Wikipedia

Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns

Suid-Afrikaanse nie-winsgewende organisasie wat wetenskap, tegnologie en kuns in Afrikaans bevorder
(Aangestuur vanaf SAAWK)

Die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns is 'n multidissiplinêre organisasie wat hom beywer vir die bevordering van wetenskap, tegnologie en kunste in Afrikaans, asook die bevordering van die gebruik en gehalte van Afrikaans. Die Hertzogprys word jaarliks vir 'n hoogstaande letterkundige werk toegeken.

Dié berig oor die Akademie se stigting het in die koerant Het Westen verskyn
Jaarvergadering van die SA Akademie vir Taal, Lettere en Kuns, 1934

Ontstaan

wysig

Die inisiatief vir die stigting van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns het gekom van genl. J.B.M. Hertzog. Hertzog was 'n besonder groot kampvegter vir die Nederlands-Afrikaanse taal. Hy het voorgestel "dat een lichaam in 't leven worde geroepen ter bevordering van de Hollandse taal en letteren in Zuid-Afrika". Op 2 Julie 1909, terwyl die Nasionale Konvensie in Bloemfontein onderweg was, kom die eerste 30 lede van die liggaam byeen om die Zuid-Afrikaanse Akademie voor Taal, Letteren en Kunst te stig. Die doel van die akademie was: "De handhaving en bevordering van de Hollandse Taal en Letteren, en van de Zuid-Afrikaanse Geschiedenis, Oudheidkunde en Kunst", met 'n byvoeging: "Onder 't Hollands wordt verstaan: beide taalvormen gebruiklijk in Zuid-Afrika". Die primêre doel van die Akademie was aanvanklik om Nederlands, maar ook Afrikaans te bevorder. Die naam van die Akademie is in 1942 gewysig na die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns toe 'n nuwe fakulteit 'natuurwetenskap en tegniek' geskep is.

Werksaamhede

wysig
 
Tuiste van die Afrikaanse Wikipedia

Sedertdien was dit verantwoordelik vir die totstandkoming van onder meer die Stigting Simon van der Stel en die Afrika-instituut. Voorts beywer die Akademie hom daarvoor om belangstelling in die Suid-Afrikaanse geskiedenis, oudhede, kuns en Afrikaanse taal en letterkunde te bevorder. Die Akademie het deur die jare bekend geword weens die gereelde toekenning van literêre pryse (waarvan die Hertzogprys die bekendste is), en ander prestigepryse soos die N.P. van Wyk Louw-medalje.

Die Taalkommissie van die S.A. Akademie is belas met die taak om gesaghebbende uitsprake oor Afrikaans te lewer. In die begin het die vaslegging van 'n uniforme spelling vir Afrikaans byna al die kommissie se tyd in beslag geneem, maar mettertyd het hy al hoe meer terreine van die taalgebruik betree. Die kommissie se werkswyse deur die jare het daartoe aanleiding gegee dat sy spelreëls allerweë as gesaghebbend aanvaar word. Sy besluite word van tyd tot tyd in die Afrikaanse woordelys en spelreëls gepubliseer. Die agtste uitgawe was in 1991, die negende in 2002 en die tiende in 2009.

Van 2019 tot 2024 was Prof. Anne-Marie Beukes die Hoof- uitvoerende beampte. Op 16 November 2022 is ‘n Funksie om die Afrikaanse Wikipedia se 21ste verjaarsdag te vier aangebied by die kantore van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns in Pretoria. Die Akademie het ook tydens die funksie amptelik die fisiese tuiste van die Afrikaanse Wikipedia geword toe Prof Anne-Marie Beukes, uitvoerende hoof van die Akademie en Deon Steyn, direkteur van die Afrikaanse Wikipedia ‘n naambord onthul het wat lees ‘’Die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns is die trotse tuiste van die Afrikaanse Wikipedia’’.

Voorsitters

wysig
 
Ds. Adriaan Moorrees, tweede voorsitter.
 
Mabel Jansen (gebore Pellissier), die Akademie se eerste vroulike lid.
  • Pres. M.T. Steyn (1909-1916)
  • Prof. Adriaan Moorrees (1917-1922)
  • Dr. F.V. Engelenburg (1923-1925)
  • Prof. D.F. Malherbe (1925-1927)
  • Sen. F.S. Malan (1927-1930)
  • Dr. F.V. Engelenburg (1930-1932)
  • Prof. D.F. Malherbe (1932-1934)
  • Sen. F.S. Malan (1936-1936)
  • Dr. E.G. Jansen (1937-1938)
  • Dr. S.H. Pellissier (1939-1946)
  • Dr. J.K. Marais (1946-1949)
  • Prof. S.P.E. Boshoff (1949-1950)
  • Prof. T.H. le Roux (1950-1952)
  • Dr. T.E.W. Schumann (1952-1955)
  • Prof. F.E.J. Malherbe (1955-1958)
  • Dr. F.J. de Villiers (1958-1961)
  • Prof. P.F.D. Weiss (1961-1963)
  • Dr. A.J.A. Roux (1963-1965)
  • Prof. P.J. Nienaber (1965-1967)
  • Dr. S. Meiring Naudé (1967-1969)
  • Prof. G. Cronjé (1969-1971)
  • Prof. H.L. de Waal (1971-1973)
  • Prof. Gerhard J. Beukes (1973-1975)
  • Dr. C van der Merwe Brink (1975-1977)
  • Prof. A.P. Grové (1977-1979)
  • Prof. H.W. Snyman (1979-1981)
  • Prof. F.C. Fensham (1981-1983)
  • Dr. C.F. Garbers (1983-1985)
  • Prof. J.A. Heyns (1985-1987)
  • Dr. R.R. Arndt (1987-1989)
  • Prof. Elize Botha (1989-1991) (Eerste vroulike voorsitter)
  • Dr. L. Alberts (1991-1993)
  • Prof. W.T. Claassen (1993-1995)
  • Prof. F.P. Retief (1995-1997)
  • Prof. L.M. Brümmer (1997-1999)
  • Prof. P.H. Kapp (1999-2001)
  • Prof. T. Erasmus (2001-2005)
  • Prof. H.P. van Coller (2005-2009)
  • Dr. W. van Zyl de Villiers (2009-2011)
  • Prof. W.A.M. Carstens (2011-2014)
  • Prof. W.J. Pienaar (2014-2017)
  • Prof. Irma Eloff (2017-2020)
  • Prof. Oppel Greeff (2020-2023)
  • Prof. Ilse Feinauer (2023-)[1]

Hoof- uitvoerende beamptes (HUB)

wysig

Die HUB is aanvanklik eers Sekretaris, later Hoofsekretaris genoem en tans Hoof- uitvoerende beampte.

  • Prof. G. Knothe (1910-1916)
  • Dr. W.M.R. Malherbe (1916-1922)
  • Dr. G.S. Preller (1923-1927)
  • Dr. D.B. Bosman (1927-1929)
  • Prof. S.P. Engelbrecht (1930-1932)
  • Mnr. J.S.M. Rabie (1932-1934)
  • Mnr. I.M. Lombard (1934-1947)
  • Dr. F.C.L. Bosman (1948-1958)
  • Dr. M.S. du Buisson (1958-1962)
  • Mnr. D.P. Goosen (1962-1967)
  • Mnr. D.J. van Niekerk (1968-1974)
  • Dr. D.J.C. Geldenhuys (1975-1997)
  • Dr. J.B.Z. Louw (1997-2000)
  • Prof. Lawrey McFarlane (2001-2005)
  • Prof. J. van der Elst (2005-2012)
  • Dr. Dioné Prinsloo (2012-2019)
  • Prof. Anne-Marie Beukes (2019-2024)
  • Dr. Annelise de Vries (2024-)

Erelede

wysig
 
Prof. T.J. Haarhoff is in 1969 as erelid van die Akademie benoem.

Erelidmaatskap van die Akademie word as ’n besonder hoë eer beskou, alhoewel dit met geen prys of penning gepaardgaan nie. ’n Persoon word tot erelid van die Akademie benoem ter erkenning van buitengewone dienste aan Suid-Afrika, aan die Afrikaanse taal, of aan die Akademie in die besonder.

Toekennings

wysig

Pryse, erepennings, medaljes en beurse wat deur die Akademie toegeken word/is word hier onder genoem.

Pryse

wysig

Medaljes

wysig

Erepennings

wysig
  • Erepenning vir Afrikaanse Radiohoorspele en Erepenning vir Afrikaanse Radiohoorbeelde
  • Erepenning vir Afrikaanse Televisiedramas en Erepenning vir Afrikaanse Dokumentêre Televisieprogramme
  • Erepenning van die Akademie
  • Erepenning vir Wetenskaplike Vakbevordering
  • Erepenning van die Fakulteit Natuurwetenskap en Tegnologie

Ander

wysig

Bronne

wysig
  • Combrink, Johan en Spies, Johan. Sakboek van regte Afrikaans, Tafelberg, Kaapstad, 1994
  • Schirmer, Peter. Die beknopte geïllustreerde ensiklopedie van Suid-Afrika, Sentrale Nuusagentskap (Edms.) Bpk., Johannesburg, 1981
  • Kapp, Pieter (P.H.). Draer van 'n droom: Die geskiedenis van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns 1909–2009, Hemel & See Boeke, Hermanus, 2009

Verwysings

wysig
  1. ↑ (af) "US-professor is nuwe voorsitter van SAAWK-raad". Maroela Media. 29 September 2023. Besoek op 29 September 2023.
  2. ↑ (af) "Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns: Bekronings 2014" (html). LitNet. 28 Maart 2014. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Oktober 2019. Besoek op 9 Oktober 2019.
  3. ↑ (af) "Die Raad van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns: Bekronings 2016" (html). LitNet. 31 Maart 2016. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Oktober 2019. Besoek op 9 Oktober 2019.
  4. ↑ (af) "SA Akademie-pryse vir 2020 toegeken". Maroela Media. 21 Mei 2020. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 Mei 2020. Besoek op 27 Mei 2020.

Eksterne skakels

wysig
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Suid-Afrikaanse_Akademie_vir_Wetenskap_en_Kuns&oldid=2691574"