Wikipedia:Voorbladartikels 2008
Hierdie is die argief van al die artikel wat tydens 2008 as spogartikel op die voorblad gepryk het.
Week 1
'n Strokiesverhaal (of tekenprentverhaal) is die generiese term vir sekwensiële kuns. Dit bestaan uit 'n reeks sekwensieel gerangskikte prente, wat 'n gebeurtenis beskryf of 'n verhaal vertel. Gewoonlik word die prente gekombineer met verhalende teks en direkte rede (wat dikwels in die vorm van spraakborrels aangebied word).
Die rotstekeninge van die grotte van Lascaux in Frankryk en soortgelyke tekeninge in Italië, Algerië en China kan as vroeë strokiesverhale beskryf word. Die definisie van 'n strokiesverhaal as sekwensieel gerangskikte prente sluit ook die antieke fresko's van Egipte, Griekeland en Rome in wat met 'n reeks beelde vertel word. Die Middeleeuse Tapyt van Bayeux, wat die Normandiese verowering van Engeland uitbeeld, is sonder twyfel een van die beroemdste strokiesverhale.
Week 2
Reykjavik (letterlik "Rookbaai") is die hoofstad van Ysland en ook die wêreld se mees noordelik geleë hoofstad. Die stad met meer as 117 000 inwoners lê aan die voet van die bergspits Esja en aan die suidoewer van die Faxaflóibaai (wat deel uitmaak van die Atlantiese Oseaan) en fungeer as die administratiewe, kulturele en ekonomiese sentrum van Ysland. Reykjavik huisves die meeste departemente van die Universiteit van Ysland en verskeie ander tersiêre instellings, teaters, museums en ander kulturele instellings. Die stad beskik daarnaas oor Ysland se belangrikste seehawe.
Reykjavik is volgens oorlewering in 870 deur Ingólfur Arnarson gestig, maar die huidige stad het eers in 1786 as 'n amptelike handelspos ontstaan en het in die volgende dekades stadig gegroei om eers tot 'n gewestelike en later ook nasionale handelsentrum te ontwikkel.
As gevolg van sy ligging net suid van die Noordpoolsirkel kry Reykjavik gedurende midwinter slegs vier ure se daglig per dag, terwyl die nagte in midsomer byna so helder soos die dae bly.
Week 3
Los Angeles is 'n groot, uitgestrekte metropool aan die weskus van die Verenigde State. Dit is die grootste stad in Kalifornië, en op een na die grootste stad in die Verenigde State, met 'n inwonertal van 4 100 000. In die metropolitaanse gebied van Los Angeles woon meer as 17 miljoen mense met uiteenlopende etniese en ekonomiese agtergronde.
Die stad geniet 'n gematigde en sonnige klimaat en word in die ooste en noorde deur bergreekse omring. Noord van Los Angeles lê die San Fernando-vallei, wat sowat een derde van die inwoners huisves. Die vallei word deur die Griffithpark en die Santa Monicaberge afgesny van Hollywood en die stadsentrum. Die filmindustrie is sterk verteenwoordig en is byna sinoniem met Hollywood. Soms word na Los Angeles as 'n "horisontale stad" verwys, aangesien daar min wolkekrabbers is en die stadsgebied oor 'n groot oppervlakte uitgebrei het.
Week 4
'n Klooster is 'n gebouekompleks met geboue waarin mense - meestal monnike en nonne - hulle toewy aan 'n leefwyse wat van die wêreldlike sfeer afgesonder en heeltemal op die beoefening van 'n bepaalde godsdiens toegespits is.
Die huidige Afrikaanse term "klooster" is afgelei van die Latynse claustrum (letterlik "afgeslote plek"). Later het hierdie Latynse term veral na die tipiese kruisgang van die westerse kloosterargitektuur begin verwys.
Die kloosters van monastiese ordes word deur "geestelike ouers" (abte of abdisse) gelei. Hulle oefen die gesag oor die abdy uit en is slegs aan die plaaslike biskop of regstreeks aan die pous verantwoordelik. Vanaf die 10de eeu tot by die laat Middeleeue was abdye meestal feodale instellings wat oor landgoedere beskik en politieke, regterlike en ekonomiese gesag uitgeoefen het.
Week 5
Die Swabies-Alemanniese Karnaval is 'n karnaval wat in die suidweste van Duitsland, die Franse Elsas, Vorarlberg in Oostenryk en in Noord-Switserland gevier word. Dit het eers in die vroeë 20ste eeu as 'n feesviering in eie reg begin herleef, ná Swabe en Alemanne hulle iweer op die karnavaltradisies van die Middeleeue en die vroeë moderne tydperk toegespits het.
Die tipiese kenmerk van die Swabies-Alemanniese Karnaval is die vermomming van die deelnemers met maskers wat gewoonlik van hout, in enkele gevalle ook van tekstiele, papier, klei, plaatstaal of draadgaas gemaak is. Deelnemers verklee hulle in fantasieryke kostuums. In sommige gebiede word die dikwels kosbare kostuums selfs as familie-erfstukke generasies lank bewaar.
Week 6
Uruguay is 'n klein land in Suid-Amerika. Dit word begrens deur Brasilië in die noorde, Argentinië met die Uruguayrivier in die weste, die Río de la Plata in die suidweste en die Atlantiese Oseaan in die suidooste. Omtrent die helfte van die bevolking woon in die hoofstad, Montevideo.
Die land is die tweede-kleinste in Suid-Amerika, en een van die mees stabiele. Dit het vir 'n lang tydperk 'n soort bufferstaat tussen die gebiede van die koloniale moondhede Portugal en Spanje gevorm. Met sy onafhanklikheid in die jaar 1828 het interne geskille tot 'n fase van politieke magstryd en burgeroorloë gelei, maar uiteindelik het die land danksy die Europese immigrante uit veral Italië en Spanje tot 'n welvarende land ontwikkel, wat in Europa as 'n modelstaat of die "Switserland van Suid-Amerika" bekend gestaan het.
Week 7
'n Webjoernaal (ook bekend as 'n webblog of blog) is 'n webwerf wat gereeld opgedateer word en waarop die inligting in chronologiese volgorde weergegee word. Besoekers vind ook op die tuisblad die mees onlangse bydraes. Die outeur skep in wese 'n joernaal van inligting wat hy wil deel met die besoekers aan sy webjoernaal. Gewoonlik bestaan 'n webjoernaal uit teks, maar kan ook oor foto's, video of klank gaan. Webjoernale bied hul lesers ook gewoonlik die geleentheid om reaksies op artikels te plaas of 'n reaksie via 'n terugspoormeganisme agter te laat.
Week 8
Ysland is 'n Europese eilandstaat tussen Groenland en die vasteland van Europa. Dit is die kleinste en ook die mees geïsoleerde van die Skandinawiese lande. Sestig persent van die Yslandse bevolking is in die metropolitaanse gebied van die hoofstad Reykjavík in die suidweste van die land gekonsentreer.
Ysland is die grootste vulkaaneiland ter wêreld, die tweede grootste eiland in Europa en ook die mees ylbevolkte land van Europa. Alhoewel Ysland in politieke opsig deel uitmaak van Europa, lê die eiland op die geologiese grenslyn tussen Europa en Noord-Amerika, die Mid-Atlantiese Rif. Ysland het sy ontstaan dan ook aan vulkaniese uitvloeisels van hierdie rif te danke. Die aardkors breek hier op en die rif groei nog steeds jaarliks met enkele sentimeters.
Week 9
Japan is 'n eilandstaat in Oos-Asië. Dit is geleë tussen die Stille Oseaan en die See van Japan, oos van die Koreaanse skiereiland, China en Rusland en strek van die See van Okhotsk in die noorde tot by die Oos-Sjinese See in die suide. Die karakters waaruit Japan se naam bestaan, beteken "son-oorspong" wat aanleiding gee tot die naam "Die Land van die Opkomende Son," en wat verwys na Japan se oostelike posisie relatief tot die Asiatiese vasteland.
Japan bestaan uit meer as 3 000 eilande waarvan die grootstes Kioesjioe (九州), Sjikokoe (四国), Honsjoe (本州, die grootste eiland) en Hokkaido (北海道) is wat saam 97% van die land se grondoppervlak beslaan. Meeste van die eilande is bergagtig, en baie vulkanies; Japan se hoogste bergpiek, die berg Foedji, is byvoorbeeld 'n vulkaan. Japan het met ongeveer 128 miljoen mense die wêreld se tiende grootste bevolking. Die Groot-Tokio Gebied, wat die hoofstad Tokio en verskeie omliggende prefekture insluit, is die grootste metropolitaanse gebied ter wêreld met meer as 30 miljoen inwoners.
Week 10
Die poolkoördinaatstelsel is 'n twee-dimensionele koördinaatstelsel waarin punte gegee word deur 'n hoek en 'n afstand vanaf die pool, die middelpunt van die koördinaatstelsel (ekwivalent aan die oorsprong in die Cartesiese koördinaatstelsel). Die poolkoördinaatstelsel het vele toepassings in die wiskunde en ander velde. Dit is veral nuttig in omstandighede waar die verhouding tussen twee punte geredelik in terme van hoeke en afstande bepaal kan word; vir baie soorte krommes is 'n poolvergelyking die eenvoudigste of enigste wyse van voorstelling.
Week 11
Byeboerdery (of byeteelt) is die doelbewuste taak om heuningby-kolonies te onderhou, gewoonlike in korwe deur mense. 'n Byeboer (of byekundige) mag bye aanhou om heuning en byewas te versamel, of vir die doel om landbou-oeste te bestuif, of om bye te kweek vir verkoop aan ander byeboere. Die plek waar bye gehou word is in 'n byehuis of in 'n byekamp.
Die berowing van wilde byekolonies is een van die oudste menslike aktiwiteite en word nog steeds beoefen deur inboorlingstamme in dele van Afrika, Asië, Australië en Suid-Amerika. Van die vroegste bewys van heuningversameling van wilde kolonies is van grotskilderye, gedateer rondom 13 000 v.C.. Die roof van wildeby-heuning word normaalweg gedoen deur die temming van bye met rook en die oopbreek van bome en rotse waar die bye is, met die gevolg dat die kolonie vernietig word.
Week 12
Die Slawiese mitologie en godsdiens het oor meer as 3000 jaar ontwikkel. Daar word geglo dat dit uit 'n deel van die Steentydperk of moontlik selfs vroeër kom. Die godsdiens stem baie ooreen met ander wat uit die Proto-Indo-Europese godsdiens ontwikkel het.
Daar geen eerstehandse rekords vir die bestudering van Slawiese mitologie nie. Ondanks 'n paar omstrede teorieë, kan daar nie bewys word dat die Slawiërs enige skryfstelsel gehad het voor hulle kerstening nie. Die rekonstruksie van antieke mites uit volksoorleweringe is 'n moeilike en ingewikkelde taak wat navorsers dikwels pootjie. Dit kan die verkeerde vertolkings, verwarring of selfs vervalsings en versinsels tot gevolg hê.
Week 13
Modernisme is 'n denkrigting wat die mens se vermoë om die ontwerpte omgewing met behulp van kennis en tegniek te skep, verbeter, dekonstrueer en hervorm, herbevestig. Die term dek verskeie politiese, kulturele en kunsbewegings wat hulle oorsprong in die veranderinge in die Westerse samelewing teen die einde van die 19de eeu en die begin van die 20ste eeu het. Breedweg beskryf modernisme 'n reeks hervormende kulturele bewegings in kuns en argitektuur, musiek, literatuur en die toegepaste kunste wat te voorskyn gekom het in die dekades voor 1914. Dit het aspekte van rebellie teen negentiende eeuse tradisies, en die uitdagings van die volledig geïndustrialiseerde wêreld.
Week 14
.svg)
Libië is 'n land in Noord-Afrika. Met 'n oppervlakte van 1,8 miljoen km² (waarvan 90% woestyn is) is Libië die vierde grootste land in Afrika en die 17de grootste land in die wêreld. Libië se hoofstad, Tripoli, is die tuiste van 1,7 miljoen van die land se totale bevolking van 5,7 miljoen mense.
Die naam "Libië" is 'n inheemse naam en verskyn ook in antieke Egiptiese tekste waar daar verwys word na een van die Berberstamme wat wes van die Nyl woon. Die Griekse naam vir die stamlede was Libyes en die land se naam het Λιβύη, getranslitereer as "Libuee", geword. In antieke Griekeland het die term 'n breër betekenis gehad wat die hele Noord-Afrika wes van Egipte ingesluit het.
Week 15
Die Tweede Wêreldoorlog was 'n wêreldwye militêre konflik wat geduur het van 1939 tot 1945. Die oorlog was 'n samesmelting van twee konflikte: een wat in Asië begin het as die Tweede Chinees-Japannese Oorlog en die ander wat in Europa begin het met die Inval van Pole. Die oorlog is veroorsaak deur die onbevredigende besleg van die Eerste Wêreldoorlog en die ekspansionistiese ambisies van Duitsland, Italië en Japan.
Hierdie globale konflik het meeste van die wêreld se nasies in twee kampe verdeel: die Geallieerdes en die Spilmoondhede. Die Tweede Wêreldoorlog was beide die dodelikste en die verreikendste oorlog in die geskiedenis. Die konflik het geëindig met 'n oorwinning deur die Geallieerdes.
Week 16
Sider is die generiese naam vir verskillende soorte sap en wyn wat van appels of pere gepers is. Die Afrikaanse sider en Engelse cider is leenwoorde wat uit die Franse taal oorgeneem is. Die Romeine het hul olyf- en wynperse aangepas vir die maak van vrugtewyn. Hulle het reeds 'n verskeidenheid wyne wat van vrugte gemaak is geken, veral in die geweste waar gewone wyn nie verbou kon word nie. Hulle het ook appelwyn gegis om 'n alkoholiese drank te verkry wat volgens Romeinse bronne egter slegs geneeskundig aangewend is.
Week 17
documenta is 'n kunsuitstalling wat aanvanklik elke vier en nou elke vyf jaar in Kassel, Duitsland gehou word. Die uitstalling duur 100 dae en word as die belangrikste uitstalling van moderne en eietydse kuns ter wêreld gesien. Dit is in 1955 gestig deur die kunstenaar, onderwyser en kurator Arnold Bode as deel van die Bundesgartenschau ("Federale tuinskou") wat daardie jaar in Kassel gehou is. Die eerste documenta was - in teenstelling met die algemene verwagting - 'n aansienlike sukses en dit het meeste van die kunstenaars wat as invloedryk in die moderne kuns was soos Picasso en Kandinsky ingesluit.
Week 18
Sweeds is 'n Noord-Germaanse taal wat deur meer as nege-miljoen mense gepraat word, hoofsaaklik in Swede en dele van Finland, veral langs die kus en op die Ålandeilande. Dit word onderling verstaanbaar beskou met Noors en tot 'n mindere mate met Deens. Te same met ander Noord-Germaanse tale is Sweeds afkomstig uit Oudnoors, die gemene taal van die Germaanse volke wat in Skandinawië gewoon het in die tyd van die Wikings. Sweedse morfologie is soortgelyk aan dié van Afrikaans en byvoeglike naamwoorde het trappe van vergelyking soos in Afrikaans.
Week 19
Slowakye is 'n jong republiek in Sentraal-Europa, wat op 1 Januarie 1993 ontstaan het toe Tsjeggo-Slowakye verdeel is in Tsjeggië en Slowakye. Die land word begrens deur Tsjeggië in die weste, Pole in die noorde, Oekraïne in die ooste, Hongarye in die suide en Oostenryk in die suidweste. Die hoofstad Bratislava is ook die grootste stad in die land. Die land is grotendeels bergagtige gebied wat tydens die twintigste eeu 'n geheel gevorm het met die taalkundige en kulturele nou-verwante Tsjeggië. Slowakye het eeue lank deel uitgemaak van Hongarye.
Week 20
Gemene drukbuis brandstofinspuiting is 'n moderne weergawe van 'n direkte inspuitstelsel vir dieselenjins. Dit bestaan uit 'n hoëdruk (1000+ bar) drukbuis wat indiwiduele solenoïedaangedrewe kleppe voer eerder as 'n laedruk brandstofpomp wat 'n spuitstuk voer of 'n hoëdruk brandstofvoerlyn met meganiese kleppe wat deur nokke op 'n nokas beheer word. Derde generasie gemene drukbuis dieselenjins het deesdae piëso-elektriese inspuiters wat selfs meer akkuraat is met brandstofdrukke so hoog as 180 MPa / 1800 bar.
Week 21
Frankfurt am Main is die vyfde grootste stad in Duitsland. Die stad het reeds in die Middeleeue een van Duitsland se beduidendste stedelike sentra geword. Die eerste historiese verwysing na die stad dateer uit die jaar 794. As die setel van die Europese Sentrale Bank, die Frankfurtse Effektebeurs en die Frankfurtse Handelskou en as die beduidendste finansiële sentrum van Duitsland, speel die stad 'n belangrike rol in die wêreldekonomie. Die lughawe Rhein-Main is grootste in Duitsland en een van die belangrikste lughawens wêreldwyd. Naas die lughawe dra Frankfurt se sentrale ligging in Europa, sy hoofstasie en sy kruispunte van belangrike snelweë by tot sy rol as Europese vervoersentrum.
Week 22
Keulen is die vierde grootste stad van Duitsland en die grootste stad van die westelike deelstaat Noordryn-Wesfalen. Die stad aan die Ryn gaan terug op 'n Romeinse nedersetting en is met sy meer as 2000-jarige geskiedenis een van die oudste stede in Duitsland. Vandag is die stad met naastenby een miljoen inwoners die ekonomiese, kulturele en geskiedkundige sentrum van die Rynland. Sy ligging aan die Ryn, die belangrikste Duitse rivier, en by die kruispunt van belangrike handelsroetes maak van Keulen ook 'n eersterangse Europese vervoersentrum.
Week 23
.jpg)
Hamlet is 'n treurspel deur William Shakespeare wat waarskynlik tussen 1599 en 1601 geskryf is. Die toneelstuk speel in Denemarke af en vertel hoe prins Hamlet wraak neem op sy oom, Claudius, wat Hamlet se vader vermoor, met sy moeder getrou en die troon oorgeneem het. Hamlet bevat 'n intensiewe kartering van die loop van egte en geveinsde kranksinnigheid, van oorweldigende smart tot briesende woede, en verken temas soos verraad, wraak, bloedskande en morele korrupsie.
Hamlet is verreweg Shakespeare se langste toneelstuk en word gereken as een van die geweldigste en invloedrykste treurspelle in die Engelse taal.
Week 24
Die Krugerstandbeeld is 'n standbeeld op die middelpunt van Kerkplein, Pretoria, ter ere van die oud-president Paul Kruger. Die standbeeld is deur Anton van Wouw ontwerp en die projek is oorspronklik deur Sammy Marks gefinansier. Alhoewel die beplanning vir die standbeeld reeds in 1895 begin is, is die beeld as gevolg van die Tweede Vryheidsoorlog en ander ontwikkelinge eers in 1913 opgerig, in Prinsepark in Pretoria. Dit is in 1925 geskuif na die plein voor Pretoria se hoofstasie en in 1954 na sy huidige staanplek op Kerkplein.
Week 25
William Shakespeare was 'n Engelse digter en toneelskrywer en word geag as die belangrikste skrywer van die Engelse taal en die wêreld se vernaamste dramaturg. Hy het ongeveer 38 toneelstukke en 154 sonnette asook 'n verskeidenheid ander gedigte geskryf. Shakespeare was reeds 'n gewilde skrywer in sy eie leeftyd, maar na sy dood is hy steeds meer geprys en sy werk is deur die eeue heen toenemend vereer deur talle prominente kulturele figure en daar word soms na hom verwys as die "Minnesanger van Avon" of eenvoudig net die "Bard".
Week 26
Die Russiese Rewolusie van 1917 het die Russiese keiserryk tot 'n val gebring. 'n Voorlopige regering wat gevorm is ná die abdikasie van tsaar Nikolaas II was ondoeltreffend en ongewild en hul mag is uiteindelik deur die Bolsjewiste oorgeneem. Die rewolusie is gevolg deur die Russiese burgeroorlog (1917 tot 1922) tussen die Rooi Leër van die Bolsjewiste en rewolusionêre en die Wit Leër van die monargiste, konserwatiewe en gematigde sosialiste wat teen die drastiese hervormings van die Bolsjewiste was. Ná die burgeroorlog het die Sowjetunie in 1922 tot stand gekom.
Week 27
Mars is die vierde planeet vanaf die Son in ons Sonnestelsel. Die planeet is vernoem na Mars, die Romeinse god van oorlog. Daar word ook na Mars as die "Rooi Planeet" verwys, aangesien die planeet rooierig vertoon wanneer dit vanaf die aarde besigtig word.
Mars is 'n aardse planeet met 'n dun atmosfeer. Die planeet se oppervlakeienskappe herinner beide aan die impakkraters van die Maan én die vulkane, valleie, woestyne en poolkappe van die Aarde. Mars is ook die tuiste van Olympus Mons, die hoogste bekende berg in die Sonnestelsel, en van Valles Marineris, die grootste diepkloof. Behalwe vir die planeet se geografiese eienskappe, is Mars se omwentelingsperiode en seisoenale siklusse ook soortgelyk aan dié van die Aarde.
Week 28
.svg)
Costa Rica, amptelik die Republiek van Costa Rica (Spaans: República de Costa Rica [reˈpuβlika ðe ˈkosta ˈrika]), is 'n klein republiek in Sentraal-Amerika met 'n oppervlakte van 51 100 vierkante kilometer en 'n bevolking van 4,1 miljoen mense. Die land grens in die noorde aan Nicaragua in die suidooste aan Panama, in die noorde en suide aan die Stille Oseaan en die Karibiese See in die ooste.
Die Spaanse benaming vir die land, wat letterlik "Ryke Kus" beteken, was oorspronklik baie misleidend - die gebied was tydens die Spaanse koloniale bewind die mees agtergeblewe streek in Sentraal-Amerika. Aangesien die gebied nie oor enige mineraalbronne beskik het en daar ook geen groot plantasies ontstaan het nie, is daar nouliks negerslawe ingevoer. Selfs die inheemse Indiaanse bevolking was reeds voor die koloniale tydperk baie klein sodat Costa Rica in teenstelling met sy buurlande 'n merendeels Europese blanke samelewing gebly het.
Week 29
Silvester II was die 139ste pous van die Rooms-Katolieke Kerk en die eerste pous wat uit Frankryk afkomstig was. Sy geboortenaam was Gerbert van Aurillac. Hy was 'n geleerde en het gehelp om Arabiese syfers en astronomie in Europa in te voer. Hy het ook die gebruik van die astrolabium en die armillaarsfeer heringevoer na die Weste.
Week 30
Die Duitse Demokratiese Republiek (DDR) het as 'n Sosialistiese Duitse "Arbeiders- en Boerestaat" tussen 7 Oktober 1949 en 2 Oktober 1990 op die grondgebied van die voormalige Sowjet-besettingsone in Oos-Duitsland en die Sowjet-sektor Berlyn (of Oos-Berlyn) bestaan.
Die staat, wat vyf maande na die stigting van die Westerse Bondsrepubliek Duitsland amptelik uitgeroep is, is steeds deur die Sosialistiese Eenheidsparty van Duitsland (SED), 'n samesmelting van die voormalige Kommunistiese en Sosiaal-Demokratiese Partye van Duitsland, oorheers en het in politieke en ekonomiese opsig steeds 'n deel van die Oosblok gevorm.
Week 31
Rio de Janeiro, die tweede grootste stad in Brasilië en die hoofstad van die gelyknamige deelstaat, lê aan die Guanabarabaai in die suidooste van die land. Die Portugese naam, wat "Januarierivier" beteken, verwys na die datum van sy ontdekking (1 Januarie 1502) deur die Portugese seevaarder Gaspar de Lemos en sy destydse vergissing - hy het die baai van Rio de Janeiro as die monding van 'n rivier beskou.
Rio de Janeiro het in die tydperk tussen 1763 en 1960 as die administratiewe hoofstad van Brasilië gedien en hierdie funksie daarna aan Brasília in die sentrum van die land afgestaan. Rio de Janeiro se huidige stadsgebied het 6 miljoen inwoners, terwyl sowat 11,7 miljoen mense in die metropolitaanse gebied van Rio woon (2007). Die bewoners word dikwels Cariocas genoem - volgens 'n term wat uit die taal van die inheemse Tupí-Guaraní-Indiane ontleen is en letterlik "die wit man se hut" beteken.
Week 32
Bucchero is 'n soort swart keramiek met 'n kenmerkende glinsterende oppervlak, wat vanaf die middel van die 7de eeu v.C. tot met die begin van die 5de eeu v.C. deur Etruskiese pottebakkers vervaardig is.
Die Italiaanse term bucchero is afgelei van die Portugese woord bucáro, wat na die swartgrys keramiek van pre-Kolumbiaanse Suid-Amerikaanse volke verwys het. Die Italianers het die term in die laat 19de eeu ontleen, om na donker breekgoed te verwys, wat uit Portugal ingevoer is. Die word is geleidelik sinoniem vir "swartgrys" gebruik, en in die moderne argeologie is na die tipiese swart keramiek uit Etrurië as bucchero verwys.
Week 33
Die Olimpiese Somerspele van die XXIXde Olimpiade word vanaf 8 Augustus tot 24 Augustus 2008 in Beijing, die hoofstad van China aangebied. Na verwagting sal 11 028 atlete aan 302 items oor 28 verskillende sportsoorte deelneem.
Die openingseremonie het reeds in die Beijing Nasionale Stadion plaasgevind. Soos gebruiklik het die lande in alfabetiese volgorde die stadion ingestap, maar aangesien die plaaslike taal Mandaryns is, is dié taal se alfabet gebruik om die volgorde te bepaal. Natalie du Toit, swemmer en gouemedaljewenner tydens die 2004 Paralimpiese Spele, het die Suid-Afrikaanse vlag ingedra.
Na die Somerspele sal die Paralimpiese Spele vanaf 6 tot 17 September 2008 gehou word.
Week 34
Die Suid-Afrikaanse Nasionale Weermag (SANW), wat in 1994 gestig is, het tot 2003 die dekorasies en medaljes van sy voorganger, die Suid-Afrikaanse Weermag, gebruik. 'n Heeltemal nuwe, en heelwat kleiner, reeks toekennings is toe in 2003 vir die SANW ingestel. Dit bestaan uit dekorasies vir dapperheid, uitnemende leierskap, en voortreflike diens; 'n veldtogmedalje; 'n medalje vir troue diens; en twee embleme. Die burgerlike Orde van Mendi vir Dapperheid is ook aan SANW-lede beskikbaar.
Van die dekorasies sluit in:
- Goue Luiperd vir buitengewone dapperheid tydens militêre operasies
- Goue Protea vir buitengewone leierskap of buitengewone voortreflike diens en uiterste pligsgetrouheid
- Algemene Diensmedalje vir deelname aan militêre operasies waarvoor spesifieke veldtogmedaljes nie uitgereik word nie.
Week 35
Die USS Constitution, bekend as "Old Ironsides" is 'n houtromp driemasfregat van die Amerikaanse vloot. Sy is vernoem na die Amerikaanse grondwet en is die oudste drywende in vaart gestelde skip ter wêreld (HMS Victory is drie dekades ouer, maar is permanent in 'n droogdok gestasioneer).
Constitution was een van ses fregatte goedgekeur vir vervaardiging ingevolge die Amerikaanse Vlootwet van 1794. Joshua Humphreys het die skepe as slagskepe ontwerp. Groter en swaarder bewapen as die standaard-fregat, was die Constitution en haar susters formidabele opponente selfs vir sommige top-oorlogskepe van die tyd.
Week 36
'n Tsoenami, 'n tipe vloedgolf, is 'n reeks golwe wat in 'n watermassa veroorsaak word deur 'n puls of skielike versteuring wat 'n waterkolom vertikaal verplaas. Aardbewings, aard- of grondverskuiwings, vulkaniese uitbarstings, ontploffings en die impak van buiteaardse liggame soos meteoriete kan 'n vloedgolf veroorsaak. Tsoenami's kan kuslyne 'n geweldige slag toedien en verpletterende skade aan eiendom, beserings en lewensverlies deur besering of verdrinking veroorsaak.
Omdat tsoenamigolwe onder die water beweeg en baie lang golflengtes (soms meer as 100 km) het, veroorsaak dit net 'n effense boggel in die see wat gewoonlik onopgemerk verbygaan. Die golf word eers groter wanneer die snelheid vertraag word deur die vlakker water aan die kus.
Week 37
Die XIIIde Paralimpiese Somerspele word vanaf 6 September tot 17 September 2008 in Beijing, China aangebied. Die geriewe wat vir die Olimpiese Somerspele 2008 opgerig is, word ook vir die geleentheid ingespan. Na verwagting sal meer as 4 200 atlete uit 148 lande aan die Spele deelneem.
Net soos tydens die "gewone" Spele is 'n fakkel via 'n aflos na die Olimpiese Stadion gedra waar die Olimpiese Vlam aangesteek is. Die aflos sou in verskeie lande en deur Sjina plaasgevind het, maar die roete is ingeperk en die internasionale been is gekanselleer as gevolg van die aardbewing wat Sichuan in Mei 2008 getref het. Die besluit is geneem sodat daar op reddingswerk en die slagoffers gefokus kan word.
Week 38
Pretoria is die administratiewe hoofstad van Suid-Afrika en is geleë in die provinsie Gauteng, ongeveer 50 km noord van Johannesburg. Die stad word omring deur die Magaliesberg-reeks.
Pretoria is in 1855 deur Voortrekkers gestig en het in 1860 die hoofstad van Transvaal en in 1910 ook die uitvoerende hoofstad van die nuutgestigte Unie van Suid-Afrika geword. Kaapstad is sedertdien die wetgewende hoofstad en Bloemfontein die geregtelike hoofstad. In 1931 het Pretoria stadstatus verkry. Die stad dien oorwegend as 'n administratiewe sentrum, en die plaaslike dienstesektor verskaf die meeste werkgeleenthede. Nogtans beskik Pretoria oor 'n nywerheidsbasis, wat veral op die yster- en staalbedryf steun, en dien daarnaas as 'n spoorwegsentrum.
Week 39
Die Berghaan (Terathopius ecaudatus) is 'n medium-grootte arend in die voëlfamilie Accipitridae. Dit is die enigste lid van die genus Terathopius en moontlik die oorsprong van die "Zimbabwe-voël", die nasionale embleem van Zimbabwe.
Die berghaan is 'n kleurvolle spesie met 'n baie kort stert (ecaudatus is Latyn vir stertloos) wat die voël onmiskenbaar maak tydens vlug. Die volwasse mannetjie is 60 tot 75 cm lank met 'n 175 cm vlerkspan. Hy het swart vere behalwe vir sy bruin mantel en stert, grys skouers en rooi gesigsvel, bek en bene. Die wyfie is soortgelyk aan die mannetjie, maar waar die mannetjie swart vere het, is hare grys.
Week 40
Die Cité de Carcassonne is 'n middeleeuse bouwerk in die stad Carcassonne in die department Aude in die suide van Frankryk. Dit is geleë op die regteroewer van die Auderivier, in die suidooste van die hedendaagse stad. Die middeleeuse sitadel, waarvan die oorsprong terugdateer na Gallo-Romeinse tye, se bekendheid is te danke aan die dubbele stadsmuur van byna 3 km met twee-en-vyftig torings wat op skouspelagtige wyse oor die Audevallei uittroon. Die Cité sluit ook 'n graaflike kasteel (die château comtal) en 'n baseliek (die basilique Saint-Nazaire) in.
Nadat dit van vernietiging gered is, is dit in die 19de eeu, op soms omstrede wyse, gerestoureer onder leiding van Eugène Viollet-le-Duc. Die Cité de Carcassonne is in 1997 deur UNESCO aangewys as 'n wêrelderfenisgebied.
Week 41
Helsinki, die hoofstad van Finland, is ook die land se grootste stad en sy politieke, ekonomiese, kulturele, opvoedkundige en geestelike sentrum. Meer as 'n kwart van die Finse bevolking woon in die metropolitaanse gebied van Helsinki met 1,233 miljoen inwoners. Helsinki is 'n tweetalige stad, en 6,2 persent van sy inwoners praat Sweeds. Naas 'n Finstalige meerderheid van sowat 88 persent huisves die stad ook die grootste aantal buitelanders in Finland.
Die stad is in 1550 deur die Sweedse koning Gustav I Vasa by die monding van die Vantaarivier in die Finse Golf gestig en eers in 1640 na sy huidige ligging verskuif. Ná 'n groot brandramp in 1807 is 'n grootskaalse herbouingsprogram geloods, en in 1812 het Helsinki met sy destyds 4 000 inwoners Turku as hoofstad vervang. In 1828 is ook die Finse universiteit na Helsinki verskuif.
Week 42
Die Staafkerk van Borgund is 'n Noorse staafkerk wat as een van die uitmuntendste voorbeelde van die Noorse staafboukuns beskou word. Dit is een van die oudste houtgeboue in Europa en 'n trekpleister vir toeriste.
Die staafkerk is ná die jaar 1181 opgerig en aan die apostel Andreas gewy. Dit is nie in 'n dorp opgerig nie, maar op 'n afgeleë plek wat vroeër ook as vergaderplek vir die boere van die omgewing gedien het. Argeologiese ondersoeke uit 1969 en 1985 het op die bodem van die staafkerk spore van 'n nóg ouer gebou ontdek. Die kerk is tans een van die oudste bewaarde houtgeboue in Europa.
Week 43
Die Verenigde Suid-Afrikaanse Nasionale Party was van 1934 tot 1948 die regerende party van die Unie van Suid-Afrika, en van 1948 tot en met sy ontbinding in 1977 die Amptelike Opposisie in die Volksraad. Die party is in 1934 gestig uit 'n koalisie tussen genl. J. B. M. Hertzog en genl. Jan Christian Smuts.
Verskeie partye het mettertyd na links en regs van die party afgestig, wat telkens die party verswak het, totdat hy uiteindelik in 1977 ontbind het. Dit was hoofsaaklik weens die party se onvermoë om met 'n alternatief vir apartheid vorendag te kom.
Week 44
Leiden is naas Rotterdam, Den Haag, Dordrecht en Zoetermeer die vyfde grootste stad van die Nederlandse provinsie Zuid-Holland. Die stad is aan die Rynrivier geleë en het as 'n sogenaamde dykdorp aan die voete van 'n kunsmatige heuwel ontstaan, waar die Ou en Nuwe Rynriviere saamvloei. Die vesting van Leiden in die graafskap van Holland het in die 9de eeu ontstaan toe die Wikings oor Utrecht geheers het. Leiden het in 1266 stadsregte bekom.
Week 45
Suid-Afrika is 'n een van die mees etnies-diverse lande in Afrika. Die land het meer Europese immigrante ontvang as enige ander land in Afrika en het die hoogste bevolking van Europese, Indiese en gemengde afkoms. Rasse- en etniese stryd was nog altyd 'n groot deel van die geskiedenis en politiek van die land. 'n Ander belangrike faktor in die ontwikkeling van die land is die ryk mineraalbronne waaroor die land beskik. Die land se ekonomie is die grootste en mees ontwikkelde in die kontinent met moderne infrastruktuur in die hele land.
Suid-Afrika is een van die min lande in Afrika en die res van die ontwikkelende lande wat nie 'n staatsgreep deurgemaak het nie. Die veelpartysamesprekings, waarvolgens die nuwe Suid-Afrika in plek gestel is, het gelei tot die ontwikkeling van een van die voorste grondwette ter wêreld met stewige beskerming van menseregte.
Week 46
Bergen is die tweede grootste stad van Noorweë en die administratiewe, ekonomiese en kulturele sentrum van Wes-Noorweë. Tydens die heerskappy van koning Olav Kyrres (1066-1093) het Bergen die eerste hoofstad van die Noorse koninkryk geword en was tot 1830 die grootste stad van Noorweë. In die Middeleeue was Bergen 'n belangrike handelshawe in Noord-Europa wat onder meer 'n belangrike rol in die stokvishandel met Sentraal-Europa gespeel het.
As 'n belangrike kulturele sentrum spog Bergen met die eerste nasionale teater wat in Noorweë geopen is en een van die oudste simfonieorkeste ter wêreld: die Filharmoniese Orkes van Bergen wat in 1765 gestig is. Bergen beskik daarnaas oor 'n groot aantal ander kulturele instellings en is die gasheerstad van die Internasionale Musiekfees van Bergen. Dit is ook die geboortestad van die bekende Noorse komponis Edvard Grieg. Danksy die ryke kuns- en kultuurlewe het Bergen in 2000 as 'n Europese kulturele hoofstad gefungeer.
Week 47
.jpg)
Valencia is die derde grootste stad in Spanje. Dit is 'n hawestad wat aan die Ooskus van Spanje en aan die Middellandse See geleë is. Die stad is in 137 v.C. deur die Romeine gestig op die terrein van 'n vorige Iberiese dorp aan die oewer van die Turiarivier. Die oorspronklike Latynse naam van die stad was Valentia, wat "krag" of "fermheid" beteken. Tydens die Moorse besetting van Valencia het dié stad as Balansiya bekend gestaan.
Week 48
Noorweë is in die weste van die Skandinawiese skiereiland geleë en strek oor 'n afstand van meer as 1600 km. Die land het 'n sterk verbintenis met die see, wat in die geskiedenis en tradisionele bedrywe weerspieël word. Vissery, skeepsbou en skeepvaart speel reeds byna 1000 jaar 'n belangrike ekonomiese rol en die land beskik nog steeds oor 'n groot handelsvloot. Die hoofstad van Noorweë is Oslo. Ander belangrike stede is Bergen, Trondheim en Stavanger.
Volgens die Menslike ontwikkelingsindeks behoort Noorweë tot die lande met die hoogste lewenskwaliteit.
Week 49
Die Paryse Metro is 'n openbare vervoerstelsel wat Parys en die omliggende stedelike gebied bedien. Dit bestaan uit 16 lyne wat hoofsaaklik ondergronds loop en altesaam 214 kilometer lank is. Dié moltreinstelsel, wat 'n simbool van Parys geword het, word gekenmerk deur die digtheid van sy netwerk in die middestad van Parys en sy homogene argitektoniese styl wat sterk deur die Art nouveau-beweging beïnvloed is.
Die eerste spoorlyn van die Paryse Metro is tydens die aanloop tot die Wêreldtentoonstelling van 1900 opgerig. Dit is 'n paar maande na die aanvang van die tentoonstelling ingehuldig. Die netwerk is daarna tot met die Tweede Wêreldoorlog vinnig in die middestad van Parys uitgebrei. Die metro vervoer vandag ongeveer 4,9 miljoen passasiers per dag.
Week 50
Die Opstand in die Warskou-ghetto was die Joodse opstanding teen Nazi-Duitsland se pogings om die oorblyfsels van die Warskou-ghetto in Pole tydens die Tweede Wêreldoorlog te elimineer.
Die belangrike voorloper van die hoofgeveg was 'n gewapende opstand teen die Duitsers en hulle Joodse medewerkers wat begin het op 18 Januarie 1943. Die hoofgeveg het geduur van 19 April tot 16 Mei 1943, toe 'n vasbytende, maar swak gewapende en sleg voorsiende weerstandsbeweging uiteindelik deur SS-Brigadeführer Jürgen Stroop verslaan is.
Week 51
Carcassonne is 'n stad in die suide van Frankryk wat bekend is vir die Cité de Carcassonne, 'n goedbewaarde Middeleeuse bouwerk wat deur in 1997 deur UNESCO as 'n Wêrelderfenisgebied aangewys is. Vanweë die stad se sentrale ligging speel dit 'n belangrike rol in die streek se handel.
Carcassonne is geleë op die oewer van die Aude-rivier en word tradisioneel in twee verdeel: die ville basse ("onderdorp") wat aan die wesoewer van die rivier geleë is, en die ville haute ("bodorp") wat geleë is teen die heuwel wat oor die Aude uitkyk. Vandag is dit met meer as drie miljoen toeriste per jaar een van die mees besoekte plekke in Europa.
Week 52
Die Berlynse Tempelhof-lughawe was een van die eerste moderne lughawens ter wêreld en het reeds vanaf 8 Oktober 1923 gereelde lugdienste gehanteer. In 1927 was Tempelhof die eerste lughawe ter wêreld wat sy eie moltreinstasie gekry het.
Tempelhof was een van drie ikoniese lughawens wat in Europa voor die Tweede Wêreldoorlog geopen is en het 'n sentrale rol tydens die Berlynse Lugbrug in 1948 en 1949 gespeel. Die lughawe is egter op 30 Oktober 2008 om ekonomiese en veiligheidsredes gesluit. Die hoofgebou word nog steeds onder die twintig grootste geboue ter wêreld gereken en het tot en met sy sluiting die kleinste doeanevrye winkel by enige internasionale lughawe gehuisves.
Week 53
_large.jpg)
Saturnus is die sesde planeet van die Son af. Dit is 'n gasreus en die tweede grootste planeet in die sonnestelsel na Jupiter. Die planeet is vernoem na die Romeinse god Saturnus en sy simbool is 'n gestileerde weergawe van Saturnus se sekel (♄).
Saturnus het 'n kenmerkende ringstelsel wat hoofsaaklik bestaan uit ysdeeltjies, klipperige afval en stof. Die planeet het ten minste 60 mane, waarvan Titaan die grootste is. Die spoed van wind kan op Saturnus tot 1800km/h bereik.