Maleisië

Maleisië (Maleis: Malaysia, [məlejsiə]; Engels: Malaysia, [məˈleɪzɪə, -ʒə], ) is 'n federale grondwetlike monargie in Suidoos-Asië net noord van die ewenaar. Dié land bestaan uit twee afsonderlike dele, geskei deur die Suid-Chinese See: Wes-Maleisië of Malakka, in die noorde begrens deur Thailand en in die suide deur Singapoer; en Oos-Maleisië, die noordelike deel van die eiland Kalimantan (eertyds Borneo), in die suide begrens deur Indonesië en in die noorde deur Broenei. Daarbenewens deel Maleisië 'n maritieme grens met Viëtnam in die Suid-Chinese See en Filippyne in die Sulusee. Van die ander seë sluit in die Andamanse See en die Golf van Bengale in die noordweste en die Celebessee in die noordooste. Die westelike deel beslaan sowat 40% van die oppervlakte van Maleisië, maar hier woon 85% van die algehele bevolking. Die hoofstad en grootste stad is Kuala Lumpur, terwyl Putrajaya die regeringsetel is.

Maleisië
Malaysia (Engels en Maleis)

Vlag Wapen
Nasionale leuse: Bersekutu Bertambah Mutu (Maleis vir: "Eenheid is krag")
Volkslied: Negaraku (Maleis vir: "My land")
Hoofstad	Kuala Lumpur 3°8′N 101°41′O Putrajaya (administratief) 2°56′N 101°42′O
Grootste stad	Kuala Lumpur 3°8′N 101°41′O
Amptelike tale	Maleis (nasionale taal) Engels (tweede taal)
Regering • Monarg • Eerste minister	Federale parlementêre grondwetlike monargie Ibrahim Iskandar Anwar Ibrahim
Onafhanklikheid • Huidige grondwet • Federasie Malaya • Sarawak • Selfregering van Noord-Borneo • Federasie Malaya, Noord-Borneo, Sarawak en Singapoer • Wegbreek van Singapoer	van die Verenigde Koninkryk 27 Augustus 1957 31 Augustus 1957 22 Julie 1963 31 Augustus 1963 16 September 1963 9 Augustus 1965
Oppervlakte  - Totaal    - Water (%)	330 803 km2  (67ste) 127 724 myl2 0,3
Bevolking  - 2023-skatting  - 2020-sensus  - Digtheid	33 200 000 (43ste) 32 447 385 101 / km2 (116de) 261,6 / myl2
BBP (KKP)  - Totaal  - Per capita	2024-skatting $1,307 miljard (31ste) $39 069 (55ste)
BBP (nominaal)  - Totaal  - Per capita	2024-skatting $465,541 miljard (36ste) $13 913 (67ste)
MOI (2021)	0,803 (62ste)  –  baie hoog
Gini (2018)	41,2(36ste) –  medium
Geldeenheid	Ringgit (RM) (MYR)
Tydsone  - Somertyd	MST (UTC+8) nie toegepas nie (UTC+8)
Internet-TLD	.my, مليسيا.
Skakelkode	+60

Nasa-Satellietbeeld van Suidoos-Asië met Maleisië in die middel

Kaart van Maleisië

"Malaysia" as benaming vir die hele Maleise argipel op 'n kaart van 'n Amerikaanse atlas uit 1914

Die naam "Maleisië" is afgelei van die woord "Malay" en die Latyn-Griekse agtervoegsel "-sia"/-σία. Maleisië het in die 18de eeu 'n Britse kolonie geword nadat die "Straits Settlements" Britse protektorate geword het. Die Peninsulêre Maleisië is in 1946 as die Maleise Unie verenig. Malaya is in 1948 as die Federasie Malaya herstruktureer en het op 31 Augustus 1957 sy onafhanklikheid van die Verenigde Koninkryk verkry. Malaya verenig op 16 September 1963 met Noord-Borneo, Sarawak en Singapoer om Maleisië te vorm. In 1965 is Singapoer uit die federasie geskors. Maleisië is 'n federale parlementêre grondwetlike monargie binne die Britse Statebond met 'n eie monarg (Yang di-Pertuan Agong) as staatshoof. Maleisië is een van slegs vyf lande binne die Britse Statebond met 'n inheemse monarg op die troon (die ander vier is Broenei, Eswatini, Lesotho en Tonga).

Maleisië beslaan 'n oppervlakte van 330 803 km² en het 'n bevolking van sowat 32,7 miljoen in 2020 gehad. Maleisië is 'n lidland van die Britse Statebond met 'n gekose monarg as staatshoof. Maleisië word as 'n opkomende mark beskou en is 'n lidland van die ASEAN, die Beweging van Onverbonde Lande en die Organisasie van Islamitiese Samewerking. Die bekende Petronas-torings in Kuala Lumpur was tussen 1998 en 2004 die hoogste gebou ter wêreld. Die Sepang Internasionale Renbaan het vanaf 1999 tot 2017 die Maleisiese Grand Prix in Formule Een gehuisves. Malaysia Airlines is die nasionale vlagdraerlugredery met sy spilpunt op Kuala Lumpur Internasionale Lughawe; weens die verlies van twee vlugte binne een jaar (Malaysia Airlines-vlug 17 en Malaysia Airlines-vlug 370) was dié lugredery wêreldwyd in die nuus.

Demografie

Die persentasie van die Maleisiese bevolking volgens etniese groepe gebaseer op die 2010-sensus

Die persentasie van die Maleisiese bevolking volgens godsdienstige groepe gebaseer op die 2010-sensus

Maleisiese Chinese in Perak

Maleisiese Indiërs in Selangor

Verspreiding van taalfamilies in Maleisië:

   Maleis

   Borneaans

   Asliaans

   Land-Dayak

   Sama-Bajaw

   Filippyns

   Kreools

   Gebiede met verskeie tale

Maleisië is 'n etnies gemengde land met etniese groepe soos Hakka, Han-Chinese, Javane, Maleiers en Tamils. Van die tale wat in Maleisië gebesig word sluit in Atjehs, Chinees, Hakka, Kantonees, Madoerees, Maleis, Mandaryns, Min en Minangkabau.

Bevolking

In die vroeë tagtigerjare was daar na raming meer as 13 miljoen mense in Maleisië woonagtig, van wie daar byna 900 000 in Sabah gewoon het en meer as een miljoen in Sarawak. Maleisië is ’n ylbevolkte land: die gemiddelde bevolkingsdigtheid beloop ietwat meer as 92 per km², hoewel die bevolkingsdigtheid in sommige streke veel hoër is.

Die bevolking neem jaarliks na raming met ongeveer 3% toe vanweë 'n baie hoë geboortesyfer en 'n sterftesyfer wat in die laaste jare baie gedaal het. Meer as 30% van die bevolking van Wes-Maleisië woon in stede (plekke met meer as 10 000 inwoners). Belangrike stede in Wes-Maleisië is Kuala Lumpur, Penang (Georgetown), Ipoh en Johore Baru.

Sabah (hoofstad Kota Kinabalu) en Sarawak (hoofstad Kuching) is albei sowel ylbevolk as min verstedelik. Migrasie het veral ’n groot rol in die verlede gespeel. Vandag is daar ’n geringe binnelandse migrasie na Oos-Maleisië, waar ook Filippyne en Indonesiërs werksaam is. Maleisië is ’n veelvolkige samelewing waarin drie groot en 'n aantal klein bevolkingsgroepe onderskei word.

Die grootste groep word gevorm deur die Maleiers, wat ongeveer 47% van die bevolking uitmaak en in 'n aantal deelstate, veral aan die ooskus van die Maleise Skiereiland, 'n groot meerderheid vorm. Die Maleise bevolkingsgroep is as etniese groep die draer van die nasionale kultuur en van hul taal, Bahasa Malaysia ('n gemoderniseerde weergawe van Maleis).

Hul godsdiens, Islam, is die staatsgodsdiens. Islam is eintlik die belangrikste faktor waardeur onderskeid tussen Maleiers en nie-Maleiers gemaak kan word. In die nasionalistiese beweging en ook op alle bestuursvlakke neem Maleiers die belangrikste posisies in. Op ekonomiese gebied bestaan daar egter ’n groot agterstand ten opsigte van die Chinese bevolkingsgroep.

Die Maleiers is hoofsaaklik werksaam in die klein landbousektor en woon meestal op die platteland. Vanweë die regering se pogings om die Maleise agterstand te verklein, het ’n stedelike Maleise elite ontstaan. Chinese vorm die tweede grootste bevolkingsgroep van die land (ongeveer 33%). Hulle het veral sedert die tweede helfte van die vorige eeu as arbeiders in die tinmyne na die gebied gekom. Hulle woon vandag hoofsaaklik in stede van Wes- en Oos-Maleisië en is byna uitsluitend in die handel-, dienste – en nywerheidsektor werksaam.

Hoewel die Chinese sedert die onafhanklikwording staatsburgers van Maleisië is, het hulle in sosiale opsig 'n aparte groep gebly. Afgesien van hul eie tale (Hakka en Kantonees) heg hulle ook baie waarde aan eie tradisies, gebruike en godsdiens (Boeddhisme, Taoïsme en Konfusianisme). Leiers van die Maleise bevolkingsgroep poog aan die een kant om die ekonomiese agterstand ten opsigte van die Chinese in te haal, terwyl hulle die Chinese bevolkingsgroep terselfdertyd ’n Maleise, dit wil sê 'n Islamitiese, karakter wil oplê, en die gebruik van die Maleise taal bevorder. Die Chinese bevolkingsgroep was uiteraard hierteen gekant.

Die derde grootste bevolkingsgroep, die Indiërs (ongeveer 11%), speel nie 'n baie belangrike rol nie. Hulle woon hoofsaaklik in Wes-Maleisië, waar hulle voorouers hul in die vorige eeu veral in die rubberverbouingsgebiede gevestig het. Die Indiërs het baie min kontak met sowel die Chinese as die Maleiers. Naas hul eie taal (na gelang van die streek waarvandaan hul voorouers afkomstig is), maar veral Tamil, praat die Indiërs ook Engels.

Dit is nie ’n amptelike taal nie, maar word baie in die hele Maleisië gebruik. Die meeste Indiërs is Hindoes, hoewel daar 'n minderheid van Moslems en Sikhs is. Die vierde bevolkingsgroep bestaan uit 'n aantal verskillende etniese groeperinge wat in Maleisië onder die naam orang asli saamgevat word. Hierdie naam (letterlik: inheemse mense) dui aan dat hulle as die oudste bewoners van die land beskou word. Tot hierdie groep – wat skaars 9% van die totale bevolking uitmaak, maar in Sarawak en Sabah die meerderheid vorm behoort onder andere die Semang en die Senoi. Hulle is jagters en voedselversamelaars wat in die oerwoude van Wes-Maleisië woon en wat tot die Negrito's behoort. Hulle getalle is egter onbeduidend. In Oos-Maleisië is die orang asli egter 'n aantal etniese groepe wat vanweë hul etniese verwantskap met die Maleiers Protomaleiers of Oud-maleiers genoem word. Wanneer hulle hul tot die Islam bekeer het, soos die Melaneus, word hulle as Maleiers beskou.

Tot die Maleiers wat nie tot die Islam bekeer is nie, behoort onder andere die Ibans of Seedayaks, die Landdayaks van Sarawak en die Kazadans van Sabah. Hierdie groep het dikwels sowel hul eie taal as godsdiens bewaar, maar word nietemin deur die Maleise bevolkingsdeel as "bondgenote" teen die Chinese gesien. Hulle lewe van primitiewe landbou, wat vandag steeds meer deur ander inkomste soos rubber-tap, houtkap, ensovoorts, aangevul word.

Ekonomie

Die Petronas-torings huisves die hoofkwartier van die nasionale oliemaatskappy Petronas en is die hoogste tweelingtorings wêreldwyd

Kuala Lumpur se sentrale sakedistrik

Proton is 'n vername Maleise motorvervaardiger

Gemeet volgens die per capita-inkomste van die bevolking behoort Maleisië tot die rykere lande van Suidoos-Asië. Hierdie relatiewe rykdom berus hoofsaaklik op die produksie en uitvoer van 'n aantal grondstowwe. Die belangrikste daarvan was nog altyd tin en rubber, terwyl palmprodukte, hout en aardolie later bygekom het. Die laaste twee produkte is veral uit Oos-Maleisië afkomstig.

Die groot afhanklikheid van die uitvoer van grondstowwe (ongeveer 40% van die bruto nasionale produk) bring mee dat Maleisië taamlik afhanklik is van die ekonomiese ontwikkeling van die nywerheidslande. In Maleisië is die meeste produksie in die hande van vrye, private ondernemings. Ingryping deur die regering is beperk tot sektore soos vervoer, riolering, besproeiing, en so meer.

Hoewel die regering 'n aantal ekonomiese doelwitte gestel het (verhoging van die per capita-inkomste, ekonomiese diversifikasie, beklemtoning van die ekonomiese ontwikkeling in die gebiede soos Sarawak, Sabah en die ooskus van Wes-Maleisië), is hy vir die bereiking daarvan van die private sektor afhanklik. Die regering doen ook baie moeite om ’n gunstige klimaat vir private ondernemings te skep, en hy kry nou al hoe meer invloed in die aktiwiteite van buitelandse ondernemings.

Landbou

Palmolieboedel in Maleisië

Van die ekonomies aktiewe deel van die bevolking is meer as die helfte in die landbou werksaam. Nywerheidsgewasse soos natuurlike rubber, oliepitbome en timmerhout sorg vir die leeue-aandeel van die inkomste wat uit landbou verdien word. Tog maak ongeveer 'n driekwart van die boerebevolking hul bestaan uit die verbouing van rys; in Wes-Maleisië is dit veral Maleiers en in Oos-Maleisië Protomaleiers (onder andere Dayaks).

In teenstelling met die produksie van die gewasse vir handel, waarin veral Chinese en Indiërs werksaam is, vind die produksie van rys op baie klein plasies plaas wat dikwels uit verskillende brokkies grond bestaan. Dit geskied met behulp van beskeie tegniese hulpmiddele. In Oos-Maleisië neem wisselbou onder die Dayaks nog 'n belangrike plek in.

Hoewel die klein boere in die eerste plek rys verbou, word klein hoeveelhede rubber ook geproduseer. Daar word dan gepraat van bevolkingsrubber in teenstelling met nywerheidsrubber, wat deur groot en dikwels buitelandse ondernemings geproduseer word. Werkgeleenthede in die landbou is nie voldoende wanneer die bevolkingsaanwas in berekening gebring word nie. Uitbreiding op landbougebied is wel moontlik, maar 'n strukturele oplossing lê eerder in die uitbreiding van werkgeleenthede in die nie-landbousektor.

Mynbou en nywerhede

Port Klang in Selangor, die grootste en besigste hawe in Maleisië

Hoewel Maleisië steeds die wêreld se grootste tinprodusent is, het die produksie daarvan gedurende die laaste paar jaar tog ietwat afgeneem omdat die rykste are uitgeput is. Die tin word in Maleisië self gesmelt en onder die naam "Straits refined tin" uitgevoer. 'n Delfstof wat besig is om baie belangrik te word, is aardolie, wat tot nou toe veral in Oos-Maleisië geproduseer is.

Die raffinering vind gedeeltelik in Maleisië self plaas. 'n Uitbreiding van die bedrywighede op hierdie gebied is moontlik en die regering het 'n nasionale oliemaatskappy opgerig wat in samewerking met groot oliemaatskappye vir die ontginning daarvan moet sorg. Werkgeleenthede in veral die nywerheidsektor is nog gering, maar die regering streef al jare lank die uitbreiding daarvan na om die ekonomie af te wissel en om die Maleise bevolkingsdeel ’n ekonomiese perspektief, naamlik industriële werkgeleenthede, te bied, omdat die handel in grondstowwe geheel en al in die hande van die Chinese is.

Die regering het gepoog om soveel moontlik buitelandse beleggers te lok, maar die werkgeleenthede wat hulle bied, is teleurstellend. Maleisië het 'n baie hoë persentasie werkloses. Naas algemene maatreëls om ’n gunstige ondernemingsklimaat te bevorder, het die regering hom veral met die totstandkoming van nywerheidsgebiede besig gehou. Die infrastruktuur daar word deur die regering verskaf.

Politiek en bestuur

Die parlement van Maleisië (Parlimen Malaysia) in Kuala Lumpur

Ibrahim Iskandar, die huidige monarg van Maleisië

Perdana Putra, die setel van die Maleise eerste minister in Putrajaya

Die Maleisiese Federasie het in 1963 ontstaan toe die reeds onafhanklike Federasie Malakka ('n federasie van elf sultanate op die skiereiland) met Singapoer, Sarawak en Noord-Borneo (tans Sabah) verenig het. Dit was almal Britse gebiede. Die samesmelting het plaasgevind op aandrang van veral Groot-Brittanje, wat die skepping van 'n sterk staat beoog het (in die vyftigerjare is ’n lang oorlog met Kommunistiese opstandelinge in die woude van die skiereiland gevoer).

Die politieke leiers van die Maleise bevolkingsgroep was nie besonder geesdriftig oor 'n federasie met Singapoer nie. Die gebied was deur Chinese oorheers. Hulle het slegs daartoe ingestem indien Sarawak en Noord-Borneo ook deel van die federasie vorm. Aanvanklik is die betrokkenheid van Sabah en Sarawak kwaai teengestaan deur Indonesië (wat 'n paar jaar lank 'n beleid van konfrontasie teen die jong federasie gevoer het) en deur Filippyne, wat steeds op Sabah aanspraak gemaak het.

Singapoer het hom in 1965 van die federasie losgemaak en sedertdien bestaan Maleisië uit twee dele: Wes en Oos-Maleisië (Sarawak en Sabah). Die deelstate van die Maleisiese Federasie het elk sy eie regering en volksverteenwoordiging, maar die federale regering in Kuala Lumpur het baie seggenskap in binnelandse aangeleenthede van die deelstate. Sarawak en Sabah het 'n grotere mate van outonomie as die ander deelstate. Wat staatsvorm betref, is Maleisië 'n grondwetlike monargie, en die koning (met die titel Yang di-Pertuan Agong) word elke vyf jaar uit en deur die sultans van die deelstate van die Maleise skiereiland gekies. Die koning het hoofsaaklik seremoniële bevoegdhede, en die werklike mag berus by die kabinet onder leiding van 'n minister-president.

Die kabinet moet verantwoording doen aan die parlement, wat uit ’n gedeeltelik benoemde senaat (Dewan Nagara) en 'n verkose huis van verteenwoordigers (Dewan Ra'ayat) bestaan. Laasgenoemde het meer bevoegdhede. In 1976 was die Nasionale Front aan die bewind. Dit is 'n koalisie van organisasies van verskillende politieke en etniese groepe waar die leierskap in die hande van die Maleise elite is. Die amp van die minister-president is jare lank gevul deur Abdoel Rahman (1903–1990), wat in 1971 afgetree het en deur Abdoel Razak (1922–1976) opgevolg is. Ná die dood van Abdoel Razak het Hoesein Onn (geb. 1923) die premier geword, wat op sy beurt ná 'n kabinetskommeling in 1981 deur dr. Mahathir Mohamad opgevolg is. Hy het gedien as eerste minister van 16 Julie 1981 tot 31 Oktober 2003, en daarna het hy weer premier geword van 2018 tot 2020. Gedurende sy ampstermyn het hy 'n reeks hervormings en ontwikkelingsprogramme geïmplementeer om die ekonomie van Maleisië te versterk en die land na vore te bring as 'n groeiende ekonomie in die Suidoos-Asiatiese streek.

Daarby het die federale regering boonop te kampe met 'n baie eiesinnige regime van die premier van die deelstaat Sabah, wat hom al hoe minder aan die federale regering steur. In sy buitelandse politiek voer Maleisië 'n pro-Westerse beleid. Die land is lid van 'n aantal internasionale organisasies, soos die Vereniging van Suidoos-Asiatiese Lande (ASEAN) en die Britse Statebond.

Stede

• Alor Setar
• George Town
• Ipoh
• Iskandar Puteri
• Johor Bahru
• Kota Kinabalu
• Kuala Lumpur
• Kuala Terengganu
• Kuching
• Melaka City
• Miri
• Petaling Jaya
• Putrajaya
• Shah Alam
• Subang Jaya

Dorpe

• Kangar
• Kota Bahru
• Kuantan
• Seremban

Sien ook

• Koninklike Maleisiese Lugmag

Bronnelys

Algemeen

• (en) "Malaysia". Encyclopædia Britannica. Besoek op 2 Februarie 2024.
• (en) "Malaysia". Central Intelligence Agency. Besoek op 2 Februarie 2024.
• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0-908409-59-1, volume 18, bl.16

Eksterne skakels

• (en) Toerisme-inligting oor Maleisië op Wikivoyage
• (en) (my) Amptelike webwerf
• (nl) Maleisie.be – Breedvoerige inligting oor Maleisië