Ds. Taetse Hamersma (Uitwellingerga, Wymbritseradeel, Friesland, 3 September 1865Colesberg, Kaapland, Suid-Afrika, 9 Junie 1932) was van 1893 tot sy dood predikant in twee gemeentes van die Gereformeerde Kerk in Suid-Afrika.

Taetse Hamersma
Ds. Taetse Hamersma
Ds. Taetse Hamersma, predikant van Philipstown en Colesberg

Naam Taetse Hamersma
Geboorte 3 September 1865
Uitwellingerga, Friesland
Sterfte 9 Junie 1932 (op 64)
Colesberg, Suid-Afrika
Kerkverband Gereformeerd
Gemeente(s) Philipstown, 1893–1922 Colesberg, 1922–1932
Jare aktief 1893–1932
Kweekskool Onbekend

Herkoms en gesinslewe

wysig
 
Drie van ds. Hamersma se kleindogters omstreeks 2008: Agter van links: Amanda Lotz en Gonda Viljoen. Voor: Minke Kruger (oorlede op 6 Junie 2019), eggenote van ds. G.L. (Gert) Kruger, predikant van Magol, Benoni en Rustenburg-Noord.

Ds. Hamersma se ouers was Bouwe Hamersma en Trijntje Holtrop. Volgens die beskikbare bronne het hy net een broer gehad, Hendrik (1873–1944), wat ook na Suid-Afrika gekom het en tussen 1900 en 1906 twee dogters en twee seuns gehad het, van wie die jongste ook Taetse geheet het. Hendrik Hamersma is op 7 April 1899 getroud met Anna Catharina Vorster (1879–1953), ’n boorling van Middelburg, Kaap. Hendrik, wat in 1896 na Suid-Afrika gekom het, se beroep word aangegee as "timmerman".[1]

Hy het blykbaar in 1891 na Suid-Afrika geëmigreer[2] toe hy nagenoeg 23 jaar oud was en hy hom bes moontlik reeds in sy vaderland as predikant bekwaam het, want hy verskyn nie op die foto van studente aan die Gereformeerde Kerk se Teologiese Skool Burgersdorp van 1892 nie. Anders as sy broer, was ds. Hamersma met ’n Fries getroud, Minke de Jong, gebore in Sneek op 30 Oktober 1867 en oorlede op Colesberg op 22 September 1922. Uit dié huwelik is vyf seuns gebore, Johan, Bouwe, Hendrik, Eise en Pieter, lid van die Kaaplandse provinsiale raad en vooruitstrewende Karooboer,[3] en drie dogters, Riemke, Trijntje en Mayke. Riemke is op 19 Maart 1894 op Burgersdorp gebore en in Oktober 1991 oorlede op Colesberg. Nes haar oom is sy ook met ’n Vorster getroud, Willem Adriaan (1893–1953) van die plaas Ketelfontein, distrik Colesberg. Hulle is op 29 September 1926 op Colesberg getroud, na alle waarskynlikheid in die plaaslike Gereformeerde kerk, waarvan Riemke se pa predikant was.[4]

Prof. Johan Hamersma was professor in fisiologie aan die PU vir CHO. Hy is in September 1969 oorlede en sy vrou, Mien, op 22 April 2003 in die ouderdom van amper 92 jaar. Sy het al die jare ná haar man se dood in hul huis by Joostestraat 8 gewoon. Dit is intussen tot 'n provinsiale erfenisterrein verklaar.

Bediening

wysig
 
Die katkisasieklas van Philipstown met ds. Hamersma (sittende regs), omstreeks 1910.

Ongelukkig het in sy meer as 150-jarige bestaan nog nie ’n gedenkboek of -geskrif oor die geskiedenis van die Gereformeerde kerk Philipstown, gestig op 21 Augustus 1863, verskyn nie;[5] daarom is nie veel gegewens geredelik beskikbaar oor ds. Hamersma se amper 30-jarige bediening in die gemeente nie. Wel is dit bekend dat syne verreweg die langste ampstyd in die gemeente se bestaan was en dat hy die gemeente se vierde predikant was, ná die bediening van di. A.A.J. de Klerk Coetsee (1969–1872), Jan Lion Cachet (1875–1893) en Louis Vorster (1883–1893). Aan die vooraand van die Tweede Vryheidsoorlog was Philipstown die vierde grootste van die 13 Gereformeerde gemeentes in die Kaapkolonie wat belydende lidmate betref. Burgersdorp se lidmaattal was 859, Middelburg s’n 559, Steynsburg s’n 430 en dié van Philipstown 352. In 2016 was dit onderskeidelik 122, 104, 34 en 18.

Van Philipstown se Gereformeerde kerk het oudl. A.L. Venter van die plaas Ganzgat en die gemeente se eerste ouderling, die gedenksteen op 30 Desember 1876 gelê. Dié kerk is in gebruik geneem op 10 Januarie 1879, toe ds. Lion Cachet die eerste erediens daarin gehou het. ’n Uitstaande gebeurtenis tydens ds. Hamersma se bediening was die besluit van die kerkraad op 19 Februarie 1916 om die notules voortaan in Afrikaans te hou, terwyl dit voorheen in ds. Hamersma se moedertaal, Nederlands, was. Terselfdertyd het die kerkraad besluit om ’n beskrywingspunt op die eersvolgende Sinode in te doen vir die vertaling van die Drie Formuliere van Enigheid en die Dordtse Kerkorde in Afrikaans. In Philipstown se kerk is vir die eerste keer op 27 Augustus 1933 uit die Afrikaanse Bybel gepreek en in 1938 uit die pasverskene Afrikaanse Psalmboek gesing.

’n Harmonium, wat oudl. A.L. Venter geskenk het, is sedert 1891 in die kerk gebruik. Kort ná die Tweede Vryheidsoorlog het die inisiatief vir ’n pyporrel momentum begin kry. Die predikantsvrou, Mienke Hamersma, het aktief aan die pogings deelgeneem om die orrel te bekom. Nadat die geld met moeite bymekaargemaak is, is die orrel in 1906 van die firma Walcker in Duitsland bestel. Dis per skip en daarna per ossewa (die afstand na Port Elizabeth is amper 500 km) na Philipstown gebring. Hierdie orrel is vandag (2019) nog in gebruik.

Ds. Hamersma se opvolger in Philipstown se gemeente was ds. H.S. van Jaarsveld, wie se dienstyd van 1924 tot 1946 die naaslangste in die gemeente se bestaan was.

Colesberg

wysig
 
Ds. Hamersma in die tyd toe hy leraar van Colesberg was.
 
Die buiteblad van ds. Hamersma se werk Van hart tot hart.
 
Ds. Hamersma se graf op Colesberg.

Ds. Hamersma is op 15 Julie 1922 in die Gereformeerde kerk Colesberg bevestig as opvolger van ds. P.W. Bingle, wat hier in sy eerste gemeente gestaan het van 1910 tot 1921. Philipstown is in ’n sekere opsig van Colesberg afgestig omdat heelparty Doppers tydens die hewige stryd wat in die 1850's hier gewoed het oor die sing van die evangeliese gesange en die vervolging en smaad wat hulle nog in die 1860's, al is die Gereformeerde gemeente op Colesberg reeds einde 1860 afgestig, hier moes verduur, weswaarts getrek en die gemeente en dorp Philipstown in 1863 gestig het. ’n Groot groep Doppers het ook oor die Oranje getrek en hulle in die Suid-Vrystaat gaan vestig sodat Colesberg destyds reeds een van die kleiner gemeentes in die Gereformeerde Kerkverband was. Dié noordwaartse trekkery om aan die Kaapse Kerk (NG) te ontsnap, het Colesberg se Gereformeerde Kerk weldra so verswak dat dit van 1896 tot 1910, met die koms van ds. Hamersma se voorganger, vakant was.

Van ds. Hamersma skryf dr. G.C.P. van der Vyver in die Colesbergse Gereformeerde kerk se eeufeesgedenkboek hy "was 'n waardige en toegewyde dienskneg van die Here".[6] Nouliks tweede maande ná sy bevestiging is sy huis en ook die gemeente swaar beproef deur die afsterwe van mev. Hamersma op 22 September.

Dr. Van der Vyfer skryf: "Die bedieningstyd van ds. Hamersma maak die indruk van 'n normale ordelike verloop van gebeure. Die gemeente was wat uiterlike dinge (betref,) nou goed versorg." Die kerkgebou en pastorie is doeltreffend ingerig. Enkele uitbreidings het die doeltreffendheid daarvan verhoog. So is in 1922 'n badkamer in die pastorie aangebring en in 1923 die plafon wat nog tydens die eeufees in 1960 diens gedoen het. In 1925 is die kerk "geskilder" en in 1927 is besluit om elektriese ligte in die kerk en pastorie te installeer. Die susters van die gemeente het met 'n ywerige helpende hand 'n leeueaandeel aan dié uitbreidings gehad. Die Gereformeerde Sustershulpvereniging, onder leiding van onder andere sr. Maria Steyn, het kort voor ds. Hamersma se koms hard gewerk vir ’n orrel, wat in Januarie 1922 geïnstalleer is.

Wat die wyke Noupoort betref, is besluit om vanaf 1926 ses maal per jaar daar dienste te hou, waarvoor ds. Hamersma verantwoordelik was. Op 15 Mei 1925 het oudl. P. Viljoen die belangrike aankondiging gedoen dat die gedagte ontstaan het om oor te gaan tot die bou van 'n kerk op Noupoort. Die kerkraad was die saak goedgesind en het toestemming gegee dat daarvoor in die wyke Noupoort gekollekteer kon word. Hierdie kerk is op 19 Maart 1938 in gebruik geneem, ses jaar ná ds. Hamersma se dood, en einde 1950 is die Gereformeerde kerk Noupoort van Colesberg afgestig.

Ds. Hamersma, die kerkraad en gemeente het besonder swaargekry tydens die depressiejare van 1929 tot 1933. Hieroor skryf dr. Van der Vyfer in 1960: "Die onmiskenbare spore daarvan weerspieël hulle duidelik in die notule. Die predikant sien telkemale vrywillig van 'n deel van sy traktement af. 'n Oortrokke rekening in die bank knel die gemoed van die kerkraad. Persone wat lenings het uit die Vryefonds (wat gestig is om die gemeente geldelike staande te hou tydens moeilike tye) raak agterstallig met hulle rente. Die kerkraad moes selfs oorweeg of hulle nie verbande moet opsê nie. In 1932 gaan 'n broeder selfs insolvent en moes die kerkraad sy borge aanspreek. Dit was inderdaad 'n donker tyd."

Midde-in dié worstelstryd het ds. Hamersma in April 1932 'n bemoedigende woord tot die kerkraad gespreek. Hy was seker, aldus die notule, "dat die Here ons nie sal verlaat in die swaar tye nie". Ten spyte van die swaarkry het die gemeente se geloofsmoed nie verflou nie, skryf dr. Van der Vyfer: "Kerkraad en gemeente het moedig gestry. Selfs is nog 'n helpende hand buite aangebied. Naas verskeie spesiale kollektes, waaronder vir 'n kerkgebou te Kaapstad, is in die tyd besondere finansiële steun verleen aan die destydse PUK vir CHO." Die gemeente Colesberg was, deels danksy ’n besoek van proff. Ferdinand Postma en Joon van Rooy wat indertyd reise deur die land onderneem het om steun vir hul sukkelende instelling te werf, "'n besondere weldoener van die inrigting in sy uur van nood".

Dr. Van der Vyfer skryf daar was in ds. Hamersma se tyd ook "(k)leiner probleempies soos in elke gemeente voorkom ... Tipies is die van die ou broeder wie se spoor telkemale in die notule terug gevind word. Hy het van die diakonie vleis ontvang. Hy was vir 'n tyd lank weg en by sy terugkoms eis hy toe die agterstallige vleis. Die kerkraad, wat 'n klag ontvang het, was genoodsaak om te besluit dat die broeder 'niet achterstallig vlees kan eisen'." Oor die algemeen het die ampte getrou en ywerig gefunksioneer. "Ds. Hamersma was 'n ernstige, ervare en waardige dienskneg van die Here. Die gemeente het hom waardeer en respekteer." Daarom was sy afsterwe op 9 Junie 1932 vir die gemeente 'n gevoelige verlies. Dr. Van der Vyfer skryf: "Hulle eerbied en dankbare nagedagtenis het (o.m.) daarin uiting gevind dat hulle £45 bygedra het vir sy grafsteen.

Ná sy dood het P. Hamersma (bes moontlik sy seun Pieter) briewe van ds. Hamersma wat in Die Kerkblad verskyn het, in boekvorm uitgegee met die titel Van hart tot hart. 61 uitgesoekte briewe van ds. Taetse Hamersma (in lewe predikant te Philipstown en Colesberg) (1943).[7]

Galery

wysig

Verwysings

wysig
  1. (en) Sy genealogiese besonderhede op die webtuiste vorster.net. URL besoek op 1 Februarie 2017.
  2. (en) Sy genealogiese besonderhede op die webtuiste voster.net. URL besoek op 1 Februarie 2017.
  3. (af) De Wet, P.J.T. 1946. Eeufees-Gedenkboek Burgersdorp 1846–1946. Burgersdorp: Die Stadsraad.
  4. (en) Haar genealogiese besonderhede op die webtuiste vorster.net. URL besoek op 1 Februarie 2017.
  5. Brown, dr. Eddie. 1973. Gemeentegeskiedskrywing van die Afrikaanse kerke van gereformeerde belydenis – 'n kompilasie en kerkhistoriese oorsig. Durban: Drakensbergpers
  6. (af) Coetsee, ds. A.J. (voorsitter: redaksiekommissie). 1961. Eeufees Gedenkboek Gereformeerde kerk Colesberg K.P. Colesberg: Die eerwaarde kerkraad van die Gereformeerde kerk Colesberg.
  7. (en) Besonderhede van die publikasie op die webtuiste worldcat.org. URL besoek op 1 Februarie 2017.