Wikipedia

Noord-Masedonië

Landingeslote republiek op die Balkanskiereiland
(Aangestuur vanaf Republiek van Masedonië)

Noord-Masedonië (Masedonies: Северна Македонија, Severna Makedonija, [makɛˈdɔnija]; Albanees: Maqedonia e Veriut), amptelik die Republiek Noord-Masedonië (Masedonies: Република Северна Македонија, Republika Severna Makedonija, luister (hulp·inligting); Albanees: Republika e Maqedonisë së Veriut), is ’n landingeslote republiek op die Balkanskiereiland. Dit is een van die opvolgerstate van Joego-Slawië en het in September 1991 onafhanklik geword. Die land het ’n oppervlakte van 25 713 km² en het in 2024 ’n bevolking van 2 135 622 gehad. Aangrensend is Bulgarye in die ooste, Albanië in die weste, Griekeland in die suide en Serwië en Kosovo in die noorde. Die hoofstad en grootste stad is Skopje.

Republiek Noord-Masedonië
Република Северна Македонија (Masedonies)
Republika e Maqedonisë së Veriut (Albanees)
Vlag van Noord-Masedonië Wapen van Noord-Masedonië
Vlag Wapen
Nasionale leuse: Слобода или смрт1 (Masedonies)
(tr.: Sloboda ili smrt)
Liria ose vdekja (Albanees)
(Afrikaans: "Vryheid of Dood")
Volkslied: Денес над Македонија (Masedonies)
(tr.: Denes nad Makedonija)
Sot mbi Maqedoninë (Albanees)
(Afrikaans: "Vandag oor Masedonië")
Ligging van Noord-Masedonië
Hoofstad Skopje

42°0′N 21°26′O / 42.000°N 21.433°O / 42.000; 21.433

Grootste stad Skopje
Amptelike tale Masedonies en Albanees[1][2]
Regering Unitêre parlementêre
grondwetlike republiek
Gordana Siljanovska
Hristijan Mickoski
Onafhanklikheid
• Verklaar
• Erken
• Huidige grondwet
• Huidige naam
 van Joego-Slawië
8 September 1991
17 November 1991
8 April 1993
12 Februarie 2019
Oppervlakte
 - Totaal
 
 - Water (%) 		 
25 713[3] km2  (149ste)
9 928 myl2
1,9
Bevolking
 - 2024-skatting
 - 2021-sensus
 - Digtheid 		 
2 135 622[3] (149ste)
1 836 713[4]
80,1 / km2 (122ste)
207,5 / myl2
BBP (KKP)
 - Totaal
 - Per capita 		2024-skatting

$45,905 miljard[5] (130ste)
$22 249[5] (75ste)

BBP (nominaal)
 - Totaal
 - Per capita 		2024-skatting

$15,873 miljard[5] (143ste)
$7 694[5] (90ste)

MOI (2022) 0,765[6] (83ste)  –  hoog
Gini (2020) 31,4[7] –  medium
Geldeenheid Denar (MKD)
Tydsone
 - Somertyd 		MET (UTC+1)
MEST (UTC+2)
Internet-TLD .mk, .мкд
Skakelkode +389
1. tradisioneel; Noord-Masedonië beskik nie oor 'n amptelike leuse nie.
’n Nasa-satellietbeeld van Noord-Masedonië
’n Kaart van Noord-Masedonië

Tussen September 1991 en Februarie 2019 was dit amptelik bekend as die Republiek Masedonië. Dit het in 1993 lid van die Verenigde Nasies geword, maar vanweë ’n dispuut met Griekeland oor sy naam is dit toegelaat onder die naam die voormalige Joego-Slawiese Republiek Masedonië[8][9] (afgekort as FYR Masedonië en FYROM), ’n term wat ook gebruik is deur internasionale organisasies soos die Europese Unie,[10] die Raad van Europa[11] en Navo.[12] Op 12 Junie 2018 het Masedonië en Griekeland permanent ooreengekom om hul dispuut te beëindig, wat daartoe gelei het dat die huidige naam op 12 Februarie 2019 aangeneem is.[13][14]

Noord-Masedonië bestaan min of meer uit die noordelike derde van die groter geografiese streek Masedonië, wat ook die aangrensende dele van Noord-Griekeland en en Suidwes-Bulgarye insluit. Die land se geografie bestaan hoofsaaklik uit berge, valleie en riviere. Skopje is die tuiste van nagenoeg ’n kwart van die land se inwoners. Die meerderheid is etniese Masedoniërs, ’n Suid-Slawiese volk. Albanese maak ’n aansienlike minderheid (sowat 25 persent) uit, gevolg deur Turke, Roma, Serwiërs en ander.

Die streek se geskiedenis dateer uit die oudheid – dit begin met die koninkryk Paionia, moontlik ’n staat met ’n mengsel van Thraciërs en Illiriërs.[15] In die laat 6de eeu v.C. is die gebied ingelyf by die Achaemenidiese Ryk en in die 4de eeu v.C. geannekseer deur die Koninkryk Masedonië. Die Romeine het dit in die 2de eeu v.C. verower en dit deel gemaak van die veel groter provinsie Masedonië. Die gebied het deel gebly van die Bisantynse Ryk, of Oos-Romeinse Ryk, en is sedert die 6de eeu n.C. dikwels ingeval deur Slawiese volke, wat hulle daar gevestig het.

Ná ’n eeue lange reeks konflikte tussen Bisantium en die Bulgaarse en Serwiese Ryk het dit van die 14de eeu af geleidelik onder Ottomaanse heerskappy gekom. Tussen die laat 19de en vroeë 20ste eeu het ’n unieke Masedoniese identiteit ontstaan, hoewel die moderne streek Masedonië ná die Balkanoorloë van 1912 en 1913 onder Serwiese bewind gekom het. Ná die Eerste Wêreldoorlog van 1914 tot 1918 is dit ingelyf by die Serwies-oorheersde Koninkryk Joego-Slawië, wat in 1963, ná die Tweede Wêreldoorlog, die Sosialistiese Federale Republiek Joego-Slawië geword het. Noord-Masedonië het ’n sosialistiese republiek van Joego-Slawië gebly totdat dit in 1991 vreedsaam afgestig het.

Hoewel Noord-Masedonië een van Europa se armste lande is, het dit groot vooruitgang gemaak in die ontwikkeling van ’n oop, markgebaseerde ekonomie. Noord-Masedonië is ’n unitêre parlemente grondwetlike republiek en ’n lidland van die Verenigde Nasies, NAVO, Raad van Europa, Wêreldbank, OVSE, Sentraal-Europese Vryehandelsooreenkoms en die Wêreldhandelsorganisasie. Daarbenewens is dit ’n kandidaat vir aansluiting by die Europese Unie.

Etimologie

wysig

Die land se naam is afgelei van die Griekse Μακεδονία (Makedonía),[16][17] ’n koninkryk wat na die antieke Masedoniërs genoem is. Hul naam, Μακεδόνες (Makedónes), is weer afgelei van die antieke Griekse byvoeglike naamwoord μακεδνός (makednós), wat "lank" of "spits" beteken.[18] Daar word geglo die naam het óf "hooglanders" óf "die lang mense" beteken, moontlik ’n verwysing na die antieke Masedoniërs.[17][19][20]

Geskiedenis

wysig

Antieke en Romeinse tydperk

wysig
 
Ruïnes van die Bisantynse "Klein Basilika" in Heraclea Lyncestis, ’n stad wat in die 4de eeu v.C. deur Philippos II van Masedonië gestig is

Die Republiek Noord-Masedonië stem rofweg ooreen met die antieke koninkryk Paionia,[21][22][23] wat net noord van die antieke koninkryk Masedonië geleë was.[24]

In die laat 6de eeu v.C. het die Achaemenidiese Perse onder Dareios die Grote Paionia verower en dit wat vandag Noord-Masedonië is, by sy uitgebreide gebied ingelyf.[25][26][27] Nadat hulle in 479 v.C. in die Tweede Persiese Inval in Griekeland teen die Grieke verloor het, het die Perse eindelik uit hul Europese gebiede onttrek, insluitende uit wat vandag Noord-Masedonië is.

In 356 v.C. het Philippos II van Masedonië die streke van Bo-Masedonië[28] en die suidelike deel van Paionia in die Koninkryk Masedonië opgeneem.[29] Philippos se seun Alexander die Grote het die oorblywende deel van die streek verower en dit by sy ryk ingesluit.

Die Romeine het in 146 v.C. die provinsie Masedonië gestig. Hoewel Grieks die belangrikste taal in die oostelike deel van die Romeinse Ryk gebly het, het Latyn in ’n mate in Masedonië versprei.[30]

Middeleeuse en Ottomaanse tydperk

wysig
 
Die kerk van St Clement en St. Panteleimon in Ohrid
 
Marko-klooster in Markova Susica

Slawiese volke het hulle in die 6de eeu n.C. in die Balkanstreek, insluitende Noord-Masedonië, gevestig. Bisantynse geskrifte getuig van hoe Slawiërs in die 580's Bisantynse gebiede in die streek Masedonië geplunder het, later met die hulp van Proto-Bulgare. Volgens historiese rekords het ’n groep Proto-Bulgare, Slawiërs en Bisantyne onder ’n Proto-Bulgaar met die naam Koeber omstreeks 680 in die omgewing van die Keramisiese Vlakte, met die stad Bitola as middelpunt, gaan woon.[31] Presian I van Bulgarye se bewind stem oënskynlik ooreen met die uitbreiding van Bulgaarse beheer oor die Slawiese stamme in en om Masedonië. Die Slawiese volke wat hulle in die streek Masedonië gevestig het, het hulle omstreeks die 9de eeu tydens die bewind van tsaar Boris I van Bulgarye tot die Christelike geloof bekeer.

Aan die einde van die 10de eeu het die streek wat nou die Republiek Noord-Masedonië is, die politieke en kulturele sentrum van die Eerste Bulgaarse Ryk van tsaar Samuel geword, terwyl die Bisantyne keiser Basilius II in 972 oor die oostelike deel van die ryk (wat nou Bulgarye is) begin heers het; dit sluit die destydse hoofstad, Preslav, in. Ohrid het die nuwe hoofstad geword, asook die setel van die Bulgaarse Patriargaat. Van toe af het die Bulgaarse model ’n integrale deel van die Slawiese kultuur as ’n geheel geword. Ná verskeie dekades van feitlik onophoudelike gevegte het Bulgarye in 1018 onder Bisantynse bewind gekom. Die hele Noord-Masedonië is as die provinsie Bulgarye in die Bisantynse Ryk ingelyf[32] en die Bulgaarse Patriargaat is in rang verlaag tot ’n aartsbisdom.[33]

In die 13de en 14de eeu is Bisantynse heerskappy onderbreek deur tydperke van Bulgaarse en Serwiese bewind. Konstantin Asen, ’n voormalige adellike van Skopje, het byvoorbeeld van 1257 tot 1277 as tsaar van Bulgarye geheers. Later het Skopje onder Stefan Dušan die hoofstad van die Serwiese Ryk geword. Ná die ontbinding van die ryk het die streek ’n gebied geword van onafhanklike plaaslike heersers van die Serwiese adellike huise van Mrnjavčević en Dragaš. Die gebied van die huis van Mrnjavčević het westelike dele van die huidige Republiek Noord-Masedonië ingesluit en die gebiede van die huis van Dragaš oostelike dele. Die eerste huis se hoofstad was Prilep en dit het net twee heersers gehad: koning Vukašin Mrnjavčević en sy seun, koning Marko. Laasgenoemde het ’n leenheer van die Ottomaanse Ryk geword.

Die Ottomaanse Ryk het geleidelik die hele sentrale Balkangebied verower en die streek het vyf eeue lank onder hul heerskappy gebly.

Masedoniese nasionalisme

wysig
 
Nikola Karev, president van die Republiek Kruševo tydens die Ilinden-opstand teen die Ottomaanse Ryk

Met die aanvang van die Bulgaarse nasionalistiese oplewing in die 18de eeu was baie van die hervormers van hierdie streek.[34] Die bisdomme van Skopje, Debar, Bitola, Ohrid, Veles en Strumica het gestem om by die Bulgaarse Eksargaat aan te sluit nadat dit in 1870 gestig is.[35]

Verskeie bewegings wat hulle beywer het vir die stigting van ’n outonome Masedonië, wat die hele streek Masedonië sou insluit, het in die laat 19de eeu ontstaan; die eerste een was die Masedoniese Revolusionêre Organisasie, wat later die Geheime Masedonies-Adrianopolis- Revolusionêre Organisasie (GMARO) geword het. In 1905 is dit hernoem tot die Interne Masedonies-Adrianopolis- Revolusionêre Organisasie (IMARO), en ná die Eerste Wêreldoorlog het die organisasie verdeel in die Interne Masedoniese Revolusionêre Organisasie (IMRO) en die Interne Thraciese Revolusionêre Organisasie (ITRO).[36]

In die vroeë jare van die organisasie is net Bulgare as lede toegelaat, maar later kon enige inwoner van Europese Turkye aansluit, "ongeag hul nasionaliteit of godsdiens".[37] Die meeste lede was egter Masedoniese Bulgare.[38] In 1903 het die IMRO die Ilinden-Preobrazjenije-opstand teen die Ottomane gereël. Ná ’n paar aanvanklikse suksesse, onder meer die stigting van die Republiek Kruševo, is dit "met groot lewensverlies" onderdruk.[39] Die opstand en die stigting van die Republiek Kruševo word beskou as die hoekstene en voorlopers van die eindelike staat Masedonië.[40][41]

1912–1944

wysig
 
’n Kaart van Vardar Banovina, ’n provinsie van die Koninkryk Joego-Slawië (1929–1941)

Die streek is tydens die Eerste Balkanoorlog deur Serwië geannekseer. Dit het geen administratiewe outonomiteit gehad nie en is Južna Srbija ("Suid-Serwië") of Stara Srbija ("Ou Serwië") genoem. ’n Anti-Bulgaarse veldtog is gevoer in die gebied;[42] tot 641 Bulgaarse skole en 761 kerke is toegemaak, en geestelikes en onderwysers is verban.[42] Die gebruik van Bulgaars (insluitende Masedoniese dialekte) is verbied.[42]

In die herfs van 1915, tydens die Eerste Wêreldoorlog, het Bulgarye by die Sentrale Moondhede aangesluit en beheer gekry oor die grootste deel van die huidige Republiek Noord-Masedonië.[42] Ná die oorlog het dit weer onder Serwiese beheer gekom as deel van die nuut gestigte Koninkryk van die Serwiërs, Kroate en Slowene[43] en die anti-Bulgaarse maatreëls van voor die oorlog is weer ingestel.[42] In 1929 is die koninkryk amptelik hernoem tot die Koninkryk Joego-Slawië en is dit verdeel in provinsies, of banovinas. Vardar Banovina se hoofstad was Skopje en dit het die gebied ingesluit wat eindelik die moderne Republiek Noord-Masedonië sou word.

Ná die oorlog is Slawiërs in die Serwiese (Vardar) Masedonië beskou as Serwiërs en hul taal as ’n Serwiese dialek. Om dit te help afdwing is sowat 50 000 lede van die Serwiese weermag en gendermerie in Vardar Masedonië gestasioneer.[42] Teen 1940 is sowat 280 Serwiese kolonies (met byna 4 200 families) gestig as deel van die regering se interne kolonisasieprogram.[42] Die beleid het egter gebots met die pro-Bulgaarse sentiment wat aangevuur is deur afdelings van IMRO wat dit van Bulgarye af geïnfiltreer het, terwyl plaaslike kommuniste die pad van selfdeterminasie voorgestaan het.

In 1925 het D.J. Footman, die Britse onderkonsul in Skopje, in ’n verslag geskryf "die meerderheid inwoners van Suid-Serwië" is Ortodokse Masedoniese Christene wat etnologies nader aan die Bulgare as aan die Serwiërs was. Hy het ook verwys na die bestaan van ’n tendens "om ’n onafhanklike Masedonië met Salonica as sy hoofstad voor te staan".[44] Tydens die Tweede Wêreldoorlog is Vardar Banovina tussen 1941 en 1944 beset deur die Italiaans regeerde Albanië, wat die westelike streke met ’n Albaniese bevolking geannekseer het, en die pro-Duitse Bulgarye, wat die res geannekseer het. Die besetters het die inwoners van die provinsie vervolg wat die regime teengestaan het; dit het sommige van hulle aangespoor om by die Kommunistiese weerstandsbeweging van Josip Broz Tito aan te sluit. Die Bulgaarse weermag is egter goed deur die grootste deel van die bevolking ontvang toe hulle Vardar Masedonië binnegaan[45] en dit kon rekrute uit die plaaslike bevolking werf – hulle het 40% tot 60% van die soldate in sekere bataljons uitgemaak.

1944–1949

wysig
 
Die Sosialistiese Republiek Masedonië (rooi) in die Sosialistiese Federale Republiek Joego-Slawië

Ná die Tweede Wêreldoorlog het Joego-Slawië ’n federale staat geword onder die leierskap van Tito se Joego-Slawiese Kommunistiese Party. Die grootste gebied van die voormalige Vardar-provinsie het in 1944 ’n aparte deelrepubliek geword, terwyl die noordelike streek deel van Serwië gebly het. In 1946 het die nuwe republiek federale status gekry as die outonome Volksrepubliek Masedonië binne die Sosialistiese Federale Republiek Joego-Slawië. In 1963 is die naam effens aangepas tot die Sosialistiese Republiek Masedonië om dit te laat ooreenstem met die naam van ander Joego-Slawiese republieke.

Griekeland was bekommerd oor die inisiatiewe van die Joego-Slawiese regering, want dit is beskou as ’n dekmantel vir toekomstige territoriale aansprake op die Griekse provinsie "Noord-Griekeland", wat die grootste deel van die historiese Masedonië uitmaak en ook amptelik as Masedonië bekend is. Die Joego-Slawiese owerhede het ook ’n Masedoniese etniese identiteit en taal aangewakker.

Tydens die Griekse Burgeroorlog (1944–1949) het baie Masedoniërs, ongeag etnisiteit, deelgeneem aan die Elas-weerstandsbeweging wat deur die Griekse Kommunistiese Party georganiseer is. Elas en Joego-Slawië het goed klaargekom tot in 1949, toe hulle geskei het weens Tito se gebrek aan trou aan Josef Stalin. Ná die oorlog is die Elasvegters wat in Joego-Slawië en Bulgarye geskuil het, nie almal deur Griekeland toegelaat om terug te keer nie: net dié wat hulle as Grieke beskou het. Dié wat hulle as Bulgare of Masedoniërs beskou het, is die land verbied. Dié gebeure het ook gelei tot die swak betrekkinge in Masedonië tussen Joego-Slawië en Griekeland.

Onafhanklikheid

wysig
 
Zoran Zaev en Alexis Tsipras in Oteševo, Masedonië, ná die ondertekening van die ooreenkoms
 
Die heel eerste vlag van die soewereine Republiek Masedonië (van September 1991 tot Augustus 1992) was bloot die vlag van die voormalige Joego-Slawiese deelrepubliek
 
Die vorige en huidige vlag van Noord-Masedonië voor die Boris Trajkovski-sportarena in Skopje

In 1990 het die regeringsvorm vreedsaam van ’n sosialistiese staat in ’n parlementêre demokrasie verander. Die eerste veelpartyverkiesings is op 11 en 25 November en 9 Desember 1990 gehou.[46] Kiro Gligorov het op 31 Januarie 1991 die eerste demokraties verkose president van die republiek geword.[47] Op 16 April 1991 het die parlement ’n wysiging van die grondwet aanvaar waardeur "Sosialistiese" uit die amptelike naam van die republiek gehaal is. Op 7 Junie van dieselfde jaar is die nuwe naam, Republiek Masedonië, amptelik gevestig.

Op 8 September 1991 het die republiek ’n referendum gehou waarin 95,26% van die inwoners gestem het vir onafhanklikheid van Joego-Slawië. Op 25 September 1991 is die onafhanklikheidsverklaring amptelik deur die Masedoniese parlement aanvaar wat die Republiek Masedonië ’n onafhanklike staat maak – hoewel onafhanklikheidsdag steeds gevier word op 8 September, die dag van die referendum. ’n Nuwe grondwet is op 17 November 1991 aanvaar.

Bulgarye was die eerste land wat die nuwe staat onder sy grondwetlike naam aanvaar het. Internasionale erkenning is egter vertraag deur Griekeland se beswaar teen die gebruik van wat hulle beskou as ’n Hellenistiese naam en nasionale simbole, sowel as omstrede paragrawe in die republiek se grondwet. As ’n kompromis is Masedonië op 8 April 1993 tot die VN toegelaat onder die voorlopige naam "die voormalige Joego-Slawiese Republiek Masedonië".[48]

Griekeland was steeds ontevrede en het in Februarie 1994 ’n handelsverbod ingestel. Dit is in September 1995 opgehef nadat Masedonië sy vlag verander het, asook dele van sy grondwet wat beskou is as dat dit hom die reg gee om in ander lande se sake in te meng. Betrekkinge is sedertdien herstel, maar die staat se naam was steeds ’n bron van omstredenheid.

Op 17 Junie 2018 het Griekeland en Masedonië ’n ooreenkoms onderteken om hul dispuut te beëindig, wat sou behels dat die Republiek Masedonië sy naam verander na die Republiek Noord-Masedonië.[49] Die naamsverandering het op 12 Februarie 2019 amptelik in werking getree.[50][51]

Op 27 Maart 2020 het Noord-Masedonië as 30ste lidland by die NAVO aangesluit.[52]

Geografie

wysig
 
Berg Korab, die hoogste berg in Noord-Masedonië
 
Die Matka-canyon

Noord-Masedonië het ’n totale oppervlakte van 25 713 km². Sy grense is altesaam 748 km lank en word gedeel met Serwië in die noordooste, Kosovo in die noordweste, Bulgarye in die ooste, Griekeland in die suide en Albanië in die weste. Dit is ’n deurgangsroete vir die verskeping van goedere van Griekeland deur die Balkanstreek na Oos-, Wes- en Sentraal-Europa en deur Bulgarye na die ooste. Dit is deel van ’n groter streek bekend as Masedonië, wat ook Masedonië (Griekeland) en die Blagoevgrad-provinsie in Suidwes-Bulgarye insluit.

Noord-Masedonië is ’n ingeslote land wat geografies duidelik gedefinieer word deur ’n sentrale vallei, wat deur die Vardarrivier gevorm en deur bergreekse omring word. Die terrein is hoofsaaklik ongelyk en lê tussen die Šarberge en Osogovo, wat die vallei omring. Drie groot mere – Ohrid, Prespa en Dojran – lê op die suidelike grense. Eersgenoemde word beskou as een van die oudste mere en biotope in die wêreld.[53] Die streek is seismies aktief en het al verwoestende aardbewings beleef – die mees onlangse een was in 1963, toe Skopje erg beskadig is deur ’n groot skudding waarin meer as duisend mense dood is.

Noord-Masedonië het ook pragtige berge. Hulle behoort tot twee verskillende reekse: Die eerste is die Šarberge[54][55] en die tweede die Osogovo-Belasica-bergketting, ook bekend as die Rhodopebergreeks. Berg Korab van die Šarberge aan die Albanese grens is op 2 764 m die hoogste berg in Noord-Masedonië.

Daar is 1 100 groot waterbronne in Noord-Masedonië. Die riviere vloei in drie verskillende stroomgebiede in: die Egeïese, Adriatiese en Swartsee.[56]

Die Egeïese stroomgebied is die grootste. Dit is 22 075 km² groot en dek 87% van die gebied se oppervlakte. Die Vardar is die grootste rivier hier. Sy vallei speel ’n belangrike rol in die lande se ekonomie en kommunikasiestelsel. Die rivier Swart Drin vorm die Adriatiese stroomgebied, wat sowat 3 320 km² beslaan, dus 13% van die gebied. Dit kry water uit die Prespa- en Ohridmeer. Die Swartseestroomgebied is teen net 37 km² die kleinste.

Noord-Masedonië het nege spadorpe en -oorde: Banište, Banja Bansko, Istibanja, Katlanovo, Kežovica, Kosovrasti, Banja Kočani, Kumanovski Banji en Negorci.

Klimaat

wysig
 
Klimaatsones in Noord-Masedonië volgens die Köppen-klimaatklassifikasie

Noord-Masedonië het ’n oorgangsklimaat tussen Mediterreens en kontinentaal.

Die somers is warm en droog en die winters matig koud. Die gemiddelde jaarlikse reënval wissel tussen 1 700 mm in die omgewing van die westelike berge en 500 mm in die ooste. Daar is drie hoofklimaatsones: ’n matig Mediterreense, berg- en matig kontinentale sone.

  • In die valleie van die Vardar- en die Strumicarivier, in die omgewing van Gevgelija, Valandovo, Dojran, Strumica en Radoviš, is die klimaat matig Mediterreens. Die warmste streke is Demir Kapija en Gevgelija, waar die temperatuur in Julie en Augustus dikwels 40 °C oorskry.
  • Die bergtemperatuur kom in die land se bergstreke voor en word gekenmerk deur lang winters vol sneeu en kort, koue somers. In die lente is dit kouer as in die herfs.
  • Die grootste deel van Noord-Masedonië het ’n matig kontinentale klimaat met warm, droë somers en relatief koue, nat winters.

Daar is 30 weerstasies in die land.

Biodiversiteit

wysig
 
Pinus peuce, die Masedoniese den of molika, is een van die land se makliks herkenbare bome
 
’n Sonneblom in Noord-Masedonië

Die flora van Noord-Masedonië bestaan uit sowat 210 families, 920 genera en 3 700 plantspesies. Die volopste groep is die blomplante, met omtrent 3 200 spesies, gevolg deur mosse, (350 spesies) en varings (42).

Die republiek kan in vier ekostreke ingedeel word: die Pindusberge-, Balkan- en Rhodopes- gemengde woude en die Egeïese sklerofille en gemengde woude.

Die Nasionale Park Pelister in Bitola is bekend vir die inheemse Noord-Masedoniese den, sowel as sowat 88 spesies plante wat amper 30 persent van Noord-Masedonië se dendroflora verteenwoordig. Die Noord-Masedoniese dennewoude op Pelisterpiek word in twee groepe verdeel: dennewoude met varings en dennewoude met jenewerstruike.

Die land se beperkte woudplante sluit ook in die Masedoniese eik, platane, treurwilgers, witwilgers, els-, populier-, olm- en esbome. Naby die weivelde van die Šarberge en Bistra, Mavrovo, is nog ’n spesie wat kenmerkend aan die Noord-Masedoniese plantlewe is – die papawer. Die gehalte van dik papawersap word wêreldwyd in morfieneenhede gemeet. Terwyl Chinese opium agt sulke eenhede bevat en as van hoë gehalte beskou word, bevat Indiese opium sewe eenhede en Turkse opium net ses; Noord-Masedoniese opium bevat ’n volle 14 morfieneenhede en is van die beste gehalte in die wêreld.[57]

Die Eurasiese rooikat en die Šarplaninac.

Die fauna in die Noord-Masedoniese woude is volop en sluit in bere, wildebere, wolwe, jakkalse, eekhorings, gemsbokke en takbokke. Die Eurasiese rooikat word in die berge van Wes-Noord-Masedonië aangetref, hoewel hulle baie skaars is, en takbokke word in die omgewing van Demir Kapija aangetref. Voëls in die woude sluit in swartkroonsangers, korhoenders, keiserarende en wouduile.

Die drie kunsmatige mere in die land verteenwoordig ’n aparte faunasone, ’n aanduiding van langdurige territoriale en temporele afsondering. Die fauna van die Ohridmeer is ’n oorblyfsel van ’n vroeëre era; die meer is algemeen bekend vir onder meer die forel Salmo letnica, witvis, grondels en karpers, asook vir sekere spesies slakke van ’n genus wat ouer as 30 miljoen jaar is; soortgelyke spesies word in die Baikalmeer aangetref. Die Ohridmeer is ook bekend vir palings en hul ongewone voortplantingsiklus: hulle kom na die Ohridmeer van die Sargassosee[58][59] duisende kilometers van daar en bly 10 jaar lank in die meer. Wanneer hulle seksueel volwasse is, dryf onbekende instinkte die palings in die herfs terug na die plek waar hulle gebore is. Daar skiet hulle kuit en gaan dood. Die jong palings soek dan weer die Ohridmeer op en die hele siklus begin van voor af.[59]

Die herdershond van die Šarberge is wêreldwyd bekend as die Šarplaninac (Joego-Slawiese herdershond).[60][61] Dit is sowat 60 cm hoog[60] en is ’n dapper vegter wat teen bere of troppe wolwe kan veg terwyl dit skape oppas.

Nasionale parke

wysig

Die land het vier nasionale parke:

Naam Gestig Grootte Foto
Mavrovo 1948 731 km²  
Galičica 1958 227 km²  
Pelister 1948 125 km²  
Šargebergte 2021 244 km²  

Politiek

wysig
Buiteaansig van die Noord-Masedonise parlement.
Binneaansig van die Noord-Masedonise parlement.
Gordana Siljanovska, president van Noord-Masedonië.
Hristijan Mickoski, eerste minister.

Noord-Masedonië is ’n unitêre parlementêre grondwetlike demokrasie. Die wetgewende liggaam is ’n eenkamerparlement (Masedonies: Собрание, Sobranie; Albanees: Kuvendi) wat uit ’n koalisie van partye bestaan. Daar is ook ’n onafhanklike geregtelike tak met ’n konstitusionele hof. Die volksraad het 120 lede wat ses verkiesingsdistrikte proporsioneel verteenwoordig. LP's word elke vier jaar verkies. ’n Speaker is die voorsitter van die Sobranie/Kuvendi.

Die president van die republiek se rol is hoofsaaklik seremonieel, terwyl die eintlike mag in die hande van die president van die regering lê. Die president is die opperbevelhebber van die weermag en ’n president van die staatsveiligheidsraad. Hy word elke vyf jaar verkies en kan hoogstens twee keer gekies word. In die tweede rondte van die Masedoniese presidentsverkiesing op 8 Mei 2024 is Gordana Siljanovska tot die nuwe president verkies.[62]

Volgens ’n nuwe wet wat in 2005 aanvaar is, word plaaslike regeringsfunksies verdeel tussen 78 munisipaliteite (Masedonies: општини, opštini; enkelvoud: општина, opština; Albanees: komunat; enkelvoud: komunë). Die hoofstad, Skopje, word regeer as ’n groep van 10 munisipaliteite wat saam die "Stad Skopje" uitmaak. Munisipaliteite in Noord-Masedonië is eenhede van plaaslike selfregering. Aangrensende munisipaliteite kan saamwerk.

Die land se politieke partye bestaan uit grootliks etnies gebaseerde partye wat die Masedoniese meerderheid en Albanese minderheid verteenwoordig. Die kwessie van magsbalans tussen die twee gemeenskappe het in 2001 tot ’n kort oorlog gelei, waarna ’n magsdelingsooreenkoms bereik is. In Augustus 2004 is plaaslike grense ooropgestel en het Albanese groter plaaslike outonomiteit gekry in gebiede waar hulle die meerderheid is.

Ná die vroeë parlementêre verkiesing van 2008 het die sentraal-regse party VMRO-DPMNE en die Demokratiese Unie vir Integrasie, ’n koalisie wat die meeste Albanese stemme gewen het, ’n regerende koalisie gevorm.[63]

In April 2009 het die presidents- en plaaslike verkiesing vreedsaam verloop, wat belangrik was vir Noord-Masedonië se strewe om by die EU aan te sluit.[64]

Die land se eerste minister is Hristijan Mickoski, leier van die Interne Masedoniese Rewolusionêre Organisasie – Demokratiese Party vir Masedoniese Nasionale Eenheid (VMRO-DPMNE),[65] en die huidige president van die parlement is Afrim Gashi.[66]

Buitelandse betrekkinge

wysig
 
Eerste minister Zoran Zaev en die Britse premier, Theresa May, op 17 Mei 2018 in Skopje
 
Op 27 Maart 2020 het Noord-Masedonië as 30ste land by NAVO aangesluit

Noord-Masedonië het op 8 April 1993 lid van die Verenigde Nasies geword, 18 maande ná onafhanklikwording. Dit word onder die naam "die voormalige Joego-Slawiese Republiek Masedonië" erken vanweë ’n geskil met Griekeland oor die land se naam.

Noord-Masedonië streef na volle integrasie in Europese en Transatlantiese organisasies. Vyf buitelandse prioriteite is:[67]

  • die begin van samesprekings oor volle lidmaatskap van die Europese Unie;
  • die opheffing van die visastelsel vir Noord-Masedoniese burgers;
  • Navo-lidmaatskap;
  • ’n oplossing vir die naamdispuut met Griekeland; en
  • die versterking van ekonomiese en openbare diplomasie.

Noord-Masedonië is lid van die volgende internasionale en streekorganisasies:[68] die Internasionale Monetêre Fonds (sedert 1992), Wêreldgesondheidsorganisasie (sedert 1993), Europese Bank vir Rekonstruksie en Ontwikkeling (sedert 1993), Sentraal-Europese Inisiatief (sedert 1993), Raad van Europa (sedert 1995), Organisasie vir Veiligheid en Samewerking in Europa (sedert 1995), Suidoos-Europese Samewerkingsinisiatief (sedert 1996), Wêreldhandelsorganisasie (sedert 2003), Sentraal-Europese Vryehandelsooreenkoms (sedert 2006) en La Francophonie (sedert 2001).

In 2005 is die land amptelik erken as ’n kandidaatstaat van die EU. Weens die naamgeskil met Griekeland is ’n begindatum vir samesprekings oor finale toelating nog nie vasgestel nie.

Op die Navo-beraad van 2008 in Boekarest is Noord-Masedonië nie genooi om by die organisasie aan te sluit nie omdat Griekeland dit geveto het weens die naamgeskil tussen die twee lande.[69] Nadat die naamdispuut met die buurland Griekeland in 2019 beëindig is, het Noord-Masedonië 'n toetredingsooreenkoms met die NAVO onderteken, waarvolgens Noord-Masedonië in die eerste helfte van 2020 as die NAVO se 30ste lidland sal kan toetree,[70] wat op 27 Maart 2020 gebeur het.

Naamdispuut

wysig
 
Lys van lande/entiteite

   wat "Republiek Masedonië" in bilaterale diplomatieke betrekkinge gebruik het

   wat "die voormalige Joego-Slawiese Republiek Masedonië" vir alle amptelike doeleindes gebruik het

   wie se amptelike standpunt oor die kwessie nie bekend is nie

   wat geen diplomatieke betrekkinge met die land het nie

Ná die verbrokkeling van Joego-Slawië in 1991 het die naam Masedonië die onderwerp van ’n geskil geword tussen Griekeland en die nuwe onafhanklike staat Masedonië.[71] Die Republiek Masedonië grens in die suide aan Griekse Masedonië. Die Grieke se besware oor die naam is histories en territoriaal van aard en gaan oor verwarring tussen die Republiek Masedonië, die aangrensende Griekse streek Masedonië en die antieke Koninkryk Masedonië, wat min of meer ooreenstem met die Griekse Masedonië. Griekeland verkies dat die Republiek Masedonië ’n naam soos "Noord-Masedonië" gebruik vir alle doeleindes.[72]

Omdat miljoene etniese Grieke hulself identitseer as Masedoniërs, wat onverwant is aan die Slawiërs van die Republiek Masedonië, is Griekeland ook gekant teen die gebruik van die naam "Masedoniërs" vir die republiek se etniese meerderheidsgroep.

Verder word die republiek daarvan beskuldig dat hulle simbole en figure gebruik wat histories met die Griekse kultuur verbind word, soos die Vergina-son en Alexander die Grote, asook dat hulle die irredentistiese idee bevorder van ’n verenigde Masedonië, wat gebiede in Griekeland, Bulgarye, Albanië en Serwië sou insluit.

Tussen 1992 en 1995 was die twee lande ook in ’n dispuut gewikkel oor die Republiek Masedonië se nuwe vlag, wat die simbool van die Vergina-son bevat het. Die Masedoniese vlag is later verander volgens ’n tussentydse ooreenkoms tussen die twee lande in Oktober 1995.

Die VN het die land in 1993 as lidland toegelaat onder die voorlopige naam "die voormalige Joego-Slawiese Republiek Masedonië".[73] Die meeste internasionale liggame, soos die Europese Unie en die Internasionale Olimpiese Komitee, gebruik dié naam.[74][75][76][77] Navo gebruik dit ook in amptelike dokumente, maar voeg ’n verduideliking by dat lidlande die amptelike naam erken.[78]

Sedert die VMRO-DPMNE in 2006 aan die bewind gekom het, veral nadat Masedonië in 2008 nie genooi is om by Navo aan te sluit nie, volg hulle ’n beleid van "antikisasie" (antikvizatzija) om druk op Griekeland uit te oefen sowel as vir doeleindes van binnelandse indentiteitsbou.[79] Standbeelde van Alexander die Grote en Philippos II van Masedonië is in verskeie stede dwarsoor die land opgerig. Baie openbare plekke soos lughawens, snelweë en stadions is ook na hulle genoem. Hierdie optrede word in Griekeland beskou as opsetlike uittarting wat die situasie vererger en Noord-Masedonië se toelating tot die EU en Navo verder vertraag.[80] Die beleid is ook in Noord-Masedonië self en deur EU-diplomate gekritiseer.[79]

Die ooreenkoms waarvolgens Masedonië se naam sal verander na die "Republiek Noord-Masedonië" is deur albei parlemente bekragtig en het in werking getree. Masedonië het ’n referendum in September 2018 oor die verandering aan sy grondwet gehou.

Op 11 Januarie 2019 het die Masedoniese parlement ingestem om die landsnaam tot Noord-Masedonië te verander.[81] Op 25 Januarie 2019 het die Griekse parlement met 153 teenoor 146 stemme die naamverandering goedgekeur.[82] Op 12 Februarie 2019 het die naamsverandering in werking getree.[51][83]

Administratiewe afdelings

wysig
 
Noord-Masedonië se statistiese streke
 
Die land se munisipaliteite

Noord-Masedonië word in die volgende statistiese streke opgedeel:

  • Oostelik
  • Noordoostelik
  • Pelagonia
  • Polog
  • Skopje
  • Suidoostelik
  • Suidwestelik
  • Vardar

In Augustus 2004 is die republiek heringedeel in 84 munisipaliteite, waarvan 10 die Groter Skopje uitmaak. Die meeste van die vorige 123 munisipaliteite het onveranderd gebly of met ander saamgesmelt; ander se grense het geskuif. Hulle was voorheen in 34 administratiewe distrikte opgedeel.

Menseregte

wysig

Die Republiek Noord-Masedonië het die Europese Konvensie vir Menseregte en die VN se Konvensie oor die Status van Vlugtelinge en Konvensie teen Marteling onderteken, en die grondwet waarborg burgers se basiese menseregte.

Daar is egter soms probleme wat betref menseregte. Volgens menseregte-organisasies was daar in 2003 vermoedelike buitegeregtelike teregstellings, dreigemente teen en die intimidasie van menseragte-aktiviste en opposisiejoernaliste, asook bewerings van marteling deur die polisie.[84][85]

Weermag

wysig
 
Noord-Masedoniese soldate
 
’n Helikopter van die Noord-Masedoniese lugmag, die Russies vervaardigde Mi-17

Die Noord-Masedoniese weermag bestaan uit ’n leër (aрмија), lugmag (воено воздухопловство) en regiment vir spesiale operasies (Полк за специјални операции). In 2005 is die weermag hervorm in ooreenstemming met Navo-standaarde.

Die departement van verdediging ontwikkel die land se verdedigingstrategie en stel moontlike bedreigings en risiko's vas. Dit is ook verantwoordelik vir soldate se opleiding, toerusting en ontwikkeling, en stel die verdedigingsbegroting op.[86] Die president keur die verdedigingsplan, -begroting en -strategie goed, en neem besluite oor die paraatheid, mobilisasie, organisasie, ontwikkeling en struktuur van die weermag.

Demografie

wysig
Masedoniërs
  
 64.18%
Albanese
  
 25.17%
Turke
  
 3.85%
Romani
  
 2.66%
Serwiërs
  
 1.78%
Bosniake
  
 0.84%
Aromani
  
 0.48%
Ander
  
 1.04%
Etniese groepe in 2002 2002-sensus:[87]

Volgens die laaste sensus, in 2002, het Noord-Masedonië 2 022 547 inwoners.[87]

Die laaste amptelike raming, in 2009, dui nie op ’n groot verskil nie, met 2 050 671 inwoners.[88] Die laaste sensusdata wys die grootste etniese groep in die land is die etniese Masedoniërs. Die tweede grootste is Albanese, wat in ’n groot deel van die noordweste oorheers. Daarna volg Turke (byna 80 000, maar volgens nieamptelike bronne tussen 170 000 en 200 000). Sommige nieamptelike bronne lui dat daar moontlik tot 260 000 Romani in die land kan wees.[89]

Godsdiens

wysig
Ortodoks
  
 64.8%
Islam
  
 33.3%
Ander Christene
  
 0.4%
Ander/geen
  
 1.5%
Godsdiens in Masedonië (2002)[3]

Die geloof met die grootste getal aanhangers in Noord-Masedonië is Oosterse Ortodoksie. Van dié 65% van die bevolking behoort die oorgrote meerderheid tot die Masedonies-Ortodokse Kerk. Nog 0,4% behoort tot ’n paar ander Christelike denominasies. Moslems maak 33,3% van die bevolking uit. Noord-Masedonië het die vyfde grootste proporsie van Moslems in Europa, ná die 96% van Kosovo,[90] 90% van Turkye,[91] 59% van Albanië,[92] en 51% van Bosnië en Herzegowina.[93] Die meeste Moslems is Albanese, Turke of Romani, hoewel sommige etniese Masedoniërs is.[94] Volgens die 2002-sensus is 46,5% van die kinders in die ouderdom tussen 0 en 4 jaar Moslems.[95]

 
 
LINKS: Die Kerk van Sint George in Kumanovo. REGS: Die Šarena Džamija-moskee Tetovo.
 
'n 19de-eeuse Masedoniese Chanoeka-menora

Einde 2011 was daar 1 842 kerke en 580 moskees in die land.[96] Die Ortodokse en Islamitiese gemeenskap het albei godsdienshoërskole in Skopje en die stad het ook ’n Ortodokse kweekskool. Die Masedonies-Ortodokse Kerk het jurisdiksie oor 10 provinsies (sewe in die land en drie oorsee). Dit het 10 biskoppe en sowat 350 priesters.

Spanning heers tussen die Masedonies- en die Serwies-Ortodokse Kerk, wat ontstaan het nadat eersgenoemde hom in 1967 tot outokefaal (administratief onafhanklik) verklaar het. Nadat onderhandelings tussen die twee kerke opgehef is, het die Serwies-Ortodokse Kerk ’n groep onder Zoran Vraniškovski (ook bekend as aartsbiskop Jovan van Ohrid), ’n voormalige Masedoniese biskop, erken as die Outonome Aartsbisdom van Ohrid.

Die Masedonies-Ortodokse Kerk het gereageer deur alle bande met die nuwe Ohrid-aartsbisdom te verbreek en te verhoed dat biskoppe van die Serwies-Ortodokse Kerk Masedonië binnegaan. Aartsbiskop Jovan het tronkstraf van 18 maande gekry omdat hy die Masedonies-Ortodokse Kerk in diskrediet gebring en "die godsdienstige gevoelens van plaaslike burgers geknou het" deur kalenders en pamflette van die Serwies-Ortodokse Kerk te versprei.[97] Die Ekumeniese Patriargaat van Konstantinopel en die ander Oosters-Ortodokse kerke erken die Masedonies-Ortodokse Kerk nie as outokefaal nie.[98]

Die Masedonies-Griekse Katolieke Kerk het 11 000 lidmate in Noord-Masedonië. Dit is in 1918 gestig en die meeste lidmate is mense wat hulle tot Katolisisme bekeer het en hul afstammelinge. Die Kerk is in gemeenskap met die Rooms- en Oosters-Katolieke Kerke. Hul liturgiese taal is Masedonies. Daar is ook ’n klein Protestantse gemeenskap.

Noord-Masedonië beskik oor 'n klein Protestantse gemeente. Die bekendste Protestant is die voormalige president Boris Trajkovski. Hy was 'n lid van die Metodistiese gemeente, wat die grootste en oudste Protestantse kerk in Noord-Masedonië vorm en in die laat 19de eeu ontstaan het. Sedert die 1980's het die Protestantse gemeente gegroei, gedeeltelik deur nuwe vertroue en gedeeltelik deur sendinghulp van buite.

Die Noord-Masedoniese Joodse gemeenskap, wat voor die begin van die Tweede Wêreldoorlog uit sowat 7 200 lede bestaan het, is tydens dié oorlog amper uitgewis: net 2% van die Noord-Masedoniese Jode het die Holocaust oorleef.[99] Na hul bevryding en die einde van die oorlog het die meeste Jode hulle in Israel gevestig. Hede tel die Joodse gemeente omtrent 200 mense, waarvan byna almal in Skopje bly. Die meeste Noord-Masedoniese Jode is Sefardies – nasate van die 15de-eeuse vlugtelinge wat tydens die Reconquista en Inkwisisie uit Spanje en Portugal geskors is.

Tale

wysig
 
Tale van Noord-Masedonië (2002-sensus)

Die amptelike en mees gesproke taal in die land is Masedonies, wat behoort tot die Oostelike tak van die Suid-Slawiese taalgroep. Albanees is die tweede amptelike taal van Noord-Masedonië en vorm 'n eie tak binne die Indo-Europese tale.[1][2] In munisipaliteite waar ’n minderheidsgroep meer as 20% van die totale bevolking uitmaak, is dié groep se taal ook ’n amptelike taal.[100]

Masedonies is naby verwant aan Standaardbulgaars en sprekers kan mekaar se taal verstaan. Dit stem ook taamlik ooreen met Serwies. Die standaardtaal is ná die Tweede Wêreldoorlog gekodifiseer en het ’n lewendige letterkundetradisie.

’n Groot verskeidenheid tale word in Noord-Masedonië gepraat en dit weerspieël die land se etniese diversiteit. Benewens Masedonies is tale met ’n aansienlike hoeveelheid sprekers Albanees, Romani, Turks, Serwies/Bosnies en Aromani.[101][102][103][104]

Daar is ’n paar dorpe met Adigiessprekende inwoners en ’n Griekse immigrantegemeenskap.[105][106]

Volgens die 2002-sensus het 1 344 815 Masedoniërs aangedui hulle praat Masedonies, 507 989 het gesê Albanees, 71 757 Turks, 38 528 Romani, 6 884 Aromani, 24 773 Serwies, 8 560 Bosnies en 19 241 ander tale.[107]

Stede

wysig

Opvoeding

wysig
 
Die Sinte Cyrillus en Methodius-universiteit in Skopje

Hoër vlakke van opvoeding kan aan een van vyf staatsuniversiteite verkry word: in Skopje, Bitola, Štip, Tetovo en Ohrid. Daar is ook ’n paar privaat universiteitsinstellings, soos die Europese,[108] die Slawiese, die Suidoos-Europese Universiteit en ander.

Die Amerikaanse Agentskap vir Internasionale Ontwikkeling het ’n projek onderskryf met die naam "Macedonia Connects", waardeur Noord-Masedonië se internetdiens ’n groot hupstoot gekry het. Volgens die departement van onderwys en wetenskappe het 461 skole nou internetverbinding.[109] Wi-Fi-dienste is ook nou in baie stede beskikbaar.

Kultuur

wysig
 
Tipiese Noord-Masedoniese argitektuur
 
Tavče Gravče

Noord-Masedonië het ’n ryk kultuurerfenis in kuns, argitektuur, poësie en musiek. Dit het baie beskermde antieke godsdiensterreine. Digkuns-, fliek- en musiekfeeste word jaarliks gehou. Noord-Masedoniese musiekstyle het onder die sterk invloed van Bisantynse kerkmusiek ontwikkel. Die land het ’n aansienlike getal bewaarde Bisantynse muurskilderye, veral uit die tydperk tussen die 11de en 16de eeu.

Van die belangrikste kultuurgebeure in die land is die Ohrid-somerfees van klassieke musiek en drama, die Struga-gedigaande met digters van meer as 50 lande wat deelneem, ’n internasionale kamerafees en die Skopje-jazzfees.

Die Noord-Masedoniese Opera het in 1947 geopen met ’n uitvoering van Cavalleria rusticana, onder die regie van Branko Pomorisac. Die Mei-opera-aande word elke jaar sowat 20 aande lank in Skopje gehou. Die eerste een was in Mei 1972.[110]

Kos

wysig

Noord-Masedoniese kos is verteenwoordigend van die Mediterreense (Griekse) en Midde-Oosterse (Turkse) kookkuns met Balkan-invloede. Ook Duitse, Italiaanse en Oos-Europese (veral Hongaarse) invloede is te bespeur.[111] Danksy die relatief warm klimaat is Noord-Masedonië ideaal vir die groei van ’n verskeidenheid groente, vrugte en kruie. Die kookkuns is dus baie uiteenlopend.

Noord-Masedonië is bekend vir sy ryk Šopska-slaai, ’n aptytwekker en bykos wat by feitlik elke maaltyd geëet word. Ook gewild is die uiteenlopende suiwelprodukte, wyn en plaaslike alkoholiese drankies van hoë gehalte soos die rakija. Tavče Gravče en mastika word beskou as onderskeidelik die land se nasionale gereg en drankie.

Sport

wysig
 
Die Filip II-arena
 
Die Noord-Masedoniese basketbalspan in rustyd tydens ’n wedstryd teen Letland

Sokker en handbal is die gewildste sportsoorte in Noord-Masedonië. Die nasionale sokkerspan word beheer deur die Sokkerfederasie van Noord-Masedonië. Hul tuisstadion is die Filip II-arena.

Die land se handbalklubs het al groot sukses in Europsese kompetisies behaal. In 2008 is die vrouekampioenskapsliga van die Europese Handbalfederasie (EHF) in Noord-Masedonië gehou – in stadions in Skopje en Ohrid. In 2002 het Kometal Gjorče Petrov Skopje die EHF-vrouekampioenskapsliga gewen, terwyl hulle in 2000 en 2005 die naaswenners was. HK Vardar was in 2017 en 2018 die naaswenners en het in 2014, 2015 en 2016 derde geëindig.

Ook basketbal, swem en ski is gewild.

Media

wysig

Die oudste koerant in die land, Nova Makedonija, bestaan sedert 1944. Ander gewilde koerante en tydskrifte sluit in Utrinski vesnik, Dnevnik, Vest, Fokus, Večer, Tea Moderna en Koha. Die openbare televisiekanaal is in 1993 op die been gebring. TEKO TV (1989) van Štip is die land se eerste privaat televisiekanaal. Ander gewilde privaat kanale sluit in Sitel, Kanal 5, Telma, Alfa TV en Alsat-M.

Verwysings

wysig
  1. ↑ 1,0 1,1 (en) "Macedonia's Albanian-Language Bill Becomes Law". Radio Free Europe. 15 Januarie 2019. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Maart 2020. Besoek op 13 Mei 2019.
  2. ↑ 2,0 2,1 (en) "Albanian designated Macedonia's 2nd official language". Associated Press. 15 Januarie 2019. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 13 Maart 2020. Besoek op 13 Mei 2019.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 (en) "North Macedonia". Central Intelligence Agency. Besoek op 25 Junie 2024.
  4. ↑ (en) "State Statistical Office – News release: Census of Population, Households and Dwellings in the Republic of North Macedonia, 2021 – first dataset ,2021". Statistiek Noord-Masedonië. Besoek op 25 Junie 2024.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 (en) "North Macedonia". Internasionale Monetêre Fonds. April 2024. Besoek op 25 Junie 2024.
  6. ↑ (en) "Human Development Report 2023/2024" (PDF). United Nations Development Programme. 13 Maart 2024. Besoek op 25 Junie 2024.
  7. ↑ (en) "Gini coefficient of equivalised disposable income – EU-SILC survey". Eurostat. Besoek op 25 Junie 2024.
  8. ↑ (en) United Nations, A/RES/47/225 Geargiveer 4 Julie 2017 op Wayback Machine, 8 April 1993
  9. ↑ (en) NV-veiligheidsraadsbesluite 817 van 7 April en 845 van 18 Junie 1993, sien UN resolutions made on 1993 Geargiveer 12 Januarie 2018 op Wayback Machine
  10. ↑ (en) "The former Yugoslav Republic of Macedonia". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 November 2016. Besoek op 12 Maart 2016.
  11. ↑ (en) "The former Yugoslav Republic of Macedonia – 47 States, one Europe". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 14 Februarie 2019. Besoek op 12 Maart 2016.
  12. ↑ (en) "NATO's relations with the former Yugoslav Republic of Macedonia". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 April 2019. Besoek op 12 Maart 2016.
  13. ↑ (en) "Macedonia and Greece: Deal after 27-year row over a name". BBC News. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 Desember 2019. Besoek op 12 Junie 2018.
  14. ↑ (en) "Macedonia officially changes its name to North Macedonia". The Guardian. 12 Februarie 2019. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 Maart 2020. Besoek op 13 Mei 2019.
  15. ↑ (en) "Paeonia – historical region". Encyclopædia Britannica. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 5 Mei 2020.
  16. ↑ (en) Μακεδονία, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, on Perseus
  17. ↑ 17,0 17,1 (en) Macedonia, Online Etymology Dictionary
  18. ↑ (en) μακεδνός, Henry George Liddell, Robert Scott, A Greek-English Lexicon, on Perseus
  19. ↑ (en) Eugene N. Borza, Makedonika, Regina Books, ISBN 0-941690-65-2, bl. 114: The "highlanders" or "Makedones" of the mountainous regions of western Macedonia are derived from northwest Greek stock; they were akin both to those who at an earlier time may have migrated south to become the historical "Dorians".
  20. ↑ (en) Nigel Guy Wilson, Encyclopedia of Ancient Greece, Routledge, 2009, bl. 439: The latest archaeological findings have confirmed that Macedonia took its name from a tribe of tall, Greek-speaking people, the Makednoi.
  21. ↑ (en) Ovid (2005). Green, Peter (red.). The Poems of Exile: Tristia and the Black Sea Letters. University of California Press. p. 319. ISBN 0-520-24260-2.
  22. ↑ (en) Roisman, Joseph; Worthington, Ian (2010). A Companion to Ancient Macedonia. John Wiley and Sons. p. 13. ISBN 1-4051-7936-8. Besoek op 10 Februarie 2016.
  23. ↑ (en) Reames, Jeanne; Howe, Timothy (2008). Macedonian Legacies: Studies in Ancient Macedonian History and Culture in Honor of Eugene N. Borza. Regina Books. p. 239. ISBN 1-930053-56-8.
  24. ↑ (en) Strabo, Geography, Book 7, Frg. 4:
  25. ↑ Howe & Reames 2008, p. 239.
  26. ↑ Roisman & Worthington 2011, pp. 135–138, 342–345.
  27. ↑ (en) "Persian influence on Greece (2)". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Desember 2016. Besoek op 17 Desember 2014.
  28. ↑ (en) Warfare in the ancient world: from the Bronze Age to the fall of Rome. Deur Stefan G. Chrissanthos, bl. 75
  29. ↑ (en) Poulton, Hugh (23 Februarie 2000). Who are the Macedonians?. C. Hurst & Co. Publishers. p. 14. ISBN 978-1-85065-534-3.
  30. ↑ (en) A. F. Christidis, A History of Ancient Greek: From the Beginnings to Late Antiquity, Cambridge University Press, 2007, bl. 351
  31. ↑ (mk) "Acta Sancti Demetrii", V 195–207, Гръцки извори за българската история, 3, стр. 159–166
  32. ↑ (en) [1]
  33. ↑ (en) [2]
  34. ↑ (en) Phillips, John (2004). Macedonia: Warlords and Rebels in the Balkans. I.B.Tauris. p. 41. ISBN 1-86064-841-X.
  35. ↑ (en) Gawrych, George Walter (2006). The Crescent and the Eagle: Ottoman Rule, Islam and the Albanians, 1874–1913. I.B.Tauris. bl. 28. ISBN 1-84511-287-3.
  36. ↑ (en) Historical dictionary of the Republic of Macedonia, Dimitar Bechev, Scarecrow Press, 2009, ISBN 0-8108-5565-8, bl. 100. Google Books. Besoek op 14 November 2011.
  37. ↑ (en) Roth, Klaus; Brunnbauer, Ulf (1 Januarie 2008). "Region, Regional Identity and Regionalism in Southeastern Europe". LIT Verlag Münster – via Google Books.
  38. ↑ (en) Stanford J. Shaw (27 Mei 1977). History of the Ottoman Empire and Modern Turkey: Volume 2, Reform, Revolution, and Republic: The Rise of Modern Turkey 1808–1975. Cambridge University Press. p. 209. ISBN 978-0-521-29166-8.
  39. ↑ (en) Who are the Macedonians? Hugh Poulton, C. Hurst & Co. Publishers, 1995, ISBN 1850652384, bl. 57.
  40. ↑ (en) "We, the People: Politics of National Peculiarity in Southeastern Europe" Diana Mishkova, Central European University Press, 2009, ISBN 9639776289, bl. 124.
  41. ↑ (en) Historical Dictionary of Macedonia, Historical Dictionaries of Europe, Dimitar Bechev, Scarecrow Press, 2009, ISBN 0810862956, Inleiding.
  42. ↑ 42,0 42,1 42,2 42,3 42,4 42,5 42,6 (en) Banac, Ivo (1984). The National Question in Yugoslavia. Origins, History, Politics. Londen en Ithaka: Cornell University Press. p. 317. ISBN 0-8014-1675-2.
  43. ↑ Tydskrif Naš rod ("Ons Generasie"), Ljubljana 1929/'30, št. 1, str. 22, letnik I.)
  44. ↑ (en) The British Foreign Office and Macedonian National Identity, 1918–1941, Andrew Rossos' Slavic Review, Vol. 53, No. 2 (Summer, 1994), pp. 369-394 [3]
  45. ↑ (en) Marshall Lee Miller, Bulgaria During the Second World War, Stanford University Press, 1975, bl. 123
  46. ↑ (en) "Communist history" (PDF). Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 1 Julie 2014. Besoek op 14 Junie 2006.
  47. ↑ (en) The Official Site of The President of the Republic of Macedonia Geargiveer 30 April 2009 op Wayback Machine
  48. ↑ (en) https://www.un.org/documents/ga/res/47/a47r225.htm Geargiveer 4 Julie 2017 op Wayback Machine
  49. ↑ (en) "Update: Macedonia, Greece sign historic name-change deal". eNCA. 17 Junie 2018. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 17 April 2020. Besoek op 17 Junie 2018.
  50. ↑ (en) "North Macedonia: Why does a country change its name?". BBC. 14 Februarie 2019. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 21 April 2020. Besoek op 13 Mei 2019.
  51. ↑ 51,0 51,1 (en) "North Macedonia: Why does a country change its name?". BBC. 14 Februarie 2019. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 Mei 2020. Besoek op 13 Mei 2019.
  52. ↑ (en) "North Macedonia joins NATO as 30th Ally". NAVO. 27 Maart 2020. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 21 Mei 2020. Besoek op 31 Augustus 2020.
  53. ↑ (en) "Macedonian Ministry of Environment". Web.archive.org. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 Januarie 2008. Besoek op 28 April 2010.
  54. ↑ (en) Encyclopædia Britannica. "Britannica's article about Sar Mountains". Britannica.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 April 2015. Besoek op 28 April 2010.
  55. ↑ (en) "Sar Mountains on the Euratlas map of the Europe's most significant mountain ranges". Euratlas.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 17 November 2017. Besoek op 28 April 2010.
  56. ↑ (en) "Macedonia". Mymacedonia.net. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 November 2018. Besoek op 25 Januarie 2010.
  57. ↑ (en) "Macedonian Flora". Macedonia.co.uk. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 28 Maart 2019. Besoek op 25 Januarie 2010.
  58. ↑ (en) Schmidt, J. (1912) Danish researches in the Atlantic and Mediterranean on the life-history of the Fresh-water Eel (Anguilla vulgaris, Turt.). Internationale Revue der gesamten Hydrobiologie und Hydrographie 5: 317–342.
  59. ↑ 59,0 59,1 (en) "Macedonian Fauna". macedonia.co.uk. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 15 September 2018.
  60. ↑ 60,0 60,1 (fr) Fédération Cynologique Internationale: Official FCI-Standard N° 41, 24 November 1970. – Besoek op 14 Februarie 2015.
  61. ↑ (en) United Kennel Club: Official U.K.C. Breed Standard Geargiveer 2 Maart 2016 op Wayback Machine, hersien op 1 Julie 2009. – Besoek op 30 Maart 2010.
  62. ↑ (en) Konstantin Testorides (12 Mei 2024). "North Macedonia's new president reignites a spat with Greece at her inauguration ceremony". Associated Press. Besoek op 25 Junie 2024.
  63. ↑ (en) "VMRO-DPMNE and DUI form ruling coalition in Macedonia". SeTimes. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Maart 2016. Besoek op 28 April 2010.
  64. ↑ (en) "Macedonia elections pass off peacefully". Irish Times. 3 Maart 2009. Besoek op 28 April 2010.
  65. ↑ (en) "The new Government was elected, whose president is Hristijan Mickoski". Sloboden Pečat. Besoek op 25 Junie 2024.
  66. ↑ (en) "Inaugural session of the new Parliament – Afrim Gashi elected as Speaker". Republika. 28 Mei 2024. Besoek op 25 Junie 2024.
  67. ↑ (en) "Republic of Macedonia, Ministry of foreign affairs". Mfa.gov.mk. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 September 2011. Besoek op 5 Mei 2009.
  68. ↑ (en) "Republic of Macedonia, Ministry of foreign affairs". Mfa.gov.mk. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 September 2011. Besoek op 5 Mei 2009.
  69. ↑ (en) M3 Web (3 April 2008). "Bulgaria: Macedonia Remains Out of NATO Because of Greek Veto over Name Dispute – Novinite.com – Sofia News Agency". Novinite.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 5 Mei 2020. Besoek op 5 Mei 2009.
  70. ↑ (en) "Macedonia signs Nato accession agreement". BBC. 6 Februarie 2019. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 Maart 2020. Besoek op 13 Mei 2019.
  71. ↑ (en) Floudas, Demetrius Andreas; "A Name for a Conflict or a Conflict for a Name? An Analysis of Greece's Dispute with FYROM". 24 (1996) Journal of Political and Military Sociology, 285. 1996. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 September 2015. Besoek op 11 Februarie 2008.
  72. ↑ (en) FYROM Name Issue Geargiveer 13 Januarie 2018 op Wayback Machine, Hellenic Republic – Ministry of Foreign Affairs
  73. ↑ (en) "United Nations Resolution 225 (1993)". United Nations. 8 April 1993. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 Januarie 2019. Besoek op 28 April 2010.
  74. ↑ (en) European Commission. "Background information – The former Yugoslav Republic of Macedonia". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 Desember 2008. Besoek op 1 Oktober 2006.
  75. ↑ (en) "Analytical Report for the Opinion on the application from the former Yugoslav Republic of Macedonia for EU membership" (PDF). Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 4 April 2016. Besoek op 28 April 2010.
  76. ↑ (en) "Europa – The EU at a glance – Maps – FYROM". Europa (webportaal). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 29 Julie 2013. Besoek op 5 Mei 2009.
  77. ↑ (en) International Olympic Committee. "List of national olympic committees participating in the xix olympic winter games in salt lake city" (PDF). Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 19 Mei 2016. Besoek op 1 Oktober 2006.
  78. ↑ (en) North Atlantic Treaty Organisation. "The situation in the former Yugoslav Republic of Macedonia is critical". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 Oktober 2018. Besoek op 1 Oktober 2006.
  79. ↑ 79,0 79,1 (en) Ghosts of the past endanger Macedonia's future. Boris Georgievski, BalkanInsight, 27 Oktober 2009 [4].
  80. ↑ (en) Greece slates Skopje's provocative Alexander statue Sinisa Jakov Marusic, Balkan Insight, 15 Junie 2011 [5]
  81. ↑ (en) "Macedonia parliament agrees to change country's name". Bbc.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 21 Julie 2019. Besoek op 14 Januarie 2019.
  82. ↑ (en) "Historic vote settles Macedonia name row". BBC. 25 Januarie 2019. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 September 2019.
  83. ↑ (en) "Announcement of the Government of the Republic of North Macedonia for entry into force of the Final Agreement, Constitutional Amendments and Constitutional Law for Implementation of Amendments". 12 Februarie 2019. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 April 2020. Besoek op 13 Mei 2019.
  84. ↑ (en) "Amnesty International – Summary – Macedonia". Web.amnesty.org. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Julie 2014. Besoek op 6 Junie 2011.
  85. ↑ (en) "Human Rights Watch – Defending Human Rights Worldwide". 14 April 2013. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 14 April 2013.
  86. ↑ (en) National Command Management Geargiveer 4 September 2010 op Wayback Machine
  87. ↑ 87,0 87,1 (en) "Census of Population, Households and Dwellings in the Republic of Macedonia, 2002 – Book XIII, Skopje, 2005" (PDF). State Statistical Office of the Republic of Macedonia. Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 15 Mei 2020. Besoek op 1 Junie 2017.
  88. ↑ (en) "Macedonia – State Statistical Office". www.stat.gov.mk. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 April 2020. Besoek op 10 Februarie 2016.
  89. ↑ (en) [6]UNDP's Regional Bureau for EuropeGeargiveer 25 Maart 2009 op Wayback Machine
  90. ↑ (en) "Kosovo". Central Intelligence Agency. Besoek op 25 Junie 2024.
  91. ↑ (tr) "Türkiye'deki Ateist Nüfus Hızla Artıyor". onedio.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 28 Maart 2019. Besoek op 31 Januarie 2016.
  92. ↑ (sq) "Presentation of the main results of the Census of Population and Housing 2011" (PDF). Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 26 Maart 2017. Besoek op 15 Augustus 2014.
  93. ↑ (en) "Bosnia and Herzegovina". Central Intelligence Agency. Besoek op 25 Junie 2024.
  94. ↑ (en) "Religious Composition by Country, 2010–2050". 2 April 2015. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 8 Mei 2020.
  95. ↑ (mk) "naslovna-9PUB" (PDF). Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 16 Oktober 2017. Besoek op 3 Junie 2011.
  96. ↑ (mk) "Во Македонија има 1.842 цркви и 580 џамии". Dnevnik. 28 Desember 2011. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 Januarie 2012. Besoek op 28 Desember 2011.
  97. ↑ (en) "Church Rivalry Threatens to Brim Over". Iwpr.net. Besoek op 5 Mei 2009.
  98. ↑ (en) The encyclopedia of Christianity, Volume 3. Deur Erwin Fahlbusch, Geoffrey William Bromiley. bl. 381
  99. ↑ (en) "Blog Archives " Macedonia's Jewish Community Commemorates the Holocaust, and Embraces the Future". Balkanalysis.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 21 November 2010. Besoek op 28 April 2010.
  100. ↑ (en) "Basic Facts". president.gov.mk. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 Februarie 2012.
  101. ↑ (en) "Core document forming part of the reports of States Parties : The Former Yugoslav Republic of Macedonia". United Nations High Commissioner for Human Rights. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 November 2018. Besoek op 7 November 2008.
  102. ↑ (en) "Macedonia ethnic and linguistic minorities". Eurominority. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 13 Maart 2016. Besoek op 7 November 2008.
  103. ↑ (en) "Map of the European languages". Eurominority. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 14 Januarie 2016. Besoek op 7 November 2008.
  104. ↑ (en) "Indo-European languages in contemporary Eurasia". Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 15 Februarie 2012. Besoek op 4 Oktober 2008.
  105. ↑ (en) Gordon, Raymond G. jr. (red.) (2005). "Ethnologue: Languages of the World, Fifteenth edition". SIL International. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 November 2003. Besoek op 4 November 2008.
  106. ↑ (en) Gordon, Raymond G. jr. (red.) (2005). "Lewis, M. Paul (red.), 2009. Ethnologue: Languages of the World, 16de uitg. Dallas, Texas: SIL International. Aanlynweergawe: ethnologue.com". SIL International. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 29 Januarie 2013. Besoek op 13 Julie 2010.
  107. ↑ (en) "Census final data" (PDF). stat.gov.mk. 2002. Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 5 Mei 2020.
  108. ↑ (en) "Home". www.oic.org.mk. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 5 April 2019. Besoek op 4 Julie 2018.
  109. ↑ (en) "U.S. Agency for International Development". Macedonia.usaid.gov. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 Mei 2020. Besoek op 5 Mei 2009.
  110. ↑ (en) "Macedonian Opera Marks 60th Anniversary. Culture – Republic of Macedonia". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 Julie 2011.
  111. ↑ (en) Friedman, Victor; Palmer, Veselka (1995), "La cuisine macédonien", in Aufray, Michel; Perret, Michel, Cuisines d'Orient et d'ailleurs, Paris: INALCO/Grenoble: Glénant, pp. 76–79, archived from the original on 2017-10-14, https://web.archive.org/web/20171014103901/http://mahimahi.uchicago.edu/media/faculty/vfriedm/094Friedman95.pdf, besoek op 2016-02-10 

Bronnelys

wysig
Algemeen
Geskiedenis

Eksterne skakels

wysig

41°36′N 21°42′O / 41.6°N 21.7°O / 41.6; 21.7

Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Noord-Masedonië&oldid=2688576"