Wikipedia

Salvador Dalí

Spaanse skilder (1904-1989)
(Aangestuur vanaf Salvador Dali)

Salvador Domingo Felipe Jacinto Dalí i Domènech (11 Mei 1904 – 23 Januarie 1989), algemeen bekend as Salvador Dalí, was 'n Spaanse kunstenaar en een van die belangrikste skilders van die 20ste eeu. Hy was 'n bekwame tekenaar en die bekendste vir die opmerklike, bisarre en beeldskone beelde in sy surrealistiese werk. Sy vakkundigheid rakende sy skilderwerk word dikwels toegeskryf aan die invloed van die meesters uit die Renaissance-tydperk.[1] Een van sy bekendste werke, "Die volharding van herinnering" (La persistencia de la memoria), is in 1931 voltooi. Sy kunssinnige repertorium het ook rolprente, beeldhouwerk en fotografie ingesluit. Hy het saam met Walt Disney gewerk aan die Oscar-benoemde kort animasierolprent Destino, wat postuum in 2003 uitgereik is. Alhoewel hy in Katalonië, Spanje gebore is, het Dalí op sy Arabiese afkoms aangedring en beweer dat sy voorouers afkomstig was van die More wat Spanje in 711 binnegeval het. Volgens Dalí is sy liefde vir "alles wat verguld en oormatig is, [sy] passie vir luuksheid en [sy] liefde vir Oosterse drag" te danke aan sy Arabiese afkoms.[2]

Salvador Dalí
Salvador Dalí in 1939
Gebore
Salvador Domingo Felipe Jacinto Dalí i Domènech

11 Mei 1904
Figueres, Katalonië, Spanje
Sterf23 Januarie 1989 (op 84)
Figueres, Katalonië, Spanje
NasionaliteitVlag van Spanje Spanje
BeroepSkilder, grafiese kunstenaar, skrywer, beeldhouer en setontwerper
Bekend virSurrealistiese werke
EggenootGala Dalí (Elena Ivanovna Diakonova)
Ouer(s)Salvador Dalí i Cusí
Felipa Domenech Ferrés

Dalí was bekend vir sy vreemde lewe en gedrag, en ook vir sy lang krulsnor.[3] Die opvatting word wyd gehuldig dat hy oor 'n ryk verbeelding beskik het en 'n voorliefde daarvoor gehad om ongewone dinge te doen om aandag te trek. Hierdie voorliefde het egter liefhebbers van sy kuns net soveel as sy kritici vererg, aangesien sy eksentrieke gedrag soms meer openbare aandag as sy kunswerk getrek het.[4] Hierdie doelbewuste soeke na bekendheid en berugtheid het daartoe gelei dat hy wyd bekend was en mense vanuit alle sfere van die samelewing sy werk gekoop het.

Biografie

wysig

Vroeë lewe

wysig
 
Die Dalí-gesin in 1910 (van links): tant Maria Teresa, moeder, vader, Salvador, tant Catherine (later sy pa se tweede vrou), suster Ana Maria en ouma Ana

Dalí is gebore op 11 Mei 1904, 08:47 v.m. (MGT)[5] in die dorp Figueres, in die Empordà-streek naby die Franse grens in Katalonië, Spanje.[6] Dalí se ouer broer, ook genaamd Salvador (*12 Oktober 1901), het nege maande tevore op 1 Augustus 1903 aan gastro-enteritis gesterf. Sy vader, Salvador Dalí i Cusí, was 'n middelklas-advokaat en notaris.[7] Salvador Dalí i Cusí is op 29 Desember 1900 met Dalí se moeder Felipa Domenech getroud in Barcelona in die Nuestra Senora de la Merced kerk.[8] Op vyfjarige ouderdom het Dalí se ouers hom na sy broer se graf geneem en aan hom vertel dat hy die reïnkarnasie van sy broer was,[9] iets wat Dalí mettertyd begin glo het.[10] Van sy broer het Dalí gesê: "...[ons] het op mekaar gelyk soos twee druppels water, maar ons het verskillende weerkaatsings gehad" en "hy was tien teen een 'n eerste weergawe van myself, maar te veel in die absolute voorgestel".[11]

Dalí het ook 'n suster gehad, Ana Maria, wat drie jaar ouer as hy was.[7] Sy het in 1949 'n boek gepubliseer met die titel Salvador Dali, Visto Por Su Hermana ("Salvador Dalí, soos gesien deur sy suster).[12] Dalí se jeugvriende het die toekomstige sokkerspelers Emilio Sagi Liñan en Josep Samitier ingesluit: tydens vakansies by die Katalaanse oord Cadaqués, het die drie gereeld saam sokker gespeel.

Dalí het as kind 'n tekenskool bygewoon. In 1916 het hy ook moderne skilderkuns ontdek tydens 'n somervakansie by Cadaqués saam met die familie van Ramon Pichot, 'n plaaslike skilder wat gereelde uitstappies na Parys onderneem het.[7] In die volgende jaar, 1917, het Dalí se pa 'n uitstalling van sy houtskooltekeninge by hul familiehuis gereël. Sy eerste openbare uitstalling was by die Munisipale Teater in Figueres in 1919.

Dalí se moeder het in 1921 aan borskanker gesterf. Volgens Dalí was sy moeder se dood "die grootste terugslag wat ek in my lewe ervaar het. Ek het haar aanbid . . . ek kon myself nie versoen met die verlies van 'n wese op wie ek staatgemaak het om die onvermydelike vlekke op my siel onsigbaar te maak nie".[13] Na haar dood het Dalí se pa met sy oorlede vrou se suster getrou (Dalí se tante dus). Dalí het nie wrokgevoelens jeens dié huwelik gekoester nie, aangesien hy 'n groot liefde en respek vir sy tante gehad het.[7]

Madrid en Parys

wysig
 
Die groot-oog gesigte van Dalí en mede-surrealistiese skilder, Man Ray, in Parys op 16 Junie, 1934. Foto deur Carl van Vechten.

Dalí het in 1922 na die Residencia de estudiantes ("studentewoning") in Madrid verhuis[7] en daar aan die San Fernando-skool vir skone kunste gestudeer. Met 'n slanke figuur en 'n lengte van 1,72 meter is Dalí as eksentriek beskou met sy lang hare en die dra van 'n jas, sykouse en kniebroeke wat 'n eeu terug in die mode was. Dit was egter sy skilderye, waarin hy met kubisme geëksperimenteer het, wat sy medestudente se aandag die meeste getrek het. In hierdie vroeë kubistiese werke blyk dit egter dat hy die beweging nie heeltemal verstaan het nie. Die teorie word ondersteun deurdat sy enigste inligting rakende die kubistiese beweging afkomstig was van 'n paar artikels uit tydskrifte en 'n katalogus wat aan hom gegee is deur Pichot. Daar was ook geen ander kubistiese skilders in Madrid in hierdie tyd nie.

Dalí het ook met Dada geëksperimenteer en sou vir die res van sy lewe daardeur beïnvloed word. By die San Fernando-skool vir Skone Kunste het hy 'n noue vriendskap met die filmmaker Luis Buñuel en die digter Federico García Lorca aangeknoop. Daar word ook geglo dat daar moontlik 'n romantiese verhouding tussen Dalí en Lorca ontstaan het.[14]

Dalí is in 1926 geskors van die akademie, kort voor sy eindeksamens, na hy verklaar het dat geen lid van die fakulteit bekwaam genoeg is om hom te eksamineer nie.[15] Uit die foutlose, realistiese Mandjie met brood (1926), blyk dit dat Dalí egter teen die tyd reeds sy verfvaardighede bemeester het.[16] Hy het in dieselfde jaar sy eerste besoek aan Parys gebring, waar hy Pablo Picasso ontmoet het. Dalí het Picasso aanbid en was self ook reeds gunstig aan Picasso beskryf deur Joan Miró. Namate Dalí sy eie styl ontwikkel het, is 'n aantal van sy werke die daaropvolgende paar jaar sterk deur Picasso en Miró beïnvloed.

 
'n Selfportret deur Diego Velázquez. Dalí het sy ikoniese snor op dié van Velázquez gebaseer.

Sommige aspekte van Dalí se werk wat hom sy hele lewe sou by bly was reeds merkbaar in die 1920's. Dalí het enige en alle invloede van alle kunsstyle wat hy kon vind, verorber en dan werke geproduseer wat strek van akademies klassieke werke tot die werke wat as avant-garde beskryf is,[17] somtyds in verskillende werke en somtyds gekombineerd. Uitstallings van sy werke in Barcelona het baie aandag getrek en 'n mengsel van lof en verwarde debatte van die kritici.

Dalí het 'n flambojante snor gekweek, wat deel van sy ikoniese beeld sou word: 'n invloed van die snor van die sewentiende-eeuse Spaanse meesterskilder Diego Velázquez.

1929 tot die Tweede Wêreldoorlog

wysig

Dalí het in 1929 saam met die surrealistiese filmregisseur Luis Buñuel gewerk aan die kort film, Un chien andalou ("'n Andalusiese hond"). Hy was hoofsaaklik verantwoordelik om Buñuel te help skryf aan die draaiboek. Dalí sou later beweer dat hy meer betrokke was by die verfilming, maar dié bewering word nie ondersteun deur ander destydse vertellings omtrent die projek nie.[18] Hy het ook in daardie jaar sy muse, inspirasie en toekomstige vrou, Gala, ontmoet.[19] Gala is gebore as Helena Dmitrievna Deluvina Diakonova, 'n Russiese immigrant wat elf jaar ouer as Dalí was. Met hul ontmoeting was sy egter reeds getroud met die surrealistiese digter Paul Éluard. Dalí het ook in 1929 belangrike professionele uitstallings gehad en het homself amptelik by die surrealistiese groep kunstenaars in die Montparnasse-kwartier in Parys aangesluit (alhoewel sy werk reeds swaar deur surrealisme beïnvloed was vir die afgelope twee jaar). Die surrealiste was opgewonde oor wat Dalí die "paranoïese-kritiese metode" genoem het: om toegang tot die onderbewussyn te verkry vir beter kunssinnige kreatiwiteit.[7][20]

In 1931 het Dalí een van sy bekendste werke geskep, La persistencia de la memoria of "Die volharding van herinnering".[21] Die werk is bekend vir sy surrealistiese beelde van sagte, verwelkte sakhorlosies. Die algemene interpretasie van die werk is dat die sakhorlosies die nosie dat tyd rigied en deterministies is, afkraak. Hierdie denkwyse word ook ondersteun deur ander beelde in die skildery, soos 'n wyd-uitgebreide landskap en die miere en vlieg wat die ander horlosies verorber.[22]

Dalí en Gala, wat sedert 1929 saamgewoon het, trou in 1934 tydens 'n burgerlike seremonie (hulle sou in 1958 tydens 'n Katolieke seremonie hertrou).

Dalí het ook in die tydperk 'n vriend van die geskiedkundige en wetenskaplike Alexandre Deulofeu geword.

In 1936 het Dalí deelgeneem aan die London International Surrealist Exhibition. Sy lesing, getiteld Fantomes paranoiaques authentiques, was gelewer met Dalí geklee in 'n duikpak.[23] Na Francisco Franco aan bewind gekom het in die nasleep van die Spaanse Burgeroorlog, was Dalí een van die min Spaanse intellektuele wat die nuwe regering ondersteun het. Wat politiek betref, het dit het hom oneens gemaak met sy hoofsaaklik Marxistiese mede-surrealistiese skilders en het dit gelei tot sy uiteindelike amptelike skorsing uit hierdie groep.[19] Dalí se reaksie? Le surréalisme, c'est moi: "ek is (die) surrealisme".[15] André Breton het vervolgens die anagram "avida dollars" (van "Salvador Dalí") geskep wat min of meer vertaal na "gretig vir dollars".[24] Breton het hierdie term gebruik om na Dalí te verwys ná sy skorsing; die res van die groep het van Dalí slegs in die verlede tyd gepraat, asof hy dood is. Die surrealistiese beweging en die verskeie lede wat daaraan behoort het (soos Ted Joans), het volgehou met uiters brutale polemiek teen Dalí tot en met sy dood en selfs daarna. Met die ingang van die Tweede Wêreldoorlog in Europa in 1940, het Dalí en Gala na die Verenigde State verhuis, waar hulle vir agt jaar gewoon het. In Amerika het Dalí teruggekeer na die beoefening van 'n Katolieke geloof. In 1942 het hy sy outobiografie, The Secret Life of Salvador Dalí, gepubliseer.

Latere jare in Katalonië

wysig
 
Die Dalí Teater en Museum in Figueres.

Met die ingang van 1949 het Dalí na sy geliefde Katalonië teruggekeer en die res van sy lewe daar spandeer. Dat hy in Spanje gewoon het terwyl Franco aan bewind was, het kritiek uitgelok van progressiewes en baie ander kunstenaars.[25] Op grond hiervan is dit moontlik dat sommige van die algemene verwerping van Dalí se latere werke as gevolg van politiek was, eerder dan die eintlike meriete van die werke self. In 1959 het André Breton 'n uitstalling georganiseer, getiteld Homage to Surrealism ("Huldebetuiging aan surrealisme"), ter viering van die 40-jarige herdenking van surrealisme. Die uitstalling het werke deur Salvador Dalí, Joan Miró, Enrique Tábara en Eugenio Granell ingesluit. Met die International Surrealism Exhibition ("Internasionale surrealisme-uitstalling") in New York in 1960, het Breton driftig geveg teen die insluiting van Dalí se Sistine Madonna.[26]

Later in sy loopbaan het Dalí hom nie beperk tot skilder nie, maar geëksperimenteer met talle ongewone of nuwe media en prosesse: hy het bulletistiese werke gemaak, 'n proses waartydens ink op 'n blanko doek geskiet word,[27] en was onder die eerste kunstenaars wat holografie in kuns gebruik het.[28] Verskeie van sy werke sluit optiese illusies in. In sy latere jare het jonger kunstenaars soos Andy Warhol beweer dat Dalí 'n belangrike invloed op popkuns uitgeoefen het.[29] Dalí het ook ywerig belanggestel in die natuurwetenskappe en wiskunde. Dit word in verskeie van sy skilderye verbeeld, vernaamlik in die 1950's toe hy sy onderwerpe geskilder het bestaande uit renosterhorings, wat op gewyde geometrie dui (aangesien die renoster se horing volgens 'n logaritmiese spiraal groei) en kuisheid (aangesien Dalí die renoster met die Maagd Maria verbind het).[30] Dalí was ook gefassineer deur DNS en die hiperkubus, 'n 4-dimensionele kubus wat in die skildery Kruisiging (Corpus Hypercubus) voorkom.

Die werke wat Dalí na die Tweede Wêreldoorlog geskep het, het die kentekens van tegniese vaardigheid en 'n belangstelling in optiese illusies getoon. Dalí se Katolieke geloof het steeds sterker geword en hy was tot so 'n mate geïnspireer deur die skok van Hirosjima, dat hy na hierdie periode as "Kernmistiek" verwys het. In skilderye soos "Die Madonna van Port-Lligat" (eerste weergawe) van 1949 en "Corpus Hypercubus" van 1954 het Dalí probeer om Christelike ikonografie te vermeng met beelde van disintegrerende materiaal wat deur kernfisika geïnspireer was.[31] Die tydperk het dan ook die noemenswaardige werke "Die stasie van Pergignan", 1965, en "Hallusinogeniese Stiervegter", 1968–1970 ingesluit.

In 1960 het Dalí begin aan die Dalí-teater en Museum in sy geboortestad, Figueres: dit was sy grootste enkele projek en die hooffokus van sy energie in 1974. Hy het steeds tot in die mid-1980's aangehou om veranderings en toevoegings aan die museum aan te bring. Hy het egter wel tyd gevind om die Chupa Chups-kenteken in 1969 te ontwerp en 'n groot metaalstandbeeld vir die operahuis Teatro Real in Madrid ontwerp. In dieselfde jaar was hy ook verantwoordelik vir die advertensie-aspek van die 1969-Eurovision Song Contest.

In 1982 het Koning Juan Carlos I van Spanje aan Dalí die titel "Markies van Pubol" toegeken. (Die koning het Dalí op sy doodsbed besoek, waar Dalí sy dank betuig het deur die koning die tekening "Kop van Europa" te gee. Dit was dan ook Dalí se laaste tekening voor sy dood.)

Gala het op 10 Junie 1982 gesterf. Na haar dood het Dalí self die wil om te lewe verloor. Hy het probeer selfmoord pleeg deur homself te dehidreer, moontlik in die hoop om in 'n skyndood te verval (hy het gelees dat daar sommige mikro-organismes was wat dit kon doen). Hy het verhuis van Figueres na die kasteel in Púbol: dié kasteel het hy oorspronklik vir Gala gekoop en dit was ook daar waar sy gesterf het. In 1984 het Dalí se slaapkamer aan die brand geslaan, terwyl hy daar in was,[32] maar die omstandighede waaronder dit plaasgevind het is onduidelik: moontlik was dit nog 'n selfmoordpoging deur Dalí of slegs as gevolg van die roekeloosheid van sy personeel.[15] Hoe dit ook al sy, Dalí was gered en het teruggekeer na Figueres. Daar het 'n groep van sy vriende, begunstigers en mede-kunstenaars na hom omgesien, terwyl hy sy laaste jare in gemak in sy teatermuseum gewoon het.

 
Dalí se grafkelder in Teatro Museo in Figueres.

Daar is aantygings gemaak dat Dalí se voogde hom geforseer het om blanko skilderdoeke te onderteken, wat dan later (selfs na sy dood) beskilder kon word en as oorspronklike Dalí-skilderye verkoop kon word.[33] As gevolg hiervan is kunshandelaars behoedsaam wanneer hul gekonfronteer word deur latere werke wat aan Dalí toegeken word. Dalí oorly op 89-jarige ouderdom aan 'n hartverlamming in Figueres op 23 Januarie 1989. Hy is in die grafkelder van die Dalí Teater en Museum begrawe.

Simboliek

wysig

Dalí het uitgebreide gebruik gemaak van simboliek in sy werk. Die kenmerkende sagte horlosies wat vir die eerste keer in Die volharding van herinnering het Einstein se teorie dat tyd relatief is voorgestel.[22] Die idee vir horlosies wat op die manier simbolies dien het by Dalí opgekom toe hy besig was om op 'n warm dag in Augustus na 'n loperige stukkie Camembertkaas te staar.[34]

Olifantbeelde kom ook telkens in Dalí se werk voor en verskyn vir die eerste keer in sy 1944-werk "Droom veroorsaak deur die vlug van 'n by om 'n granaat 'n sekonde voor ontwaking" (Spaans: Sueño Causado por el Vuelo de una Abeja en Torno a una Granada un Segundo antés de Despertar). Die olifante, geïnspireer deur Gian Lorenzo Bernini se beeldbasis in Rome waarin 'n olifant 'n antieke obelisk dra,[35] word uitgebeeld "met lang, veel-ledige, byna onsigbare bene van begeerte"[36] tesame met obeliske op hulle rûe. Saam met hulle tingerige bene skep die belemmerings, met hulle falliese ondertone, 'n gevoel van skimrealiteit. "Die olifant is 'n verdraaiing in ruimte," verduidelik een analis, "die spykerbene kontrasteer die idee van gewigloosheid met struktuur."[36] Volgens Dalí het hy beelde geskilder wat "[hom] van die genot wil laat sterf, [hy] is besig om met 'n absolute natuurlikheid te skep, sonder die geringste estetiese sorg, [hy] maak dinge wat [hom] inspireer met 'n diepgaande emosie en [hy] probeer om dit eerlik te skilder.[37]

Die eier is 'n ander algemene Dalí-agtige beeld. Hy verbind die eier met die voorgeboortelike en intra-uteriene (dit wat binne die uterus is) om dus hoop en liefde te simboliseer;[38] dit kom voor in Die Groot Masturbeerder en Metamorfose van Narsissus. Verskeie diere kom ook deurgaans in sy werk voor: miere dui op die dood, verval en ontsettende seksuele begeerte; die slak word verbind met die menslike hoof (hy het 'n slak op 'n fiets gesien buite Freud se huis toe hy hom vir die eerste keer ontmoet het) en sprinkane is 'n simbool van vermorsing en vrees.[38]

Ondernemings buiten skilder

wysig

Dalí was 'n veelsydige kunstenaar wat hom nie tot skilder beperk het in sy kunsondernemings nie. Sommige van sy meer gewilde kunswerke is beeldhouwerke en ander voorwerpe, en hy is ook bekend vir sy bydraes tot onder meer die teater, mode en fotografie.

Twee van die gewildste voorwerpe van die surrealistiese beweging was die Kreeftelefoon en die Mae West-lippebank, wat onderskeidelik in 1936 en 1937 deur Dalí voltooi is. Beide die werke is in opdrag van die Skotse kunsbegunstiger Edward James deur Dalí gemaak; James, 'n eksentrieke karakter wat 'n groot Engelse landgoed geërf het toe hy vyf was, was een van die vernaamste ondersteuners van die surrealiste in die 1930's.[39] Volgens die galerybyskrif in die Tate-galery het "krewe en telefone sterk seksuele konnotasies vir [Dalí]" gehad en het hy "'n noue analogie tussen kos en seks getrek".[40] Die telefoon was funksioneel en James het vier daarvan by Dalí gekoop om die telefone in sy oordhuis te vervang. Een word nou in die Tate-galery uitgestal; die tweede in die Duitse Telefoonmuseum in Frankfurt; die derde behoort aan die Edward James-stigting en die vierde is in die Nasionale Galery van Australië.[39]

 
Gala in die venster (1933), Marbella, Spanje

Die hout en satyn Mae West-Lippebank is gevorm volgens die lippe van die aktrise Mae West, wie Dalí oënskynlik bekoorlik gevind het.[19] West was tevore die onderwerp van Dalí se 1935 skildery Die gesig van Mae West. Die Mae West-lippebank word tans gehuisves in die Brighton and Hove Museum in Engeland.

In die jare 1941 en 1970 was Dalí ook verantwoordelik vir die skep van 'n ensemble van juwele, altesaam 39. Die juwele wat hy geskep het is ingewikkeld en baie bevat selfs bewegende dele. Die beroemdste juweel wat deur Dalí geskep is, is "Die Koninklike Hart". Die besondere juweel is uit goud gemaak en is versier met ses-en-veertig robyne, twee-en-veertig diamante en vier smaragde. Die merkwaardige kunswerk word uitgelig deur die feit dat die juweel op so manier geskep is dat die middelpunt "klop", amper soos 'n regte hart.[41] Dalí self het hom as volg uitgespreek: "sonder 'n gehoor, sonder die teenwoordigheid van toeskouers, sou die juwele nie die funksie vervul het waarvoor hulle tot stand gebring is nie. Die toeskouer is dan die finale kunstenaar." (Dali, 1959.) Die Dali—Joies ("Die Juwele van Dalí")-versameling kan gesien word by die Dali-teatermuseum in Figueres, Spanje, waar dit permanent uitgestal word.

 
Rinoceronte vestido con puntillas (1956), Marbella, Spanje.

Dalí word in die teaterwêreld onthou vir die vervaardiging van die toneeldekor vir García Lorca se 1927 romantiese toneelstuk, Mariana Pineda.[42] Vir Bacchanale (1939), 'n ballet wat gebaseer is en getoonset is volgens Richard Wagner se opera Tannhäuser (1845), het Dalí die verhoogontwerp en die libretto verskaf.[43] Bacchanale was gevolg deur dekorontwerp vir Labyrinth in 1941 en The Three-Cornered Hat in 1949.[44]

Dalí het hom ook in filmvervaardiging begewe. In dié opsig is sy vernaamste werk die groot rol wat hy gespeel het in die produksie van Un Chien Andalou, 'n 17-minute Franse kunsfilm wat hy saam met Luis Buñuel geskryf het en wat onthou word vir die grafiese openingstoneel waar die sny van 'n menslike oogbal met 'n lemmetjie gesimuleer word. Dalí het weer met Luis Buñuel saamgewerk op die 1930 film, L'Âge d'Or. Hy het verder 'n aantal draaiboeke geskryf waarvan nie veel verder as die ideestadium gevorder het nie. Die bekendste van sy filmprojekte is waarskynlik die droomtoneel in Alfred Hitchcock se Spellbound, wat diep psigoanalitiese temas ondersoek het. Hy het ook aan 'n Disney-strokiesfilmproduksie Destino gewerk wat in 2003 deur Baker Bloodworth en Roy Disney voltooi is. Dit bevat droomagtige beelde van vreemde figure wat rond vlieg en loop. Dalí het slegs een ander film in sy lewe voltooi: Impressions of Upper Mongolia (1975), waarin hy as verteller opgetree het in 'n verhaal oor 'n tog om hallusinogene sampioene te vind. Die beelde was gegrond op mikroskopiese urinesuurvlekke op die koper band van 'n balpuntpen waarop Dalí verskeie weke lank geürineer.[45]

Dalí het ook 'n repertoire in die mode- en fotografie-industrieë opgebou. In die modewêreld is sy samewerking met die Italiaanse modeontwerper Elsa Schiaparelli baie bekend. Dalí is deur Schiaparelli gehuur om 'n wit rok met 'n kreefpatroon te skep. Ander ontwerpe wat Dalí vir haar gemaak het sluit 'n skoenvormige hoed en 'n pienk gordel met lippe as gespe in. Hy was ook betrokke by die skep van tekstielontwerpe en parfuumbottels. In 1950 het Dalí 'n spesiale "kostuum vir die jaar 2045" geskep.[43] Fotograwe met wie hy saamgewerk het sluit Man Ray, Brassaï, Cecil Beaton en Philippe Halsman in.

Saam met Man Ray en Brassaï het Dalí die natuur gefotografeer, terwyl hy met ander fotograwe 'n verskeidenheid obskure onderwerpe afgeneem het, insluitende die Dalí Atomica-reeks (1948) saam met Halsmandie. Die reeks was geïnspireer deur sy skildery Leda Atomica en in een foto word 'n skilder se esel, drie katte, 'n emmer water en Dalí self wat in die lug sweef uitgebeeld."[43]

In terme van die wetenskap was Dalí gefassineer met die paradigmaskuif wat gepaard gegaan het met die geboorte van kwantummeganika in die twintigste eeu. Geïnspireer deur Werner Heisenberg se Onsekerheidsbeginsel, het hy in 1958 sy "Anti-Materie Manifesto" geskryf: "in die Surrealistiese periode wou ek die ikonografie van die interne wêreld en die wêreld van die fantastiese van my vader Freud skep. Vandag het die eksterne wêreld en dié van fisika die een van die sielkunde oortref. My vader vandag is Dr. Heisenberg."[46]

Dalí se erkenning van die nuwe wetenskap was opgesom in "Die disintegrasie van die volharding van herinnering" (La desintegración de la persistencia de la memoria), wat in 1954 verskyn het. Die skildery was 'n terugblik op die eertydse "Die volharding van herinnering", maar dié keer was die oorspronklike beelde as versplinter en gedisintegreer uitgebeeld.[46]

Dalí het ook met argitektuur geëksperimenteer en van sy prestasies in hierdie gebied sluit sy huis, Port Lligat, naby Cadaqués, in, asook die "Droom van Venus": 'n surrealistiese paviljoen by die 1939 "Wêreld se tentoonstelling" ("World's Fair") in New York, wat self ook 'n aantal ongewone standbeelde en ander beeldhouwerke bevat het. Sy letterkundige werke sluit The Secret Life of Salvador Dalí (1942), Diary of a Genius (1952–1963), en Oui: The Paranoid-Critical Revolution (1927–1933) in. Die kunstenaar het ook in die wêreld van grafiese kuns gewerk en het baie etse en litograwe geskep. Alhoewel sy vroeë werke in die drukkerswêreld die gelyke is van sy hooggeagste skilderye (met betrekking tot kwaliteit), het Dalí die regte tot die beelde verkoop en was hy nie self betrokke by die drukproses nie. Daar was ook 'n groot aantal vervalste beelde wat in die tagtigerjare hul verskyning gemaak het en die mark vir Dalí se gedrukte werke verwar het.

Politiek en persoonlikheid

wysig
 
Salvador Dalí met kat en kierie

Salvaldor Dalí se politiek het 'n belangrike rol gespeel in sy ontwaking as 'n kunstenaar. Hy was met tye uitgebeeld as 'n ondersteuner van fascisme.[25][47] André Breton, spesifiek, het na hom verwys as "Avida Dollars" ('n anagram) en het gepoog om afstand te plaas tussen Dalí se naam en die "egte" surrealistiese kunstenaars. Die werklikheid is egter meer kompleks, maar dit is onwaarskynlik dat Dalí anti-semieties was, aangesien hy 'n vriendelike kennis van die bekende Joodse argitek en ontwerper, Paul László was. In sy skrywes maak hy sy bewondering vir Sigmund Freud (wat hy ontmoet het) bekend, asook Albert Einstein, wat beide Jode was. In sy kritiese resensie van Dalí se outobiografie (Secret Life), het George Orwell geskryf dat "Mens behoort in gedagte te kan hou dat Dalí tegelykertyd 'n goeie tekenaar was, asook 'n walglike menslike wese".[48]

In sy jeug het Dalí vir 'n tydperk beide anargisme en kommunisme aangehang. Sy skrywes bevat relase en verskeie staaltjies oor hoe hy radikale politiese verklarings gemaak het, meer om sy gehoor te skok as omdat hy self daarin geglo het. Hierdie gedrag was in ooreenstemming met Dalí se trouheid aan die Dada-beweging. Soos hy ouer geword het, het sy politiese sienings verander, veral soos die Surrealitiese beweging 'n gedaanteverwisseling ondergaan het onder die leiding van die Trotsky-aanhanger, Andre Breton. Daar word beweer dat Breton Dalí ingeroep het om sy politiese sienings te bevraagteken. In sy 1970 boek, "Dalí deur Dalí", verklaar Dalí homself 'n anargis en 'n monargis.

Terwyl hy in 1942 in New York was, veroordeel hy sy surrealistiese kollega, die filmmaker Luis Buñuel, as 'n ateïs, wat veroorsaak dat Buñuel ontslaan word uit sy pos by die Museum van Moderne Kuns (Engels: Museum of Modern Art) en vervolgens deur die Amerikaanse filmbedryf geswartlys word.[49]

Met die uitbreek van die Spaanse Burgeroorlog het Dalí voor die gevegte gevlug en geweier om hom by enige van die groepe te skaar. Na die Tweede Wêreldoorlog het George Orwell Dalí gekritiseer omdat hy "soos 'n rot weghol sodra Frankryk in gevaar is", nadat Dalí vir jare daar voorspoed gehad het: "Wanneer die Europese Oorlog nader kom, het hy slegs een bemoeienis: hoe om 'n plek te vind wat goeie kookkuns het en van waar hy vinnig op die vlug kan slaan as gevaar te naby kom."[48] Na sy terugkeer na Katalonië na die Tweede Wêreldoorlog het Dalí nader aan die Franco regime geraak. Sommige van Dalí se stellings het die Franco regime ondersteun en hy het Franco geluk gewens vir sy aksies wat gemik was daarop om "Spanje skoon te maak van destruktiewe magte". Dalí het telegramme aan Franco gestuur waarin hy hom geprys het vir die ondertekening van doodsvonnise vir politieke gevangenis."[25] Dalí het selfs 'n portret van Franco se kleindogter geskilder. Dit is onmoontlik om te bepaal of sy lof aan Franco ernstig of wispulturig van aard was; hy het ook eenkeer 'n telegram gestuur waarin hy die Conducător, Roemeense Kommuniste leier Nicolae Ceaușescu, geprys het vir sy aanneming van 'n septer as deel van sy regalia. Die Roemeense dagblad, Scînteia, het dit gepubliseer sonder om die spottende aspek daarvan te vermoed. Dalí se eksentrisiteite is deur die Franco-regime verdra aangesien nie baie wêreldberoemde kunstenaars op daardie stadium in Spanje sou woon nie. Een van Dalí se min moontlik openlike ongehoorsaamhede was sy voortdurende lof vir Federico García Lorca; selfs in die tydperk toe Lorca se werk verban is.[14]

Dalí is ook gekenmerk deur uiterste gulsigheid, 'n eienskap wat daartoe gelei het dat Breton hom die bynaam "Avida Dollars" ('n anagram) gegee het.

Dalí was 'n kleurvolle en indrukwekkende figuur in sy alomteenwoordige lang mantel, kierie, neusoptrekkerige gesigsuitdrukking en opwaarts gedraaide gewasde snor, beroemd daarvoor dat hy gesê het dat "elke oggend wanneer ek ontwaak, ondervind ek 'n geweldige vreugde: dié van Salvador Dalí wees.".[50] Die vermaaklikheidspersoonlikheid, Cher, en haar man, Sonny Bono, het toe hulle jonk was na 'n partytjie by Dalí se weelderige woning in New York se Plaza Hotel gekom waar hulle oorbluf was toe Cher op 'n seksuele vibrator met 'n vreemde vorm wat in 'n gemakstoel gelaat is plaasgeneem het. Wanneer Dalí sy handtekening aan aanhangers uitgedeel het, het hy altyd hulle penne gehou. Toe hy Mike Wallace op die Sixty Minutes-televisieprogram 'n onderhoud met hom gevoer het, het Dalí die hele tyd na homself in die derde persoon verwys, en 'n verdwaasde Mr. Wallace, sonder om doekies om te draai, vertel dat "Dalí is immortal and will not die" ("Dalí is onsterflik en sal nie dood gaan nie"). Tydens 'n ander televisievertoning, op die Tonight Show, het Dalí 'n leërrenoster saam gebring en geweier om op enige iets ander te sit.

Sien ook

wysig

Aantekeninge en verwysings

wysig
Hierdie artikel is groottendeels 'n vertaling van die Engelse Wikipedia artikel "Salvador Dalí".
  1. ↑ Dalí, Salvador. (2000) Dalí: 16 Art Stickers, Courier Dover Publications. ISBN 0-486-41074-9.
  2. ↑ Ian Gibson (1997). The Shameful Life of Salvador Dali. W. W. Norton & Company. Gibson het vasgestel "Dalí" (en verskeie weergawes) is 'n baie algemene van in Arabiese lande soos Marokko, Algerië, Tunisië en Egipte. Volgens Gibson het Dalí se familie aan sy moederskant, die Domènech van Barcelona, egter weer Joodse wortels gehad. Oorspronklike aanhaling, soos dit in die teks verskyn: "my love of everything that is gilded and excessive, my passion for luxury and my love of oriental clothes."
  3. ↑ HAT Taal-en-feitegids, Pearson, Desember 2013, ISBN 978-1-77578-243-8
  4. ↑ Saladyga, Stephen Francis. "The Mindset of Salvador Dalí" Geargiveer 19 Maart 2008 op Wayback Machine. lamplighter (Niagara University). Vol. 1 Nr. 3, Summer 2006. Retrieved 22 Julie 2006.
  5. ↑ Volgens sy geboorte sertifikaat. Salvador Dalí astrological chart by astrotheme.fr. Laaste besoek op 30 September 2006.
  6. ↑ Dalí, The Secret Life of Salvador Dalí, 1948, London: Vision Press, bl.33
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 Llongueras, Lluís. (2004) Dalí, Ediciones B — Mexico. ISBN 84-666-1343-9.
  8. ↑ The New York Times, Books: The Shameful Life of Salvador Dali By IAN GIBSON, besoek op 16 Junie 2007
  9. ↑ Salvador Dalí. SINA.com. Laaste besoek op 31 Julie 2006.
  10. ↑ Salvador Dalí biografie by astrodatabank.com. Laaste besoek op 30 September 2006.
  11. ↑ Oorspronklik aanhalings: "...[we] resembled each other like two drops of water, but we had different reflections." en " [he] was probably a first version of myself but conceived too much in the absolute." uit: Dalí, Secret Life. Bl.2
  12. ↑ "Dalí Biography 1904–1989 — Part Two" (in Engels). artelino.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 14 Maart 2009. Besoek op 30 September 2006.
  13. ↑ Dalí, Secret Life, bl.152–3. Die oorspronklike aanhaling lui: "[it] was the greatest blow I had experienced in my life. I worshipped her... I could not resign myself to the loss of a being on whom I counted to make invisible the unavoidable blemishes of my soul."
  14. ↑ 14,0 14,1 Bosquet, Alain, Conversations with Dalí, 1969. bl. 19. (PDF-lêer)
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 Salvador Dalí: Olga's Gallery. Laaste besoek op 22 Julie 2006.
  16. ↑ Die portret, "A Basket of Bread", kan hier Geargiveer 27 Augustus 2010 op Wayback Machine besigtig word (www.dali-gallery.com).
  17. ↑ Hodge, Nicola, en Libby Anson. The A–Z of Art: The World's Greatest and Most Popular Artists and Their Works. Kalifornië: Thunder Bay Press, 1996. Online citation Geargiveer 21 September 2006 op Wayback Machine.
  18. ↑ Koller, Michael. Un Chien Andalou Geargiveer 25 Desember 2010 op Wayback Machine. senses of cinema Januarie 2001. Laaste besoek op 26 Julie, 2006.
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 Shelley, Landry. "Dalí Wows Crowd in Philadelphia". Unbound (The College of New Jersey) Lente 2005. Laaste besoek op 22 Julie 2006.
  20. ↑ Rojas, Carlos. Salvador Dalí, Or the Art of Spitting on Your Mother's Portrait, Penn State Press (1993). ISBN 0-271-00842-3.
  21. ↑ Clocking in with Salvador Dalí: Salvador Dalí’s Melting Watches (PDF) van die Salvador Dalí Museum. Laaste besoek op 19 Augustus 2006.
  22. ↑ 22,0 22,1 Salvador Dalí, La Conquête de l’irrationnel (Parys: Éditions surréalistes, 1935), bl. 25.
  23. ↑ Jackaman, Rob. (1989) Course of English Surrealist Poetry Since the 1930s, Edwin Mellen Press. ISBN 0-88946-932-6.
  24. ↑ Artcyclopedia: Salvador Dalí. Laaste besoek op 4 September 2006.
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 Navarro, Vicente, Ph.D. "The Jackboot of Dada: Salvador Dalí, Fascist" Geargiveer 11 April 2008 op Wayback Machine. Counterpunch. 6 December 2003. Laaste besoek 22 Julie 2006.
  26. ↑ López, Ignacio Javier. The Old Age of William Tell (A study of Buñuel's Tristana). MLN 116 (2001): 295–314.
  27. ↑ The Phantasmagoric Universe—Espace Dalí À Montmartre. Bonjour Paris. Besoek op 22 Augustus 2006.
  28. ↑ The History and Development of Holography. Holophile. Besoek op 22 Augustus, 2006.
  29. ↑ Hello, Dalí Geargiveer 27 September 2006 op Wayback Machine. Carnegie Magazine. Besoek op 22 Augustus 2006.
  30. ↑ Elliott King in Dawn Ades (ed.), Dalí, Bompiani Arte, Milan, 2004, p. 456.
  31. ↑ Salvador Dalí Bio, Art on 5th Geargiveer 4 Mei 2006 op Wayback Machine. Laaste besoek op 22 Julie 2006.
  32. ↑ "Dalí Resting at Castle After Injury in Fire". The New York Times. 1 September 1984. Laaste besoek op 22 Julie 2006.
  33. ↑ Mark Rogerson, 1989. The Dalí Scandal: An Investigation. Victor Gollancz. ISBN 0-575-03786-5
  34. ↑ Salvador Dalí, The Secret Life of Salvador Dalí (New York: Dial Press, 1942), p. 317.
  35. ↑ Michael Taylor in Dawn Ades (ed.), Dalí (Milan: Bompiani, 2004), p. 342
  36. ↑ 36,0 36,1 Dalí Universe Collection Geargiveer 1 Desember 2008 op Wayback Machine. County Hall Gallery. Besoek op 28 Julie 2006.
  37. ↑ Salvador Dalí, in Dawn Ades: Dalí and Surrealism.
  38. ↑ 38,0 38,1 "Salvador Dalí's symbolism" Geargiveer 31 Maart 2008 op Wayback Machine. County Hall Gallery. Verkry op 28 Julie 2006
  39. ↑ 39,0 39,1 Lobster telephone Geargiveer 23 Julie 2021 op Wayback Machine. National Gallery of Australia. Besoek op 4 Augustus 2006.
  40. ↑ Tate Collection | Lobster Telephone by Salvador Dalí. Tate Online. Besoek op 4 Augustus 2006.
  41. ↑ "Dalí's Jewellery Creations". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 13 April 2010. Besoek op 14 Mei 2009.
  42. ↑ Federico García Lorca. Geargiveer 10 Februarie 2015 op Wayback Machine Pegásos. Laaste besoek op 15 Junie 2007.
  43. ↑ 43,0 43,1 43,2 Dalí Rotterdam Museum Boijmans. Paris Contemporary Designs. Laaste besoek op 8 Augustus 2006.
  44. ↑ Past Exhibitions. Haggerty Museum of Art. Laaste besoek op 8 Augustus 2006.
  45. ↑ Elliott H. King, Dalí, Surrealism and Cinema, Kamera Books 2007, p. 169.
  46. ↑ 46,0 46,1 Dalí: Explorations into the domain of science[dooie skakel]. The Triangle Online. Verkry op 8 Augustus 2006.
  47. ↑ Vicente Navarro (12 Desember 2003). "Salvador Dali, Fascist". CounterPunch.
  48. ↑ 48,0 48,1 George Orwell (1944). "Benefit Of Clergy: Some Notes On Salvador Dali". The Saturday Book for 1944. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 21 Mei 2008. Besoek op 21 Junie 2007.. Oorspronklike aanhaling: "One ought to be able to hold in one’s head simultaneously the two facts that Dalí is a good draughtsman and a disgusting human being."
  49. ↑ "In sy boek The Secret Life of Salvador Dalí, I was described as an atheist, an accusation that at the time was worse than being called a Communist. Ironically, at the same moment that Dalí's book appeared, a man named Prendergast who was part of the Catholic lobby in Washington began using his influence with government officials to get me fired. [At Buñuel's job at the Museum of Modern Art he was tasked with selecting and distributing anti-Nazi propaganda films to North and South America, and he was also supposed work on producing such films.] I knew nothing at all about it, but one day when I arrived at my office, I found my two secretaries in tears. They showed me an article in a movie magazine called Motion Picture Herald about a certain peculiar character named Luis Buñuel, author of the scandalous L'Âge d'Or and now an editor at the Museum of Modern Art. Slander wasn't exactly new to me, so I shrugged it off, but my secretaries insisted that this was really very serious. When I went into the projection room, the projectionist, who'd also read the piece, greeted me by wagging his finger in my face and smirking, "Bad Boy!"
    Finally, I too became concerned and went to see Iris, who was also in tears. I felt as if I'd suddenly been sentenced to the electric chair. She told me that the year before, when Dalí's book had appeared, Pendergast had lodged several protests with the State Department, which in turn began to pressure the museum to fire me. They'd managed to keep things quiet for a year; but now, with this article, the scandal had gone public, on the same day that American troops disembarked in Africa.
    Although the director of the museum, Alfred Barr, advised me not to give in, I decided to resign, and found myself once again out on the street, forty-three and jobless." Luis Buñuel (1984). My Last Sigh: The Autobiography of Luis Buñuel. Vintage. pp. 182–183. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Maart 2008. Besoek op 8 Julie 2007.
  50. ↑ The Surreal World of Salvador Dalí. Smithsonian Magazine. 2005. Besoek op 31 Augustus 2006.

Eksterne skakels

wysig
Gallerye
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Salvador_Dalí&oldid=2720723"