Gebruiker:Martinvl/IMR

Kaart van die spoorweë in Suid-Afrika tydens die Tweede Vryheidsoorlog.

Die Imperiale Militêre Spoorweë (Engels: Imperial Military Railways of IMR) was 'n spoorwegnetwerk wat gedurende die Tweede Vryheidsoorlog deur die Britse leër gebruik is. Die IMR-raad het direkte beheer oor die voormalige spoorweë van Oranje-Vrystaat en van die Suid-Afrikaanse Republiek (ZAR) gehad en 'n toesighoudende rol oor die spoorweë van die Natalkolonie en die Kaapkolonie. Die onderneming is enkele dae voor die uitbreek van die oorlog deur die Britse regering as deel van die Britse leër gestig en na die oorlog is die onderneming aan die nuwe regerings van die Oranjerivierkolonie en die Transvaalkolonie oorhandig.

Stigting

Toe die Tweede Vryheidsoorlog uitgebreek het, is daar vyf spoorwegondernemings in Suider-Afrika: die Kaapse Regeringspoorweë (Cape Government Railays of CGR), die Natalse Regeringspoorweë (Natal Government Railways of NGR), die Oranje Vrijstaatsche Gouvernementsspoorwegen of OVGS, die Nederlands-Suid-Afrikaanse Spoorwegmaatskappy (Nederlandsch-Zuid-Afrikaansche Spoorwegmaatschappij of NZASM) en die Pretoria Pietersburg Spoorweg Maatschappij of PPS. NZASM en die PPS is albei private ondernemings (PPS 'n Britse maatskappy en NZASM 'n Nederladse maatskappy) en die ander drie ondernemings was die eiendom van hul regerings. Toe die oorlog uitgebreek het, is die PPS deur die ZAR ontein and met NZASM saamgesmelt. 'n Beduidende aantal OVGS-werknemers was Britse burgers, terwyl die meeste van die buitelandse NZASM werknemers was Nederlanders.

Percy Girouard (1867-1932)

Tydens oorlogstyd is die spoorwegadministrateurs nie altyd bewus van militêre vereistes nie, en militêre personeel is nie altyd bewus van die tegniese beperkinge van 'n spoorweg nie. Die IMR is op 7 Oktober 1899 gestig met die doel om 'n tussenganger tussen die Britse weermag en die tegniese werkende administrasie van die spoorweë te wees, om te sorg dat die gewone werking van die spoorweg die grootste militêre doeltreffendheid verseker en om aan die vereistes van die leër aan die spoorlyn te voldoen sonder om die werking van die spoorwegstelsel as geheel te organiseer. Die eerste direkteur van die IMR was majoor (later kolonel sir) Percy Girouard. Sy opdrag was om spoorwegaktiwiteite tussen die Britse koloniale spoorwegondernemings en die leër te koördineer, om spoorweginfrastruktuur te herstel wat deur vyandelike optrede beskadig is, en om toesig oor die spoorwegstelsels wat van die vyand af weggeneem is te hou.

In 1899 het militêre taktici weinig ervaring met die gebruik van spoorweë in oorlogvoering gehad, veral wanneer spoorweë deur vyandige gebied bewerk word. Hedendaagse taktieke was op 'n kritiek op die Franse beplanning tydens die Frans-Pruisiese Oorlog van 1870 (Les chemins de fer pendant la guerre de 1870-1871) deur F Jacqmin gebaseer. Die boek beskryf hoe 'n burgerlike spoorlyn volgens 'n gereelde rooster loop, maar hoe 'n militêre spoorweg baie buigsaam moet wees om aan die veranderende vereistes van die veldtog te voldoen. Die bestuurstruktuur wat deur Girouard ingestel is, was 'n streng skeiding van militêre en spoorwegpersoneel en 'n sentrale gesamentlike militêre spoorwegkomitee om toesig te hou oor die algehele bestuur van die spoorwegnetwerk en sodoende die gebruik van hulpbronne te optimaliseer.

Verloop van die Oorlog

Daar was twee afsonderlike fases in die oorlog wat op 11 Oktober 1899 uitgebreek het. In die eerste fase het die Boere-leërs die inisiatief geneem, Ladysmith, Mafeking en Kimberley is beleër en hulle kon die hele Natalkolonie beset. Groot versterkings kom per seë uit die Verenigde Koninkryk en die drie beleërde dorpe is opgehef. Die eerste fases is op 3 September 1900 geëindig nadat die Britse magte Pretoria beset het en die Suid-Afrikaanse Republiek geannekseer het. Gedurende hierdie fase van die oorlog is die IMR hoofsaaklik vir die vervoer van oorlogsmateriaal gebruik.

Tydens die tweede fase van die oorlog neem die Boere guerrilla-taktieke eerder as konvensionele oorlogvoeringstaktieke. Hierdie taktieke bind baie Britse hulpbronne vas. Uiteindelik is die Boere onderdanig gedwing en op 31 Mei 1902 eindig die oorlog eindig met die Verdrag van Vereeniging. Tydens hierdie fase van die oorlog neem die spoorlyne self 'n strategiese rol aan om die beweging van die Boerekommando's te belemmer.

Eerste fase: Konvensionele oorlogvoering

Britse troepetrein reis oor die Modderrivier pontbrug op 7 April 1900, twintig dae nadat die hooflynbrug vernietig is.

Toe Girourd in Suid-Afrika aankom, is Mafeking en Kimberley alreeds beleër, terwyl in Natal het dier Boere beheer oor die grootste deel van Noord-Natal. Die beleg van Ladysmith begin 'n week na Girourd se aankoms. Afgesien van die vernietiging van brûe oor die Oranje- en Modderriviere, het die spoorlyne nie 'n belangrike rol in die Boere-offensief in die Kaapkolonie gespeel nie. Die Britse verwaarlosing om infrastruktuur in Noord-Natal tydens hul toevlugsoord te vernietig het die Boere 'n kans gegee om die NGR spoorlyn om mans en materiaal na die front te vervoer.

Nadat Kimberley verlig is, val lord Roberts, die Britse bevelvoerder, Bloemfontein aan en op 13 Maart 1900 die stad binnegekom. Gevolglik is 'n hoeveelheid rollende voorraad tussen Bloemfontein en die Oranjerivier vasgevang. Baie van die Britse OVGS werknemers wat die Vrystaat met die uitbreek van die oorlog verlaat het, kry hulle ou werk terug en ander spoorwegwerkers wat onverskillig is teenoor die oorlog, word behou. Werknemers wat vyandiggesind teenoor die Britte was, het met die Boere-leër noordwaarts teruggetrek. Vakatures wat deur hulle gelaat is is deur Britse soldate, wat self spoorweg ervaring gehad het, gevul. Aangesien dat voor 1896 die OVGS deur die CGR bewerk is, is die OVGS werkspraktyk en die CGR werkspraktyk amper dieselfde, dus is die CGR werkspraktyk op die geneemde spoorlyn gebruik.

Toe die Boere-leër terugtrek, vernietig hulle soveel brûe en duikers as hulle kon. In Natalkolonie het hulle ook die Laings Nek-tonnel vlakby die ZAR se grens vernietig. Die IMR-herstelspan moet die spoorlyn en veral die brûe oor die Oranjerivier herstel om toe te verseker dat treine voorrade na Britse leër kan bring. Op 3 Mei 1900 begin Roberts sy aanval noordwaarts. Op 13 Mei is Kroonstad beset, maar die herstelspan het so ver agter geraak dat Roberts 'n paar dae lank tot stilstand moes kom. Op 27 Mei steek die Britse magte die Vaalrivier by Viljoensdrift oor en op 31 Mei Johannesburg binnegegaan.

Op 31 Mei beset Roberts Johannesburg en op 5 Junie beset hy Pretoria. Die NZASM-rekords toon dat daar binne die 48 uur voordat Roberts Pretoria ingeval het, vertrek 70 treine ooswaards in die rigting van Komatipoort. Al het de Wet op 8 Junie die spoorlyn aangeval, is die Vaalbrug op 11 Junie herstel en op 21 Julie begin spoorwegkommunikasie tussen Kaapstad en Pretoria weer. Om militêre redes was herstelwerk aan die spoorlyn na Durban van minder belang as dié aan die Kaapkolonie. Op 21 Julie ontmoet die herstelspanne vanuit die noordwes en die suidoos mekaar by Standerton en Durban is weer met die Witwatersrand gekoppel.

Op 1 Junie kom Girourd by Pretoria aan. Die NZASM-personeel het dit duidelik gemaak dat hulle geen opdragte van die Britte sou neem nie, dus het Girourd die taak om 3000 manne te vind om die spoorweë te bewerk. Alle NZASM werknemers met Nederlandse burgerskap is gedeporteer. Hy het dit verwag en nadat hy Bloemfontein ingeval het, het hy 'n lys saamgestel van Britse soldate met spoorweg ervaring. Hierdie soldate saam met vrywilligers van die NGR en CGR is opgestel om die NZASM-stelsel te bewerk.

Tweede fase: Guerilla-oorlogvoering

Blokhuis vlakby Wolseley, Wes-Kaap

Nadat die Britse leër Pretoria beset het, verhuis die ZAR-regering na Machadodorp met die doel om die konflik met behulp van guerillataktieke voort te sit. Die ZAR regerings het hul in 'n reeks spoorwegpassasierswaens as regeringsgeboue gevestig.

By die begin van Augustus 1900, nadat die spoorlyne vanaf the Witwatersrand na die Natalkolonie en na die Kaapkolonie herstel is en dienste met die IMR ingesluit is, begin die Britse militêre na die ooste en die Portugeese grens te stoot. Na die Slag van Bergendal (21-27 Augustus) vlug die Boere magte in die rigting van die Portugeese grens. Op 11 September vertrek President Kruger oor die Portugeese grens en op 27 September is Komatipoort deur die Britse magte beset. Toe die Britse leër daar aankom, vind hulle daat ongeveer die helfte van die gesamentlike NZASM- en OVGS-spoorwegvoertuie is op die onvoltooide Selati-spoorlyn staan en dat baie van die voertuie aan die brand gesteek is.

Die Britte neem die spoorlyn na Klerksdorp in met min weerstand, maar in die noorde stop die aanvanklike opmars by Pienaarsrivier, 55 km noord van Pretoria. Die oorblywende 230 km van die spoorlyn na Pietsersburg bly onder die Boere-beheer tot April 1901.

Gedurende die guerrilla-fase van die oorlog het die spoorlyne wat teikens vir die Boerekommando's geword het, die land effektief opgedeel. Blokhuise is gebou om die spoorlyn te beskerm. In totaal is meer as 8000 gebou, ongeveer 440 uit klip en die res uit sink. Elke blokhuis is binne sig van sy buurman gebou en het 'n klein aantal soldate huisves.

Spoorwegvoertuie

Die NGR en CGR was onder indirekte beheer van die IMR, maar die OVGS en NZASM kom onder direkte beheer van die IMR en die meeste van die OVGS en NZASM lokomotiewe is deur die IMR aangevra.

Nuwe Lokomotieve

Die IMR het 'n aantal ander lokomotiewe bestel. Hulle het ook beslag op lokomotiewe wat voor die oorlog deur NZASM of OVGS bestel is, maar wat na die uitbreek van die oorlog afgelewer gelê. Die "Western Autralian" lokomotieveklas is oorspronlik vir Wes-Australië bedoel maar is na die Kaap-kolonie herlei.

Die "Reid tenwheeler" lokomotiefklas is volgens die NGR-spesifikasie bestel. Ten einde leweringstye te verbeter, is die bestelling tussen twee maatskappye verdeel. Na die oorlog is al hierdie lokomotiewe volgens nuwer spesifikasies herbou.

Hierdie lokomotiewe is hier gekatalogiseer.

Jaar	Aantal	IMR Nommer	Konfigurasie	IMR Tipe	SAS Tipe	Trekkrag		Vervaardiger
						kN	lbf
1900	6	1 - 6	2-6-4T	55 Tonner	Klas D	69,4	15 610	Beyer, Peacock and Company
1900	6	100 - 105	2-8-4T	Western Australian	Klas C	85	19 102	Neilson, Reid and Company
1900	25	106 - 130	4-8-0	7de Class	Klas 7B	83	18 660	Neilson, Reid and Company
1901/2	29	220 - 254	4-10-2T	Reid Tenwheeler	Klas 13	126	28 440	Dübs and Company (15) & Neilson, Reid and Company (20)
	6		4-10-2T		Klas H1
1902	40	Geen	4-8-0	8de Klas	Klas 8A	102,8	23 110	Neilson, Reid and Company

Beslaglegging op spoorwegvoertuie

Die IMR bestaan byna geheel uit spoorwegvoertuie waarop beslag belê is tydens die oorlog. Terwyl die Britse troepe gevorder het, val die Boeremagte terug en soveel spoorwegvoorrade as moontlik saamgeneem. Ongeveer die helfte van die spoorwegvoorrade is eers deur die Britse magte ingeneem nadat die Boere-onttrekking die Portugese grens bereik het. Die aantal besette voertuie word hieronder gegee.

Begin datum	Eind datum	Gebied	Lokomotieve	Waens	Komentaar
1900-02-19	1900-05-29	Kaap Kolonie	47	400+	Met die verligting van die beleg van Kimberley en die beleg van Mafeking
1900-03-13		Bloemfontein	28	~400
1900-05-24	1900-06-05	Johannesburg en Pretoria	33	1200
1900-06-01	1901-03-31	Hoẽveld	39	30
1900-09-18	1900-09-27	Laerveld	224	2405	Veel lokomotieve en waens is beskanding
1900-10-01	1900-10-31	Delagoabaai	8	1260

Nuwe Spoorwee

Sannaspos Stasie, die enigste nuwe stasie wat deur die IMR geopen is.

In 1901 begin die IMR met die bou van 'n aantal nuwe spoorlyne, veral om Bloemfontein met Modderpoort te verbind, om die Durban-Harrismith-spoorlyn in die rigting van Kroonstad uit te brei en om 'n spoorlyn tussen Langlaagte en Vereeniging te bou. Vanaf hierdie spoorlyne is die eerste 35 km van die Bloemfontein-Modderpoort gedeelte voor die einde van die oorlog geopen. Na die Verdrag van Vereeniging (31 Mei 1902) het die CSAR die bou van die oorblywende spoorlyne oorgeneem. Die verskillende dele van hierdie spoorlyn met hul openingsdatums is soos volg:

Beginpunt	Eindpunt	Afstand		Openingdatum
		myle	km
Bloemfontein	Sannaspos (Waterworks)	21:41	34,61	1 Mei 1902
Sannaspos	Thaba Nchu	17:03	27,41	22 Maart 1903
Harrismith	Aberfeldy	20:60	33,39	1 April 1903
India Junction	Driehoek	00:55	1,11	27 April 1903
India Junction	New Canada	14:31	23.15	1 November 1903
Langlaagte	Vereeniging	44:56	71,92	8 Desember 1904

Notas

Na die oorlog

Na die Verdrag van Vereeniging is die IMR ontbind en 'n nuwe spoorwegmaatskapei, die Sentraal-Suid-Afrikaanse Spoorweë (Central South African Railways of CSAR)gestig. Die CSAR is deur die Interkoloniale Raad van Transvaal en de Oranje Vrijstaat beheer. Girouard is as Kommissaris vir Spoorweë (Commissioner for Railways) aangestel. Die spoorlyn bou wat deur die IMR begin is, is snel voltooi en heelwat ander spoorweë is gebou. Met die stigting van die Unie van Suid-Afrika is die CSAR met die CGR en die NGR gesmelt om die Suid Afrikaanse Spoorweë te stig.

Eksterne verwysings

• Van Dam van Isselt, WE (1906). "Het spoorwegwezen en het gebruik der spoorwegen in den Zuid-Afrikaanschen oorlog,". Militair Spectator (in Nederlands). Harlem. Deel 1, Deel 2,Deel 3,Deel 4,Deel 5,Deel 6,Deel 7,Deel 8