Niki Lauda

Andreas Nikolaus "Niki" Lauda (22 Februarie 1949 in Wene, Oostenryk – 20 Mei 2019 in Zürich, Switserland) was 'n Oostenrykse Formule Eenrenjaer en 'n driemalige Formule Een Wêreldjaerskampioen, in 1975, 1977 en 1984, en is die enigste jaer in Formule Een-geskiedenis wat 'n kampioen was by beide Ferrari en McLaren, twee van die sport se suksesvolste vervaardigers. Hy was aktief betrokke in die F1-rensport, as nie-uitvoerende voorsitter van die Mercedes AMG-span tot en met sy afsterwe.

Niki Lauda
Lauda in 2014. Sy gesig is verbrand tydens 'n ernstige renongeluk in 1976.
Geboortedatum	(1949-02-22)22 Februarie 1949
Geboorteplek	Wene, Oostenryk
Sterfte	20 Mei 2019 (op 70) Zürich, Switserland
Volle naam	Andreas Nikolaus Lauda
Nasionaliteit	Oostenryker
Aktiewe jare	1971–1979, 1982–1985
Ou span(ne)	March, BRM, Ferrari, Brabham, McLaren
Inskrywings	177 (171 wegspringkere)
Kampioenskappe	3 (1975, 1977, 1984)
Oorwinnings	25
Podiums	54
Loopbaanpunte	420.5
Voorste wegspronge	24
Vinnigste rondtes	24
Eerste F1-wedren	1971 Oostenrykse Grand Prix
Eerste wen	1974 Spaanse Grand Prix
Laaste wen	1985 Hollandse Grand Prix
Laaste inskrywing	1985 Australiese Grand Prix

Lauda by die Nürburgring in 1973, drie jaar vóór sy ernstige ongeluk.

Hy was 'n lugvaart-entrepreneur wat drie lugdienste gestig en bestuur het: Lauda Air, Niki en Lauda. Hy was ook vir twee jaar 'n konsultant vir Scuderia Ferrari en spanbestuurder van die Jaguar Formule Een-renspan. Daarna het hy tydens Grand Prix-naweke as 'n kenner vir Duitse TV gewerk en was die nie-uitvoerende voorsitter van Mercedes-AMG Petronas Motorsport, waarin Lauda 10% besit het.

Lauda het na vore getree as Formule Een se sterjaer met 'n 1975-kampioenskapoorwinning en was die voorloper in die 1976-titelstryd. Lauda is ernstig beseer in 'n ongeluk tydens die Duitse Grand Prix van 1976 terwyl hy by die Nürburgring gejaag het; tydens 'n ongeluk het sy Ferrari 312T2 in vlamme uitgebars wat byna tot sy dood gelei het nadat hy warm giftige dampe ingeasem het en ernstige brandwonde opgedoen het. Hy het oorleef en genoegsaam herstel om net ses weke later weer by die Italiaanse Grand Prix te jaag. Alhoewel hy daardie jaar se titel met net een punt aan James Hunt afgestaan het, het hy sy tweede kampioenskap die jaar daarna gewen, tydens sy laaste seisoen by Ferrari. Na 'n paar jaar by Brabham en twee jaar se onderbreking het Lauda teruggekeer en vier seisoene vir McLaren tussen 1982 en 1985 gejaag, waartydens hy die 1984 -titel met 'n halwe punt teen sy spanmaat Alain Prost gewen het.

Niki Lauda is op 22 Februarie 1949 in Wene, Oostenryk, gebore in 'n ryk papiervervaardigersgesin. Sy oupa aan vaderskant was die Weens-gebore nyweraar Hans Lauda.

Lauda het 'n renjaer geword ten spyte van sy gesin se afkeur. Nadat hy met 'n Mini begin het, het Lauda aanbeweeg na Formule Vee, soos normaalweg in Sentraal-Europa was, maar vinnig opgeskuif om in privaat Porsche- en Chevron -sportmotors te jaag. Met sy loopbaan tot stilstand, het hy 'n £ 30 000 banklening aangegaan, wat deur 'n lewensversekeringspolis gedek was, om in 1971 sy pad in die jong March -span as 'n Formule Twee -jaer te koop. Weens sy familie se afkeur het hy 'n voortdurende vete met hulle gehad oor sy wedren-ambisies en het verdere kontak laat vaar.

Lauda is gou tot die Formule Een-span bevorder, maar het vir March in Formule Een en Formule Twee in 1972 gejaag. Alhoewel hierdie motors goed was en Lauda se bestuursvernuf die March-hoof Robin Herd beïndruk het, was March se 1972 Formule Een-seisoen katastrofies. Miskien het die laagtepunt van die span se seisoen by die Kanadese Grand Prix by Mosport Park gekom, toe beide March-motors binne drie rondtes van mekaar, net verby driekwart van die renafstand, gediskwalifiseer is. Lauda het in 1973 nog 'n banklening aangegaan om hom in die BRM-span in te koop. Lauda was dadelik vinnig, maar die span was aan die agteruitgaan; hoewel die BRM P160E vinnig en maklik was om te bestuur was dit nie betroubaar nie en sy enjin het nie genoeg krag gelewer nie. Lauda se gewildheid was aan die toeneem nadat hy daardie jaar derde by die Monaco Grand Prix geëindig het, wat daartoe gelei het dat Enzo Ferrari in hom belang gestel het. Toe sy BRM-spanmaat Clay Regazzoni in 1974 vertrek het om weer by Ferrari aan te sluit, het spaneienaar Enzo Ferrari hom gevra wat hy van Lauda dink. Regazzoni het so gunstig van Lauda gepraat dat Ferrari hom dadelik onderteken het en hom genoeg betaal het om sy skuld te vereffen.

Ferrari (1974–1977)

Lauda wat tydens die Duitse Grand Prix in 1976 by die Nürburgring geoefen het

Na 'n onsuksesvolle begin tot die 1970's, wat uitgeloop het op 'n rampspoedige begin van die 1973-seisoen, het Ferrari heeltemal onder Luca di Montezemolo hergroepeer en in 1974 herleef. Die span se geloof in die onbekende Lauda is vinnig beloon deur 'n tweede plek in sy debuutwedren vir die span, die Argentynse Grand Prix wat die seisoen begin. Sy eerste Grand Prix-oorwinning – en die eerste vir Ferrari sedert 1972 – het slegs drie renne later in die Spaanse Grand Prix gevolg. Alhoewel Lauda die seisoen se pasaangeër geword het en ses agtereenvolgende paalposisies behaal het, het 'n mengsel van onervarenheid en meganiese onbetroubaarheid beteken dat Lauda daardie jaar nog net een ren gewen het, die Nederlandse Grand Prix. Hy het vierde geëindig in die Bestuurderskampioenskap en het geweldige toewyding getoon om die motor te toets en te verbeter.

Lauda in 1975

Die 1975 Formule Een-seisoen het stadig vir Lauda begin; ná niks beter as 'n vyfde plek in die eerste vier renne nie, het hy vier van die volgende vyf gewen in die nuwe Ferrari 312T. Sy eerste Wêreldkampioenskap is beklink met 'n derde plek by die Italiaanse Grand Prix by Monza; Lauda se spanmaat Regazzoni het die wedren gewen en Ferrari het hul eerste vervaardigerskampioenskap in 11 jaar behaal. Lauda het toe 'n vyfde oorwinning behaal by die laaste ren van die jaar, die Verenigde State se GP by Watkins Glen. Hy het ook die eerste jaer geword wat die Nürburgring Nordschleife in minder as sewe minute afgelê het, wat as 'n groot prestasie beskou is aangesien die Nordschleife-gedeelte van die Nürburgring twee myl langer was as wat dit vandag is. Lauda het daardie jaar nie die Duitse Grand Prix vanaf die paal posisie gewen nie; nadat hy hard met Patrick Depailler geveg het om die voortou vir die eerste helfte van die wedren, het Lauda vir die eerste 9 rondtes voorgeloop, maar het 'n pap band by die Wippermann opgedoen, 9 myl in die 10de rondte en is verbygesteek deur Carlos Reutemann, James Hunt, Tom Pryce en Jacques Laffite; Lauda het teruggekeer na die kuipe met 'n beskadigde voorvlerk en 'n vernielde linkervoorband. Die Ferrari-kuipespan het die ou band omgeruil en Lauda het daarin geslaag om die podium te haal in die derde plek agter Reutemann en Laffite nadat Hunt uitgeval het en Pryce stadiger moes ry weens 'n brandstoflek. Lauda was bekend daarvoor dat hy enige trofeë wat hy gewen het aan sy plaaslike motorhawe weggegee het in ruil dat sy motor gewas en gediens word.

Anders as in 1975 het Lauda die begin van die 1976 Formule Een-seisoen oorheers en vier van die eerste ses wedrenne gewen en tweede in die ander twee geëindig. Teen die tyd van sy vyfde oorwinning van die jaar by die Britse Grand Prix, het hy meer as dubbel die punte van sy naaste uitdagers Jody Scheckter en James Hunt gehad, en 'n tweede agtereenvolgende Wêreldkampioenskap was 'n formaliteit. Dit was 'n prestasie wat nie behaal is sedert Jack Brabham se oorwinnings in 1959 en 1960 nie. Hy sou ook die meeste wedrenne in 'n seisoen wen, 'n rekord wat deur wyle Jim Clark sedert 1963 gehou is.

1976 Nürburgring-ongeluk

'n Week voor die Duitse Grand Prix van 1976 by die Nürburgring, al was hy destyds die vinnigste jaer op daardie baan, het Lauda sy mede-renjaers aangemoedig om die wedren te boikot, hoofsaaklik as gevolg van die 23 km-kring se veiligheidsreëlings, met verwysing na die organiseerders se gebrek aan hulpbronne om so 'n groot kring behoorlik te bestuur, insluitend 'n gebrek aan brandweerbeamptes, brand- en veiligheidstoerusting en veiligheidsvoertuie. Formule Een was toe nogal gevaarlik (drie van die bestuurders daardie dag het later in Formule Een-voorvalle gesterf: Tom Pryce in 1977; Ronnie Peterson in 1978; en Patrick Depailler in 1980), maar 'n meerderheid van die bestuurders het teen die boikot gestem en die wedren het voortgegaan.

Lauda se motor brand

Op 1 Augustus 1976, tydens die tweede rondte by die baie vinnige linkerkinkel voor Bergwerk, was Lauda in 'n ongeluk betrokke toe sy Ferrari van die baan afgetol het, 'n wal getref het, in vlamme uitgebars het en kontak gemaak het met Brett Lunger se Surtees-Ford motor. Anders as Lunger was Lauda in die wrak vasgekeer. Die bestuurders Arturo Merzario, Lunger, Guy Edwards en Harald Ertl het 'n paar oomblikke later by die toneel aangekom, maar voordat Merzario Lauda uit sy motor kon trek, het hy ernstige brandwonde aan sy kop en hande opgedoen en warm giftige gasse ingeasem wat sy longe en bloed beskadig het. In 'n onderhoud met BBC Radio 5 Live ("I Was There -- 21 Mei 2019"; "Niki Lauda praat in 2015"), het Lauda gesê: "...daar was basies twee of drie bestuurders wat my uit die kar probeer kry het, en een was Arturo Merzario, die Italianer, wat ook daar op die toneel moes stop, want ek het die pad versper; en hy het regtig self in die kar gekom, en uh, my, my veiligheidsgordel losgelaat, en my toe uitgetrek. Dit was ongelooflik, hoe hy dit kon doen, en ek het hom daarna ontmoet, en ek het vir hom gevra: 'Hoe kon jy dit doen?!' Hy het gesê: 'Eerlik, ek weet nie, maar om jou veiligheidsgordel los te maak was so moeilik, want jy het so hard daarteen gedruk, en toe dit oop was, het ek jou soos 'n veer uit die kar gekry...' ." Aangesien Lauda 'n gemodifiseerde helm gedra het, het dit hom nie behoorlik gepas nie; die skuim het saamgepers en dit het ná die ongeluk van sy kop afgegly en sy gesig aan die vuur blootgestel. Hoewel Lauda by sy bewussyn was en onmiddellik ná die ongeluk kon staan, het hy later in 'n koma verval. Terwyl hy in die hospitaal was, is hy die laaste rites gegee, maar hy het oorleef.

Lauda het erge littekens opgedoen van die brandwonde aan sy kop en het die meeste van sy regteroor verloor, sowel as die hare aan die regterkant van sy kop, sy wenkbroue en sy ooglede. Hy het verkies om rekonstruktiewe chirurgie te beperk tot die vervanging van die ooglede en die herstel van hul funksionaliteit. Ná die ongeluk het hy altyd 'n pet gedra om die letsels op sy kop te bedek. Hy het gereël dat borge die pet vir advertensies gebruik.

Met Lauda uit die kompetisie, is Carlos Reutemann as sy plaasvervanger aangeneem. Ferrari het die 1976 Oostenrykse Grand Prix geboikot uit protes teen wat hulle gesien het as voorkeurbehandeling teenoor die McLaren-jaer James Hunt by die Spaanse en Britse Grands Prix.

Terugkeer na wedrenne

Lauda het slegs twee wedrenne misgeloop en het slegs ses weke ná die ongeluk by die Monza-perskonferensie verskyn met sy vars brandwonde steeds verbind. Hy het vierde in die Italiaanse GP geëindig, al was hy, volgens sy eie erkenning, absoluut verslae. Formule Een-joernalis Nigel Roebuck onthou dat hy Lauda in die kuipe gesien het, terwyl hy die bloeddeurdrenkte verbande van sy verbrande kopvel afskil. Hy moes ook 'n spesiaal aangepaste valhelm dra om nie in te veel ongemak te verkeer nie. In Lauda se afwesigheid het Hunt 'n laat poging aangepak om Lauda se voorsprong in die Wêreldkampioenskap te verklein. Hunt en Lauda was vriende weg van die baan, en hul persoonlike wedywering op die baan, hoewel intens, was skoon en regverdig. Ná oorwinnings in die Kanadese en Verenigde State Grand Prix, het Hunt net drie punte agter Lauda gelê voor die laaste wedren van die seisoen, die Japannese Grand Prix.

Lauda het derde gekwalifiseer, een plek agter Hunt, maar op die wedrendag was daar stortreën en Lauda het ná twee rondtes afgetrek. Hy het later gesê hy voel dit is onveilig om onder hierdie toestande voort te gaan, veral omdat sy oë oormatig getraan het weens sy brandbeskadigde traankliere en onvermoë om te knip. Hunt het 'n groot deel van die wedren gelei voordat sy bande geskilfer het en 'n kuipestop hom laat terugval het. Hy het tot derde herstel en sodoende die titel met 'n enkele punt gewen.

Latere bestuursrolle

In 1993 het Lauda teruggekeer na Formule Een in 'n bestuursposisie toe Luca di Montezemolo hom 'n konsultasierol by Ferrari aangebied het. Halfpad deur die 2001-seisoen het Lauda die rol van spanhoof van die Jaguar Formule Een-span aanvaar. Die span kon nie verbeter nie en Lauda is aan die einde van 2002, saam met 70 ander sleutelfigure, oortollig gemaak.

In September 2012 is hy aangestel as nie-uitvoerende voorsitter van Mercedes-AMG Petronas Motosport. Hy het in 2013 aan onderhandelinge deelgeneem om Lewis Hamilton vir 'n driejaarkontrak met Mercedes te onderteken.

Rolle buite Formule Een

Lauda in 2011

Lauda het met sy tweede Formule Een-aftrede in 1985 teruggekeer om sy eie lugdiens, Lauda Air, te bestuur. Gedurende sy tyd as lugrederybestuurder is hy as konsultant by Ferrari aangestel as deel van 'n poging deur Montezemolo om die span te vernuwe. Nadat hy sy Lauda Air-aandele in 1999 aan meerderheidsvennoot Austrian Airlines verkoop het, het hy die Jaguar Formule Een-renspan van 2001 tot 2002 bestuur. Aan die einde van 2003 het hy 'n nuwe lugdiens, Niki, begin. Soortgelyk aan Lauda Air, is Niki in 2011 met sy groot vennoot Air Berlin saamgesmelt. Vroeg in 2016 het Lauda die huurredery Amira Air oorgeneem en die maatskappy LaudaMotion herdoop. As gevolg van Air Berlin se insolvensie in 2017 het LaudaMotion die Niki-handelsmerk en -bates oorgeneem ná 'n onsuksesvolle bod deur Lufthansa en IAG. Lauda het 'n kommersiële vlieënierlisensie gehad en het van tyd tot tyd as kaptein op die vlugte van sy lugredery opgetree.

Hy is in 1993 opgeneem in die Internasionale Motorsport Hall of Fame en het vanaf 1996 kommentaar gelewer by Grands Prix vir Oostenrykse en Duitse televisie op RTL. Hy is egter gekritiseer omdat hy Robert Kubica 'n "polack" ('n etniese belediging vir Poolse mense) op die lug in Mei 2010 by die Monaco Grand Prix genoem het.

Lauda was soms bekend onder die bynaam "die Rat", "SuperRat" of "King Rat" vanweë sy prominente boktande. Hy was geassosieer met beide Parmalat en Viessmann, wat die alteenwoordige pet geborg het wat hy vanaf 1976 gedra het om die ernstige brandwonde wat hy in sy Nürburgring-ongeluk opgedoen het, weg te steek. Lauda het in 2009 in 'n onderhoud met die Duitse koerant Die Zeit gesê dat 'n adverteerder €1,2 miljoen betaal vir die spasie op sy rooi pet.

Niki Lauda het vyf boeke geskryf: The Art and Science of Grand Prix Driving (getiteld Formula 1: The Art and Technicalities of Grand Prix Driving in sommige markte) (1975); My Years With Ferrari (1978); The New Formula One: A Turbo Age (1984); Meine Story (soms getiteld To Hell and Back) (1986); Das dritte Leben (Die derde lewe) (1996). Lauda het die Oostenrykse joernalis Herbert Volker gekrediteer vir die redigering van die boeke.

Rolprent en televisie

Daniel Brühl, Lauda en Peter Morgan by die première van Rush in Wene, Oostenryk

Die 1976-stryd tussen Lauda en James Hunt is gedramatiseer in die rolprent Rush (2013), waar Lauda deur Daniel Brühl vertolk is—'n uitbeelding wat genomineer is vir 'n BAFTA-rolprenttoekenning vir beste byspeler. Lauda het aan die einde van die film 'n kamee-verskyning gemaak. Lauda het oor Hunt se dood gesê: "Toe ek hoor dat hy op die ouderdom van 45 aan 'n hartaanval gesterf het, was ek nie verbaas nie, ek was net hartseer." Hy het ook gesê Hunt was een van die min waarvan hy gehou het, een van 'n klein aantal mense wat hy respekteer en die enigste persoon wat hy beny het.

Lauda het in 'n episode van Mayday met die titel "Niki Lauda: Testing the Limits" verskyn aangaande die gebeure van Lauda Air Vlug 004, en beskryf dit om 'n lugredery te bestuur, moeiliker is as om drie Formule 1-kampioenskappe te wen.

Formule Een-uitslae

• (Renne in vetdruk toon voorwegsprong, renne in skuinsdruk beteken vinnigste rondte)

Jaar	Span	Onderstel	Enjin	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	Plek	Punte
1971	STP March Renspan	March 711	Ford Cosworth DFV 3.0 V8	RSA	ESP	MON	NED	FRA	GBR	DUI	OOS Ret	ITA	KAN	VSA							NC	0
1972	STP March Renspan	March 721	Ford Cosworth DFV 3.0 V8	ARG 11	RSA 7	ESP Ret	MON 16	BEL 12	FRA Ret	GBR 9	DUI Ret	OOS 10	ITA 13	KAN DSQ	VSA NC						NC	0
1973	Marlboro-BRM	BRM P160	BRM P142 3.0 V12	ARG Ret	BRA 8	RSA Ret	ESP Ret	BEL 5	MON Ret	SWE 13	FRA 9	GBR 12	NED Ret	DUI Ret	OOS DNS	ITA Ret	KAN Ret	VSA Ret			18de	2
1974	Scuderia Ferrari	Ferrari 312B3	Ferrari 001/11 3.0 F12	ARG 2	BRA Ret	RSA 16	ESP 1	BEL 2	MON Ret	SWE Ret	NED 1	FRA 2	GBR 5	DUI Ret	OOS Ret	ITA Ret	KAN Ret	VSA Ret			4de	38
1975	Scuderia Ferrari	Ferrari 312T	Ferrari 015 3.0 F12	ARG 6	BRA 5	RSA 5	ESP Ret	MON 1	BEL 1	SWE 1	NED 2	FRA 1	GBR 8	DUI 3	OOS 6	ITA 3	VSA 1				1ste	64.5
1976	Scuderia Ferrari	Ferrari 312T	Ferrari 015 3.0 F12	BRA 1	RSA 1	VSW 2	ESP 2	BEL 1	MON 1	SWE 3	FRA Ret	GBR 1	DUI Ret	OOS	NED	ITA 4	KAN 8	VSA 3	JPN Ret		2de	68
1977	Scuderia Ferrari	Ferrari 312T2	Ferrari 015 3.0 F12	ARG Ret	BRA 3	RSA 1	VSW 2	ESP DNS	MON 2	BEL 2	SWE Ret	FRA 5	GBR 2	DUI 1	OOS 2	NED 1	ITA 2	VSA 4	KAN	JPN	1ste	72
1978	Parmalat Racing Team	Brabham BT45C	Alfa Romeo 115-12 3.0 F12	ARG 2	BRA 3																4de	44
		Brabham BT46				RSA Ret	VSW Ret	MON 2	BEL Ret	ESP Ret	SWE 1	FRA Ret	GBR 2	DUI Ret	OOS Ret	NED 3	ITA 1	VSA Ret	KAN Ret
1979	Parmalat Racing Team	Brabham BT48	Alfa Romeo 1260 3.0 V12	ARG Ret	BRA Ret	RSA 6	VSW Ret	ESP Ret	BEL Ret	MON Ret	FRA Ret	GBR Ret	DUI Ret	OOS Ret	NED Ret	ITA 4					14de	4
		Brabham BT49	Ford Cosworth DFV 3.0 V8														KAN WD	VSA
1982	Marlboro McLaren International	McLaren MP4B	Ford Cosworth DFV 3.0 V8	RSA 4	BRA Ret	VSW 1	SMR	BEL DSQ	MON Ret	DET Ret	KAN Ret	NED 4	GBR 1	FRA 8	DUI DNS	OOS 5	SWI 3	ITA Ret	CPL Ret		5de	30
1983	Marlboro McLaren International	McLaren MP4/1C	Ford Cosworth DFV 3.0 V8	BRA 3	VSW 2																10de	12
			Ford Cosworth DFY 3.0 V8			FRA Ret	SMR Ret	MON DNQ	BEL Ret	DET Ret	KAN Ret	GBR 6	DUI DSQ	OOS 6
		McLaren MP4/1E	TAG TTE PO1 1.5 V6 t												NED Ret	ITA Ret	EUR Ret	RSA 11
1984	Marlboro McLaren International	McLaren MP4/2	TAG TTE PO1 1.5 V6 t	BRA Ret	RSA 1	BEL Ret	SMR Ret	FRA 1	MON Ret	KAN 2	DET Ret	DAL Ret	GBR 1	DUI 2	OOS 1	NED 2	ITA 1	EUR 4	POR 2		1ste	72
1985	Marlboro McLaren International	McLaren MP4/2B	TAG TTE PO1 1.5 V6 t	BRA Ret	POR Ret	SMR 4	MON Ret	KAN Ret	DET Ret	FRA Ret	GBR Ret	DUI 5	OOS Ret	NED 1	ITA Ret	BEL DNS	EUR	RSA Ret	AUS Ret		10de	14

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Niki Lauda.