Vlag van Nederland

Die nasionale vlag van Nederland verteenwoordig die eenheid en onafhanklikheid van die hele Koninkryk van die Nederlande. Die rooi-wit-blou word sowel op land asook op see gebruik as burgerlike vlag, staatsvlag (diensvlag) en oorlogsvlag.

Vlag van Nederland

Vlag van Nederland
Bynaam	(nl) Vlag van het Koninkrijk der Nederlanden
Gebruik	Nasionale vlag en vaandel
Verhouding	2:3 (nie deur wetgewing geformaliseer nie)
Goedgekeur	1575 (eerste volkleurafbeelding) 1596 (rooi i.p.v. oranje) 1937 (rooi herbevestig) 19 Februarie 1937 1949 (kleure gestandaardiseer)
Ontwerp	’n Horisontale driekleur in rooi (helder vermiljoen), wit en blou (kobaltblou)
Wisselvormvlag van Nederland
Bynaam	(nl) Prinsengeus
Gebruik	Vlootvaandel
Verhouding	2:3
Goedgekeur	Laat 17de eeu (in gebruik) 20 April 1931 (geformaliseer)
Ontwerp	12 segmente in die nasionale kleure rooi (helder vermiljoen), wit en blou (kobaltblou)
Wisselvormvlag van Nederland
Bynaam	(nl) Standaarden van het Nederlandse Koninklijk Huis
Verhouding	1:1
Goedgekeur	27 Augustus 1908
Ontwerp	’n Oranje veld in vier gedeel deur ’n nassaublou kruis, wat horings van die Prinsdom Oranje en die wapen van die Koninkryk toon, omring deur ’n kroon en die kentekens van die Militêre Orde van Willem.

Die Nederlandse vlag is ’n driekleur en bestaan uit drie ewe groot horisontale bane in rooi, wit en blou. In die vlagontwerp van die Ministerie van Algemene Sake word die kleure bepaal as helder vermiljoen, helder wit en kobaltblou. In die normblad 3055 word hierdie kleure in Internasionale Beligtingskommissie-koördinate gespesifiseer. Dié kleure kan nie regstreeks in Pantone-kodes omgereken word nie, sodat verskillende waardes vir laasgenoemde gebruik word. Vir die vlagverhouding is daar geen regulasies nie. In die niegoedgekeurde 1937-vlagwet is die verhouding tussen hoogte en lengte bepaal as 2:3 en oor die algemeen word dié verhouding steeds gebruik. Die drie bane is ewe groot.

Die huidige ontwerp het sy oorsprong in die 16de-eeuse oranje-wit-blou “Prinsevlag” (Nederlands: Prinsenvlag) wat in die vroeë 17de eeu in die rooi-wit-blou “Staatsvlag” (Statenvlag) ontwikkel het, die vlootvaandel van die Stategeneraal van die Nederlandse Republiek, waarmee die Nederlandse vlag die oudste driekleur is wat deurlopend gebruik word. Omdat dit ’n vlag is wat die oorgang van ’n monargie na ’n republiek verteenwoordig, het dit as ’n voorbeeld vir die ontwerp van die vlag van Rusland en, ná die Franse Rewolusie in 1789, vir die vertikaal gestreepte vlag van Frankryk gedien; albei vlae het op hul beurt baie ander vlagontwerpe beïnvloed.

Tydens die ekonomiese krisis van die 1930’s het die ou Prinsevlag met die kleur oranje ’n mate van gewildheid onder sommige mense verwerf. Om dié verwarring te beëindig, is op 19 Februarie 1937 die kleure rooi, wit en blou en sy amptelike status as die nasionale vlag van die Koninkryk van die Nederlande deur ’n koninklike besluit herbevestig.

Ontwerp

Vruntschap deur Jan van Hout (1575), die oudste bekende kleurillustrasie van die Nederlandse vlag. Die vlag steek links op die boonste paneel uit.

Die nasionale vlag van Nederland is ’n driekleur. Die horisontale dwarsbalke is ewe groot bane in die kleure, van bo na onder, rooi (amptelik beskryf as ’n “helder vermiljoen”), wit (“silwer”) en blou (“kobaltblou”). Die vlagverhouding is 2:3. In November 1958 is die kleurparameters deur die NEN (voormalige HCNN) soos volg gedefinieer:

Kleurskema	Helder vermiljoen	Wit	Kobaltblou
Chromaties	X=18.3 Y=10.0 Z=3.0	Y=100.0	X=7.5 Y=6.6 Z=25.3
CMYK	0.83.78.32	0.0.0.0	77.47.0.48
RGB	(173,29,37)	(255,255,255)	(30,71,133)
Heksadesimaal	#AD1D25	#FFFFFF	#1E4785
RAL	2002	9010	5013

In hierdie definisie word ’n standaardligbron C (ook gedefinieer deur die CIE-1931-kleurruimte) gebruik wat teen ’n 45°-hoek inval.

Die Nederlandse vlag is amper identies aan dié van Luxemburg, behalwe dat dit korter is en sy blou- en rooi bane donker skakerings het. Die ooreenkoms van die twee vlae het tot ’n nasionale debat gelei om die vlag van Luxemburg te verander, geïnisieer deur Michel Wolter in 2006.

Die Nederlandse vlag het die volgende tegniese ontwerp:

Konstruksietekening

Simboliek

Elke kleurbaan in die Nederlandse vlag het ’n sekere mate aan simboliek vir die land. Die rooi baan verteenwoordig dapperheid, krag, moed en gehardheid; die wit baan vrede en eerlikheid en die blou baan waaksaamheid, waarheid, lojaliteit, deursettingsvermoë en geregtigheid.

Volgens ’n ander teorie beweer sommige deskundiges dat die kleure die samelewing verteenwoordig: rooi die volk, wit die kerk en blou die adel.

Geskiedenis

Middeleeue

Aan die einde van die 15de eeu, toe die meeste Nederlandse provinsies onder die Hertog van Boergondië verenig is, is die Boergondiese Kruisvlag van die Hertog van Boergondië vir gemeenskaplike ekspedisies gebruik, wat bestaan het uit ’n rooi Andreaskruis met twee gekruisde grof gesnoeide (geknoopte) takke op ’n wit veld. Onder die latere Huis van Habsburg het dié vlag in gebruik gebly.

Hollandse of Staatsvlag (vóór 1572 tot 1810)

Detail van ’n geveg tussen Hollandse en Spaanse skepe op die Haarlemmermeer, waarop beide die Hollandse vlag en die Prinsevlag te sien is. Hendrik Cornelisz Vroom, 1629

Oor die jare heen was daar baie teorieë oor die ontstaan van die Nederlandse vlag. Volgens die Fransman Dampmartin se teorie is die Nederlandse vlag deur koning Hendrik IV van Frankryk geskenk. Dié teorie is egter deur die Ryksargivaris Johannes de Jonge in sy boek Over den oorsprong der Nederlandsche Vlag weerlê. Hy het op sy beurt beweer dat die kleure ontleen is aan die wapenskild van Willem van Oranje en dat dit ontstaan het aan die begin van die Nederlandse Opstand. D.G. Muller was egter van mening dat die “Hollandse vlag” al lank voor die opstand bestaan het. Die vlag het glo ontstaan in die tydperk, toe die Beierse huis aan bewind was in die Graafskap Holland (1354–1433). Die kleure van die vlag sou inderdaad hul oorsprong in dié van die graaf van Holland se wapen hê, wat bestaan het uit die Beierse wapen gekwarteer met die wapen van die Graafskap Holland. Soos dit blyk uit die munte wat in opdrag van die graaf vir Holland en Zeeland gemunt is, is die wapen vir die eerste keer gebruik deur Willem V.

Uit ’n ondersoek deur P.C. Guyot blyk dit dat die tesourier van die graaf van Holland in die jaar 1409/10 vir graaf Willem VI ’n staatsrok aangekoop, van 12 ellen graauw laken en tot uitmonstering daarvan van 2 3/4de ellen rood wit en blaauw fluweel […] Het staatsiekleed, Tabbairt genoemd, was graauw met bont gevoerd, en uitgemonsterd met de kleuren, rood, wit, blaauw. (“12 el grys lap en as uitrusting 2 3/4 el rooi, wit en blou fluweel […] Die staatsrok, genaamd tabbaard, was grys met pels gevoer en versier met die kleure rooi, wit en blou.”)

In 1568 het provinsies van die Lae Lande in opstand gekom teen koning Filips II van Spanje en prins Willem van Oranje (1533–1584) het homself aan die hoof van die rebelle geplaas. Aan die begin van die opstand is naas die Hollandse vlag soms ook sekondêr ’n oranje vlag of vaandel gebruik. Die gebruik van die vlag is egter nie amptelik bepaal nie. Verder blyk dit uit Muller se ondersoek, dat reeds vóór die opstand rooi-wit-bloue vlae in Nederland gebruik is. Die etimologie van die Huis van Oranje hou nie verband met die vrug of die kleur in nie. Die gebruik van die kleure oranje, wit en blou (Nederlands: Oranje, Wit, Blauw; van Frans: Orange, Blanc, Bleu) het sy oorsprong in die livrei van Willem en dit is vir die eerste keer genoem tydens die beleg van Leiden in 1574, toe Nederlandse offisiere oranje-wit-blou armbande gedra het. Die eerste uitbeelding in kleur van die vlag dateer uit 1575. In 1577 is Willem in Gent met ’n aantal teatrale allegorieë verwelkom wat deur ’n jong meisie, geklee in oranje, blou en wit, verteenwoordig is. Die ordonnansies van die Admiraliteit van Zeeland, wat uit 1587 dateer, d.w.s. kort na Willem se dood, is die eerste eksplisiete verwysing na ’n vlootvaandel in hierdie kleure.

Die kleurkombinasie oranje, wit en blou word oor die algemeen as die eerste Nederlandse vlag beskou. Die 400ste herdenking van die Nederlandse vlag se invoering is in 1972 in Nederland met die uitgee van ’n posseël herdenk. Dit is gebaseer op die feit dat in 1572 die Watergeusen (Gueux de mer, “meerbedelaars”) die pro-Nederlandse kapers Brielle namens Willem van Oranje ingeneem het. Dit is egter onduidelik of hulle tydens dié gebeurtenis ’n oranje-wit-blou vlag saamgeneem het, hoewel hulle sekerlik ietwat later in die 1570’s ’n oranje-wit-blou driekleur begin gebruik het. Soos die opstand voortgeduur het, het mense al hoe meer hoop op Willem van Oranje begin plaas, en die geuse het in hierdie tydperk die rooi op die volksvlag met oranje vervang. Dit het later die “Prinsevlag” (Nederlands: Prinsenvlag) geword en was die basis vir die voormalige vlag van Suid-Afrika, die vlae van New York en die vlag van Albany, al drie is voormalige kolonies van die Nederlandse Republiek.

By die nuutgestigte vloot is die Prinsevlag in gebruik geneem, maar by die handelsvloot is die Hollandse vlag egter nooit vervang nie, net soos die vlae van die VOC en die WIC se rooi-wit-blou. Net soos die Hollandse vlag in die vroeë jare van die Republiek was die geusevlag nie amptelik goedgekeur nie nie. Die vlagverandering in die vloot is dus nie deur ’n staatsbesluit teweeggebring nie. In 1664 het die State van Zeeland gekla oor die feit dat die naam Hollandse vlag in ’n resolusie deur die State-Generaal gebruik is. Hierna is die amptelike naam van die vlag verander na Statenvlag of Staatsche vlag (“Staatsvlag”).

Prinsevlag (1572 tot 1653)

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Prinsevlag.

Nederlandse skepe stamp op 3 Oktober 1602 Spaanse galeie by die Engelse kus (Hendrick Cornelisz Vroom, 1617)

Die vroegste voorbeelde van die driekleur dateer uit die 16e eeu. Die eerste variant waarna verwys word (in 1572) is ’n veelbanige geusevaandel in die livreikleure van Willem van Oranje (wit en blou), aangevul met oranje. Die oudste bekende gedateerde afbeelding (2 Desember 1575) is deur Jan van Hout, stadssekretaris van Leiden, in die album amicorum deur Janus Dousa. Met die stigting van die Unie van Utrecht in 1579 het die oranje-blanje-blou, die “Prinsevlag” (Prinsenvlag), die amptelike vlag geword.

Reeds in 1596 het rooi as ’n plaasvervanger vir oranje verskyn, maar soos dit uit destydse skilderye blyk is dit eers ná 1630 meer gebruik. Rooi het oranje (1630–60) geleidelik vervang as ’n teken van politieke verandering en toenemende dissosiasie van die Republiek teenoor die Huis van Oranje. Dit blyk dat die rooi-wit-blou driekleur voor 1664 algemeen bekend gestaan het as die “Vlag van Holland” (Nederlands: Hollandsche Vlag), genoem na een van die opstandige provinsies. In 1664 het die State van Zeeland, een van die ander opstandige provinsies, hieroor gekla, en ’n resolusie deur die State-Generaal het die naam “Staatsvlag” (Nederlands: Statenvlag) ingestel, waarna die rooi-wit-blou driekleur dié naam verkry het. Navorsing oor die aankoop van vlagdoek deur die hoofadministrasie van die koste op land en op see het getoon dat die vloot tussen 1588 en 1630 altyd onder die Prinsevlag gevaar het en ná 1663 altyd onder die Staatsvlag. In die tydperk van 1630 tot 1662 is albei vlae gebruik. Die 17de eeuse rooi-wit-blou driekleur het glo die vlagontwerpe van beide die Russiese vlag en die Franse vlag. Op hul beurt sou dié twee vlae later baie ander beïnvloed.

Ten tye van die Eerste Stadhouerlose Tydperk is die Prinsevlag by die vloot afgeskaf en die Hollandse vlag, waarna deur andere geweste ook verwys is as Staats- of Staatse vlag, is in gebruik geneem. In 1652 is die Prinsevlag in die gewes Holland verbied en rondom 1653 is dit deur die by die vloot gebruikte Prinsevlag vervang. Dit was volgens besluit deur die State-Generaal onder leiding van die raadspensionaris Johan de Witt. In hierdie tydperk het die Staatsvlag ook amptelik die vlag van die Republiek geword.

Die rede vir die terugverandering van oranje na rooi is onduidelik. Volgens De Jonge moes die rede in ’n staatkundige ontwikkeling gesoek word en dit iets met die konflik tussen die staatsgesindes en die orangiste te doen hê. Dit het plaasgevind tydens die Eerste Stadhouerlose Tydperk wat begin het met die ontydige dood van prins Willem II van Oranje in die jaar 1650. Die mag van die stadhouersgesinde het afgeneem, terwyl dié van die staatsgesinde toegeneem het. Volgens Muller het dit te doen met die respek wat die ou Hollandsese vlag op die wêreldmere verdien het. L. van Aitzema meen die Prinsevlag en die oranje baniere is in 1652 verander om die Engelse tevrede te stel. Dit het alles te doen gehad met die aanloop tot die Eerste Anglo-Nederlandse Oorlog wat in dieselfde jaar begin het.

Bataafse vlag (1796 tot 1807)

Ná die Bataafse Rewolusie in 1795 is die voormalige geweste tot een eenheidsstaat – die Bataafse Republiek – saamgevoeg. Dit het ook één nasionale vlag ingesluit, terwyl slegs vir die vloot ’n uitsondering gemaak is. Die naam “Prinsevlag” is net soos oranje wimpels verbied en die rooi-wit-blou “Staatsvlag” was langs die Franse driekleur – wat enkele maande vroeër in gebruik geneem is – die enigste vlag wat toegelaat is; ironies genoeg is dit deur dieselfde Staatsvlag beïnvloed. Met die resolusie van 14 Februarie 1796 wat op 1 Maart 1796 in werking getree het, is die Bataafse vlag vasgelê: Die kleure en bane van die vlag het presies dieselfde gebly as by die Staatsvlag, terwyl die rooi baan van die vlag in die skildhoek versier is met die figuur van ’n Nederlandse vryheidsmaagd met ’n leeu langs haar voet. In die een hand het sy ’n skild met die Romeinse fasses gedra en in die ander ’n lans gekroon met die dop van vryheid. Hierdie vlag het ’n lewe so kort gehad soos dié van die Bataafse Republiek waarvoor dit geskep is. Louis Bonaparte, is deur sy broer Napoleon tot koning van Holland verhef en hy wou ’n suiwer Nederlandse beleid voer en nasionale sentimente sover moontlik eerbiedig. Hy het die meisie van vryheid van die vlag verwyder en die ou driekleur herstel. Sy pro-Nederlandse beleid het egter tot konflikte met sy broer gelei en Nederland is by die Eerste Franse Keiserryk ingelyf. In 1810 is sy vlag deur die keiserlike embleme vervang.

In Augustus 1806 het ’n rebellie uitgebreek onder die bemanning van die Texel-eskader en die oorlogskepe by Amsterdam. Die rede hiervoor was dat hulle nie meer onder die nuwe vlag wou vaar nie. ’n Aantal van hulle het geweier om die Eed van getrouheid aan Louis I, koning van Holland van 1806 tot 1810, af te lê en het verklaar dat hulle nie bevele van koninklike offisiere wou ontvang nie. Streng maatreëls is getref teen hierdie opstand, een van die muiters is op die plek deur adjunkadmiraal De Winter self in die kop geskiet. Om die gemoedere te kalmeer is die Staatsvlag gehys. Dit het die oproer beëindig. Ná die opstand is die Staatsvlag de facto weer deur die vloot gebruik. Meer as ’n jaar later, op 1 Desember 1807, is dit ook wetlik deur koninklike besluit gereël. Die naam is egter verander in Koninklijke Hollandsche vlag (“Koninklike Nederlandse Vlag”). Die bevel om weer hierdie ou vlag te laat wapper is nie deur alle vlooteenhede nagekom nie. Die Zeeland-eskader het byvoorbeeld aanhou vaar onder die Bataafse vlag.

Drapeau Tricolore (1810 tot 1813)

In 1810 is die Koninkryk Holland ingelyf by die Eerste Franse Keiserryk, waarmee die Koninkryk sy soewereiniteit en daarmee ook sy eie vlag kwyt was. Die vlag van die Eerste Franse Keiserryk word in Frankryk ook die drapeau tricolore genoem.

Die rooi-wit-blou

Die Nederlandse rooi-wit-blou vlag mét oranje wimpel op Koningsdag

In 1813 het Nederland sy onafhanklikheid herwin en weer sy eie vlag as ’n soewereine land begin wapper. Die Prins van Oranje het uit ballingskap teruggekeer en destydse koerante berig dat die rooi-wit-blou vlag met ’n oranje wimpel versier is en solied gekleurde oranje vlae is op baie plekke in die land vertoon as ’n teken van getrouheid van die mense aan die Huis van Oranje.

In die 1930’s het die Prinsevlag-vereniging ontstaan wat die oranje-wit-blou vlag voorgestaan het. Ook die Nasionaal-Sosialistisese Beweging (NSB) het naas rooi-wit-blou oranje-blanje-blou as sy vlag begin gebruik en hulle was daarvan oortuig dat oranje, wit en blou die ware kleure van die Nederlandse vlag is. Die debat oor die kleure van die vlag het daartoe gelei dat die regering, onder leiding van Hendrikus Colijn, die kleure rooi-wit-blou amptelik wou vestig. Op 19 Februarie 1937 het koningin Wilhelmina op haar vakansieplek in Zell am See die kortste koninklike besluit ooit onderteken, wat lui: De kleuren van de vlag van het Koninkrijk der Nederlanden zijn rood, wit en blauw. (“Die kleure van die vlag van die Koninkryk van die Nederlande is rooi, wit en blou.”) Daarmee is die vlagkleure van die Koninkryk van die Nederlande wat sedert 1813 bestaan het, per koninklike besluit vir die eerste keer amptelik vasgelê.

Tydens die Tweede Wêreldoorlog, wat vir die Koninkryk van 10 Mei 1940 tot 15 Augustus 1945 geduur het, het die rooi-wit-blou in gebruik gebly. Op die laagtepunt van die oorlog was slegs Suriname en die gebiedsdeel Curaçao nie deur Nazi-Duitsland of Japan beset nie. In die besette Nederland het die rooi-wit-blou met toestemming van die Duitsers die nasionale vlag gebly, maar die gebruik daarvan is deur hulle erg beperk.

Eers op 16 Augustus 1949 is die presiese kleurparameters deur die Ministerie van die Vloot gedefinieer as helder vermiljoen, helder wit en kobaltblou. Dié blou verskil van die ligter Nassaus-blou. In November 1958 het die normblad NEN 3055 verskyn waarin die kleure vasgelê is as koördinate in die CIE-1931-kleurruimte. Die wimpel word gewoonlik bygevoeg op Koningsdag (27 April) of ander feestelike geleenthede wat verband hou met die Koninklike familie.

In bepaalde kringe word in Nederland die oranje-wit-blou as vlag gebruik, byvoorbeeld in 2018 by ’n betoging deur die PVV. en deur Vlaamse nasionaliste asook deur die Vlaams Belang. Die algemene gebruik is egter om die Nederlandse verbondenheid met die koninklike huis te toon deur bo die vlag ’n oranje wimpel te hys en nie deur ’n oranje kleur op een van die vlag se bane nie.

• 
  Boergondiese Kruisvlag, vlag van Spaans-Nederland, 1482 tot 1579
• 
  Die “Staatsvlag” (Statenvlag), vóór 1572 tot 1810
• 
  Die “Prinsevlag” (Prinsenvlag), 1572 tot 1653
• 
  Vlag van Frankryk, 1794 tot 1813
• 
  Vlag van die Bataafse Republiek, 1796 tot 1806

Vlagprotokol

Vir die Nederlandse vlag is daar ’n vlagprotokol van die Nederlandse regering vir staatsverwante instellings wat aandui wanneer die Nederlandse vlag gehys word en op watter manier.

Die datums waarop die vlag by regeringsgeboue gehys word, is in ’n instruksie deur die Eerste Minister op 22 Desember 1980 neergelê. Privaat individue, maatskappye en instansies word versoek om hierdie instruksies sover moontlik na te kom. Die laasgenoemde is egter nie verpligtend nie. ’n Beskrywing van die 1980-instruksies volg hieronder. Die instruksies is intussen verskeie kere hersien, mees onlangs op 17 Mei 2013.

Wanneer die Nederlandse vlag gehys word, word ’n onderskeid tussen “uitgebreide vlae” en “beperkte vlae” gemaak. “Uitgebreide vlae” beteken dat die vlag op alle regeringsgeboue gehys word, soos gebruiklik op Koningsdag. “Beperkte vlae” beteken dat die vlag slegs op die hoofgeboue van die departemente en op die hoofgeboue van die instansies wat nie (direk) onder die departemente val nie, gehys word. Hulle is die Kamers van die Stategeneraal, die Staatsraad, die Oudithof, die Koningskabinet en die Hooggeregshof van Nederland.

Vaste datums vir die vlae

Daar is ’n aantal vaste datums waarop vlae by regeringsgeboue gehys moet word. Uitgebreide vlae word op alle geboue gehys, terwyl beperkte vlae op die volgende geboue gehys word:

• die hoofgeboue van ministeries,
• die Eerste en Tweede Kamer,
• die Raad van State,
• die Algemene Rekenkamer,
• die Nasionale Ombudsman,
• die Koningskabinet,
• die Hoë Raad van Nederland.

As ’n datum op ’n Sondag of ’n algemeen erkende Christelike vakansiedag val, sal die vlag op die datum tussen hakies gehys word. Op die verjaarsdae van lede van die koninklike familie mag die vlag in kombinasie met ’n oranje wimpel gehys word.

Wat die lede van die Koningshuis betref, is die vlaginstruksie slegs van toepassing op die Staatshoof, sy eggenote, die erfgenaam (die Prins(es) van Oranje) en sy voorganger en nie op die ander lede van die Koninklike Huis nie. Dit is hoekom prinses Amalia by hierdie oorsig ingesluit is en haar susters, prinsesse Alexia en Ariane, nie ingesluit is nie.

Datum	Geleentheid	Vlagprotokol
31 Januarie (1 Februarie)	Verjaardag van prinses Beatrix	beperk, met ’n oranje wimpel
27 April (26 April)	Verjaardag van koning Willem-Alexander (Koningsdag)	uitgebrei, met ’n oranje wimpel
4 Mei (4 Mei)	Nasionale Herdenking van die Dooies	uitgebrei, halfstok van 18.00 uur tot sonsondergang (ca. 21.10 uur somertyd). In 2020 is dit eenmalig die hele dag halfstok getoon. Die Nasionale Komitee vir 4 en 5 Mei doen ’n beroep op alle inwoners om op 4 Mei die vlag heeldag halfmas te toon (van sonsopgang tot sonsondergang).
5 Mei (5 Mei)	Nasionale Bevrydingsdag	uitgebrei
17 Mei (18 Mei)	Verjaardag van koningin Máxima	beperk, met ’n oranje wimpel
Laatste Saterdag van Junie	Nederlandse Veteranedag	uitgebrei
15 Augustus (16 Augustus)	Amptelike einde van die Tweede Wêreldoorlog	uitgebrei
Derde Dinsdag van September	Opening van die Stategeneraal	uitgebrei, alleen in Den Haag
7 Desember (8 Desember)	Verjaardag van prinses Amalia	beperk, met ’n oranje wimpel
15 Desember (16 Desember)	Koninkryksdag	beperk

Oranje wimpel

Op Koningsdag en op die hierbo vermelde verjaardae van lede van die koninklike familie word die vlag gehys met ’n oranje wimpel. By al die ander geleenthede word die vlag sonder ’n wimpel gehys. Die kleur oranje van die wimpel is in November 1958 vasgelê in die standaard NEN 3203.

Vlae tydens spesiale gebeurtenisse

Vlag op die vuurtoring van Urk

Tydens spesiale gebeurtenisse in die koninklike familie (geboorte, huwelik, dood) sal daar altyd ’n spesiale reëling wees wat op ’n geval-tot-geval-basis aangekondig sal word. Die vlag sal in elk geval nie op ’n Sondag gehys word nie. Tydens amptelike besoeke deur staatshoofde word vlae slegs gehys op die plekke wat besoek word. Sowel met die dood van koningin Juliana asook die dood van prins Bernhard is die oranje wimpel vervang deur ’n swart rou wimpel.

Amptelike protokol

Hierdie protokol is van toepassing op regeringsinstellings. Daar word verwag dat burgers en maatskappye hierdie protokol sal volg, maar hulle is nie daartoe verplig nie.

• ’n Vlag is ’n huldeblyk aan ’n land en moet dus nie snags buite hang nie. Die vlag word met sonsopkoms gehys en met sononder gestryk. Slegs wanneer ’n landsvlag aan albei kante deur kolligte verlig word, mag dit ná sononder bly hang. Daar is ’n eenvoudige reël vir die jongste tyd om die vlag te stryk. Dit is die oomblik wanneer daar nie meer enige sigbare verskil tussen die individuele kleure van die vlag is nie.
• ’n Vlag mag nie aan die grond raak nie.
• Tensy dit gemagtig is, moet geen versiering of ander byvoeging op die Nederlandse vlag aangebring word nie. Dit is dus nie korrek om skooltasse of babaklere by die vlag te voeg nie. Die gebruik van ’n vlag bloot ter versiering moet ook vermy word. ’n Vlagdoek mag egter vir versiering gebruik word – byvoorbeeld in die vorm van gordyne.
• Die oranje wimpel word slegs gebruik op verjaarsdae van lede van die koninklike familie en op Koningsdag. Die oranje wimpel moet ewe lank of effens langer as die diagonaal van die vlag wees.

Halfstok

Halfstok op Nasionale Herdenking van die Dooies (4 Mei)

Die vlag moet op die volgende manier halfstok gehys word: eers word die vlag tot sy volle hoogte gehys, dan word dit stadig laat sak totdat die middel van die vlag die helfte van sy normale hoogte bereik het, waarna die vlaglyn vasgemaak word. Die vlag self word nie vasgemaak nie. Wanneer ’n halfstok vlag gestryk word, word dit eers stadig tot volle hoogte gehys en dan op dieselfde manier laat sak. Die vlagprotokol skryf dit uitdruklik voor dat die vlag halfstok gehys moet word, pleks daarvan om met die vlag rou te toon. Dit veroorsaak steeds probleme met situasies waar halfstok vlae nie moontlik is nie of nie algemeen is nie, soos met vlae wat aan ’n vlagpaal vasgemaak is.

Regeringsgeboue se vlae sal in elk geval op Nasionale Herdenkingsdag (4 Mei) halfstok gehys word en ook wanneer die eerste minister ’n spesiale vlaginstruksie hiervoor uitreik omdat gebeure in die binneland of buiteland rede gee om dit te doen.

Omgekeerde vlag

’n Omgekeerde vlag aan ’n gevel in Baanhoek

Benewens die historiese gebruik in die skeepvaart van die omgekeerde vlag as ’n noodsein – met blou bo – is hierdie metode van hys veral in 2022 gebruik in protes teen die regering, onder andere in die boere-optogte en korona-betogings. Verskeie dele van die samelewing het gevra om dit, uit respek vir mense wat byvoorbeeld as soldate vir Nederland onder dié vlag optree, nie op 4 en 5 Mei te doen nie.

Op sleeptou (in sjouw)

’n Ou maritieme gebruik is om die vlag op sleeptou (in sjouw) te gebruik wanneer ’n skip in gevaar is en onmiddellike hulp benodig. Dit gaan oor ’n gedeeltelik gerolde of ingeperkte vlag wat as ’n noodsein gehys word.

Hys van verskeie vlae

Wanneer verskeie vlae gehys word, moet hulle ewe groot wees en sover moontlik op dieselfde hoogte gehys word. Wanneer twee vlae ontvou word, is die ereplek regs, met die rug na die vlae gesien. Daar behoort ook een Nederlandse vlag te wees. Wanneer daar drie vlae is, moet die Nederlandse vlag in die middel wees. Wanneer die provinsiale en die munisipale vlag saam met die Nederlandse vlag gehys word, is die rangorde oor die algemeen (met die rug na die vlae gesien): die Nederlandse vlag in die middel, die provinsiale vlag regs en die munisipale vlag links. Die vlagprotokol maak hierby ’n uitsondering vir ’n gemeensame gebeurtenis, waarvoor die volgorde van die provinsiale en die munisipale vlag omgekeer moet word. Indien saam met ’n landsvlag vlae van ander lande gehys word, is vir die onderlinge rangorde oor die algemeen die eerste letter van die betrokke landsname in die Franse taal bepalend. Die vlagprotokol gee egter nie ’n definitiewe antwoord hierop nie, maar dit dui aan dat die Kabinet- en Protokoldirektoraat gekontak moet word.

Afwykende vlae vir skepe

Aan boord van skepe onder gesag ’n offisier van die Koninklike Vlootreserwe mag, onder voorwaardes, die onderskeidingsvlag van die Koninklike Vlootreserwe als landsvlag gehys word pleks van die Nederlandse driekleur. Aan boord van jagte en sloepe is die gebruik van die vlag van die Koninklike Nederlandse Seil- en Roeivereniging as landsvlag toegestaan vir lede van dié vereniging, volgens die besluit van koning Willem III in 1852. Loodsbote mag as enigste die voormalige Nederlandse loodsvlag (rooi-wit-blou met ’n breë wit soom) as landsvlag voer (op die agterstewe).

Opvou van die vlag

’n Manier vir die opvou van die vlag is soos volg:

• Twee vlagdraers gryp die vlag vas in die lengte met een hand op die skeiding van rooi en wit en met die ander hand aan die einde van die blou baan;
• Die vlag word nou in die lengte gevou, sodat wit vasgevang is tussen rooi en blou (sodat ’n Z-vorm geskep word);
• Met rooi bo-op word die vlag dan twee keer gevou, sodat die blou bo-op is (lus en tou aan die broekkant bo-op).

In plaas daarvan om die vlag twee keer te vou kan die vlag ook halfpad in ’n trekklaviervorm gevou word, waarna die res op so ’n manier opgerol word dat ’n blou rol ontstaan. Die tou aan die onderkant van die vlag word dan met ’n glipsteek daaromheen gedraai. ’n Vlag wat só gevou word, kan nie net gehys word nie, maar dit kan ook “gebreek” word. In daardie geval word die opgerolde vlag boontoe gehys, daarna die glipsteek losgetrek en die vlag vou op. Die breek van die vlag word hoofsaaklik by sterk winde gedoen.

Beïnvloeding van ander vlae

Die Nederlandse vlag, beide die Prinsevlag en die huidige vlag, het ander lande beïnvloed om soortgelyke vlae te gebruik. Die vlag van New York en enkele ander stede in die deelstaat New York gebruik die kleure van die Prinsevlag. In Suid-Afrika het enkele Boererepublieke vlae gebruik wat op die Nederlandse s’n gebaseer was, waaronder Transvaal, Oranje-Vrystaat en die Natalia Republiek. Ook die nasionale vlag van Suid-Afrika was tot 1994 op die Nederlandse s’n gebaseer. Selfs die huidige vlag van Suid-Afrika bevat elemente wat via die vormalige vlag aan die Nederlandse vlag ontleen is.

Die vlag van Rusland het presies dieselfde kleure soos die Nederlandse s’n, maar in ’n ander volgorde. Volgens ’n teorie het Pieter die Grote, wie Nederlands om skeepsake besoek het, die vlag oor- en saam na Rusland geneem. Daar is egter sterk aanduidings dat die Russiese vlag reeds voor Pieter die Grote se besoek aan Nederland gebruik is. Dit is dus te betwyfel of die Nederlandse vlag werklik ’n invloed hierop gehad het.

Beide die Groothertogdom Luxemburg en die gelyknamige Belgiese provinsie, wat in die 19de eeu daarvan afgestig is, gebruik ’n rooi-wit-blou vlag. Hierdie vlae is egter nie gebaseer op en het ook nie dieselfde oorsprong as die Nederlandse vlag nie.

Vlae van huidige lande van die Koninkryk van die Nederlande

Aruba

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Vlag van Aruba.

Die nasionale vlag van Aruba is op 18 Maart 1976 amptelik in gebruik geneem. Die blou vlag stel die lug, die see, vrede, hoop en Aruba se toekoms en bande met sy verlede voor. Die twee geel bane verteenwoordig die beweging na ’n afsonderlike status. Een verteenwoordig die “vloei van toeriste na die sonnige Aruba wat die eiland en toeriste verryk” en die ander verteenwoordig die “industrie, al die minerale (goud en fosfate in die verlede en petroleum in die vroeë 20ste eeu)”. Verder stel die geel ook nog die wangloblomme van die eiland voor. Die ster het ’n besondere ingewikkelde simboliek. Dit is in vlagkunde redelik ongewoon om ’n vlag met vier punte te sien. Hierdie vier punte stel die vier windrigtings voor. Dit stel ook die vier hoof tale van Aruba nl. Papiaments, Spaans, Engels en Nederlands voor. Die ster stel ook die eiland self voor. Die grond is op baie plekke rooierig waar dit dan aan wit strande en die blou oseaan grens. Die rooi stel ook die bloedvergieting voor wat plaasgevind het in oorloë tesame met vroeëre Indiaanse inwoners, patriotiese liefde en Brasiliaanse hout. Wit stel ook reinheid en eerlikheid voor.

Curaçao

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Vlag van Curaçao.

Die nasionale vlag van Curaçao is op 2 Julie 1984 amptelik in gebruik geneem. Die vlag vertoon ’n blou agtergrond met ’n geel horisontale baan in die onderste helfte en twee vyfpuntige wit sterre in die skildhoek. Die blou stel die see voor waardeur die eilande omring word asook die blou lug oor die eilande. Die see en lug word deur die son (die geel baan) geskei. Die twee sterre verteenwoordig die twee eilande nl. Curaçao (die groter ster) en die onbewoonde Klein Curaçao (die kleiner ster). Die vyf punte van die sterre stel die vyf kontinente voor waarvandaan die diverse samelewing van Curaçao afkomstig is.

Sint Maarten

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Vlag van Sint Maarten.

Die nasionale vlag van Sint Maarten is op 13 Junie 1985 amptelik in gebruik geneem. Die vlag vertoon twee horisontale bane in rooi (bo) en blou (onder) met ’n wit driehoek aan die vlagpaalkant met die land se wapen in die middel van die driehoek. Die vlag van Sint Maarten lyk baie soos die oorlogsvlag van die Filippyne.

• 
  Vlag van Aruba
• 
  Vlag van Curaçao
• 
  Vlag van Sint Maarten

Vlae van voormalige lande in die Koninkryk van die Nederlande

Suriname

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Vlag van Suriname.

Die vooronafhanklikheidsvlag van Suriname het uit vyf sterre bestaan (van links bo kloksgewys: wit, swart, bruin, geel en rooi) verbind deur ’n ellips. Die gekleurde sterre het die belangrikste etniese groepe van die Surinaamse bevolking verteenwoordig: die oorspronklike Indiane, die koloniserende Europeërs, die Afrikane wat as slawe gebring is om op die plantasies te werk en die Indiërs, Javane en Chinese wat as kontrakarbeiders die Afrikane vervang het wat uit slawerny bevry is en hulle in die hinterland gevestig het. Die ellips verteenwoordig die harmoniese verhouding tussen die verskillende groepe.

Nederlandse Antille

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Vlag van die Nederlandse Antille.

Binne die vlag van die Nederlandse Antille was daar vyf sterre wat die vyf eilande van die land verteenwoordig het, terwyl die kleure rooi, wit en blou van die Nederlandse vlag afkomstig is. ’n Variant met ses sterre is gebruik tot in 1986, toe Aruba ’n land binne die Koninkryk geword het. Dié oorspronklike variant is op 19 November 1959 amptelik in gebruik geneem. Die vlag van die Nederlandse Antille is met sy ontbinding op 10 Oktober 2010 uit gebruik geneem. Curaçao en Sint Maarten het lande op hul eie binne die koninkryk geword, terwyl die eilande Bonaire, Saba en Sint Eustatius nou besondere munisipaliteite in Nederland is.

• 
  Vlag van Suriname, 1959 tot 1975
• 
  Vlag van die Nederlandse Antille, 1959 tot 1986
• 
  Vlag van die Nederlandse Antille, 1986 tot 2010, ná die afstigting van Aruba

Vlae van voormalige kolonies van die Koninkryk van die Nederlande

• 
  Vlag van die Verenigde Oos-Indiese Kompanjie
• 
  Vlag van die Nederlandse Wes-Indiese Kompanjie
• 
  Vlag van die Nederlandse Wes-Indiese Kompanjie in Nederlands-Brasilië

Nederlandse Wes-Indiese Kompanjie

Nieu-Holland (Brasilië)

Die vlag van Nederlands-Brasilië of Nieu-Holland was die vlag wat van 1630 tot 1654 deur die Nederlandse Wes-Indiese Kompanjie vir die gebiede onder sy gesag in Brasilië gebruik is.

Die vlag het uit drie horisontale bane in die kleure van die Republiek van die Sewe Verenigde Nederlande se vlag (rooi, wit en blou) bestaan met ’n monogram op die middelste baan en ’n kroon op die boonste baan, albei in goud gekleur. Die oorsprong van beide die monogram, die voorletters en hul betekenis is onbekend.

Nieu-Nederland (Verenigde State)

Die oranje-wit-blou Prinsevlag het historiese en moderne vlae in die voormalige kolonie Nieu-Nederland langs die huidige ooskus van die Verenigde State regstreeks beïnvloed. Die kolonie Nieu-Nederland het die Staatsvlag van die Nederlandse Republiek gebruik en dit was een van die gebiede onder beheer van die Nederlandse Wes-Indiese Kompanjie. Die vlag van New York, oorspronklik Nieu-Amsterdam genoem, is ontwerp na die Prinsevlag. Daarbenewens is die vlae van ander counties, stede en instellings in dié streek na die Prinsevlag ontwerp, soos Albany (oorspronklik Beverwijck), Schenectady County, New York en Jersey City.

• 
  Vlag van Schenectady County, New York
• 
  Vlag van Albany, New York
• 
  Vlag van The Bronx
• 
  Vlag van Ulster County, New York
• 
  Vlag van New York
• 
  Vlag van Manhattan
• 
  Vlag van die burgemeester van New York
• 
  Vlag van die Staatsraad van New York
• 
  Vlag van Jersey City
• 
  Vlag van Westchester County, New York
• 
  Vlag van Nassau County, New York
• 
  Vlag van Sussex County, Delaware
• 
  Vlag van die Hofstra-universiteit
• 
  Vlag van Brooklyn. Dié vlag is nie geïnspireer deur die Nederlandse vlag nie, maar dit bevat die Oudnederlandse woorde Een Draght Maekt Maght (Nederlands: Eendracht maakt macht, Afrikaans: “Eendrag maak mag”), ’n leuse wat oorspronklik deur die Nederlandse Republiek gebruik is.

Verenigde Oos-Indiese Kompanjie

Nederlands-Indië

Vir die langste tyd van Nederlands-Indië se bestaan is die vlag van die Verenigde Oos-Indiese Kompanjie gebruik. Toe die VOC in 1800 bankrot gespeel het en amptelik ontbind is, is sy besittings en skuldlas deur die Bataafse Republiek se regering oorgeneem. Die VOC-besittings het Nederlands-Indië geword en dit is regdeur die 19de eeu uitgebrei totdat dit die hele Indonesiese argipel beslaan het. In Nederlands-Indië is die vlag van die Bataafse republiek en later dié van die Koninkryk van die Nederlande gebruik.

Daar word beweer dat die vlag van Nederland die oorsprong van die Indonesiese vlag is. Om die voorneme van die uitforsering van die Nederlanders bekend te maak, het die Indonesiese nasionaliste die Nederlandse vlag opgeskeur. Hulle het die onderste derde van die vlag afgeskeur en die rooi en wit van die blou geskei.

Nederlands-Nieu-Guinee

Die Môrestervlag (Indonesies: Bintang Kejora) het Nederlands-Nieu-Guinee van 1 Desember 1961 tot 1 Oktober 1962 verteenwoordig, toe dié gebied onder beheer van die Tydelike Uitvoerende Gesag van die Verenigde Nasies (UNTEA) gekom het. Die vlag word veral gebruik deur die Wes-Papoease bevolking insluitende OPM-ondersteuners (Indonesies: Organisasi Papua Merdeka; Vrye Papoeabeweging) ter ondersteuning van selfbeskikking en menseregte en dit word jaarliks op 1 Desember in die openbaar gehys in weerwil van Indonesiese binnelandse wette. Die vlag bestaan uit ’n vertikale rooi band aan die vlagpaalkant met ’n wit vyfpuntige ster in die middel. Die vlag is op 1 Desember 1961 vir die eerste keer gehys en gebruik totdat die Verenigde Nasies op 1 Oktober 1962 administrasie oor die gebied oorgeneem het.

Suid-Afrika

Die vlae van die Boererepublieke Transvaal, die Oranje-Vrystaat, Natalia Republiek en die Vlag van Suid-Afrika van 1928 tot 1994 is almal gebaseer op die vlag van Nederland of sy voorloper, die Prinsevlag. Hierdie vlae het op hul beurt die huidige Suid-Afrikaanse vlag beïnvloed.

• 
  Vlag van Indonesië
• 
  Die Yamato-vlag nadat die blou baan van die Nederlandse vlag afgeskeur is
• 
  Vlag van Wes-Papoea
• 
  Vlag van Suid-Afrika
• 
  Vlag van Suid-Afrika, 1928 tot 1994
• 
  Vlag van die Oranje-Vrystaat
• 
  Vlag van die Nieuwe Republiek
• 
  Vlag van Klein Vrystaat
• 
  Vlag van die Zuid-Afrikaansche Republiek (Transvaal)
• 
  Vlag van Griekwaland-Oos
• 
  Vlag van die Natalia Republiek
• 
  Vlag van die Republiek van Kliprivier
• 
  Vlag van die Republiek van Swellendam
• 
  Vlag van Republiek van Graaff-Reinet
• 
  Vlag van die Utrecht Republiek
• 
  Vlag van die Republiek van Lydenburg
• 
  Vlag van Orania

Ander verwante vlae

Aangesien die Prinsevlag die eerste ontworpe driekleurvlag was, het dit (in)direk baie voormalige en huidige driekleurvlae beïnvloed. Van die vlae benede is direk beïnvloed deur die Nederlandse vlag of sy voorlopers, in die gebruik van kleure en ontwerp as gevolg van ’n gemeensame geskiedenis (vlae van voormalige kolonies) of weens ekonomiese betrekkinge, soos in die geval van die Russiese vlag.

Beïnvloed deur die Nederlandse vlag

Die huidige rooi-wit-blou Nederlandse vlag is die oudste driekleurvlag wat steeds gebruik word en dit het die volgende voormalige en huidige vlae direk beinvloed:

• 
  Vlootvaandel van Nederland
• 
  Vlag van Frankryk
• 
  Vlag van Benelux
• 
  Vlag van Hesse-Nassau
• 
  Vlag van Nimba County
• 
  Vlag van Labuan
• 
  Vlag van Johor Bahru

• Die ontwerp van die Franse vlag is ná die Franse Rewolusie in gebruik geneem, waar die rewolusionêres deur die horisontale rooi-wit-blou-vlag van Nederland beïnvloed is.
• Die vlag van Hesse-Nassau is identies aan dié van Nederland. Die Nederlandse koninklike huis het sy oorsprong in die Hertogdom Nassau.
• Die vlag van Nimba County, Liberië, is soortgelyk aan die Nederlandse vlag, met die Liberiese vlag in die skildhoek.
• Die vlae van Labuan en Johor Bahru in Maleisië is soortgelyk aan die Nederlandse vlag, met ’n halfmaan en ster in die middel.
• Die vlag van die Chin Nasionale Front in Mianmar is soortgelyk aan die Nederlandse vlag, met twee neushoringvoëls in die middel.

Pan-Slawiese kleure

Die Russiese vlag het op sy beurt glo baie vlae van ander Slawiese lande beïnvloed wat tot baie rooi-wit-blou driekleure in ander dele van Europa gelei het. Pieter die Grote het ’n nuwe Russiese vloot veral op Nederlandse standaarde gestig; daarom gebruik die handelsvlag van Rusland op see die omgekeerde kleure van die Nederlandse vlag.

• 
  Vlag van Rusland
• 
  Vlag van Kroasië
• 
  Vlag van Serwië
• 
  Vlag van Slowakye
• 
  Vlag van Slowenië
• 
  Vlag van Tsjeggië
• 
  Vlag van Joego-Slawië, 1918 tot 1941
• 
  Vlag van Joego-Slawië, 1946 tot 1992
• 
  Vlag van Joego-Slawië en Serwië en Montenegro, 1992 tot 2006

Beïnvloed deur die Prinsevlag

Die oranje-wit-blou Prinsevlag het baie voormalige en huidige vlae direk beïnvloed. Veral vlae in die voormalige kolonies Nieu-Nederland en Suid-Afrika is ontwerp na aanleiding van dié vlag.

• 
  Variant van die Prinsevlag
• 
  Vlag van die Oranje-Vrystaat
• 
  Vlootvaandel Brielse Geus
• 
  Vlag van Suid-Afrika, 1928 tot 1994
• 
  Vlag van New York
• 
  Vlag van Orania

Beïnvloed deur die Boergondiese Kruisvlag

• Die vlag van Munisipale Raad in die Internasionale Nedersetting Shanghai het verskeie vlae ingesluit om die lande te verteenwoordig wat betrokke was in die skepping en bestuur van hierdie enklawe in die Chinese stad Shanghai. Die Nederlandse vlag is saam met die ou Sweedse burgervaandel (vertikaal versprei), die Oostenrykse vlag en die ou Spaanse handelsvaandel by die onderste skild geplaas en almal was onderstebo.

Sien ook

• Vlae van provinsies van Nederland

Bronnelys

• (nl) Die teks van ’n vroeër weergawe van hierdie artikel is gedeeltelik afkomstig van die webwerf van die Nederlandse Ministerie van Algemene Sake.
• (nl) Karel Bostoen (2009). Hart voor Leiden : Jan van Hout (1542–1609), stadssecretaris, dichter en vernieuwer. Hilversum: Uitgeverij Verloren. pp. 82–84.
• (nl) Klaes Sierksma (1962). Nederlands vlaggenboek. Het Spectrum. pp. 12–15. ISBN 9789031502882.

Eksterne skakels

• (en) Nederland by Flags of the World.
• (en) "Flag of the Netherlands". Encyclopædia Britannica. Besoek op 9 Junie 2024.
• (nl) Amptelike vlagprotokol op die webwerf van die Ministerie van Binnelandse Sake en Koninkryksbetrekkinge