptune op 19 September 1849 in Simonsbaai aankom nie, maar hulle aan boord die skip te hou totdat hy bevele ontvang het om hulle elders te stuur. Toe die Britse regering bewus raak van die toedrag van sake is bevele gestuur waarvolgens die Neptune na Tasmanië moes seil. Dit het dan ook na vyf maande in Simonsbaai na Tasmanië vertrek. Die oproer het nie oorgewaai sonder verdere verrigtinge nie aangesien dit gelei het tot nog 'n beweging wat dit ten doel gestaan het om 'n vrye, verteenwoordigende regering vir die kolonie te verwerf. Die Britse regering het die toegewing, wat te vore deur Lord Grey belowe is, toegestaan en 'n grondwet met byna ongekende liberaliteit is in 1854 daar gestel.

Die Agtste Grensoorlog van 1850–1853

Die anti-gevangene beweging het skaars tot 'n einde gekom toe die kolonie weer in 'n oorlog betrokke was. Die Xhosas het erg gegrief gevoel oor hulle verlies aan onafhanklikheid en het die hele tyd na die vorige oorlog in die geheim voorberei vir 'n nuwe stryd. Sir Harry Smith, nadat hy ingelig is oor die al hoe dreigender houding van die inheemse bevolking, het na die grens vertrek en Sandili en die ander hoofmanne na 'n vergadering ontbied. Sandili het geweier om gehoor te gee, waarna die goewerneur by 'n byeenkoms van ander hoofmanne in Oktober 1850 verklaar het dat hy van sy hoofmanskap onthef is en 'n Engelse magistraat genaamd Mr Brownlee as tydelike hoof van die Ngqika stam aangestel. Oënskynlik was die goewerneur onder die indruk dat hy oorlog kon vermy an dat Sandili sonder gewapende weerstand gearresteer sou kon word. Kolonel George Mackinnon, wat met 'n klein leër gestuur is om die hoofman te vang, is op 24 Desember 1850 in 'n nou kloof deur 'n groot aantal Xhosas aangeval en is genoodsaak om terug te val nadat hulle 'n paar manne verloor het. Die klein veldslag het 'n algemene opstand onder die Ngqikastam veroorsaak. Setlaars in militêre dorpies wat langs die grens gevestig was, is in verrassingsaanvalle betrap nadat hulle byeen gekom het om Kersfees te vier. Baie is doodgemaak en hulle huise aan die brand gesteek.

Verdere terugslae het kort op mekaar gevolg. Die meerderheid van die Xhosa polisie het gedros, baie met hulle wapens. Aangespoor deur hulle aanvanklike sukses het die Xhosas Fort Cox, waar die goewerneur met 'n klein aantal soldate gestasioneer was, omring en met hewige mag aangeval. Meer as een onsuksesvolle poging is aangewend om Sir Harry dood te maak en hy het 'n manier nodig gehad om te ontsnap. Dit het hy gedoen deur saam met Kolonel Mackinnon voor 150 berede skutters uit die fort te galop en na King William’s Town deur swaar vyandige vuur te ry — 'n afstand van 12 myl (19 km).

Intussen het 'n nuwe vyand te voorskyn gekom. Sowat 900 van die Katrivier Khoikhoi, wat in vorige oorloë besliste bondgenote van die Britte was, het by hulle voormalige vyande, die Xhosas, aangesluit. Hulle deelname was nie sonder regverdiging nie. Hulle het gekla dat hoewel hulle in vorige oorloë as soldate gedien het — die Kaapse Berede Skutters (Engelse: Cape Mounted Rifles) het meestal uit Khoikhois bestaan — hulle nie dieselfde behandeling ontvang het as ander wat deelgeneem het aan die verdediging van die kolonie nie, dat hulle nie vergoeding ontvang het vir verliese wat hulle gelei het nie en dat hulle gevoel het dat hulle op verskeie maniere te na gekom het. 'n Geheime alliansie is met die Xhosas gevorm om wapens op te neem om die Europeërs uit te dryf en 'n Khoikhoi republiek te vestig. Binne twee weke na die aanval op Kolonel Mackinnon was die Katrivier Khoikhoi ook slaggereed. Hulle opstand is gevolg deur die Khoikhoi by ander sendingstasies; sommige van die Khoikhoi van die Kaapse Berede Skutters het hulle voorbeeld gevolg, insluitend sommige van dieselfde mans wat die goewerneur met sy ontsnapping uit Fort Cox bygestaan het. Baie Khoikhoi het egter lojaal gebly en die Fingo het op soortgelyke wyse die Britte se kant gekies.

Na die verwarring wat die verrassingsaanval veroorsaak het bedaar het, het Sir Harry Smith en sy mag daarin geslaag om die oorhand oor die Xhosas te kry. 'n Stormjag is op die Amatolaberge uitgevoer waar Sarhili, die hoofman met die hoogste rang, wat die Ngqika die hele tyd in die geheim ondersteun het, swaar gestraf is. In April 1852 is Sir Harry Smith deur graaf Grey teruggeroep. Die graaf het hom, volgens hertog Wellington onregverdiglik, beskuldig van 'n gebrek aan energie en oordeel in die voer van die oorlog en is hy vervang deur Luitenant-Generaal Cathcart. Sarhili is weer aangeval en tot onderwerping gedwing. Die Xhosas is finaal uit die Amatolas gedryf en klein forte is opgerig om hul herbesetting daarvan te verhoed.

Die Britse aanvoerder is gekniehalter deur onvoldoende toerusting, en die strafste grensoorloë is eers in Maart 1853 gestaak na verliese van honderde Britse soldate. Kort daarna is Brits-Kaffrarië 'n kroonkolonie gemaak. Die Khoikhoi nedersetting by die Katrivier het gebly, maar die Khoikhoi se mag in die kolonie is verpletter.

Die Groot amaXhosa Hongersnood

Die Xhosa stamme het na die oorlog min probleme aan die kolonie verskaf. Dit was tot 'n groot mate te wyte aan 'n buitengewone dwaling wat in 1856 onder die Xhosas ontstaan het en in 1857 tot die dood van sowat 50 000 mense gelei het in wat bekend staan as die Nasionale Selfmoord van Xhosas. Die voorval is een van die merkwaardigste voorbeelde van misplaaste geloof wat in die geskiedenis opgeneem is. Die Xhosas het inderwaarheid nie hulle nederlaag in 1853 as beslissend beskou nie en het beplan om hulle stryd met die Europeërs te hervat.

In 1854 het 'n siekte onder die Xhosas se beeste versprei. Daar is geglo dat die siekte van beeste wat aan die Setlaars behoort het afkomstig was. Dit het wydverspreide beesvrektes tot gevolg gehad en die Xhosas het geglo dat die vrektes deur ubuthi, of toordoktery veroorsaak is. In Mei 1856 het 'n meisie genaamd Nongquase water by 'n poel naby die monding van die Gxarharivier gaan haal. Toe sy terugkom het sy aan haar oom Mhlakaza vertel dat sy drie geeste by die poele ontmoet het en dat hulle haar aangesê het dat alle beeste geslag moes word en hulle karkasse vernietig moes word. Die dag na die vernietiging van die beeste sou die dooie Xhosas opstaan en help om die witmense uit te dryf. Die voorouers sou beeste met hulle saam bring om die wat doodgemaak is te vervang. Mhlakaza het die profesie geglo en dit aan die hoofman Sarhili herhaal.

Sarhili het beveel dat die instruksies van die geeste gehoorsaam moes word. Aanvanklik is die Xhosas beveel om hulle vet beeste te vernietig. Nongqawuse, wat by die rivier gestaan het waar die geeste vir die eerste keer aan haar verskyn het, het onaardse geluide gehoor wat deur haar vader geïnterpreteer is as bevele om meer en meer beeste te slag. Uiteindelike het die geeste beveel dat daar nie 'n enkele dier van enige van die kudde moes oorbly nie en dat elke korreltjie koring vernietig moes word. As dit op 'n gegewe datum gedoen sou word sou tallose beeste, baie mooier as die wat vernietig is, uit die aarde verskyn en ryp koringlande reg vir die oes oombliklik verskyn. Die gestorwenes sou uit die dood oprys en probleme en siekte sou verdwyn en jeug en skoonheid sou deur almal bekom word. Ongelowiges en die gehate witmense sou op die dag vergaan.

Die bevolking het die boodskap gehoor en dit gehoorsaam. Baie mense glo dat Sarhili die aanstigter van die profesieë was. Van die belangrikste hoofmanne het geglo dat hulle eenvoudig opgetree ter voorbereiding van 'n laaste stryd met die Europeërs en dat die plan was om die hele Xhosa nasie, gewapen en uitgehonger, op die kolonie los te laat. Geloof in die profesie is versterk deur die dood van Luitenant-Generaal Cathcart in die Krimoorlog in 1854. Sy dood is gesien as 'n gevolg van die ingryping van die voorouers was.

Daar was ook mense wat nie die voorspellings geglo het nie en ook nie na sukses in oorlog gestrewe het nie, maar hulle laaste krummeltjie kos vernietig het in gehoorsaamheid aan hulle hoofman. Of in onwrikbare geloof of in gehoorsaamheid het ontsettend baie mense volgens die geeste se instruksie opgetree. Groot krale is vir die beloofde beeste voorberei, en reuse velsakke vir die melk wat binnekort meer oorvloedig as water sou wees. Die dag het aangebreek waarop, volgens die profesieë, die aardse paradys sou begin, maar teen sonsondergang het die wonderwerk nie waar geword nie.

Blykbaar het koloniste gedoen wat hulle kon om lewens te red, maar duisende mense het steeds omgekom. Die meisie Nongqawuse was onder die oorlewendes, maar haar pa het in die voorval gesterf. Die ontvolkte gebied is agterna deur Europese setlaars beset insluitend Duitsers wat in die Britse weermag gedien het in die Krimoorlog sowel as 2000 immigrante uit Noord-Duitsland.