Dirk Postma, seun van Martinus

GKSA Predikant (1877-1940)

Ds. Dirk Postma (Aliwal-Noord, 5 Mei 1877Burgersdorp, 29 Desember 1940) was predikant in die Gereformeerde Kerk.

Ds. Dirk Postma
Ds. Dirk Postma, toer voorsitter was van Burgersdorp se Helpmekaar, 1917
Ds. Dirk Postma

Naam Dirk Postma
Geboorte 5 Mei 1877
Aliwal-Noord, Kaapkolonie
Sterfte 29 Desember 1940 (op 63)
Burgersdorp, Kaapland
Kerkverband Gereformeerd
Gemeente(s) Krugersdorp, 1905–1906
Burgersdorp, 1906–1940
Jare aktief 1905–1940
Kweekskool Potchefstroom

Herkoms

wysig
 
Ds. Postma kleintyd.

Dirk Postma was die oudste seun van ds. Martinus Postma, die eerste Gereformeerde predikant aan die Witwatersrand, en Elizabeth Jossina Spiller. Sy broer, dr. Ferdinand Postma, was 'n bekende Gereformeerde teoloog. Hulle oupa, ook ds. Dirk Postma, was die stamvader van die Postmas in Suid-Afrika en die grondlegger van die Gereformeerde Kerk. Hy was vyf keer getroud en het 21 kinders gehad. Martinus Postma is nog in Nederland gebore uit ou ds. Postma se derde huwelik, op 11 Februarie 1850 met Ida Sijpkens (†30 Maart 1857). Prof. Jan Lion Cachet was getroud met Dirk en Ferdinand se tante Zwaantje. Uit die stamvader se vierde huwelik (op 24 November 1859 met Susanna Lasea Kruger (†3 Oktober 1869)) is ook 'n Dirk Postma gebore wat eweneens predikant geword het. En een van die kleinkinders uit sy vyfde huwelik (op 20 Desember 1869 met Johanna Willemina van Biljon (†12 Julie 1901) was ook Dirk Postma, die seun van ds. Willem Postma, beter bekend as die skrywer Dr. O'Kulis.

Opleiding

wysig
 
Studentemaats aan die Teologiese Skool Burgersdorp: Dirk Postma, J.H. Kruger en Jacobus du Plessis.

Dirk Postma ontvang sy skoolopleiding op Burgersdorp en Middelburg, Kaap en toe aan die Teologiese Skool Burgersdorp. Met die uitbreek van die Tweede Vryheidsoorlog in 1899 veg hy as Kaapse rebel onder genl. C.F. Beyers. As krygsgevangene word hy na Burttseiland, Bermuda, verban waar hy as onderwyser optree en as redakteur van die krygsgevangenes se joernaal De Burtts Trompet. Hier is hy die bemiddelaar tussen die krygsgevangenes en die Britse owerheid. Ná die vrede in 1902 onderneem hy 'n reis na die Verenigde State van Amerika en Europa.

Letterkundeprofessor

wysig

By sy terugkeer in sy vaderland behaal Postma die B.A.-graad en voltooi sy teologiese studie op Burgersdorp kort voor die Skool in 1905 na Potchefstroom sou verhuis om die voorloper van die hedendaagse Noordwes-Universiteit te word. Dirk Postma word, soos agtereenvolgens van 1877 sy oom ds. Petrus Postma, sy pa, Marthinus Postma en oom ds. Stephanus Postma, aangestel as professor in die literariese departement van die Burgersdorpse Teologieskool waar hy dien van 1903 tot 1904, die skool se laaste jaar in die Noordoos-Kaap.

Predikant aan die Rand

wysig
 
Ds. en mev. Postma en die vyf oudste van hul 13 kinders wat grootgeword het. Die tweede en derde oudste, tweelingdogters, is kleintyd aan witseerkeel dood.
 
Die Gereformeerde kerkgebou op Burgersdorp is in 1913 tydens ds. Postma se tyd in gebruik geneem.
 
In dié kerk, opgerig in die gemeente se stigtingsjaar, 1860, die voorloper van die huidige wat in 1913 teen 'n koste van £13 000 opgerig is, het ds. Postma, nes sy oupa en oom Petrus Postma, die Woord aan Gereformeerde lidmate op Burgersdorp bedien.
 
Ds. Postma en sy tweede vrou, Martha Kruger, die weduwee Van der Walt.

Hy aanvaar in 1904 'n beroep na Krugersdorp en word as professor in die literariese departement opgevolg deur sy jonger broer, ds. Ferdinand Postma, die vyfde Postma agtereenvolgens. Die stigting van die Gereformeerde kerk Krugersdorp was deel van die Gereformeerde Kerk se poging om, 10 jaar ná die goudstormloop en die stigting van Johannesburg, sy lidmate aan die Witwatersrand beter te bearbei. Op die algemene vergadering van die Gereformeerde Kerk op Heidelberg van 16 Maart 1896 af is besluit om twee gemeentes op die Witwatersrand te stig. Krugersdorp is op 25 April 1896 van Rustenburg afgestig en op 23 Mei is die Johannesburgse gemeente met 200 lidmate gestig. Die predikant van Pretoria, ds. Petrus Postma, ds. Dirk Postma se oom, sou as konsulent kerkdienste in Johannesburg teen £5 per diens waarneem, maar teen die einde van daardie eerste jaar besluit die kerkraad van Johannesburg om saam met Krugersdorp 'n eie predikant te beroep. Elke gemeente sou 'n proporsionele deel volgens hul aantal lidmate tot die jaarlikse salaris van £400 bydra. Ds. P. Snyman het die beroep bedank, maar 'n geslaagde beroep is daarna uitgebring op ds. Dirk Postma se vader, ds. Martinus Postma. Hy is op 28 Augustus 1897 as die eerste Gereformeerde predikant in Johannesburg bevestig.

Die gemeente het vinnig gegroei en teen die einde van 1896 was daar reeds 350 belydende lidmate. Terugslae in die landbou het Afrikaners stadwaarts gedwing sodat daar teen 1898 reeds 900 siele in die Gereformeerde gemeente Johannesburg was. Die gemeente was so uitgestrek en spoedig so groot dat die kerkraad dit oorweeg het om 'n tweede predikant te benoem, maar dié planne moes laat vaar word met die uitbreek van die Tweede Vryheidsoorlog.

Ná die oorlog het ds. Postma weer versoek dat 'n tweede predikant beroep moes word omdat dit onmoontlik was vir een predikant om al die werk te behartig. Die kerkraad kom hom deels tegemoet deur te besluit om Braamfontein en Fordsburg as twee afsonderlike afdelings te skei, hoewel dit nog een gemeente sou wees. Tydens 'n kerkraadsvergadering van die afdeling Braamfontein op 27 Junie 1903 is besluit om die kerkraad van Johannesburg te versoek dat hulle 'n aanbeveling op die eersvolgende Algemene Vergadering in Januarie 1904 moes maak dat Braamfontein tot afsonderlike gemeente afgestig moes word. Ds. Postma se las is wel verlig toe Krugersdorp in 1904 'n eie predikant kry, sy seun ds. Dirk Postma, al het die Algemene Vergadering nie aan Braamfontein se versoek voldoen nie. Die kerkraad het toe liewer hul goedkeuring daaraan verleen dat die kombinasie Johannesburg-Krugersdorp verbreek moes word.

Ds. Dirk Postma het egter net tot in 1906 aan die Rand gebly en word op 19 Mei 1906 as Burgersdorp se leraar bevestig. Tydens sy bediening word op Burgersdorp die sierlike kerkgebou in die Gotiese boustyl opgerig en in Oktober 1913 in gebruik geneem, volgens sommige een van die mooiste kerkgeboue in sy soort in Suid-Afrika. In sy gemeente was hy 'n aktiewe voorstander van Christelik-Nasionale Onderwys, soos sy aandeel aan die heroprigting van die Vrye Christelike skool op Burgersdorp in 1908 getuig.

Terug na Burgersdorp

wysig

Hy tree herhaalde kere op as voorsitter van die sinode van die Gereformeerde Kerk en dien 20 jaar as lid en veral as voorsitter van die kuratorium van die teologiese skool op Potchefstroom. Hy was lid van talle kerklike kommissies en verteenwoordig sy kerk in 1927 op die sinode van die Gereformeerde Kerk in Groningen, Nederland. In 1922 besoek hy die Angola-Boere met wie se terugkeer na die Unie en Suidwes-Afrika hy enkele jare later veel te doen sou hê. Sy oom ds. Dirk Postma jr. is op 21 Oktober 1888 op Burgersdorp bevestig om as eerste predikant vir drie jaar na die Dorslandtrekkers, van wie die meeste Doppers (lidmate van die Gereformeerde Kerk) was, by São Januário, Humpata, in Angola, te gaan.

Selfs na Chubut in Argentinië (sien NG gemeente Chubut) onderneem ds. Dirk Postma ook 'n reis en beywer hom vir die repatriasie van die Afrikaners wat hulle ná die Tweede Vryheidsoorlog daar gaan vestig het. Hy voer jare lank 'n omvangryke briefwisseling met geloofsgenote, ook buite Suid-Afrika, en hy het die gewoonte gehad om alles te versamel en te bewaar waarby hy belang gehad het.

Persoonlikheid

wysig

Dr. B.R. Krüger skryf van ds. Dirk Postma in die Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek: "Hy was 'n man van sterk oortuiginge wat hy nie onder stoele en tafels weggesteek het nie, 'n streng gedissiplineerde gelowige wat dit van alle mense met 'n onverskrokke, reguit benadering geëis het. Bekend, ook buite sy kerk, om sy absolute strengheid ten opsigte van die Gereformeerde beginsels, word hy in sy omgewing met die jare 'n patriargale figuur wat groot agting van sowel blankes as nie-blankes geniet. Hy was sonder twyfel een van die sterkste persoonlikhede wat ooit in die Geref. Kerk kon dien."

Gesinslewe

wysig

Ds. Postma is in 1903 getroud met Johanna Alida Coetsee (20 Junie 187930 Maart 1929), dogter van Adriaan Coetsee van Middelburg, en ná haar dood trou hy met Martha M. Kruger (weduwee Van der Walt). Daar was 15 kinders uit sy eerste huwelik.

Galery

wysig

Bronne

wysig
  • De Kock, W.J. (hoofred.) Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek Deel I. Kaapstad: Nasionale Boekhandel Beperk, 1968.
  • Van der Vyver, dr. G.C.P. My erfenis is vir my mooi. Potchefstroom: Kalvyn Jubileum Boekefonds, 1969.
  • Vogel, ds. Willem. Die Almanak van die Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika vir die jaar 2012. Potchefstroom: Administratiewe Buro, 2011.
  • Stals, prof. dr. E.L.P (red.). Afrikaners in die Goudstad. Deel 1. 1886–1924. Kaapstad en Pretoria: HAUM, 1978.