Johan Bezuidenhoud

Ds. Johan Gregorius Bezuidenhoud (distrik Ermelo, Transvaal, 28 November 1911 – Brakpan, 6 September 1997) was tussen 1938 en 1980 ’n predikant in 11 gemeentes van die Nederduitse Gereformeerde Kerk, twee in Johannesburg, vier in die Oos-Kaap, een in die Wes-Kaap, een in die NG Kerk Vrystaat en twee op Brakpan aan die Oos-Rand.

Johan Gregorius Bezuidenhoud
Ds. Johan Bezuidenhoud
Naam	Johan Gregorius Bezuidenhoud
Geboorte	28 November 1911 Ermelo, Transvaal, Suid-Afrika
Sterfte	6 September 1997 (op 85) Brakpan, Gauteng, Suid-Afrika
Kerkverband	Nederduits Gereformeerd
Gemeente(s)	Vrededorp, Johannesburg, Steynsburg, Dordrecht, Nuwekerk, Riviera, Barkly-Oos, Swartland, Zastron, Dalview en Brakpan
Jare aktief	1938–1980
Kweekskool	Stellenbosse Kweekskool

Herkoms

Ds. Bezuidenhoud is weliswaar gebore in die distrik Ermelo, maar het eintlik sy kinderdae op die plaas Hebron in die distrik Piet Retief deurgebring. Sy vader, Johannes Jurgens Bezuidenhoud, was ’n burger in die Tweede Vryheidsoorlog en het deelgeneem aan die veldslae van Spioenkop en Colenso. Hy is as krygsgevangene na Indië gestuur. Sy grootvader aan vaderskant was van 1886 tot 1891 president van die kortstondige Republiek Klein Vrystaat, wat ná vyf jaar by die Zuid-Afrikaansche Republiek ingelyf is. Die familieplaas, Vaalkop, was indertyd bekend as die setel van die Republiek, waarvan die regering bestaan het uit ’n driemanskap met die president as voorsitter. Die gebruik in die Republiek Klein Vrystaat was dat die burgers jaarliks op Nuwejaarsdag op die president se plaas byeengekom het vir skyfskiet en boeresport. In 1991 het pres. Paul Kruger genl. Piet Joubert gestuur om met ná onderhandeling die Republiek volledig met sy bestaande polisiemag ens. by Transvaal in te lyf. Die regeringseëls was lank in ds. Bezuidenhoud se besit, maar hy het dit in die vyftigerjare aan die Unie-argief in Pretoria oorhandig.

Opleiding

Johan Bezuidenhoud het sy skoolloopbaan voltooi aan die Afrikaanse Hoër Seunskool, Pretoria.

Blykbaar het Johan Bezuidenhoud reeds op sewe die roepstem tot die evangeliebediening verneem. Sy vroegste skoolonderrig ontvang hy aan die plaasskool Roburnia en daarna sy sekondêre onderwys agtereenvolgens aan die Hoërskool Piet en die Afrikaanse Hoër Seunskool, Pretoria.

Begin 1931 gaan hy Boland toe waar hy ’n B.A.-graad aan die Universiteit van Stellenbosch behaal en daarna die vierjarige teologiese kursus aan die Kweekskool deurloop. Op skool en as student was hy ’n groot sportliefhebber wat graag rugby, tennis en bofbal gespeel en ook geboks het. In later jare het hy net af en toe gholf gespeel. Reeds op universiteit het Johan Bezuidenhoud blyke van redenaardstalent getoon.

Vrededorp (Cottesloe)

Die Braamfonteinse NG kerkgebou omstreeks ds. Bezuidenhoud se dienstyd. Dis vroeg in die vyftigerjare gesloop om plek te maak vir ’n nuwe gebou, wat ook sedertdien gesloop is.

Einde 1937 is prop. Bezuidenhoud gelegitimeer en ontvang hy beroepe na Tulbagh, Melville, Johannesburg en Eloffsdal, wat hy nie een aanneem nie, want op 31 Julie 1938 begin hy sy bediening in die NG gemeente Cottesloe (toe nog genoem Vrededorp), in die weste van Johannesburg. In hierdie uiters minderbevoorregte buurt het hy veel gedoen om die jong gemeente van bankrotskap en verval te red. Vrededorp is op 27 Augustus 1927 van Fordsburg en Vrederus (later Melville genoem) afgestig. Uit die staanspoor was die nuwe gemeente hulpbehoewend. Aanvanklik het lidmate kerk gehou in 'n ou saaltjie, wat Fordsburg geskenk het, totdat die gemeente sy eie kerk (sonder 'n toring) gebou het op 'n stuk grond op die hoek van Kite- en Eerste Straat op die grens tussen Vrededorp en Cottesloe, wat van die stadsraad Johannesburg ontvang is. Die kerk is omstreeks 1935 ingewy.

Omdat die gemeente 'n arm gebied bedien het, was sy inkomste aanvanklik baie laag en het die kerkraad by die ring aansoek gedoen om die grense in die rigting van Brixton uit te brei sodat dit die Jan Hofmeyr-stadsgedeelte (eweneens armoedig) sou insluit. Die versoek is toegestaan en later is dié woonbuurt in drie groot wyke verdeel. Ook het die kerkraad 'n verband op die kerklike eiendomme geneem om twee skakelhuise te laat bou vir verhuring op grond wat van Fordsburg ontvang is. So het dit gebeur dat die gemeente 'n las gedra het van £3 350, met 'n gemiddelde inkomste van £12 per maand aan dankoffers, £28 per maand uit die verhuur van die huise en £100 per jaar uit die fonds vir hulpbehoewende gemeentes.

Nietemin het die eerste leraar, ds. E.C. Anderssen, en sy vrou dit reggekry om elders £2 145.5.4 ten behoewe van die gemeente in te samel terwyl die leraar se vrou £697.5.11 deur die Tiekiebond byeengebring het en £238 ingesamel het vir die nuwe orrel.

Gedurende die tweede leraar, ds. P.V. Pistorius, se dienstyd (1936 tot 1938), besluit die gemeente om 'n pastorie langs die kerk te bou. En tydens ds. Bezuidenhoud se tyd is etlike stadsgedeeltes by die gemeente gevoeg, wat die lidmate tot meer as duisend laat toeneem het. In dieselfde tydperk leen die kerk nog £1 000 vir die bou van 'n poskantoor om aan die staat te verhuur. Dus staan die skuld van die gemeente in Maart 1941 op £4 600, wat die kerkraad baie langsaam met huurgelde en 'n vermeerdering in die maandelikse bydraes kon afbetaal. Gedurende die vierde leraar, ds. Grobler, se tyd (1941–1945) groei die gemeente tot 1 130 lidmate en verminder die skuld met £2 000.

Ná ’n vrugbare bediening van drie jaar, aanvaar ds. Bezuidenhoud ’n beroep na die NG gemeente Johannesburg.

Johannesburg

Ná die vertrek van ds. Gert Meij (1939–1940) het Johannesburg se kerkraad die beroep van 'n medeleraar vir 'n onbepaalde tyd uitgestel. Kort daarna tree daar egter nuwe ontwikkelinge in wat die studentebearbeiding van die Transvaalse Kerk op 'n nuwe grondslag geplaas het en regstreeks aanleiding gegee het tot die beroep van 'n medeleraar vir dié gemeente. Die Sinode van April 1940 het besluit om 'n tweede studentepredikant aan te stel, die werkkring onder die Transvaalse studente in twee te verdeel, naamlik Pretoria (met Heidelberg) en Johannesburg (met Potchefstroom) en aan die studenteleraars 'n vaste kerkregtelike status as medeleraars van gemeentes, met werkkring onder die studente, toe te ken. So het dit gekom dat die kerkraad van Johannesburg weer 'n medeleraar, veral met die oog op die studente, beroep het. Eers is in November 1940 die destydse studenteleraar van die Transvaalse Kerk, ds. Ben Marais beroep, maar toe hy 'n soortgelyke beroep as studentepredikant na Pretoria-Oos ontvang en dit aanneem, het die kerkraad van Johannesburg in Januarie 1941 die jong predikant van Vrededorp as medeleraar met werkkring onder die studente van Johannesburg en Potchefstroom beroep. Ds. Bezuidenhoud het die beroep aangeneem en is op Saterdag 15 Maart 1941 in die Braamfonteinse kerkgebou deur sy kollega, ds. P.S.Z. Coetzee bevestig, terwyl ds. G.D. Worst van Potchefstroom die rede uitgespreek het. Ds. Bezuidenhoud het ná twee jaar van vrugbare maar veeleisende diens 'n beroep na Steynsburg aangeneem en middel Mei 1943 na sy nuwe werkkring vertrek.

Steynsburg en Dordrecht

Ds. Bezuidenhoud is begin 1944 in die NG gemeente Steynsburg bevestig en het daar gebly tot 1947.

Van die NG gemeente Dordrecht was ds. Bezuidenhoud die leraar van Mei 1947 tot Augustus 1950.

Op 19 Januarie 1942 is ds. Bezuidenhoud in die gemeente Steynsburg bevestig, maar ook sy tyd in die gemeente kan nie veel afgelei word uit die beskikbare bronne nie. Dit was wel in dié tyd dat die kerk hom in 1945 verlof verleen het om as veldprediker na die Midde-Ooste te gaan om die Suid-Afrikaanse magte daar te gaan bearbei. Van April tot Oktober daardie jaar besoek hy Sirië, Egipte, Libië, Palestina, Tunisië en Algerië en reis binne drie maande meer as 20 000 km per vragmotor deur die woestyn.

Daarna word hy op 10 Mei 1947 bevestig in die NG gemeente Dordrecht, wat in 1957 (die eeufees), 1982 en 2007 ’n gedenkboek of –brosjure oor die gemeente se geskiedenis uitgebring het. Ds. Petrus Coetzee, ds. Bezuidenhoud se medeleraar in Johannesburg, het van Edenburg af Dordrecht toe gekom om die bevestigingsrede te lewer. Ds. N.F.P. Burger van die buurgemeente Indwe en eerw. P.H. Muller van Elliot het ook aan die plegtigheid deelgeneem. Soos die geval in al sy 11 gemeentes binne 43 jaar, was ds. Bezuidenhoud se bediening op Dordrecht ook van korte duur, want reeds op 6 Augustus 1950 lewer hy sy afskeidspreek nadat hy ’n beroep aanvaar het na die Nuwekerk, Graaff-Reinet. Op Dordrecht het veral sy prediking en pastorale werk uitgestaan.

Met die gemeente se 125-jarige feesviering het ds. Bezuidenhoud oor sy dienstyd geskryf: "Wat ons persoonlik betref, staan Dordrecht eerste van die elf gemeentes wat ons in ons bediening van 43 jaar bedien het. Soek maar deur die gemeentes van ons dierbare kerk en jy sal Dordrecht se gelyke nooit vind nie. Heimwee oorspoel ons en die verlange verteer ons wanneer ons aan daardie gemeente dink. Dit was ’n kerkvaste, lojale en gehoorsame gemeente wat met ywer en beslistheid aan die saak van die Here gebou het en wat vanweë haar koersvastheid die allerbeste uit haar leraar gehaal het."

Nuwekerk en Riviera

Ds. Bezuidenhoud was van 1950 tot 1955 leraar van die Nuwekerk, Graaff-Reinet.

Op 12 Augustus 1950 is ds. Bezuidenhoud in die Nuwekerk, Graaff-Reinet, bevestig. Op dié Karoodorp speel hy ’n vername rol in die Kerk en gemeenskap. Van die vorige jaar tot 1954 het hy gedien in die Sinodale Kommissie vir Studentebearbeiding asook in die kieskollege vir professore van die Kweekskool. Hy was kerklike verteenwoordiger vir godsdiensonderrig op skole in Kaapland, dosent in godsdiensonderwys aan die Graaff-Reinetse Onderwyskollege, scriba vir die Ring van Graaff-Reinet en lid van die plaaslike skoolraad, soos ook die geval was op Steynsburg en Dordrecht, lid van die Graaff-Reinetse kollegeraad en van die skoolkomitees van sowel die Hoër as Laer Volkskool. Hy was lid van kindersorg en van laasgenoemde drie dorpe se hospitaalraad.

Ook in Riviera, waar ds. Bezuidenhoud op 22 Januarie 1955 as medeleraar bevestig is, was hy aktief betrokke by talle liggame. Hy was voorsitter van die Ring van Eloffsdal, van die Ringskommissie en van die Boederkring, van die beheerraad van die Hoërskool Michael Brink en van die Laerskool Riviera se skoolkomitee. Hy was ook betrokke by die Christelike Maatskaplike Raad.

Barkly-Oos

Ds. J.A. Theron was ds. Bezuidenhoud se voorganger op Barkly-Oos, maar die Ring van Burgersdorp het hom in Desember 1957 geskors weens 'n verhouding oor die kleurgrens.

Barkly-Oos se NG kerk is tydens ds. Bezuidenhoud se tyd vernuwe en opnuut ingewy.

Ds. Bezuidenhoud toe hy Barkly-Oos se leraar was.

Die kerkraad van die NG gemeente Barkly-Oos het ds. Bezuidenhoud die eerste keer in Februarie 1958 beroep. Hy het dit van die hand gewys, maar ná nog twee mislukte beroepe, beroep hulle hom op 24 Mei weer en neem dit die uitdaging aan. Hy is die laaste naweek in Augustus 1958 ontvang en bevestig. Die gemeente het die Bezuidenhouds Vrydagmiddag 29 Augustus op die Lady Greypad in gure weer gaan ontmoet. Op die dorp gekom, het die kerkraad in die sendingpastorie oor 'n koppie tee nader kennisgemaak met die nuwe dominee en sy vrou. Tydens die ontvangsgeselligheid daardie aand in die stadsaal het die konsulent, ds. J.E. Terblanche van Molteno, as seremoniemeester opgetree. Met ds. Bezuidenhoud se bevestiging die Saterdagmiddag het ds. Jannie Malan, sy medeleraar in Riviera, die rede uitgespreek. Hy het ook die roudiens daardie aand ter nagedagtenis van die pas ontslape eerste minister, adv. J.G. Strijdom, waargeneem. Dié Sondagoggend het ds. Bezuidenhoud in 'n stampvol kerk sy intreepreek gelewer na aanleiding van 1 Kor. 2:2: "Want ek het my voorgeneem om niks anders onder julle te weet nie as Jesus Christus, en Hom as gekruisigde."

Ds. J.A. Theron (leraar van 1947 af) is in Desember 1957 geskors as predikant weens 'n beweerde verhouding oor die kleurgrens nadat daar 'n opspraakwekkende hofsaak hieroor was, maar die gemeente was eintlik al sedert Julie daardie jaar sonder predikant. Weens ontevredenheid met ds. J.A. Theron wat al in 1950 begin het, was die gemeente geestelike en geldelik (omdat lidmate hul dankoffers teruggehou het) op 'n laagtepunt. Ds. Bezuidenhoud moes die lidmate se geskokte vertroue in die amp van die leraar herstel en hul samewerking kry. Kort voor lank het 'n nuwe gees van samewerking in die gemeente posgevat. Groot ondernemings, soos die bou van 'n sendingskool en pastorie en die opknapping van die kerkgebou, is aangepak en deurgevoer. Die dorpswyke is ook heringedeel en 'n begin gemaak met die uitgee van 'n gemeenteblad wat elke kwartaal voor die nagmaal versprei is. Ook in die jeugarbeid was daar 'n aansienlike oplewing. Ouers het hul kinders getrou elke Sondag van die plaas af dorp toe gebring sodat die Sondagskool sowat honderd leerlinge bygekry het. Begin 1959 is 'n tak van die Kerkjeugvereniging gestig.

Met die Pinksterdienste van 1959, die eerste onder ds. Bezuidenhoud se leiding, was daar ongekende belangstelling van die gemeente. Reeds in sy eerste godsdiensverslag kon Ds. Bezuidenhoud melding maak van 'n merkwaardige verbetering in kerkbywoning. In sy eerste jaar op Barkly-Oos het 80 persent van die lidmate die Nagmaal bygewoon, die helfte die voorbereidingsdiens, meer as twee derdes die dankseggingsdiens en sowat die helfte die gewone oggenddienste. So het die kollektes tydens eredienste in daardie jaar met £800 toegeneem. Die kwartaallikse verskyning van die gemeenteblad, Op die Berge, maar veral die leraar se taktvolle optrede en besielende leiding, het baie gedoen om die gemeente se belangstelling op te wek en samewerking te bevorder. Gevolglik het die gemeente ook ywerige saamgewerk vir die opknapping aan die kerkgebou in 1959 en die bou van 'n nuwe pastorie in 1958/'59.

Die KJV wat ds. Bezuidenhoud gestig het, het gou koers gevat en daar wat 'n mooi aantal jong mense wat met groot ywer en getrouheid die vergaderings bygewoon en aan die besprekings deelgeneem het, aldus ds. Bezuidenhoud se tweede godsdiensverslag. Hy maak in dié verslag van 1960 ook melding van die 90 intekenare op Die Kerkbode wat in die gemeente gewerf is. In dié orgaan van die NG Kerk het destyds mooi beriggies oor Barkly-Oos se gemeente verskyn, waarin veral melding gemaak is van die geseënde Pinksterdienste, die inwyding van die nuwe pastorie en van die hernieude kerkgebou op 28 en 29 November 1959. Om die kerkvervreemdes in te bring, het ds. Bezuidenhoud in November 1961 in samewerking met twee plaaslike Engelse gemeentes 'n evangelisasieveldtog van stapel gestuur. Elke gemeente sou 'n reeks spesiale dienste in sy kerk hou en daarna sou al die gemeentes op die dorp op die laaste dag vir 'n spesiale diens saamkom.

Vroeg in 1962 het ds. Bezuidenhoud 'n beroep na die gemeente Swartland op Malmesbury in die Wes-Kaap aanvaar. Vir die gemeente wat in die afgelope drie en 'n half jaar baie geheg aan hul leraar geraak het, het 'n swaar afskeid voorgelê van 23 tot 25 Maart 1962. Die Vrydagaand was daar 'n groot opkoms by die afskeidsgeselligheid in die stadsaal. Die Sondagoggend het ds. Bezuidenhoud in 'n oorval kerk sy afskeidspreek na aanleiding van Hand. 20:20 ("... hoe ek niks agtergehou het van wat nuttig is nie, om dit aan julle te verkondig en julle te onderrig in die openbaar en in julle huise"), waarna ds. H.F. Witthuhn van Rossville, Rhodes, demissie aan hom verleen het en die gemeente ds. Bezuidenhoud en sy vrou God sy met u tot ons weer ontmoet staande toegesing het. In die Barkly East Reporter het die beriggewer geskryf: "So is dan afgesluit die geseënde en wonderlike werk wat ds. en mev. Bezuidenhoud met soveel toewyding en krag gedurende die afgelope drie jaar en ses maande op Barkly-Oos gedoen het." Volgens die kerkraadsnotule het die Bezuidenhouds die dorp op 10 April verlaat.

Laaste gemeentes

Zastron was van 1965 tot 1969 ds. Bezuidenhoud se negende en enigste Vrystaatse gemeente.

Op Malmesbury het ds. Bezuidenhoud sowat drie jaar gebly voor hy in 1965 na die NG gemeente Zastron, sy enigste Vrystaatse gemeente vertrek het. Weer was dit 'n kort bediening, want in 1969 aanvaar hy 'n beroep na Dalview op Brakpan. Hier bly hy die langste van al sy gemeentes, want eers in 1977 aanvaar hy 'n beroep na die Brakpanse moedergemeente, waar hy op 23 November 1980 sy emeritaat aanvaar. Die Bezuidenhouds het op Brakpan bly woon waar ds. Bezuidenhoud in die ouderdom van 85 jaar ná 'n kort siekbed oorlede is. Die teks tydens die begrafnisdiens was Luk. 1:23: "Toe die tyd van sy tempeldiens om was, het hy huis toe gegaan."

Gesinslewe

Ds. en mev. Bezuidenhoud se grafsteen in die Brenthurst-begraafplaas, Brakpan.

Ds. Bezuidenhoud is op 12 Julie 1938, sowat twee weke voor hy in sy eerste gemeente bevestig is, met Anna (of Nita, gebore 23 Mei 1917) Coetzee getroud. Drie seuns is uit dié huwelik gebore.

Bronne

• (af) Boyens, A.J.H en A.J. 1958. Album van S.A. volksfigure en prominente persone (1956–1958). Springs: Historiese Uitgewers.
• (af) Van der Merwe, dr. Gerdrie. 2007. Kerkwees tussen die berge. Die verhaal van die Ned Geref Gemeente Dordrecht 1857–2007. Dordrecht: NG Kerkraad.
• (af) Maree, W.L. 1984. Jaarboek 1985 van die Nederduitse Gereformeerde Kerke. Pretoria: Tydskriftemaatskappy van die Nederduitse Gereformeerde Kerk.
• Myburgh, ds. Dirk en Viljoen, ds. Dirk in Gaum, dr. Frits. 1998. Jaarboek 1999 van die Nederduitse Gereformeerde Kerk. Kaapstad: Tydskriftemaatskappy van die Ned Geref Kerk.
• Olivier, ds. P.L. (samesteller) (1952) Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers.
• Smit, ds. A.P. (1948) Ons Kerk in die Goudstad (1887–1947). Kaapstad: Kerkrade van Johannesburg, Fordsburg, Johannesburg-Oos en Jeppestown.
• (af) Smit, ds. A.P. 1973. Ligglans oor die berge. Eeufeesgedenkboek van die Nederduitse Gereformeerde Kerk en gemeenskap, Barkly-Oos, 1873–1973. Barkly-Oos: NG Kerkraad.