Wikipedia

Saoedi-Arabië

Arabiese land in die Midde-Ooste en Asië
(Aangestuur vanaf Saoedi Arabië)

Saoedi-Arabië (Arabies: ٱلسُّعُوْدِيَّة, As-Suʿūdīyah), amptelik die Koninkryk Saoedi-Arabië (ٱلْمَمْلَكَة ٱلْعَرَبِيَّة ٱلسُّعُوْدِيَّة, al-Mamlakah al-ʿArabīyah as-Suʿūdīyah, luister (hulp·inligting)), is 'n Arabiese land in die Midde-Ooste en Asië en die grootse op die Arabiese Skiereiland. Dit word in die noordweste begrens deur Jordanië, deur Irak in die noorde en noordooste, deur Koeweit, Katar, Bahrein, en die Verenigde Arabiese Emirate in die ooste, Oman in die suidooste, en Jemen in die suide.

Koninkryk Saoedi-Arabië
المملكة العربية السعودية (Arabies)
Al-Mamlakah al-ʿArabīyah as-Suʿūdīyah
Vlag van Saoedi-Arabië Embleem van Saoedi-Arabië
Vlag Embleem
Nasionale leuse: لا إله إلا الله، محمد رسول الله
Lā ʾilāha ʾillā l–lāh, Muḥammadun rasūlu l–lāh[1]
(Arabies vir: "Daar is geen god behalwe Allah; Mohammed is die boodskapper van Allah"; Sjahada)
Volkslied: السلام الملكي
as-Salām al-Malakiyy
(Arabies vir: "Die koninklike saluut")
Ligging van Saoedi-Arabië
Hoofstad Riaad

24°39′N 46°46′O / 24.650°N 46.767°O / 24.650; 46.767

Grootste stad Riaad
Amptelike tale Arabies
Regering Unitêre Islamitiese absolute monargie
Salman bin Abdoel Aziz
Mohammad bin Salman
Onafhanklikheid
Stigting van die
• Emiraat Dirija
• Emiraat Nadjd
• Emiraat Riaad
• Vereniging
• Huidige grondwet

1727
1824
13 Januarie 1902
23 September 1932[2]
31 Januarie 1992
Oppervlakte
 - Totaal
 
 - Water (%) 		 
2 149 690[3] km2  (12de)
830 000 myl2
0,7
Bevolking
 - 2022-skatting
 - Digtheid 		 
38 401 000[4] (40ste)
15 / km2 (174de)
38,8 / myl2
BBP (KKP)
 - Totaal
 - Per capita 		2022-skatting

$2 003 miljard[5] (17de)
$55 368[5] (25ste)

BBP (nominaal)
 - Totaal
 - Per capita 		2022-skatting

$1 040 miljard[5] (18de)
$28 759[5] (35ste)

MOI (2021) 0,875[6] (35ste)  –  baie hoog
Gini (2013) 45,9 –  medium
Geldeenheid Riyal (SR) (SAR)
Tydsone
 - Somertyd 		AST (UTC+3)
nie toegepas nie (UTC+3)
Internet-TLD .sa, السعودية.
Skakelkode +966
Nasa-Satellietbeeld van Saoedi-Arabië
Kaart van Saoedi-Arabië

Die Persiese Golf lê tot die noordooste, die Rooisee tot die weste en die Indiese Oseaan tot die suidooste van die land. Saoedi-Arabië het 'n geraamde bevolking van 34,2 miljoen en die landsoppervlakte strek omtrent 2 150 000 vierkante kilometer. Die hoofstad en grootste stad is Riaad.

Die koninkryk word soms na verwys as "Die Land van die Twee Heilige Moskeë", aangesien Mekka en Medina, die twee heiligste plekke van die Islam, in die land geleë is.

Saoedi-Arabië is die wêreld se voorste petroleumuitvoerder. Petroleumhandel dryf die Saoediese ekonomie. Olie verteenwoordig meer as 90% van uitvoere en bykans 75% van regeringsinkomste, wat die skepping van 'n welvaartstaat bemoontlik, wat die regering sukkel om te finansier in tye van lae oliepryse.

Saoedi-Arabië word — tesame met Rusland — gereeld na verwys as 'n energiesupermag. Menseregtegroepe soos Amnestie Internasionaal en Human Rights Watch het al telkemale kommer uitgespreek oor die stand van menseregte in Saoedi-Arabië, alhoewel die Saoediese regering hierdie besware verwerp het.

Algemene gegewens

wysig
 
Kaart van Saoedi-Arabië
 
Klimaatsones in Wes-Asië volgens die Köppen-klimaatklassifikasie

Die Koninkryk Saoedi-Arabië in Suidwes-Asië beslaan die uiters droë sentrale deel van die Arabiese skiereiland. In die randgebied (met 'n effens hoër reënval), wat van die Golf van Aden tot halfpad na die Persiese Golf strek, lê 'n aantal kleiner staatjies, naamlik Jemen die Sultanaat Oman, die Verenigde Arabiese Emirate, Katar en Bahrein.

Daar heers meningsverskil oor die grenslyne tussen Saoedi-Arabië (2,2 miljoen km²) en al die randstate, behalwe Katar, maar die land se noordelike grens met Jordanië, Irak en Koeweit is wel vasgelê. Geskille oor die totaal onherbergsame grensgebiede spruit uit die moontlikheid van groot ruolie- en aardgasafsettings in die dele.

Die Arabiese skiereiland bestaan uit 'n plato van baie ou, ongeplooide gesteente (die Arabiese Skild), wat van suidwes na noordoos effens daal – in die Dzjebel-al-Saraah in die suidweste bereik dit 'n hoogte van 4 000 m en in die Dzjebel-al-Shifa in die noordweste 'n hoogte van 2 500 m. Dit rys met 'n steil rand via 'n smal kusstrook langs die Rooisee op en daal daarna baie geleidelik af na die Persiese Golf, waar dit op seevlak in soutmere en moerasse eindig.

Die sentrale en suidelike deel van die plato is met jonger geologiese afsettings van die berge bedek. Die skiereiland se reliëf word gekenmerk deur reusesteiltes, wat versperrings vorm vir die nomades. Een van die skerpste steiltes (sogenaamde cuestas) is die Dzjebel Toewaik, wat wes van die hoofstad Riaad met 'n boog uit troon.

'n Ander kenmerk van die Reliëf is die droë rivierbeddings (wadi's), wat dikwels baie grillige (dendritiese of boomagtige) patrone vorm. Die woestynklimaat is te droog vir vrugbare bodemvorming en slegs die halfsteppe langs die Persiese Golf, die Rooisee en die noordooste van die land lewer voedsel vir bokke, kamele en skape (kameelteelt is besig om af te neem weens die invoer van motorvoertuie en weens padaanleg).

Tussen die steppegebied lê enorme sandwoestyne, naamlik die Groot Nafoed aan die grens met Sirië en die Klein Nafoed meer na die suide. Die Roeb-al-Chali (die Lee Gebied), ’n sand- en klipwoestyn met groot heuwels in die oostelike deel, beslaan die hele suidelike deel van die koninkryk en het 'n oppervlakte van 800 000 km². Die noordelike en suidelike kusgebiede word in die sentrale deel van die land verbind deur die Dahna-woestyn, wat 14 400 km lank en gemiddeld 500 km breed is.

Demografie

wysig
 
Demografie van Saoedi-Arabië, FAO-data, (2005); Aantal inwoners (duisende).

Soos in Julie 2006 was die Saoedi-Arabiese bevolking op 27 019 731 geskat, wat 'n geraamde 5,5 miljoen immigrante insluit.[7] Tot en met die 1960's was die meerderheid van die bevolking nomadies, maar huidig is meer as 95% van die bevolking geset as 'n gevolg van vinnige ekonomiese groei en verstedeliking.

Nog so onlangs soos die 1950's was die slawebevolking in Saoedi-Arabië geraam op 450 000 — omtrent 20% van die bevolking.[8][9] Slawerny is in 1962 amptelik afgeskaf. Die geboortesyfer beloop 29,56 geboortes per 1 000 mense, en die sterftesyfer is 2,62 sterftes per 1 000 mense. Sommige oases het bevolkingsdigthede van meer as 1 000 mense per vierkante kilometer.

Omtrent 23% van die bevolking bestaan uit vreemde burgers, alhoewel hierdie statistiek nie in staatssensusse gemeet word nie.[10] Ongeveer 12% van die bevolking is Suid-Asiate of van Suid-Asiatiese afkoms, insluitende Indiërs, Pakistani's, en Bangladesji's.

Daar is ook sommige inwoners van Asiatiese, Noordoos-Afrikaanse, en Sub-Sahariese afkoms. Vele Arabiere uit nabye lande werk in die koninkryk. Daar is meer as agt miljoen trekarbeiders vanuit lande van dwarsoor die wêreld:[11]

Indiërs (1,4 miljoen), Bangladesji's (1 miljoen), Filipyne (950 000), Pakistani's (900 000), Egiptenare (900 000), Jemenite (80 000), Indonesiërs (500 000), Sri Lankane (350 000), Soedannese (250 000), Siriërs (100 000) en Turke (80 000).[12] Daar is om en by 100 000 Westerlinge in Saoedi-Arabië, waarvan die meeste in komplekse of sekuriteitskomplekse woon.

Landskappe

wysig
 
Topografiese kaart van Saoedi-Arabië

Die Koninkryk Saoedi-Arabië bestaan uit 'n aantal selfstandige staatkundige eenhede, waarvan die oorspronklike name nog steeds gebruik word om afsonderlike landstreke, wat duidelik van mekaar onderskei kan word, aan te dui. Langs die Rooisee is dit Hedzjas en Asir, in die sentrale deel en in die ooste Nedzjd en langs die Persiese Golf Hasa. Hedzjas is ’n onvrugbare gebied waarin ongeveer miljoen nomades met veral skape rondtrek.

Die hoofstad van die streek is Mekka, wat terselfdertyd die religieuse hoofstad van die land is. Suid van Hedzjas lê Asir, met die vrugbare kusvlakte Tihama, wat die meeste reën in die land kry (500 mm per jaar). Hoewel die reënval steeds te laag is vir landbou, word die bedryf vanweë die hoë voggehalte en met besproeiing wel moontlik gemaak. Tussen die religieuse hoofstad Mekka en die sekulêre hoofstad Riaad strek die Nedzjd (1 660 000 km²), die stamland van die Wahhabiete en van die regerende koningshuis, hom uit.

Riaad is die hoofstad van die streek, waarin daar na beraming tussen vier en vyf miljoen mense woon. Riaad lê in 'n oase en is buiten die administratiewe en politieke hoofstad van die land besig om in 'n vername handels- en nywerheidsentrum (petrochemiese en chemiese nywerhede) te ontwikkel. Die vernaamste oases en nedersettings, waar onder meer vrugte, groente en dadels onder besproeiing verbou word, kom noord en suid van Riaad langs onderskeidelik die Dzjebel Toewaik en die Arma-plato voor.

Die oostelike landstreek Hasa, langs die Persiese Golf, is uiters belangrik vanweë die baie olievelde aan die kus. Die grootste konsentrasie oases in die land (in die omgewing van die streek se hoofstad, Hofoef) kom ook hier voor. Dzjoebail langs die kus behoort in die nabye toekoms die grootste nywerheidskompleks van die land te huisves.

Ontsluiting van die land

wysig
 
Kaart van die Iran-Saoedi-Arabië-konflik:

   Iran

   Saoedi-Arabië

   Konflikstreke

Aangesien Saoedi-Arabië aan die einde van sy eerste vyfjaarplan (1971–1975) met geweldige probleme ten opsigte van die vervoersituasie in die land te kampe gehad het, was die tweede vyfjaarplan daarop gemik om ’n behoorlike infrastruktuur tot stand te bring. Teen die middel-sewentigerjare het daar chaos in die hawens geheers, terwyl kusvervoer en verbindings met die afgeleë streke weens die gebrek aan paaie en vervoermiddels uiters ondoeltreffend was.

Ander vorme van kommunikasie soos telefone en teleksverbindings was ook onvoldoende, 'n toestand wat in die tweede vyfjaarplan aandag geniet het. Van die padverbindings wat in dié stadium beplan is, was die roete tussen Djedda, Riaad en Dammam, oos-wes- verbindings en 'n pad deur die Roeb-al-Chaliwoestyn. Die pad tussen Kwizaan en At Taif (753 km), wat in 1975 in die suidweste voltooi is, het 'n groot bydrae gelewer tot die ontwikkeling van die landbou en nywerheid in die gebied.

'n Oewerverbinding van 38,5 km tussen die hawe Dhahran en die eiland Bahrein is ook aangelê as deel van die Gulf Highway, wat Dzjoebail (ongeveer 100 km noord van Dhahran) met Katar en die Verenigde Arabiese Emirate verbind. Weens die geweldige toename in pelgrims na Mekka en die druk lugverkeer, is uitgebreide busdienste in die middel-sewentigerjare tussen Mekka, Medina en Djedda ingestel om die opeenhoping te verlig.

Bodem- en seerykdom

wysig
 
Olie- en gaspypleidings in die Midde-Ooste

Die Arabiese Skild het, benewens aardolie en aardgas, ook 'n groot minerale rykdom. Tydens die uitvoering van die tweede vyfjaarplan het die United States Geological Survey en die Société d'Etudes Recherches et d'Exploitations Minières (SEREM) minerale op beperkte skaal ontgin en is grond- en lugstudies van die gebied gemaak. Minerale soos yster, koper, goud, sink, lood, edelgesteentes, mika, asbes, magnesium, gips en sout is in groot hoeveelhede aangetref.

Die visserybedryf was in dié stadium aan die begin van sy ontwikkelingsfase. Tot in 1975, toe die British White Fish Authority die moontlikhede van vissery in die Rooisee en die Persiese Golf begin ondersoek het, was daar benewens garnaalvangste in die Persiese Golf byna geen ander bedrywigheid op die gebied nie en is geen uitbreiding in die bedryf in die vooruitsig gestel nie. Die ondersoek het aan die lig gebring dat daar groot hoeveelhede tuna, makriel, haaispesies en sardiens in die Rooisee voorkom.

Koraalriwwe langs die kus belemmer egter visvangs en nomades wat seisoenvissery bedryf, word derhalwe tot die gebruik van klein bootjies beperk. Saoedi-Arabië is nie net ryk aan minerale nie, maar het ook baie gunstige toestande vir die ontwikkeling van vrugte- en groenteproduksie, asook veeteelt. Die moderne proefboerderye wat deur die Britse, Duitse, Switserse, Italiaanse en Amerikaanse nyweraars tot stand gebring is, is aanvanklik deur administratiewe, burokratiese en tegniese probleme gestrem (byvoorbeeld die versouting van die water waar damme opgerig is).

'n Selfvoorsienende landbou, waardeur die land nie meer van invoer afhanklik sal wees nie, word egter in die vooruitsig gestel. Ten einde die produksie van koring, sorghum, giers, lusern, spanspek, dadels en sitrusvrugte met die helfte te vermeerder, is die bestaande hoeveelheid grond onder besproeiing (475 000 ha) met 50 000 ha aangevul. Rys- en katoenverbouing word ook beoefen.

Religie

wysig
 
Die Kaäba in Mekka

Die regsraamwerk van die land maak nie voorsiening vir die vrye praktisering van religie nie, en daarom is die openbare volging van nie-Islamitiese geloof verbode. Die regering pas 'n streng en konserwatiewe weergawe van Soennietiese Islam toe. Moslems wat nie die amptelike interpretasie van die religie volg nie, kan ernstige nagevolge in die gesig staar aan die hand van Mutawwa'in, die land se religieuse polisie.

Om hierdie rede kom die Saoediese kultuur tekort aan die diversiteit van religieuse uitlewing, geboue, jaarlikse feeste en openbare gebeurtenisse, wat in lande waar religieuse vryheid toegelaat word, waargeneem kan word.[11] Die aanhang van die Christendom in Saoedi-Arabië is 'n vervolgbare oortreding.

Emirate

wysig
 
Politieke kaart van Saoedi-Arabië

Saoedi-Arabië is in dertien emirate (manatiq, — enkelv. mintaqah) verdeel.[13] Die emirate is verder in tweedevlak-regerings verdeel.

Emiraat Hoofstad Kaart
Al Bahah Al Bahah Stad
Noordelike grens 'Ar'ar
Al Jawf Al Jawf Stad
Medina Medina Stad
Al-Qassim Boeraida
Ha'il Ha'il Stad
'Asir Abha
Oostelike Provinsie Ad Dammam
Riaad Riaad Stad
Tabuk Tabuk Stad
Najran Najran Stad
Mekka Mekka Stad
Jizan Jizan Stad

Sport

wysig
 
Pawiljoen van die Koning Fahd II-stadion

Die destydse Saoediese koning Fahd het die Koning Fahd-beker in 1992 en Koning Fahd-beker in 1995 bedink en dié twee toernooie deur die Saoediese Sokkervereniging in die Riaadse Koning Fahd II-stadion laat aanbied. In 1997 het FIFA die reëling van dié toernooi by Saoedi-Arabië oorgeneem en dit as die Sokker-Konfederasiebeker herdoop, met die eerste toernooi wat in 1997 ook in Saoedi-Arabië aangebied is.

Sedert 2021 word tydens Formule Een die Saoedi-Arabiese Grand Prix op die Djedda-straatrenbaan aangebied.

Verwysings

wysig
  1. ↑ (en) "About Saudi Arabia: Facts and figures". The royal embassy of Saudi Arabia, Washington, D.C., VSA. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 23 Julie 2016. Besoek op 25 Januarie 2015.
  2. ↑ (en) "Saudi Arabia the country in Brief". www.saudia-online.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 21 Oktober 2019. Besoek op 25 Januarie 2015.
  3. ↑ (en) "Saudi Arabia". Central Intelligence Agency. Besoek op 28 September 2022.
  4. ↑ (en) "The total population – General Authority for Statistics". Algemene Owerheid vir Statistiek. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 April 2019. Besoek op 31 Oktober 2019.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 (en) "Saudi Arabia". Internasionale Monetêre Fonds. April 2022. Besoek op 28 September 2022.
  6. ↑ (en) "Human Development Report 2021/2022" (PDF). United Nations Development Programme. 2021. Besoek op 28 September 2022.
  7. ↑ (en) http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/3584.htm
  8. ↑ (en) Slavery in Islam
  9. ↑ (en) "£400 for a Slave". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 31 Augustus 2011. Besoek op 25 Mei 2009.
  10. ↑ (en) "Saudi Arabia". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 April 2009. Besoek op 25 Mei 2009.
  11. ↑ 11,0 11,1 (en) Saudi Arabia: International Religious Freedom Report 2008
  12. ↑ (en) Arab versus Asian migrant workers in the GCC countries
  13. ↑ (en) "Saudi Arabia: Administrative divisions". arab.net. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 November 2019. Besoek op 21 September 2008.

Bronne

wysig
Algemeen

Eksterne skakels

wysig
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Saoedi-Arabië&oldid=2569346"