Sietse Los

Prof. Sietse Oene Los (Nieuwer-Amstel, sedert 1964 Amstelveen, Noord-Holland, Nederland, 12 Oktober 1871 – Den Haag, Nederland, 18 Oktober 1944) was ’n teoloog en filosoof asook leraar in die Gereformeerde Kerk in Suid-Afrika sowel as in Nederland. Hy was ook enkele jare lank hoogleraar aan en rektor van eersgenoemde Kerk se Teologiese Skool Potchefstroom.

Dr. Sietse Los
Dr. Sietse Los
Naam	Sietse Oene Los
Geboorte	12 Oktober 1871 Amstelveen, Noord-Holland
Sterfte	18 Oktober 1944 (op 73) Den Haag, Nederland
Kerkverband	Gereformeerd
Gemeente(s)	Hilversum Pretoria 1908–1914 professor Teologiese Skool Potchefstroom 1914–1920. †1944-10-18.
Jare aktief	1908–1914 (predikant in SA) 1914–1920 (teologiese-professor in SA)
Kweekskool	Kampen

Op dié foto wat tydens die halfeeufeesvieringe van die Gereformeerde kerk Burgersdorp geneem is, sit dr. Los tweede van links in die tweede ry. Links van hom sit ds. W.J. de Klerk en regs van hom prof. J.D. du Toit (Totius). Regs van Totius sit ds. W.J. Snyman en regs van hom ds. Louw du Plessis.

Die Algemene Sinode van die GKSA wat in 1910 op Reddersburg vergader het. Voor: Di. J.A. Van Rooy, Martinus Postma, Petrus Postma, W.J. Snyman, prof. Jan Lion Cachet, di. L.J. du Plessis, Louis Vorster, Pieter Biewenga. Tweede ry: Di. J.G.H. van der Walt, Jacobus du Plessis, W.J. de Klerk, G.H.J. Kruger, Dirk Postma, H.J.R. du Plessis, Willem Postma, H.P.J. Pasch. Derde ry: Di. J.P. van der Walt, N.H. van der Walt, T.N. Venter, P.C. Snyman, J.H. Kruger, J.D. du Toit (Totius), dr. Sietske Los, T. Hamersma en Derk Rumpff.

Die Algemene Sinode van die Gereformeerde Kerk in sitting op Steynsburg. Dr. Los sit vierde van regs in die tweede ry. Links van hom is prof. Jacobus du Plessis en regs ds. I.D. Kruger.

Professore en studente van die Teologiese Skool Potchefstroom, 1914 of '15. Prof. Los sit derde van links.

Studente en professore van die Teologiese Skool, 1915. Prof. Los sit derde van regs, links van Totius.

Professore en studente van die Teologiese Skool Potchefstroom, 1916. Prof. Los sit tweede van links.

Professore en studente van die Teologiese Skool Potchefstroom, 1918. Prof. Los sit tweede van regs, prof. J.D. du Toit regs en prof. Jan Kamp in die middel.

Die Nasionale Sinode van die GKSA van 1939 voor die Vrouemonument in Bloemfontein. Prof. Los het dit bygewoon. Eerste ry: H.S. van Jaarsveld, F.N. Lion Cachet, W.J. Postma, B. de Klerk, H.J. Venter, J. van Rooy, P.W. van der Walt, P.G.W. Snyman. Tweede ry: N.H. van der Walt, J.G.H. van der Walt, D. Postma, dr. J.D. Du Toit, J.A. van Rooy, dr. C.J.H de Wet, dr. S.O. Los, dr. J.P. Jooste, J.V. Coetzee, I.D Kruger, J.C. van der Walt. Derde ry: J.P. van der Berg, G.H.J. Kruger, A.L Aucamp, M. Postma, J.M. de Wet, I.J. Lessing. Vierde ry: Jacs van Rooy, J.L. de Bruin, J.A. Schutte, A. Postma, E.L.J. Venter, D.G. Venter, J.L. Vorster, T.T. Spoelstra, Derk Rumpff, H. du Plessis. Vyfde ry: dr. B.J. de Klerk, P.J. de Klerk, J.J. Venter, J.H. Boneschans, L.S. van der Walt, S. du Toit, J.F. du Plooy, A.S.E. Yssel. Sesde ry: H.F.V. Kruger, P.J.S. de Klerk, D.N. Kotze, W.J. Snyman, W.F. Venter, S.P. van der Walt, J.W.J. van Ryssen, N.J. Snyman, B.R. Krüger, D.J. van der Walt.

Lewensloop

Prof. Los was ’n seun van ds. Oene Los, predikant van die Gereformeerde Kerken van Nederland. Hy het die kandidaatseksamen aan die Teologiese Skool in Kampen afgelê waar hy kandidaat word in 1894 en dien daarna as predikant van die Gereformeerde Kerk van Zalk (26 Januarie 1895–’97), waar sy vader hom bevestig het, De Lier (1897–1901) en Hilversum (1901–’04). Gedurende sy bediening in Hilversum het hy in die Gereformeerde Jongelingsbond op die voorgrond getree en word voorsitter van die Noord-Hollandse afdeling en lid van die bondsbestuur. In Hilversum het hy die ineensmelting van die kerke A en B teweeg gebring.

Tydens pres. S.J.P. Kruger se verblyf in Hilversum in 1901 en 1903 het hy met ds. Los bevriend geraak. Toe hy in Oktober 1903 na Menton in Suid-Frankryk vertrek, het ds. Los hom daarheen vergesel en bly by sy geselskap tot Maart 1904. Ds. Los het hoe die dae daar deurgebring is beskryf in ’n artikel in Neerlandia van Oktober 1925.

In 1905 het ds. Los sy doktorsgraad in wysbegeerte aan die Rijksuniversiteit van Utrecht verwerf met 'n proefskrif getiteld Aristoteles in Nederland. In 1907 aanvaar hy ’n beroep na die Gereformeerde kerk Pretoria, waarvan die ou president tot sy dood lidmaat was. Hier het dr. Los gedien van 1908 tot hy op 7 Februarie 1914 hoogleraar aan die Teologiese Skool van die Gereformeerde Kerk op Potchefstroom geword het. In Pretoria het hy baie gedoen om versoening tussen Afrikaners en Hollanders in te bewerkstellig. Ook het hy op 15 Junie 1909 ’n sinodesitting van die Nederduitsch Hervormde Kerk (NHKA) bygewoon. Dit was nadat ’n spontane behoefte ná die Tweede Vryheidsoorlog (1899–1902) ontstaan het vir groter eenheid tussen die Afrikaanse Gereformeerde kerke, naamlik die NGK, NHKA en GKSA. Die Algemene Vergadering van die NHKA van 1903 het intussen gevra om 'n "nauwere broederband" tussen die drie kerke. Op die NHGK in Transvaal se sinode van 1906 het uit die ring van Lydenburg 'n beskrywingspunt gekom wat gevra het dat die drie "Hollandsch-sprekende" kerke in Transvaal verenig. Die NHKA reageer op dié beskrywingspunt met 'n verduideliking: Volgens ds. Jac van Belkum was die NHKA-besluit van 1903 gemik op beter verhoudings tussen die drie kerke; nie 'n vereniging nie. Dit kon eers volg op beter verhoudings. Die GKSA het glad nie in 1906 gereageer nie, maar dr. Los het wel die NHKA se sinodesitting drie jaar later bygewoon. Dit was die keer dat daar sprake was van kerkvereniging van die GKSA se kant. Daarna het die eerste sprake van kerkverenining eers weer in 1933 gekom en wel van die NHKA. Ook hiervan het niks tereggekom nie.

Prof. Los het verdienstelike werk in Suid-Afrika gedoen en in 1912 is op voorstel van die latere eerste minister genl. J.B.M. Hertzog 'n eremeestersgraad in die lettere deur die Suid-Afrikaanse Kollege toegeken.

Einde 1919 of vroeg in 1920 vertrek hy vir studie na Europa en keer nie permanent na Suid-Afrika terug nie weens siekte van sy eggenote. Hy besoek die land wel weer in 1927 en 1939. Van 1920 tot 1935 was hy predikant van die Gereformeerde kerk Den Haag. Hy het sy intreepreek in die Nieuwe Zuiderkerk, Den Haag, op 26 Januarie 1921 gelewer na aanleiding van Hebr. 4:12 en is bevestig deur sy neef ds. S.O. Los. (Dié kerk is op 4 Januarie 1974 buite gebruik gestel en is daarna in puin gelê deur brandstigting. Dit was geleë in die Transvaalkwartier van die stad wat tussen 1900 en 1935 gebou is en het sy naam gekry omdat die strate se name ontleen is aan die Tweede Vryheidsoorlog, wat 'n groot indruk op Nederlanders gemaak het en by wie veel simpatie bestaan het vir die Boere in hul stryd teen die Engelse.) Op 12 Mei 1922 verwerf hy 'n doktorsgraad in teologie cum laude aan die Vrije Universiteit van Amsterdam met die proefskrif Het gevoel in de Heilige Schrift onder leiding van prof. dr. W. Geesink. Hy was onder andere medewerker aan die Christelijke Paedagogiesche Tijdschrift, aan die Weekblad van de Ver. van Chr. Onderwijzers een aan die Kerkblad van de Ger. Kerken van 's-Gravenhage. Hy was in dié tyd voorsitter van 'n kommissie van die plaaslike skoolraad en bestuurslid van die Pedagogiese Kongres.

In 1930 besoek hy Palestina. In 1932 was hy afgevaardigde van die Gereformeerde kerke van Nederland na die 75-jarige jubileumfees van die Christian Reformed church in Amerika. Nadat hy sy emeritaat in 1935 aanvaar het, word hy benoem tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau. Hy het ná sy aftrede in Den Haag bly woon.

Ná sy vrou se dood, woon hy by sy dogter en sterf aan beserings wat hy opgedoen het in 'n bomaanval op sy dogter se huis tydens die Tweede Wêreldoorlog.

Skryfwerk

Benewens sy twee proefskrifte het hy onder meer die volgende die lig laat sien: Twee leerredenen (Pretoria, 1909); Kort overzicht van de geschiedenis der Gereformeerde Kerken in Zuid-Afrika (Pretoria, 1911); Het isolement van de Amsterdamse professoren dr. A. Kuyper en dr. H. Bavinck (Pretoria, 1911); De geschiedenis van de Christelijke kerk (saam met T. Hamersma en J.D. du Toit, Potchefstroom, 1911); Keurstoffen – 24 preken (Burgersdorp, 1912); De paraenetiese katechisatie (Potchefstroom, 1914); Beginselen van de karakterkunde (Pretoria, 1915); De Hervorming (saam met T. Hamersma en J.D. du Toit, Potchefstroom, s.j.); Zeven lofzangen uit de Openbaring van Johannes in Schriftoverdenkingen (Pretoria, 1918); Logika (Potchefstroom, 1918); Droomen en millennium-zieners (Potchefstroom, s.j.); De Christelijke doop (Potchefstroom, 1918); Dingaansdag – twee leerredenen op Dingaansdag (Pretoria, 1918); De Hartenveroverende kracht van Gods Woord (Den Haag, 1921); Groote paedagogen (Den Haag, 1926); Persoonlijkheid en karakter volgens de Heilige Schrift (Kampen, 1925), Karaktervorming by kleuters en kinderen (Amsterdam, 1930), Moderne paedagogen en richtingen (Amsterdam, 1933); Karaktervorming bij jeugdigen (Amsterdam, 1937).

Gesinslewe

Uit sy huwelik met Zwaantje (of Swaantje) Antonia van Beest van Andel (1872–1942) is vier kinders gebore, van wie een 'n predikant in Nederland geword het. Blykbaar het minstens twee van die kinders in Suid-Afrika bly woon, onder wie ’n dogter wat later mev. J.C. Bos geword en op Irene naby Pretoria gewoon het.

Bronne

• (af) Van der Vyver, dr. G.C.P. 1969. My erfenis is vir my mooi. Potchefstroom: Kalvyn Jubileum Boekfonds.