Gereformeerde kerk Dordrecht
Die Gereformeerde kerk Dordrecht is 'n gemeente van die Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika op die Noordoos-Kaapse dorp Dordrecht wat gestig is in 1869, net 10 jaar ná die kerkverband.
| Gereformeerde kerk Dordrecht | ||
| ||
| Sluit in | Dordrecht Indwe | |
| Denominasie | Gereformeerde Kerk | |
| Klassis | Burgersdorp | |
| Huidige predikant(e) | Vakant | |
| Belydende lidmate | 32 | |
| Dooplidmate | 8 | |
| Adres | Voortrekkerstraat Dordrecht Oos-Kaap | |
| Geskiedenis | ||
| Stigtingsdatum | 6 Maart 1869 | |
| Afgestig van | Burgersdorp | |
| Eerste predikant | F.P.J. Snyman (1912–1926) | |
Agtergrond wysig
Op 29 November 1868 het 'n kommissie onder voorsitterskap van ds. Dirk Postma, die grondlegger van die Gereformeerde Kerk, 'n verslag aan die Gereformeerde kerk Burgersdorp gelewer oor die moontlike afstigting van 140 lidmate in die omtrek van Dordrecht waar reeds in 1856 'n gemeente van die Nederduitse Gereformeerde Kerk gestig is. Die kommissie het bestaan uit ds. Postma, P.G. van Wijk en L.J. van der Walt. Hulle het bevind dat al die lidmate die plan om af te stig goedgekeur het en dit verlang, dat van die 140 lidmate net 10 vir eers nog onder Burgersdorp se gemeente wou ressorteer en dat dié lidmate vasgestel is as dié wat in die omgewing van Dordrecht woon en dat waterskeiding van Zwarthoogte die skeidslyn tussen Dordrecht en Burgersdorp sou wees.
As redes vir afstigting het die kommissie aangevoer die afstand tussen Dordrecht en die gevestigde gemeentes van Burgersdorp en Aliwal-Noord. Hulle sou hul sake beter kon besorg wanneer hulle as 'n selfstandige gemeente kon bestaan. En die vernaamste rede: Dat dit die opbouing en uitbreiding van Gods koninkryk beter sou dien as die mense tot 'n aparte gemeente sou kon afstig. Dié bevindings en redes het Burgersdorp se kerkraad algemeen aanvaar.
Op 5 Maart 1869 is 'n voorbereidende vergadering tot die stigting van die Gereformeerde gemeente op Dordrecht gehou waarop die volgende kerkraadslede teenwoordig was: D. Postma (voorsitter), ouderlinge N. Kruger, Pieter Hendrik Kruger, Gerrit Hendrik Jacobus Kruger, W.J. van Biljon, P.C. Snijman en diakens Johannes Lodewikus Venter, Johannes Christiaan Biujs, G.J. Steenekamp, W.A. de Klerk en P.J. Grobler. Die volgende teologiese studente van Burgersdorp het saam met ds. Postma gekom om die verrigtinge by te woon: P.J. Viljoen, A.A.A. de Klerk Coetzee, M.P.A. Coetsee en L.J. du Plessis. (Coetsee en Du Plessis verskyn saam met proff. D. Postma en Jan Lion Cachet op die eerste foto wat van die Teologiese Skool se hoogleraars en studente geneem is.)
Gemeentestigting wysig
Die volgende dag is 'n openbare samekoms met die gemeente gehou waarop die volgende twee afgevaardigdes van Aliwal-Noord teenwoordig was: ouderling J.L. van Niekerk en diaken J.A. Kotzé. Op hierdie vergadering is die volgende besluit: Die gemeente word in die naam van die kerkraad verklaar gestig te wees geheel en al ooreenkomstig met die Gereformeerde Kerk in Suid-Afrika en in gemeenskap met dieselfde. Op die eerste twee bladsye van die kerkraadsboek van die Gereformeerde gemeente te Dordrecht is 'n mooi weergawe van die verrigtinge tydens die stigting in ds. Dirk Postma se eie handskrif. Hy skryf onder meer 'n Gereformeerde Gemeente is op die 6de Maart 1869 op Dordrecht gestig uit lede van die kerk wat tot op hede behoort het aan die Gereformeerde gemeente op Burgersdorp. Die twee ouderlinge en twee diakens, wat reeds tevore in hierdie afdeling gedien het, maak nou die kerkraad van die nuwe gemeente uit. Ds. Postma skryf hy is vergesel van vier van sy kwekelinge, wat hom soms sy plek tydens die toesprake ingeneem het. Op Sondagmôre, 7 Maart, is eers deur eerw. Postma 'n heilige Avondmaal bedien. Die middag het die student P. Viljoen opgetree en Kol. 2:6,7 tot teks geneem. Daardie aand het ds. Postma self weer opgetree en lei die volgende toesprake en met gebed en die voorlesing van Heb. 12 in, waarna student A. Coetsee na vore tree onder die sing van Ps. 133:1 en 'n toespraak lewer tot die gemeente wat hulle afsluit met gebed. Onder die sing van Ps. 90:9 het die student P. Coetzee na vore gekom en ook 'n toespraak gelewer, waarna die verrigtinge afgesluit is met 'n dankgebed. Onder die sing van Ps. 89:7 het die leraar Postma na vore gekom en lofwoorde tot die Here gerig en tot opwekking van die gemeente, waarop ook nog Ps. 147:1 gesing is en hy die seën uitgespreek het.
Ds. Postma maak in sy verslag melding dat nie net lede van die Kerk nie, maar ook vele mense van die dorp en omstreke, wat nog nie tot die nuwe gemeente behoort het nie, die verrigtinge bygewoon het. Hy skryf daar is selfs gesê dat ds. E.Z.J. de Beer van die NG gemeente die Saterdagmiddag teenwoordig was. Hy sluit sy verslag af deur te sê die gemeente hou sy godsdiens in 'n hulpkerk, wat gebou is met die bedoeling dat dit later as pastorie sou kon dien. Dié gebou het gestaan op twee erwe wat die plaaslike NG gemeente aan die Gereformeerde gemeente geskenk het.
Eerste kerkraadsvergadering wysig
Op die selfde dag waarop die kerk gestig is, is 'n kerkraadsvergadering ná die gemeentevergadering gehou. Onder meer is die volgende besluite geneem: Die kerkraad versoek ds. Postma om as konsulent op te tree en wens om, so ver moontlik, vier maal per jaar bedien te word. Die kerkraad bepaal die konsulent se vergoeding vir eers op £6 onverminderd sy aandeel van die trougeld. Die diaken Venter word benoem tot kassier en bewaarder van die kerklike boeke. Daar word besluit om die kerkraad van die NG gemeente te vra om vrydom van belasting op die kerkgrond. Ook word besluit om elke tweede Sondag van die maand gesamentlik godsdiens te hou, sover dit moontlik is. Die broeders kerkraad het hul laastens tot die Sinode bepaal en kies diaken J.L. Venter asook albei ouderlinge, uit krag van hul roeping, as afgevaardigdes.
Kerkbou wysig
Volgens oorlewering is die Gereformeerde kerk Dordrecht in 'n sinkskuur van ene Dugmore gestig. Dit het langs 'n winkel gestaan op twee erwe oorkant die Anglikaanse kerk. Teen 1969 het hierdie twee erwe (toe reeds opgedeel in drie, naamlik erwe 569, 563 en 563) aan Symms Marais behoort en het daar 'n woonhuis opgestaan, wat in 1863 opgerig is. Dit is nie bekend of die woonhuis vandag nog staan nie.
Al vroeg ná die stigting is daar gedink aan kerkbou. Die tweede erwe wat die NG gemeente aan die Gereformeerde kerk geskenk het, is reeds op 7 Desember 1868 getransporteer op die naam van die "Hervormde Kerk te Dordrecht". (Dit blyk uit verskeie transportaktes dat die Gereformeerde Kerk in hierdie tyd as die Reformed Church of Hervormde Kerk bekendgestaan het; laasgenoemde is waarskynlik 'n verkeerde vertaling van die Engels. Ds. Postma het egter in sy verslag oor die stigting van die gemeente uitdruklik na 'n "Gereformeerde" gemeente verwys.) In 1869 is 'n begin gemaak met die bou van die kerk, soos blyk uit talle kwitansies, gedateer 7 Januarie, 4 Mei en 17 Mei 1869, en onderteken deur C. Parkes, die kerk se boukontrakteur.
Uit die kasboek van hierdie jaar word vermeld £253.17.0 – geld vir die gebou – is in daardie jaar ingesamel en uitbetaal. Op 10 Mei 1870 word vermeld dat nog £50 verkry is uit bydraes vir die kerkgebou en afbetaal is, en op 12 November 1872 £100 vir die kerkskuld. Dit blyk dis die kerk het altesaam £403.17.0 gekos. Hierdie kerkie is dieselfde gebou wat vandag nog oorkant die nuwe kerk in Voortrekkerstraat op erf. nr. 261 staan en wat as kerksaal gebruik is. Hoewel hierdie kerk in 1906, toe die hoeksteen van die nuwe kerk gelê is, vir £400 verkoop is en eers as bioskoopsaal en toe Voortrekkersaal gedien het, is dit op 13 Februarie 1965 op aandrang van die gemeente se vrouelidmate deur die kerkraad teruggekoop. Dié kerkie het oorspronklik 'n grondvloer gehad en elke drie maande voor Nagmaal moes die koster, 'n broer Piet Nienaber, na die swart woongebied gaan om vroue te kry om die vloer te kom smeer. Die banke was eers anders gegroepeer en die preekstoel het aan die linkersykant in die midde gestaan, terwyl die banke in vier rye, in die vorm van 'n halwe kubus, om die preekstoel gestaan het. Aan die linkersykant was 'n deur waar die predikant en kerkraadslede ingekom het.
Op 26 November 1875 het die kerkraad besluit om banke vir die kerk te laat maak en dat "elk ldimaat zijne plaats maakloon sal betalen". Op 19 Februarie 1876 is in dié verband met die sitplekke se koste besluit dat elke sitplek 15 s. sou kos. Die hele som moes betaal word in drie paaiemente. Op 6 Februarie 1881 is besluit om 'n konsistoriekamer aan die kerk te bou, en op 19 Augustus 1881 om 'n ringmuur om die kerk op te rig, waarvan dekades later nog net enkele oorblyfsels gesien kon word. Tydens die Basotho-oorlog het die Engelse soldate dié kerkie as militêre kaserne gebruik. Daar was sedert 1873 reeds sprake van 'n klok.
Die eerste Kanselbybel wat in dié kerk op die preekstoel gelê het, was 'n geskenk van ds. Dirk Postma, die stigter van die Gereformeerde Kerk sowel as Dordrecht se gemeente. Dié Statebybel is in 1868 in Kampen deur S. van Velzen jr. gedruk en het al die jare in die gemeente se besit gebly. In die Bybel staan die volgende woorde in ds. Postma se handskrif: "Aan mijne geliefde gemeente, de Gereformeerde te Dordrecht. D. Postma v.d.m. April, 1871."
Eerste kerkraad wysig
Die eerste kerkraad het bestaan uit vier lede, vergeleke met ses in 2015. Die ouderlinge was broers P.H. Kruger en H.H.J. Kruger en die diakens broers J.L. Venter en J.C. Buijs. Die gemeente het met sy stigting uit net twee wyke bestaan en die grens met Burgersdorp was die waterskeiding van Swarthoogte. Maar reeds vroeg in 1870 sou daar verandering kom, want op 11 Februarie word besluit dat daar op 19 Junie 'n diens op Waschbank gehou sal word en dat die kerkraad vergroot sou word, veral in belang van die lidmate wat oor Waschbank woon. As ouderling is toe verkies Dirk Hendrik Jacobus Coetzee en as diaken broer Tjaart Erasmus. Op 12 Augustus 1870 het daar weer verandering gekom, want toe besluit die kerkraad om, as dit moontlik is, op enige tye in die jaar gereeld dienste in Waschbank te hou en dat die kerkraad verder vergroot sou word om oor Waschbank nog 'n ouderling en 'n diaken te laat verkies, naamlik in die buurt van die ouderling Coetsee (dié van word in die bron om die beurt met 'n "s" en 'n "z" geskryf) 'n diaken, en in die buurt van die diaken Erasmus 'n ouderling. Op 11 November 1870 is broer Isak Stephanus Cornelius Buijs tot ouderling en broer Hendrik Bernardus Kruger tot diaken verkies. Die kerkraad het in dié geval geen benoeming gemaak nie, maar dit aan die gemeente oorgelaat. Diaken J.L. Venter was in 1869 die kassier van die kerklike boeke en broer Piet Nienaber die koster.
Die eerste afvaardiging na die Sinode wat in 1869 op Potchefstroom gehou is, was die twee ouderlinge, broers P.H. Kruger en G.H.J. Kruger en diaken J.L. Venter. Op hierdie Sinode is baie ernstig gepraat oor die sendingsaak wat ook weerklank gevind het op die kerkraadsvergaderings van die gemeente Dordrecht.
Barkly-Oos stig af wysig
'n Belangrike besluit op die kerkraadsvergadering van 12 Mei 1871 is dat gevolg gegee word aan die versoek van die lidmate van Langkloof (Barkly-Oos se omgewing) om af te stig. Die grense van die gemeente is vir eers bepaal tot oorkant Zaalboomspruit en saam met die konsulent is die volgende kommissielede benoem om die stigting van die gemeente te volvoer: Primi: ouderlinge G.H.J. Kruger en I.S.C. Buijs en sekundus: ouderling P.H. Kruger. Op 28 Julie 1871 is student L.J. du Plessis as skriba by die kommissie benoem en op 29 Julie het die afstigting van wat later sou bekendstaan as die Gereformeerde kerk Barkly-Oos plaasgevind. (Ds. A.P. Smit gee die stigtingsdatum aan as 4 Augustus 1871, en noem die gemeente is met 110 lidmate gestig op die plaas Strydfontein, sowat 8 km van die plek waar die dorp Barkly-Oos later aangelê sou word.) Elliot het op sy beurt in 1899 van Barkly-Oos afgestig met 76 lidmate.
Ds. Postma het op 10 November 1871 sy ontslag as konsulent aangevra, waarop die kerkraad besluit het om hom dit met "innige dankbaarheid eervol toe te staan".
Tydperk tot Anglo-Boereoorlog wysig
In die tydperk van Maart 1869 tot November 1900 kon die gemeente dit nie bekostig om sy eie leraar te beroep nie, hoewel daar reeds van die begin af in die notuleboek van dié ideaal gelees word. Gevolglik is dit 'n meer as 31 jaar lange tydperk van uitsluitlike konsulentsbediening deur nege konsulente. Dit was 'n moeilike tyd waardeur die gemeente moes worstel met onder meer die Eerste Vryheidsoorlog, siekte onder vee, die Tweede Vryheidsoorlog, wat sy spore selfs op dié gemeente diep nagelaat het; daarom was dit vir die kerk op Dordrecht 'n worsteling om sy behoud. Tog was daar in hierdie tydperk 'n stadige en stelselmatige ontwikkelingsgang wat karakter aan die gemeente verleen het en wat bygedra het tot die bloei ná 1900.
Ds. Cachet se eerste konsulentskap wysig
Ds. Jan Lion Cachet was die gemeente se tweede konsulent nadat die kerkraad hom op 10 November 1871 beroep het. Nes ds. Postma was hy tegelyk leraar van die Gereformeerde kerk Burgersdorp en hoogleraar van die Teologiese Skool aldaar. Onder sy konsulentskap het die gedagte op 8 Februarie 1873 ontstaan om met die gemeente oorleg te pleeg oor die bou van 'n pastorie en op 17 Januarie 1874 is besluit om dit aan die kommissie toe te staan om 'n erf te koop vir £45 en daarop 'n huisie te bou van 30 x 30 voet en dat daar met lyste gekollekteer sou word.
Op 11 April 1874 is erf 102 in Stockenströmstraat (later genoem Voortrekkerstraat) aangekoop wat vandag nog aan die gemeente behoort, maar op dié erf sou nie 'n pastorie gebou word nie. Dit sou wel eers later, in 1906, gebruik word, want dit is een van die erwe waarop die nuwe kerk vandag staan.
In ds. Cachet se tyd en wel op 12 Augustus 1873 is besluit ten opsigte van die verkiesing van ouderlinge en diakens dat die verkiesing vry sal wees en dat die kerkraad niemand sou voorstel nie.
Ds. Coetsee se konsulentskap wysig
Toe ds. M.P.A. Coetsee jr. (Steynsburg se leraar van 1874 tot 1883) op 6 November 1874 Dordrecht se konsulent word, ontstaan vir die eerste keer die gedagte by die kerkraad om 'n ooreenkoms met Langkloof Barkly-Oos te tref en oor te gaan tot die beroep van 'n vaste leraar. As kommissielede is J.H.P. Schutte en T.J. Kruger benoem en tot laasgenoemde se sekundus, J.S.C. Buys. Tog besluit die kerkraad weens die groot siekte wat in 1875 onder die vee uitbreek om die bou van 'n pastorie en die beroep van 'n leraar vir eers uit te stel. In die kasboek van daardie jaar word die inkomste van die gemeente as £43.18.3 aangegee en die uitgawes as £21.6.8.
Die eerste geval van sensuur wat die kerkraad toegepas het, was tydens ds. Coetsee se konsulentskap en wel op 13 Augustus 1875 nadat 'n regter 'n sekere lidmaat skuldig bevind het aan diefstal. Die notule meld die kerkraad het besluit om die lidmaat vir 'n onbepaalde tyd te sensureer en benoem 'n ouderling en oudouderling om hom hiervan in kennis te stel. Elf maande later, op 27 Julie 1876, het ds. M.P.A Coetsee jr. sy ontslag as konsulent gekry en is ds. Maarten Pelser (leraar van Aliwal-Noord van 1876 tot 1877 en van Ventersburg van 1877 tot 1892) op 24 November 1876 beroep.
Toe die kerkraad van die Reddersburg 'n versoek tot die kerkraad rig om 'n bydrae te lewer ten einde die koste van die laaste Sinode te dek, antwoord die kerkraad op 24 November 1876 dat nie aan die versoek voldoen kan word nie, aangesien die gemeente in die afgelope tyd te veel gely het weens die sterfte van die vee en daar ook oral lede is wat weens oorlogsgerugte vertrek het sodat die gemeente daardeur aansienlik verswak is. In hierdie tyd was daar 'n batige saldo van £4.6.10 in die kerkkas.
Nadat ds. Pelser na die Vrystaat vertrek het, word ds. Coetsee weer op 14 September 1877 konsulent van Dordrecht. In verband met die kleredrag van die kerkraad word op 9 Februarie 1878 besluit dat die kerkraad vervolgens deftig en na hul stand geklee kerk toe sal gaan en na ander geleenthede, met ander woorde in die kleding wat van ouds gebruiklik was.
Ds. Snijman se konsulentskap wysig
Op 23 Augustus 1878 word ds. W.J. Snijman, wat leraar van Venterstad was van 1877 tot 1913, sy enigste gemeente, die volgende konsulent. In verband met die vervoer word op 15 November 1878 die volgende vermeld: Die kerkraad besluit dat die kerkraad die konsulent die volgende maal sal afhaal en die kerkraad daarna 'n plan sal maak om twee perde en 'n kar te bekom vir die kerk se gebruik. Op 14 Februarie 1879 word egter vermeld: Die kerkraad gaan terug op die vorige besluit en sal maar vir eers die konsulent afhaal.
Ds. Petrus Postma se konsulentskap wysig
Ds. Petrus Postma was die volgende konsulent en wel vanaf 6 Februarie 1880. Op 14 Mei 1880 besluit die kerkraad om 'n koster en voorsanger aan te stel teen 'n vergoeding van £10 per jaar. Op 19 Augustus 1881 is daar die eerste keer weer sprake om saam met "Barkly" 'n leraar te kry, maar op 'n gemeentevergadering die volgende dag word besluit om van die idee af te sien. Op 17 Februarie 1882 word in verband met die konsulentsgelde en reiskoste die volgende besluit: Dat die konsulent kom op eie koste vir 'n salaris van £60 per jaar, maar dat sy perde hier op die kerk se onkoste versorg sal word.
Ds. Venter se konsulentskap wysig
Barkly het blykbaar oorgegaan tot die beroep van 'n eie leraar, want ds. Hendrik Bernardus Venter, 'n seun van die gemeente, word in die bronne vermeld as eerste leraar van daardie gemeente wat hulle van 1880 tot Augustus 1887 bedien het, waarna hy uit die bediening getree het. Hy word dan ook op 2 Junie 1882 Dordrecht se nuwe konsulent. Nadat hy sy ontslag op 27 Augustus 1887 verkry het, op dieselfde dag ds. Jan Lion Cachet weer as konsulent beroep.
Op die kerkraadsvergadering van 13 Januarie 1888 word 'n versoek van 32 lidmate in Temboeland ingedien om tot die gemeente Dordrecht te behoort. Die kerkraad besluit as volg: Hulle staan die versoek toe mits die kerkraad van Barkly geen beswaar het nie. Aan ds. Cachet en br. J.L. Aucamp word opgedra om hieroor met die kerkraad van Barkly gesprek te voer. Op 11 Mei 1888 word besluit: Dat in die wyk Embokotwa een ouderling en diaken verkies sal word en wat wel sitting sal hê in die kerkraad van Dordrecht, maar wat nie tot die kworum sal behoort nie. Daar word ook besluit dat die broeders J.L. Aucamp en J.L. Hattingh afgevaardig sal word na Embokotwa met die reg om aldaar 'n gemeentevergadering te belê en 'n ouderling en diaken te laat kies. (Die nedersetting Embokotwa, wat later as die dorpie Ida bekend sou staan, is vandag nog deel van die gemeente Dordrecht. Die NG gemeente Du Plessis het in 1919 van die NG gemeente Elliott afgestig gestrek oor sowat 80 km teen die suidelike hang van die Drakensbergreeks. Die dorpie Cala in die Transkei en Ida was die twee kernpunte van dié gemeente, want omstreeks 1970 by die NG gemeente Indwe ingelyf is. Die ontvolking van dié deel van die Oos-Kaap het ook die Gereformeerde Kerk geraak, want die Gereformeerde kerk Indwe (gestig in 1926) is in 1990 ontbind – dis nou deel van Dordrecht – en Elliott (gestig in 1899) het reeds in 1979 met Maclear saamgesmelt.)
Op die kerkraadsvergadering het ouderling J.L. Aucamp gerapporteer dat broer Petrus Stefanus Venter tot ouderling en broer Sarel Petrus Venter tot diaken verkies is.
Op 10 November 1888 word 'n brief behandel waarin die skrywer kla oor mense wat dans en nie na sy vermaninge wil luister nie. Daarom besluit die kerkraad: Ná enige inligting gegee deur broer S.P. venter besluit die kerkraad om 'n kommissie bestaande uit twee ouderlinge om die lidmate ernstig te vermaan, en as hulle nie hoor nie, hulle te gelas voor die kerkraad te verskyn op sy eersvolgende vergadering. Die uitslag van dié saak word nie vermeld nie.
Die kerk se eerste pastorie is op 20 Mei 1889 (toevallig tot op die dag sewe jaar nadat die plaaslike NG kerk se hoeksteen gelê is) teen die bedrag van £250 aangekoop van broer J. Schutte. Dié huis op erf nr. 152 in Voortrekkerstraat is op 7 Februarie 1954 deur broer F.F. Fourie van die gemeente gekoop en het in 1969 nog gestaan.
Ds. Snijman se konsulentskap wysig
Ds. Philippus Stefanus Snijman, leraar van Barkly van 1890 tot 1891, het op 15 Augustus 1890 die gemeente se volgende konsulent geword. Op 27 Maart 1891 vermeld die kerkraadsvergadering se notule die volgende oor vervoer na die Sinode: Die kerkraad besluit op sewe osse waarvoor die diaken 'n wa moet soek. Ouderling Van Biljon het 'n wa, en sal dit gee sonder huur as die kerkraad 'n seil op die tent sal sit en as 'n ander wa gekry word, sal hy alles terugbetaal. Die kommissie wat aangestel is om te sorg vir 'n drywer en leier, was diakens N. Venter en P. Kruger. Daar is ook besluit ouderlinge Aucamp en Van der Walt sou £50 vir die afvaardiging leen. Uit die kasboek blyk dit die gemeente se finansies het in hierdie tyd 'n laagwatermerk bereik.
Op 7 November 1890 staan die kerkraad die stigting van 'n Jongeliedevereniging "met blydskap" toe.
Ds. L.J. du Plessis se konsulentskap wysig
Ds. Lodewicus Johannes du Plessis word op 19 Februarie 1892 die volgende konsulent. Hy was van 1880 tot 1896 leraar van die Colesberg, meer as 250 km padlangs van Dordrecht af. Op 4 Augustus 1893 word 'n beskrywingspunt na die Sinode gestuur waarin die kerkraad hulle besluit bekendmaak om nie meer doopgeld te vra nie omdat die Algemene Vergadering aanvaar het om geen doopregistrasiegeld meer te neem nie. Die kerkraad verlang tog dat elke belanghebbende by die doopgeleentheid na vermoë 'n dankoffer sal gee ten behoewe van die gemeentekas.
Die volgende dag is 'n gemeentevergadering gehou en besluit op 'n vaste basis vir kerklike bydraes, naamlik een twintigste van die graan en van die opbrengste van wol en kleinvee, vanaf Mei 1895 tot Mei 1896.
Ds. Vorster se konsulentskap wysig
Die laaste konsulent van die tydperk tot die Tweede Vryheidsoorlog was ds. L.P. Vorster, leraar van Burgersdorp van 1893 tot 1905. Die gemeente Dordrecht het hom op 11 September 1896 as konsulent beroep. In dié tyd was daar meningsverskil in die kerkraad oor die pligte van die diakens: moes lidmate self hul bydraes aan die diakens bring of was dit die diakens se plig om dit in te vorder. Daarom besluit die kerkraad op sy vergadering van 14 November 1896: Die gemeentelede gee self hul bydraes aan die diakens af. Op die Februarie-vergadering van 1896 besluit die kerkraad sal sover moontlik probeer sou word om tussen die Nagmaalsdienste nog 'n diens op Dordrecht te hou. Die saak is aan die drie ouderlinge opgedra wat om die beurt daarvoor moes sorg en dat die reiskoste uit die kerkkas betaal sou word.
Op 10 November 1900 is die laaste kerkraadsvergadering van voor die einde van die Tweede Vryheidsoorlog gehou. Die Driejarige Oorlog was toe al in volle gang en het die Engelse reeds die kerkie as 'n soldate-kaserne gebruik.
Bloeitydperk, 1900 tot 1918 wysig
Die tydperk vanaf 28 September 1900 tot 6 April 1918 was 'n bloeitydperk in die geskiedenis van die Gereformeerde kerk Dordrecht. Dit is 'n tydperk wat op 'n laagtepunt begin het, maar gou gevoer het tot 'n groot hoogtepunt in 'n kort tydsbestek van ses jaar. In hierdie tyd is daar oorgegaan tot die bou van 'n nuwe kerk en is die strewe van die gemeente om 'n eie leraar te hê gelei tot die verwesenliking daarvan. Alhoewel dit weer 'n tydperk van konsulentsbediening was en daar in hierdie tyd twee konsulente was wat die gemeente in meer as 10 jaar bedien het, het die gemeente reeds in hierdie tyd sy kinderskoene ontgroei en breek daar op 19 April 1912, 43 jaar ná die gemeente se stigting, 'n blye tydstip aan toe besluit is dat Dordrecht saam met Molteno en Elliot in kombinasie gaan en leraar beroep.
Die konsulentskap van ds. J.G.H. van der Walt wysig
Ds. J.G.H. van der Walt, leraar van Barkly-Oos van 1899 tot 1904, sy eerste gemeente, en toe van Middelburg, Kaap, van 1904 tot sy aftrede in 1939, is op 7 Februarie 1903 as eerste konsulent van die naoorlogse tyd beroep. Hoewel hy eers toe as konsulent van die gemeente beroep is, het hy al van 28 September 1900 as voorsitter van die gemeente opgetree.
'n Kenmerk van hierdie tyd, tydens en ná die Anglo-Boereoorlog, is die geestelike toestand waarin die gemeente verkeer het. Dit blyk duidelik uit die notule van die Kerkraadsvergadering van 28 September 1900: Die voorsitter het die kerkraad toegespreek en sê dis onnodig om te meld waarom die vergadering wat in Februarie gehou moes word, nie kon plaasvind nie. Die oorlog het alle byeenkomste van die kerkraad belet. Tog het die voorsitter dit goed geag om ’n nuwe datum vir die Nagmaalsviering te bepaal. Op 10 November 1900 (die laaste kerkraadsvergadering voor September 1902) besluit die kerkraad, aangesien die gemeente so swak opgekom het, die beroeping van ’n konsulent uit te stel tot die eerskomende vergadering en ds. Van der Walt te versoek om die dienste te lei.
Die kerk is in die tyd van die Anglo-Boereoorlog deur die Engelse as 'n militêre kaserne gebruik en is baie beskadig. In die Gedenkboek van het 50-jarig bestaan der Gereformeerde Kerk van Zuid-Afrika A.D. 1859 –1909 word geskryf: "In de K. Kolonie werd er alleen te Dordrecht schade aan het Kerkgebouw gedaan . . ."
Moeilikheid met die pastorie wysig
Die pastorie is ook beskadig en het verwaarloos daar uitgesien. Daar was selfs vreemde bewoners in die pastorie, waarvan die Kerkraad nie bewus was nie. Dit blyk uit die notule van die kerkraadsvergadering van 28 September 1900: Ouderling C.D. Aucamp stel die vergadering kennis dat gedurende operasies in die oorlog die pastorie enigsins verniel is en dat hy toe ter beskerming van die huis die pastorie tydelik afgestaan het aan wyl mej. Squires. Nadat sy oorlede is, het haar skoonseun N. Goosen daar ingetrek sonder toestemming en is nou onwillig om dit te verlaat. ’n Kommissie van twee kerkraadslede is toe aangestel om die heer N. Goosen oor die saak te spreek en in te lig hy bewoon die pastorie teen die begeerte van die kerkraad, en dat hy voortaan aanspreeklik gehou sal word vir enige skade of vernieling van die pastorie gebeur. Die kerkraad het ook besluit om aan die heer Goosen te skryf en aan hom te noem dat hy van niemand toestemming gekry het om die pastorie te bewoon nie en dat hy versoek word om die pastorie binne 14 dae te ontruim, so nie sal die kerkraad ander stappe doen.
Reeds op 14 November 1902 meld ouderling C.D. Aucamp dat die heer Goosen nie meer die pastorie bewoon nie, maar dat sonder enigiemand ander se toestemming twee ander mense dit nou bewoon. Hierop besluit die kerkraad dat hulle ’n skrywe aan die persone sal rig en beveel om die pastorie op Maandag 17 November te verlaat; so nie sal regstappe teen hulle gedoen word. En dat vir die tyd dat hulle daarin gewoon het, £5 per maand sal eis. Dié uitvoering van dié taak is aan ouderling C.D. Aucamp opgedra.
Maar hierdie geestelike toestand moes gou verander. Op die gemeentevergadering van 6 Februarie 1902 is besluit dat herstelwerk aan die kerk dadelik sou begin. ’n Kommissie is aangestel en so ook kollektante in die onderskeie wyke. Terselfdertyd sou ’n plankvloer in die kerk gelê word. Op die vergadering van 9 Mei is ten opsigte van die pastorie besluit dat die kerkraad onmiddellik met herstelwerk sou begin. Kollektante is benoem wat op die tweede Saterdag van Junie saam met die kerkraadslede op die dorp sou kom verslag doen. Daarna kon die werk begin
Lidmate op Indwe wysig
Op die kerkraadsvergadering van 6 Februarie 1903 is ’n “opdrag” van die kerkraad van Elliott behandel waarin hulle Dordrecht se kerkraad versoek om die lidmate van die Gereformeerde Kerk op Indwe te besoek en te bearbei aangesien Indwe per spoor meer bereikbaar is vanaf Dordrecht as vanaf Elliot. Daar word besluit om ouderling Aucamp daarheen te stuur en dan aan die eersvolgende kerkraadsvergadering verslag te doen. Hy berig op 8 Mei 1903 dat hy Indwe besoek het en agt lidmate van die kerk daar aangetref het. Die kerkraad bedank hom vir sy moeite tot dusver. Hy en diaken Venter is toe benoem as kommissie om die broers op Indwe nogmaals te besoek en aan die volgende kerkraadsvergadering verslag te doen. Eers op 7 Augustus 1903 berig die kommissie dat hulle die lidmate op die buurdorpie besoek het op die eerste Sondag van Julie besoek het. Aangesien die spoorlyn van Indwe na Elliott toe in aanbou was, het die gedagte bestaan dat die lidmate onder Elliott sou ressorteer.
Kombinasie met Sterkstroom en Molteno wysig
Die Kerkraad van Dordrecht het op 7 Augustus 1903 die moontlikheid bespreek om in kombinasie met Jamestown (gestig in 1899) en Sterkstroom (1887) te gaan en op 8 Januarie 1904 is besluit om dit aan die afgevaardigdes van die gemeente na die eerskomende Algemene Vergadering op te dra om met die afgevaardigdes van Sterkstroom en Molteno te onderhandel oor die gedagte om dit moontlik sou wees dat die drie gemeentes saam ’n leraar beroep. Hulle moes dan op die volgende kerkraadsvergadering berig kom doen oor die beraadslaging. Op 3 Junie 1904 kon ouderling Aucamp verslag doen dat hy en die afgevaardigdes van Sterkstroom en Molteno ooreengekom het dat die drie gemeentes saam ’n leraar kan beroep. Op die derde Maandag in Julie daardie jaar sou twee verteenwoordigers van elke gemeente op Sterkstroom ontmoet om die saak te bespreek. Daarna is met algemene stemme die volgende besluit: dat ds. Van der Walt, as hy daartoe bereid is, vir eers die konsulent van Dordrecht bly en dat die besluit bekendgemaak sal word op ’n gemeentevergadering. Op die gemeentevergadering sal die gemeente se goedkeuring gevra word vir die kombinasie met Sterkstroom en Molteno, dat twee ouderlinge van die gemeente die vergadering op Sterkstroom mag bywoon, dat die gemeente beloof om aan toekomstige leraar traktement van £50 te betaal en “vrye ontvangs” wanneer hy die gemeente besoek. Ook is besluit dat die afgevaardigdes van die drie gemeentes saam sou besluit waar die leraar sou woon en, indien die afgevaardigdes tot ’n gunstige besluit sou kom, ’n beroep uitgebring sou word by die eerskomende Avondmaal.
Ongelukkig berig die afgevaardigdes op 12 Augustus 1904 dat hulle toe wel op Sterkstroom met die ander gemeentes beraadslaag het, maar dat die opbrengs om die leraar te besoldig, onvoldoende was. Die vergadering daar het toe besluit dat hulle verder deur korrespondensie oor die saak sou onderhandel. Die afgevaardigdes het beloof om vir die bou van ’n pastorie op Sterkstroom die rente te help betaal. Op sy November-vergadering besluit die kerkraad om weer opdrag aan die afgevaardigdes na die Algemene Vergadering te gee om met Sterkstroom en Molteno oor die saak te praat en op die volgende berig te doen.
Konsulentskap van ds. G.H.J. Kruger wysig
Ds. G.H.J. Kruger is op 11 Februarie 1904 (of 1905) tot konsulent van Dordrecht beroep. In sy tyd is op 30 April 1905 deur die kerkraad besluit om te laat kollekteer vir ’n rytuig vir die konsulent en op 9 Februarie 1906 is soos volg genotuleer: “dit blyk dat daar £15.12.0 vir ’n vervoermiddel ingekom het. Hierop word besluit om ’n perd vir £20 te koop, waartoe broer ouderling Van Heerden aangestel word, ook om te besluit om die orige £4.8.0 deur die kerkraad te laat kollekteer.”
Opbloei wysig
Die statistiekopgawe van 7 Augustus 1903 wys dat Dordrecht toe 59 lidmate gehad het en 132 siele. Einde Julie 1905 het dit toegeneem tot 79 en 174. Skaars sewe maande later, begin Februarie 1906, word op die kerkraadsvergadering gemeld dat 13 lidmate met attestasie van Barkly-Oos af oorgekom het. Dit was ’n bloeitydperk in die geskiedenis van die Gereformeerde kerk Dordrecht. Die Statistiekopgawe wat op 3 Augustus 1906 voor die kerkraad dien toon 'n geweldige groei, want nou het die sieletal toegeneem tot 248 en die lidmate tot 129.
Op die dieselfde vergadering word gerapporteer dat daar op Pronkskraal, die wyk van ouderling Aucamp, 20 kinders van die gemeente op skool is waarvan die onderwyser, 'n sekere C.D. Aucamp, ook lidmaat van die gemeente is; dat daar in die wyk van ouderling Venter 22 kinders aan verskillende skole is en in die wyk van ouderling Van Heerden 12 kinders van die gemeente aan verskillende skole is. Daar was dus 54 kinders van die gemeente aan verskillende skole.
Tweede kerk gebou wysig
In hierdie tyd het die gemeente daartoe oorgegaan om 'n nuwe kerk te bou. Op 11 Mei 1906 word besluit om ’n kommissie aan te stel om te sien hoeveel ’n tydelike reparasie sal kos, hoeveel ’n bestendige reparasie sou kom, hoeveel ’n nuwe gebou sou kos en hoeveel bekom kon word vir ’n gebou. Drie ouderlinge is as kommissie aangestel vir dié taak. Eers op 3 Augustus daardie jaar berig die kommissie daar kan van die herstel van die ou kerkgebou geen sprake wees nie, maar dat iemand bereid is om die nuwe gebou vir £1 000 op te rig en dat iemand anders die ou gebou by die kerkraad sal oorneem vir £400, waarna hy die nuwe kerk sal bou vir £925. Die saak sou toe die volgende middag voor die gemeente gebring word.
Op die gemeentevergadering die volgende dag word, is besluit om ’n nuwe kerkgebou op te rig en drie ouderlinge asook broers L. Buys en A. Aucamp as boukommissie aan te stel. Drie diakens is as kollektante aangestel. Die bouplan is met algemene stemme aanvaar. Op die kerkraadsvergadering van 7 Desember 1906 is besluit dat die volgende oggend om tienuur die hoeksteen van die kerk gelê sou word en dat burgemeester Atkins gevra sou word om die plegtigheid te volvoer. Dieselfde dag is ’n gemeentevergadering gehou waar die boukommissie se verslag voorgelê is. Hulle het onderneem om ’n tender van £1 130 aan te neem vir die bou van die kerk, met dien verstande dat die ou gebou in die tender vir £400 opgeneem word. Die kollektelyste het toe reeds £559.17.5 ingebring. Die kommissie het besluit om ’n erf van £45 aan te koop. Dié erf is die tweede erf in Voortrekkerstraat, erf nr. 99, wat aan erf. nr. 102 grens en wat die kerkraad op 19 Oktober 1906 aangekoop het.
Die kerk is amptelik om tienuur die môre van 14 September 1907 ingewy toe di. W.J. de Klerk en J.H. Kruger ook teenwoordig was. Die Saterdagaand is ’n gemeentevergadering gehou waar die boukommissie kon berig hulle het £430.19.3 ingesamel en £426 geleen. Die kerkgebou met die grond ingereken het dus £1 231.19.3 gekos. Dit is dieselfde kerk wat die gemeente al meer as honderd jaar dien, maar die trappies voor die gebou was destyds heeltemal anders as vandag. In ds. J.C. Kruger se tyd, wat op 31 Januarie 1948 as leraar van Dordrecht bevestig is, maar later oorgegaan het na die NG Kerk, het die kerkraad op 27 November 1948 besluit om die trappe te verander, soos dit vandag nog lyk. Die onkoste daaraan verbonde, saam met die skoonmaak van die kerk, was £300. Die eerste orrel, wat in hierdie kerk was, is op 10 Februarie 1911 geïnstalleer. Dit is deur broer J.A. Venter, Volksraadslid, teen £60 vir die gemeente aangekoop. Later, in ds. Pelser se tyd, op 4 Junie 1955 is 'n elektriese orrel, wat van die Gereformeerde kerk Johannesburg-Wes gekoop is, in die kerk geïnstalleer.
Eerste leraar beroep wysig
Uiteindelik het die tyd aangebreek dat daar oorgegaan kon word tot die beroeping van 'n eie herder en leraar toe Dordrecht, Molteno en Elliot in kombinasie gaan op 20 April 1912. Op 19 April 1912 het die deputate insake die beroeping verslag gedoen dat Dordrecht die leraar sou beroep, aan sy salaris £65 per jaar betaal en van hom 12 dienste per jaar sou verwag. Die besluit sou die volgende oggend aan die gemeente voorgelê word. Hulle het besluit om die verslag goed te keur en tot die beroep van ’n leraar oor te gaan. Prop. F.P.J. Snijman is met ’n oorgrote meerderheid verkies tot herder en leraar van die gemeente Dordrecht. Dieselfde aand het die kerkraad weer vergader en is die beroepsbrief onderteken, waarop die vergadering afgesluit is met die sing van Ps. 72:11 en ’n dankgebed. Op 9 November 1912 word in verband met die pastorie gehandel oor ’n brief waarin die broer Johannes van der Walt vra om in die pastorie te woon op voorwaarde dat hy die gebou binne en buite herstel, om die tuin met bome te beplant, die leraar te loseer en die kosterswerk te doen en die orrel bespeel. Die drie ouderlinge is aangestel en volmag gegee om die saak te ondersoek en daaroor te besluit. Op 4 Januarie 1913 word berig Van der Walt het die voorwaardes aangeneem.
Na aanleiding van 'n verslag insake art. 41 van die Kerkorde aan die Algemene Vergadering te Colesberg wat op 25 Junie 1913 gehou is, is op 4 Junie 1913 op die kerkraadsvergadering gerapporteer die meeste kinders is in goewermentskole; die kerkraad doen egter al die moontlike om godsdiensonderwys te bevorder. Op 2 Augustus 1913 deel ds. F.P.J. Snijman die kerkraad mee dat hy as konsulent van Sterkstroom beroep is en het die kerkraad dit goedgekeur dat twee Sondae aan Sterkstroom afgestaan word.
In 1915 ontstaan daar ontevredenheid omdat ds. Snijman aan partypolitiek deelneem en op die kerkraadsvergadering van 3 Desember 1915 bedank drie kerkraadslede “omdat zij zich niet kunnen vereenigen met het feit, dat de predikanten onzer Kerk hebben opgetreden in de party-politiek”. Op 6 Mei 1916 is die griewe van 15 broeders op die kerkraadsvergadering aangehoor wat besware het omdat die predikant aan partypolitiek deelneem. Hulle het beweer dat die moeilikheid wat in die gemeente bestaan, weens die optrede van die predikant in die partypolitiek is. Die predikant het hierop geantwoord: “As dit so is, dan spyt dit hom dat hy so opgetree het en hy belowe om in die toekoms nie aktief deel te neem aan die partypolitiek nie, terwyl almal belowe om hul kerklike en finansiële pligte na te kom.”
Tydperk van 1918 tot 1937 wysig
Ongelukkig het die notuleboek van die Gereformeerde kerk Dordrecht vir die tydperk 1918 tot 1937 weggeraak. Volgens wat ’n vorige predikant, ds. A.J. Pelser, vertel het, was daar 'n besluit in hierdie notuleboek in verband met die feit dat die aarde om die son draai, “dat die aarde van nou-af sal stilstaan”. Daar word wel ook gesê dat hierdie notuleboek vernietig is omdat dit oor sekere kontensieuse tugsake in die gemeente gehandel het. Volgens oorlewering van broer M.A. Aucamp het ds. F.P.J. Snijman Dordrecht, Molteno en Elliot tot in 1926 bedien. Toe het hy 'n beroep na Melville, Johannesburg, aangeneem.
Ds. J.P. Jooste het in 1928 predikant van Dordrecht geword en was hier tot in 1931. Toe was Dordrecht en Barkly-Oos in kombinasie. In 1931 het dr. B.J. de Klerk predikant van Dordrecht geword. Dordrecht was toe in kombinasie met Indwe en Maclear. Dit was dan ook die eerste keer dat 'n predikant op Dordrecht gewoon het.
Rossouw wysig
In dr. De Klerk se tyd was daar reeds baie lidmate op Rossouw en is daar ook Nagmaalsdienste gehou, as gevolg van die feit dat daar toe baie arm en bejaarde lidmate op Rossouw was. Toe was die kerksaal reeds gebou, wat op 12 Januarie 1929 in gebruik geneem is. In, die oprigting van hierdie kerksaal deur die NG gemeente Dordrecht het die Gereformeerdes ook 'n mooi bydrae gelewer en in die transportakte is vermeld dat die Gereformeerde kerk een Sondag in die maand dienste in die saal mag hou. In hierdie tyd was daar ses wyke: Kraairivier, Bonthoek, Toomnek, Rossouw, Noord-dorp en Suid-dorp.
Indwe wysig
Wat Indwe betref, was daar alreeds in hierdie tyd baie lidmate. Op 22 Oktober 1938 het die hoeksteenlegging van die Gereformeerde kerk Indwe plaasgevind en op 6 Mei 1939 is die kerk in gebruik geneem.
Predikante wysig
- Francois Petrus Jacobus Snyman, 1912–1926 (in kombinasie met Molteno en Elliot-kombinasie 1912-1926
- Barend Jacobus de Klerk, 1931 - 1939 (kombinasie)
- Louis Jacobus Botha, 1944 - 1946, 1958 - 1959
- Johannes Christiaan Kruger, 1948-1949
- Andries Johannes Pelser, 1952 - 1957
- Dirk Postma, 1960 - 1966
- Petrus Jacobus Malan, 1966 - 1976
- Petrus Jacobus van der Walt, 1977 - 1981 (in kombinasie met Jamestown)
- Jan Barend du Plessis, 1982 - 1985 (in kombinasie met Jamestown, Indwe en Molteno)
- Dr. Pieter Fanoy, 1985 - 1995 (in kombinasie met Jamestown, Indwe en Molteno))
- Abraham Nicolas Helberg, 1995-1998 (in kombinasie met Jamestown en Molteno)
- Stephen Francois Flemming van der Walt, 1998 - 2002 (in kombinasie met Queenstown en Sterkstroom), 2002 - 2005 (in kombinasie met Queenstown)
- De Wet Saaiman, 2005 - 2008 (in kombinasie met Queenstown)
- Willem Petrus van der Merwe, 2009 – einde Junie 2017 (in kombinasie met Queenstown; aanvaar sy emeritaat)
Bronne wysig
- (af) Olivier, ds. P.L. (samesteller). 1952. Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-Uitgewers.
- (af) Swart, dr. M.J. (voorsitter redaksiekomitee). 1980. Afrikaanse kultuuralmanak. Aucklandpark: Federasie van Afrikaanse Kultuurvereniginge.
- (af) Schalekamp, ds. M.E. (voorsitter: redaksiekommissie). 2001. Die Almanak van die Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika vir die jaar 2002. Potchefstroom: Administratiewe Buro.
- (af) Smit, ds. A.P. 1973. Ligglans oor die Berge. Barkly-Oos: Nederduitse Gereformeerde Kerkraad.