NG gemeente Bloemfontein-Noord
Die NG gemeente Bloemfontein-Noord is die tweede oudste gemeente van die Nederduitse Gereformeerde Kerk in die Vrystaatse hoofstad en met 1 850 belydende lidmate in 2021, ook die tweede grootste in die Vrystaatse Sinode, naas die Bloemfonteinse gemeente Pellissier (gestig in 1983), wat 5 187 belydende lidmate in 2021 gehad het, maar met 1 824 sewe keer meer dooplidmate as die veel meer gevestigde Klipkerk.
Veranderende demografie wysig
Met die afstigting van Bloemfontein-Noord het die moedergemeente, NG gemeente Bloemfontein, ook bekend as die Tweetoringkerk, 3 000 lidmate gehad. Teen 1985 het dit, ondanks tallose afstigtings, aangegroei tot 3 800, maar met slegs 400 dooplidmate. Die getal belydende lidmate het egter in die daaropvolgende kwarteeu drasties afgeneem tot slegs 24 in 2015, in ooreenstemming met wat in die meeste ander stede se moedergemeente gebeur het. NG gemeente Johannesburg het in 2012 slegs 60 lidmate gehad, ondanks die inlywing van NG gemeente Johannesburg-Oos, NG gemeente Durban het met slegs 30 lidmate nog net in naam voortbestaan, NG gemeente Pietermaritzburg het, ondanks die inlywing van Merrivale, slegs 205 lidmate gehad en NG gemeente Pretoria is 'n samestelling van ses middestadgemeentes (Pretoria, Harmonie, Bronberg, Burgerspark, Arcadia en Meintjieskop) waarvan slegs 'n handjie vol lidmate in die gebied van die ou moedergemeente oorgebly het. Talle ander ou moedergemeentes in stede is teen 2012 reeds by buurgemeentes ingelyf, onder meer Klerksdorp (1889), Krugersdorp (gestig 1890), Boksburg (1894) en Germiston (1899). Slegs in die voormalige Kaapprovinsie het die moedergemeentes in stede soos Kaapstad, Kimberley, Port Elizabeth, Bellville, Oos-Londen, George en Grahamstad lewenskragtig gebly.
Stigting wysig
Bloemfontein-Noord is op 15 Oktober 1919 met 1 150 lidmate van die moedergemeente afgestig. Die moedergemeente het die Tweetoringkerk-gebou behou en die Gedenksaal in Hillstraat met twee pastorieë as bruidskat aan die nuwe gemeente geskenk. Eredienste is vir eers in die Gedenksaal gehou. 'n Oop erf op die hoek van Zastron- en Wes-Burgerstraat wat aan die NG Kerk van die destydse Oranje-Vrystaat behoort het, is aanvanklik deur die kerkraad oorweeg. Toe 300 lidmate in 'n versoekskrif aandring op 'n meer geskikte terrein, is die perseel in Aliwalstraat, wat die kerk vandag is, vir £850 aangekoop. Die argitekte Wynand Louw en Gerard Moerdijk, wat ook onder meer vir die Voortrekkermonument verantwoordelik was, die planne op getrek het,[1] is deur die boukommissie onder voorsitterskap van ds. A.F. Louw genader om 'n plan vir die kerkgebou op te trek.
Op 4 Desember 1920 is die planne met geringe wysigings aanvaar. Die gemeente se webtuiste skryf as volg oor die ontwerp van die kerk: "Moerdijk se benadering tot kerkbou word in die Klipkerk weerspieël. Bykans al sy riglyne en norme word prakties toegepas. Die Griekse kruisvorm, die plasing van die toring, die diagonale as waarop die kansel geplaas is en die groot ronde vensters hoog bo indie gewels het 'n wending in kerkbou ingelui. Ook die materiaal is van plaaslike oorsprong – die ysterklip is in die rantjie agter die kerk uitgehaal, die vloerplanke is van Rhodesiese kiaat en die dakteëlsis in Suid-Afrika vervaardig."
'n Besluit oor die grootte van die gebou is in April 1921 aanvaar. Op 30 November 1921 was die volledige planne in die hande van die boukommissie wat aanbeveel het dat 'n tender van £18 450 van die Gebroeders Craig aanvaar word. Die kerkraad het egter besluit dat die planne gewysig moet word om vir 800 pleks van 900 sitplekke voorsiening te maak. Nadat die argitekte weer eens veranderings aan die planne aangebring het, is 'n tender van dieselfde bouaannemers ten bedrae van £11 413 pond uiteindelik op 7 Oktober 1922 aanvaar. As voorwaarde is gestel dat die gebou voor of op 7 Oktober 1923 voltooi moes wees. Heelwat later sou die besluit die gemeente duur te staan kom, want in die vroeë sestigerjare het die aanbou van 'n noordelike gewel en galery, sowel as 'n nuwe konsistorie en doopkamer, ongeveer net soveel gekos as die oorspronklike kerkgebou. Sir Cornelius Hermanus Wessels, vader van die sopraan Cecilia Wessels en indertyd administrateur van die Vrystaat, het net oorkant die straat gewoon en 'n uurwerk vir die toring geskenk – op voorwaarde dat dit nie tydens sy leeftyd mag slaan nie.
Vroeë leraars wysig
Die eerste leraar was ds. Abraham Faure Louw, wie se seun Abraham Faure Louw jr. van 1938-'45 leraar van die NG gemeente Bulawayo was en later ook direkteur van die Daisyfield-kinderhuis, wat uiteindelik Bothashof geword het. Ds. Louw het die hoeksteen van die klipkerk in Aliwalstraat op 3 Februarie 1923 gelê. Die nuwe gebou is op Saterdag 24 November 1923 ingewy. As deel van die inwydingseremonie het gemeentelede vanaf die Ramblersaal, laer af in Aliwalstraat, in 'n optog na die kerk gestap. In die kerk is die inwydingsdiens, wat deur 1 138 volwassenes bygewoon is, gelei deur di. Louw, J.D. Kestell, P.J. Boshoff en P.K. Albertyn. Die middag is nog 'n inwydingsdiens, vir die jeug, gehou wat deur 1 247 kinders bygewoon is.
In De Kerkbode van 5 Desember 1923 is genoem dat die kerk so vol was dat ekstra stoele ingedra moes word en dat baie lidmate moes staan. Nietemin was daar glad nie 'n gebrek aan vars lug nie. "De architekt heeft goed gezorgd voor de ventilatie. Zo is het hem ook uitstekend gelukt, wat de akoustiek betreft," is berig, waarskynlik deur ds. Louw. Die kerkgebou se ontwerp is beskryf as "krachtige en tegelijk sierlike eenvoud". Die gewelfde dak wat die binneruim oorspan, is met die Aya Sophia in Istanbul vergelyk. Die materiaal is van plaaslike oorsprong, soos Moerdijk dit met kerkbou verkies het. Die ysterklip is in die rantjie agter die kerk uitgehaal, die vloerplanke is van Rhodesiese kiaat en die dakteëls is in Suid-Afrika vervaardig.
Die uiteindelike oprigtingskoste, insluitend die aankoop van die erf en die meubels, het £14 250 beloop, waarvan £5 000 met die ingebruikneming van die gebou nog uitstaande was.
Ds. Louw se opvolgers was ds. H.S. Theron en dr. H.C. de Wet. Ná hulle kom di. G.W. Koornhof (1938-'42), T.J. Kotzé (1942 tot sy dood in 1946), P. de V. Grobbelaar (1946-'51) en Z.B. Loots (1951-'68). Onder die kerkraadslede in 1937-'38 was die administrateur van die destydse Oranje-Vrystaat, mnr. E.R. Grobler.
Geboue wysig
Die gemeente het die Gedenksaal en die pastorieë verkoop en 'n nuwe pastorie is in 1948 naby die kerk opgerig, waarskynlik dié by Tweede Straat 5, wat later blykbaar plek moes maak vir 'n woonstelblok.[2] Die depressietydperk, gevolg deur die oorlogsjare met sy skaarste aan boumateriaal, het veroorsaak dat die gemeente die bou 'n kerksaal lank moes uitstel. Eindelik het ds. Grobbelaar die hoeksteen op 15 Maart 1950 gelê. Die hoeksteen van die Gedenksaal, wat pres. M.T. Steyn op 30 November 1898 gelê het, is op dieselfde dag in die nuwe saal deur mej. Trudie Kestelll herlê. 'n Gedenkplaat is op die terrein aangebring waar die Gedenksaal gestaan het. Daarop word vermeld dat pres. Steyn op 28 November 1916 oorlede is.
Gemeentegrense wysig
Die gebied wat binne die gemeentegrense val, is net noord van die middestad geleë, ongeveer tussen Zastronstraat en Wilcocksweg, en tussen Naval Hill, Seinheuwel en Grantsheuwel. Dit strek hoofsaaklik oor die woonbuurt Waverley en Arboretum, en 'n groot woonstelgebied waarin daar 146 woonstelgeboue en meenthuise is. Die lidmate van die gemeente is egter wyd versprei oor die stad. Die plase noord van die stad wat aan die Soutpan-pad grens, val ook volgens ooreenkoms met Hugenoot-gemeente binne die gemeente se bedieningsgebied.
Sendingwerk wysig
Hoewel die gemeente in 1919 tot stand gekom het, is die sendinggemeente Bloemfontein-Noord eers in 1924 afgestig. Die "lokasie" is in twee gemeentes verdeel en albei is tot 1929 deur eerw. R.H. Daneel bedien. Toe het eerw. J.H. Loots ('n broer van ds. Z.B. Loots) die eerste sendeling van Bloemfontein-Noord se sendinggemeente geword. Hy het hier gebly tot sy dood in 1938 en is opgevolg deur agtereenvolgens eerw. J.M.A. de Beer, G.C. Olivier en J.P.H. Wessels. Die sendingkerk in die swart woonbuurt is in 1927 opgerig (eerw. Daneel het die hoeksteen gelê). Ds. Theron het die kerk vir kleurlinge se hoeksteen in 1928 gelê en die sendinggemeente het in 1951 met 54 lidmate as aparte gemeente afgestig, die huidige Verenigende Gereformeerde gemeente Heatherdale. Die destydse sendingpastorie in Kellnerstraat was 'n geskenk van mev. Cornelia Grobler, die administrateur se vrou.
Enkele leraars wysig
- Abraham Faure Louw, 1920–1928
- Frederik Benjamin Odendal, 1921–1922
- Hendrik Schalk Theron, 1925–1933
- Dr. Hendrik Christoffel de Wet, 1928–1937
- Gerhardus Willem Koornhof, 1938–1942
- Johan Matthys Adam de Beer, 1939–1943
- Tobias Johannes Kotzé, 1942 – 25 Januarie 1946 (in die amp oorlede)
- Francois Nicolaas van Niekerk, 1944 tot 1946 (hulpprediker)
- Pieter de Vos Grobbelaar, 1946–1951
- Zacharias Blomerus Loots, 1951–1968
- Johannes Hendrik Venter, 1958–1959
- Jan Slabbert, 13 Oktober 1968–1972
- Francis Burger, 19 Februarie 1968 – 17 April 1994 (26 jaar, aanvaar sy emeritaat)
- Johannes Christoffel Els, 1994 – 21 Februarie 2016 (22 jaar, aanvaar sy emeritaat)
Bronne wysig
- (af) Olivier, ds. P.L. (samesteller). 1952. Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers.