Wikipedia:Voorbladartikels 2013
Hierdie is die argief van al die artikel wat tydens 2013 as spogartikel op die voorblad gepryk het.
2013
wysigWeek 1
Normandië is 'n historiese provinsie in die noord-weste van Frankryk, wat van die riviervlaktes van die Seine (Haute-Normandie) tot by die skiereiland Cotentin (Basse-Normandie) en die Kanaaleilande strek. Hoewel die vasteland deel uitmaak van die Franse Republiek, is die Kanaaleilande sedert die middeleeue 'n Britse kroongebied.
In die huidige Frankryk verwys die term Normandië dikwels na die administratiewe geweste Haute-Normandie met die départements Seine-Maritime en Eure, en Basse-Normandie met die départements Calvados, Manche en Orne met 'n totale oppervlakte van 29 906 vierkante kilometer en 'n bevolking van sowat 3,45 miljoen. 'n Aantal kantons, wat histories deel uitmaak van die ou provinsie Normandië, is tydens die Franse Rewolusie by die départements Eure-et-Loir, Mayenne en Sarthe ingelyf en maak nou deel uit van die geweste Centre en Pays de la Loire.
'n Nimmereindigende stryd teen natuurkragte het net soos die avontuurlus van hulle Wiking-voorvaders die karakter van die mense in Normandië gevorm, wat dikwels as eiesinnig, koppig en terughoudend beskryf word.
Week 2
Fridtjof Nansen (10 Oktober 1861 – 13 Mei 1930) was ’n Noorweegse ontdekkingsreisiger, wetenskaplike, diplomaat en filantroop en wenner van die Nobelprys vir Vrede. Hy was in sy jong jare ’n ski- en ysskaatskampioen en het die span gelei wat die eerste was om die binneland van Groenland in 1888 deur te kruis. Hy het internasionale roem verwerf nadat hy ’n rekord noordelikebreedte van 86°14’ bereik het gedurende sy Noordpool-ekspedisie van 1893-1896. Hoewel hy na sy terugkeer na Noorweë afgetree het van ontdekkingsreise, het sy tegnieke van poolreis en sy innovasies in toerusting en klerasie ’n generasie van Arktiese en Antarktiese verkenningstogte beïnvloed.
Nansen het dierkunde aan die Koninklike Frederiks Universiteit studeer en later gewerk as kurator by die Universiteitsmuseum in Bergen waar sy navorsing oor die sentrale senuweestelsel van laer seediere hom gehelp het om ’n doktorsgraad te verwerf; dit het ook bygedra om die moderne teorieë van neurologie te vestig.Na 1896 het sy wetenskaplike belangstelling oorgeskakel na oseanografie; in die loop van sy navorsing het hy talle wetenskaplike reise onderneem, hoofsaaklik in die Noord-Atlantiese oseaan, en bygedra tot die ontwikkeling van moderne oseanografiese toerusting. As een van Noorweë se mees prominente burgers het Nansen in 1905 hom uitgespreek oor die Unie tussen Swede en Noorweë en het hy ’n belangrike rol gespeel om Prins Karel van Denemarke te oortuig om die troon van die nuwe onafhanklike Noorweë te bestyg. Tussen 1906 en 1908 het hy gedien as die Noorse verteenwoordiger in Londen waar hy gehelp het met die onderhandeling van die Integriteitsverdrag wat Noorweë se onafhanklike status verseker het.
In die laaste dekade van sy lewe het Nansen hom hoofsaaklik gewy aan die Volkebond na sy aanstelling in 1921 as die Bond se Hoë Kommissaris vir Vlugtelinge. In 1922 is hy vereer met die Nobelprys vir Vrede vir sy werk ten bate van die ontwortelde slagoffers van die Eerste Wêreldoorlog en verwante konflikte. Onder die inisiatiewe war by ingestel het was die Nansen-paspoort vir staatlose mense, ’n sertifikaat wat in meer as 50 lande erken is. Hy het tot sy skielike dood in 1930 gewerk ten gunste van vlugtelinge. Na sy dood het die Volkebond die Nansen Internasionale Kantoor vir Vlugtelinge ingestel om te verseker dat sy werk voortleef. Hierdie kantoor het in 1938 die Nobelprys vir Vrede gewen. Nansen is deur talle nasies vereer en sy naam word herdenk in verskeie geografiese funksies, veral in die poolgebiede.
Week 3
Helene Bertha Amalie “Leni” Riefenstahl (22 Augustus 1902 – † 8 September 2003) was ’n Duitse rolprentregisseur, aktrise en danseres wat algemeen bekend is vir haar estetika en innovasies as ’n rolprentmaker. Haar bekendste rolprent was Triumph des Willens (Triomf van die Wil), ’n dokumentêre prent wat sy by die 1934-Rykspartydag van die Nazi-party gemaak het. Riefenstahl se prominensie in die Derde Ryk, tesame met haar persoonlike verbinding met Adolf Hitler, het haar rolprentloopbaan vernietig nadat Duitsland verslaan is in die Tweede Wêreldoorlog. Sy is gearresteer maar sonder enige aanklag weer vrygelaat.
Triomf van die Wil het aan Riefenstahl onmiddellike en blywende internasionale roem en berugtheid besorg. Hoewel sy die regisseur van slegs agt rolprente was, waarvan net twee aansienlike dekking buite Duitsland geniet het, was Riefenstahl vir die duur van haar lewe bekend. Die propagandawaarde van haar rolprente wat gedurende die 1930’s gemaak is word deur die meeste hedendaagse kommentators verafsku, maar baie kritici meen haar estetika was uitstaande. The Economist het geskryf dat Triomf van die Wil haar reputasie as die “grootste vroulike rolprentmaker van die 20ste eeu bevestig het”.
In die 1970’s het Riefenstahl haar stilfotografie van die Noebastamme in Soedan gepubliseer in verskeie boeke soos Die Nuba (Die Noeba). Sy was aktief tot haar afsterwe op 101-jarige leeftyd en het die seerolprent Impressionen unter Wasser (Onderwaterindrukke) in 2002 vrygestel.
Na haar dood het die Associated Press Riefenstahl beskryf as ’n “aangeskrewe pionier van film- en fotografiese tegnieke”. Der Tagesspiegel, ’n koerant in Berlyn het geskryf dat “Leni Riefenstahl nuwe grond in die rolprentbedryf gebreek het”. Die BBC het gesê dat haar dokumentêre werke “bestempel is as baanbrekerswerk in die rolprentwese, sy het baanbrekende tegnieke met hyskrane, spore en veelvuldige gelyklopende kameras ontwikkel”.
Week 4
Bulgarye (Bulgaars: България, Balgarija) is 'n land in Suidoos-Europa. Dit word begrens deur die Swartsee in die ooste, Griekeland en Turkye in die suide, Serwië en die Republiek van Masedonië in die weste, en Roemenië in die noorde.
Bulgarye is vernoem na 'n Turkse volk wat die land tydens die 7de eeu verower en later met die inheemse Suid-Slawiese bevolking vermeng het. In die Middeleeue het Bulgarye tot 'n magtige ryk ontwikkel wat oor groot dele van Suidoos-Europa gestrek het. In die 11de eeu is Bulgarye vir 'n tydperk van sowat 100 jaar by die Bisantynse Ryk ingelyf, en teen die einde van die 14de eeu het die land onder Turkse heerskappy gekom.
Bulgarye vorm ten opsigte van sy landskappe en sy kultuur 'n oorgangsgebied tussen Europa en die Ooste, maar ook tussen die Mediterreense en vastelandse gebiede van Oos-Europa. Tydens die Middeleeue het die sogenaamde Slaweapostels Kirillos en Methodios 'n aantal Christelike Griekse tekste na Oud-Bulgaars vertaal, 'n taal wat in die Goue Tydperk tydens die bewind van tsaar Simeon die basis van 'n veelsydige godsdienstige en wêreldse literatuur gevorm het. Alhoewel die literêre bloeitydperk met die begin van die Turkse heerskappy tot 'n einde gekom het, het Oud-Bulgaars steeds die taal van die Slawies-Ortodokse Kerk gebly, en sy literêre werke word deur die Slawiese volke as 'n gemeenskaplike kulturele erfenis beskou.
Bulgarye het sy bevryding vyf eeue later veral aan Rusland te danke, en die noue politieke en kulturele bande tussen die twee lande het in 1945 die inlywing van Bulgarye by die Sosialistiese Oosblok bevorder. Onder die bewind van die Kommunistiese Party het die oorwegend agrariese land tot 'n moderne staat met 'n verskeidenheid nywerhede ontwikkel. Sy belangrikste uitvoere is egter nog steeds landbouprodukte, waaronder ook roosolie, 'n kosbare eteriese olie.
Die agteruitgang van die Sosialisme en die oorgang na 'n vrye markekonomie het die lewensstandaard van groot dele van die bevolking swaar geraak. Na ramings het dit in die jare negentig met sowat veertig persent gedaal. Die Bulgaarse ekonomie het intussen oortuigend herstel, en die lewenstandaard het in 2004 weer die vlak van die tydperk voor die negentigerjare bereik.
Bulgarye het op 29 Maart 2004 'n lidstaat van die NAVO en op 1 Januarie 2007 'n lidstaat Europese Unie geword.
Week 5
Aardverwarming (die Engelse term global warming (globale verwarming) word ook dikwels gebruik) is 'n term wat die styging van die gemiddelde temperatuur van die aarde se atmosfeer en oseane beskryf. Sedert die begin van die twintigste eeu het die gemiddelde temperatuur met ongeveer 0,74 °C gestyg. Die algemene wetenskaplike konsensus is dat hierdie styging in temperature deur die versterking van die kweekhuiseffek veroorsaak word. Die kweekhuiseffek word weer op sy beurt hoofsaaklik bevorder deur die mensveroorsaakte toename van koolstofdioksied (CO2) en ander kweekhuisgasse soos metaan en dryfgasse. Daar word voorspel dat die temperature met 1,4 °C tot 5,8 °C tussen 1990 en 2100 kan styg. Dit sal groot sigbare veranderinge vir die mensdom en die omgewing inhou. Aardverwarming is 'n internasionale omgewingskwessie wat mense wêreldwyd raak. Aardverwarming is die gevolg van die opbou van gasse soos koolsuurgas en metaan in die atmosfeer wat die uitstraling van die aarde se hitte vasvang en die effek van 'n kweekhuis meebring waar die hitte kan inkom, maar nie so maklik ontsnap nie. Dit is veral verbranding van steenkool, ru-olie en petrol in kragstasies, fabrieke en motors wat bydra tot hierdie opbou van gasse in die atmosfeer.
'n Versameling van ondersoeke aangaande aardverwarming word in die verslag van die Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) saamgevat. Die paneel is deur die Verenigde Nasies ingestel om die huidige wetenskaplike, tegniese en sosiaal-ekonomiese kennis aangaande aardverwarming te dokumenteer en 'n oorsig daaroor voor te lê.
Volgens die AR4 (die 2007 Vierde Assesseringsverslag van die Intergovernmental Panel on Climate Change) sal aardverwarming en sy gevolge van streek tot streek oor die wêreld heen verskil. Die uitwerking van 'n stygende wêreldtemperatuur sluit in: seevlakstyging, verandering in neerslaghoeveelheid en –patroon, sowel as 'n waarskynlike uitbreiding van subtropiese woestyne. Die uitwerking van aardverwarming sal na verwagting die ergste beleef word in die Arktiese gebied, waar gletsers, ysgrond en see-ys voortdurend sal bly smelt en wegkalwe. Ander waarskynlike uitwerkings van aardverwarming is die toenemende voorkoms van ekstreme weerstoestande soos hittegolwe, droogtes en swaar reënneerslag, oseaanversuring en die uitsterwing van spesies as gevolg van verskuiwende gemiddelde temperatuurveranderinge. Probleme wat die mens kan ondervind is verswakte voedselsekerheid weens misoeste en habitatsverlies deur oorstroming.
Voorgestelde beleide om aardverwarming die hoof te bied, sluit uitlaatgasvermindering in, aanpassing by die nawerking van aardverwarming en moontlike toekomstige geo-ingenieurswese. Die meeste lande is lede van die VN-Raamwerkkonvensie oor Klimaatsverandering (UNFCCC), wat as liggaam hom dit ten doel stel om gevaarlike mensgemaakte klimaatsverandering te voorkom. Die lede van die UNFCCC het 'n verskeidenheid beleide aanvaar om kweekhuisgasse te verminder en om aanpassing by die uitwerking van aardverwarming te steun. Die lede van die UNFCCC het saamgestem dat uitlaatgasse aansienlik verminder moet word en dat toekomstige aardverwarming onder 2,0ºC (3,6ºF) gehou moet word, met betrekking op die voorindustriële vlak. beweer dat pogings om uitlaatgasse in die aanvang van die 21ste eeu te verminder moontlik nie genoeg kan wees om die UNFCCC se 2ºC-doelwit te bereik nie.
Week 6
Malta, amptelik die Republiek van Malta (Maltees: Repubblika ta' Malta, Engels: Republic of Malta), is ʼn klein Suid-Europese eilandnasie sentraal geleë in die Middellandse See, 80 km suid van Sisilië, 284 km oos van Tunisië en 333 km noord van Libië, met Gibraltar 1 755 km na die weste en Alexandrië 1 508 km na die oostekant.
Malta beslaan net meer as 316 km² in landoppervlak, wat dit een van die wêreld se kleinste state maak. Die Maltese argipel bestaan uit die eilande Malta, Gozo, Comino en verskeie klein onbewoonde eilande onder andere Cominotto en Filfla. Dit is ook een van die lande met die hoogste bevolkingsdigtheid ter wêreld. Malta se de facto hoofstad is Valletta en die grootste stad is Birkirkara. Die hoofeiland bestaan uit heelwat dorpe wat saam ʼn Groter stedelike gebied (GSG) vorm met ʼn totale bevolking van 368 250, volgens Eurostat. Die land het twee amptelike tale, Maltees (grondwetlik die nasionale taal) en Engels.
Regdeur die geskiedenis was Malta se unieke ligging van groot strategiese belang, met die gevolg dat opeenvolgende ryke en moondhede oor die eilande geheers en regeer het. Dit sluit in die Fenisiërs, Grieke, Romeine, Arabiere, Normandiërs, Aragonese, Habsburg-Spanjaarde, Orde van Malta, die Franse en die Britte. In 1964 verkry Malta onafhanklikheid van die Verenigde Koninkryk en word in 1974 ʼn republiek. Malta behou lidmaatskap tot die Britse Statebond na onafhanklikheidswording. Malta tree in 1964 toe tot die Verenigde Nasies en in 2004 tot die Europese Unie. Malta is ook 'n ondertekende van die Schengen-ooreenkoms
Malta het 'n lang Christelike geskiedenis en nalatenskap en is 'n Apostoliese bisdom. Volgens die Bybelboek Handelinge het Paulus skipbreuk gelei op "Melite", soos die Grieke dit genoem het, en het daar 'n bediening gehad. Die Rooms-Katolieke geloof is die amptelike geloof in Malta soos verklaar deur die Maltese grondwet.
Malta is wêreldwyd bekend as 'n toeristebestemming. Die eilande het talryke toeristebestemmings en historiese monumente, insluitend nege UNESCO Wêrelderfenisgebiede, onder andere die baie prominente Megalitiese tempels wat van die oudste losstaande strukture ter wêreld is.
Week 7
Ierland (Iers: Éire) is 'n onafhanklike staat in die noord-weste van Europa, wat met 70 273 vierkante kilometer sowat vier vyfdes van die eiland Ierland beslaan. Noord-Ierland, die gebied in die noord-ooste van Ierland, is een van die deelstate van die Verenigde Koninkryk. Die Ierse grondwet bepaal dat die naam van die staat Éire is, of, in Engels, Ireland. Desondanks word na die onafhanklike staat Ierland soms ook as Republiek van Ierland verwys om dit te onderskei van die eiland Ierland.
Ierland het volgens die sensus van 2011 'n bevolking van 4,59 miljoen, 'n toename van 8,2 persent teenoor die laaste sensus in 2006.
Die amptelike simbool van die republiek is die Keltiese harp, wat ook op die Ierse Euromunte uitgebeeld word. Dikwels word egter die klawer gebruik, onder meer deur die Republiek van Ierland se nasionale rugbyspan.
Ierland is sedert 1973 'n lidstaat van die Europese Unie en beskik oor 'n hoogs ontwikkelde ekonomie, wat immigrante uit ander Europese en oorsese lande lok. Die land het sedert die 1990's tot een van die welvarendste Europese nasies ontwikkel.
Week 8
Yster is 'n chemiese element met die simbool Fe en atoomgetal van 26. Dit is 'n metaal in groep 8 en periode 4 van die periodieke tabel. Yster is die finale element wat tydens nukleosintese van sterre gevorm word en is dus die swaarste element wat nie 'n supernova of soortgelyke heftige gebeurtenis vereis vir sy vorming nie. Dit is daarom dan ook die swaarmetaal wat die meeste in die heelal voorkom.
Yster is die metaal wat die meeste voorkom en daar word geglo dat dit die element is wat die tiende meeste in die heelal voorkom. Yster is ook op 'n massabasis die element wat die grootste deel van die Aarde uitmaak (34.6%); die konsentrasie yster in die verskillende lae van die Aarde wissel van baie hoog by die kern tot ongeveer 5% in die kors; dit is dalk moontlik dat die Aarde se binnekern bestaan uit 'n enkele ysterkristal, dit is egter meer waarskynlik dat dit uit 'n mengsel van yster en nikkel bestaan; daar word geglo dat die groot hoeveelheid yster in die Aarde verantwoordelik is vir sy magnetiese veld. Yster se simbool is Fe wat 'n afkorting vir ferrum, die latynse woord vir yster is.
Yster is 'n metaal wat uit ystererts ontgin word en word bitter selde in die vrye onverbonde vorm in die natuur aangetref. Om elementêre yster te verkry moet die onsuiwerhede verwyder word met behulp van chemiese reduksie. Yster word gebruik om staal te vervaardig wat nie 'n element is nie maar 'n legering, 'n oplossing van verskillende metale (en sommige nie-metale, veral koolstof).
Die kern van yster het die hoogste bindingsenergie per nukleoon, dit is dus die swaarste element wat eksotermies deur fusie geskep word en die ligste deur middel van fissie. Wanneer 'n groot ster aan die einde van sy leeftyd ineen krimp, bou die interne temperatuur en druk op, en stel die ster in staat om toenemend swaarder elemente te produseer. Wanneer yster begin vorm, sal die ster nie meer voldoende energie in sy kern produseer nie en ontstaan 'n supernova.
Kosmologiese modelle met 'n oop heelal voorspel dat daar 'n fase behoort te bestaan waar alle materie, as gevolg van stadige fusie en fissie reaksies, in yster sal verander.
Week 9
Montreux is die derde grootste stad van die Franssprekende kanton Vaud in Switserland, aan die oostelike oewer van die Meer van Genève (Frans: Lac Léman), met sowat 24 579 inwoners (2010). Danksy die beskermende agterland met berge van meer as 2 000 meter het Montreux 'n baie gematigde klimaat met subtropiese flora langs die oewerpromenade.
Die stad is vandag een van die belangrikste toeristebestemmings van Switserland en met sy Montreux Jazz Festival ook 'n internasionale ontmoetplek van die musiekbedryf.
Montreux het ook 'n verbintenis met Suid-Afrika: In die noordwestelike stadswyk Clarens lê die huis waar Paul Kruger, die President van die Zuid-Afrikaansche Republiek (ZAR), op 14 Julie 1904 oorlede is en wat nou as Krugerhuis bekend staan.
Montreux lê 390 meter bo seevlak aan die voet van die Vaud-Alpe aan die oostelike oewer van die Meer van Genève op alluviale afsettings van die bergstroompies Baye de Montreux en Baye de Clarens en teen die hellings van die Riviera van Vaud. Die oppervlak van Montreux is 33,4 vierkante kilometer, met 'n oewerlyn van 5,5 kilometer.
Die landskap in die noordwestelike stadswyk Clarens word deur lae hellings gekenmerk, die res van die stadsgebied bestaan uit 'n smal strokie land langs die meer, waaraan steil berghange aansluit. Cubly is die hoogste spits met 1 188 meter bo seevlak.
Montreux is met 23 000 inwoners die derde grootste stad in die kanton Vaud na Lausanne en Yverdon-les-Bains. Van die bevolking is 74,4 persent Franstalig, 6,2 praat Duits en 4 persent Italiaans. Die bevolking het veral in die tydperk tussen 1850 en 1910 vinnig toegeneem. Tans vorm Montreux saam met die buurdorpe La Tour-de-Peilz, Blonay en Veytaux 'n klein agglomerasie.
Week 10
Die nasionale vlag van Puerto Rico is op 6 Februarie 1952 amptelik in gebruik geneem. Die vlag vertoon vyf horisontale bane in rooi en wit afwisselend met ’n blou driehoek aan die vlagpaalkant met ’n wit vyfpuntige ster in.
Die oorsprong van die huidige vlag kan teruggespoor word na, die “Rewolusionêre vlag van Lares” deur dr. Ramón Emeterio Betances uitgedink en deur Mariana Bracetti geborduur is. Hierdie vlag is gebruik in die kortstondige opstand, wat bekend gestaan het as “El Grito de Lares”, teen Spaanse oorheersing op die eiland.
Juan de Mata Terreforte, ’n verbande veteraan van “El Grito de Lares” en vise-president van die Puerto Ricaanse Rewolusionêre Komitee in New York Stad, het die vlag van Lares aanvaar as die vlag van Puerto Rico tot 1892 toe die huidige ontwerp, geskoei op die vlag van Kuba deur die komitee onthul en aanvaar is. Die nuwe vlag is vir die eerste maal op 24 Maart 1897 in Puerto Rico vertoon gedurende die Staatsgreep van Yauco. Die gebruik en vertoon van die Puerto Ricaanse vlag is verbied en die enigste vlae wat in Puerto Rico vertoon mog word was die vlag van Spanje (1492 tot 1898) en die vlag van die Verenigde State (1898 tot 1952).
In 1952 het die Gemenebes van Puerto Rico dieselfde vlagontwerp as wat in 1892 deur die Rewolusionêre Komitee onhtul is, aanvaar as die amptelike vaandel sonder dat die kleurskakerings gespesifiseer is. Die kleur van die driehoek van die vlag wat gebruik is deur die administrasie van Luis Muñoz Marín was donkerblou soos gebruik is in die vlag van die Verenigde State, in plaas van die oorspronklike ligter blou. Dít het ’n politieke kontroversie veroorsaak. In 1995 het die regering van Puerto Rico ’n verordening uitgevaardig in verband met die Puerto Ricaanse vlag waarin gespesifiseer word welke kleure gebruik moet word vir die vlag, maar nie die skakerings nie. Dit is daarom nie ongewoon om die Puerto Ricaanse vlag met verskillende skakerings van blou te sien wapper op die eiland nie. Daar was verskeie Puerto Ricaanse vlae aan boord van die ruimtependeltuig Discovery gedurende haar vlug na die ruimte op 15 Maart 2009.
Week 11
Die nasionale vlag van Argentinië is op 27 Februarie 1812 amptelik in gebruik geneem. Die vlag vertoon drie horisontale bane van bo na onder in ligblou, wit en ligblou met die Meison in die middel van die wit baan.
Die vlag is deur Manuel Belgrano ontwerp, in lyn met die onlangse skepping van die kokarde van Argentinië en is vir die eerste maal vertoon in die stad Rosario in 1812 gedurende die Argentynse Onafhanklikheidsoorlog. Die Nasionale Monument aan die Vlag is later op die plek van die eerste vertoning opgerig. Die Eerste Driemanskap het nie die gebruik van die vlag goedgekeur nie maar die Asamblea del Año XIII het die gebruik van die vlag as oorlogsvaandel toegestaan. Dit was die Kongres van Tucumán wat die vlag uiteindelik in 1816 as die nasionale vlag aangewys het. In 1818 is ’n geel Meison in die middel toegevoeg.
Die volle vlag met die son op word die Amptelike Seremoniële Vlag (Spaans: Bandera Oficial de Ceremonia) genoem. Die vlag sonder die son word beskou as die Siervlag (Spaans: Bandera de Ornato). Hoewel albei weergawes as die nasionale vlag beskou word, moet die siervlag altyd laer gehys word as die Amptelike Seremoniële Vlag. In vlagterminologiese terme is Amptelike Seremoniële Vlag die burgerlike, staats- en oorlogsvlag en -vaandel en die Siervlag ’n alternatiewe burgerlike vlag en vaandel.
Week 12
Die nasionale vlag van Brasilië is op 11 Mei 1992 amptelik in gebruik geneem. Die vlag vertoon ’n blou skyf waarin ’n sterrenag afgebeeld word met ’n geboë strook gegraveer met die nasionale leuse, in ’n geel ruit in die middel van ’n groen agtergrond. Brasilië het hierdie ontwerp van die nasionale vlag op 19 November 1889 aanvaar en het daarmee die vlag van die tweede Keiserryk Brasilië vervang. Die konsep was die werk van Raimundo Teixeira Mendes in samewerking met Miguel Lemos, Manuel Pereira en Décio Villares.
Die groen agtergrond en geel ruit van die vorige imperiale vlag is behou – die groen en geel kleure verteenwoordig die Branganza-Habsburg-vorstehuis. ’n Blou skyf met 27 wit vyfpuntige sterre het die wapenskild van die Keiserryk Brasilië vervang. Die sterre, waarvan die posisie in die vlag die lug bo Rio de Janeiro op 15 November 1889 weerspieël, verteenwoordig die unie se gefedereerde eenhede – elke ster verteenwoordig ’n spesifieke deelstaat. Die leuse “Ordem e Progresso” (“Orde en Vooruitgang”) is geïnspireerd deur Auguste Comte se leuse van positivisme: “L’amour pour principe et l’ordre pour base; le progrès pour but” (“Liefde as ’n beginsel en orde as die basis; vooruitgang as die doel”).
Die vlag word soms die Auriverde genoem wat "groen en goud" beteken. Die moderne vlag van Brasilië is amptelik op 19 November 1889 in gebruik geneem. Die konsep vir die vlag is ontwikkel deur Raimundo Teixeira Mendes in samewerking met Miguel Lemos en Manuel Pereira Reis. Die grafiese ontwerp is deur Décio Vilares gedoen.
Week 13
Die Alpe is 'n magtige bergreeks in Europa met 'n oppervlakte van meer as 200 000 vierkante kilometer, wat oor 'n afstand van 1 200 kilometer van Frankryk in die weste tot by Oostenryk en Slowenië in die ooste en van Suid-Duitsland in die noorde tot by Italië in die suide strek. In die suidooste gaan die Alpe oor na die Dinariese Gebergte, in die noordooste na die Karpate. Die hoogste berg, die Mont Blanc aan die Frans-Italiaanse grens, is 4 808 meter bo seevlak.
Die Alpe word volgens geografiese kenmerke onderverdeel in die Wes-Alpe en Oos-Alpe, en ten opsigte van die hoogte bo seevlak in die Alpynse voetheuwels (Duits: Voralpen, tot by 1 500 meter), Middelalpe (tot by die sneeugrens) en die Hoogalpe (met 'n hoogte van meer as 3 000 meter).
Die Alpe het gedurende die geologiese tydperk van die tersiêr ontstaan, toe die oorspronklike vasteland van Afrika noordwaarts beweeg en die sedimentafsettings van die Middellandse See sodoende eers saamgepers en daarna geplooi het. Hierdie geologiese aktiwiteite is nog steeds aan die gang en lei tot 'n klein, jaarlikse styging van die gebergte se hoogte.
Die oppervlakte is behalwe deur geologiese aktiwiteite ook deur klimaatsomstandighede gevorm. Veral gedurende die Ystydperk het gletsers die voorkoms van die gebergte verander en begin om groot valleie in te sny, terwyl die smeltwater in die randgebiede van die Alpe groot mere soos die Bodenmeer tussen Duitsland, Switserland en Oostenryk en die Gardameer in Noord-Italië laat ontstaan het.
As 'n waterskeiding en klimatologiese grensgebied skei die Alpe die stroomgebiede van die Noordsee, die Middellandse See en die Swart See en die klimaatsones van die maritieme gebied in die weste, die kontinentale in die noorde en ooste en die milde Mediterreense gebied in die suide van mekaar. Die Alpe is die brongebied van groot Europese riviere soos die Inn, Po, Rhône en Ryn.
Week 14
Die nasionale vlag van Chili is op 18 Oktober 1817 amptelik in gebruik geneem. Die vlag vertoon twee ewe hoë horisontale bane in wit bo en blou onder met ’n blou vierkant in die skildhoek waarin ’n wit vyfpuntige ster is. Die Chileense vlag is in Spaans bekend as La Estrella Solitaria (Die Alleenstaande Ster).
Die ster verteenwoordig ’n begeleiding na vooruitgang en eer, blou stel die lug en die Stille Oseaan voor, wit stel die sneeubedekte Andesgebergtes voor en rooi stel die bloed voor wat gevloei het in die stryd om onafhanklikheid.
Die samestelling van die Chileense vlag is amptelik vasgestel in die Opperste Bevel No. 1,534 van die Ministerie van Binnelandse Sake wat in 1967 uitgevaardig is oor die gebruik van die nasionale embleme. Vorige wetgewing en regulasies is in hierdie wet saamgevat. (Ander wette sluit in Wet No. 2,597 van 1 Januarie 1912 wat verband hou met die kleure en verhouding van die nasionale vlag, die presidensiële serp en rosette of kokarde en Opperste Bevel No. 5808 van die Ministerie van Binnelandse Sake van 26 Augustus 1927 waarin die grootte van die nasionale vlag vir binnenshuis gebruik en openbare kantoren vasgestel is.) Volgens die bevel is die verhouding tussen die hoogte en breedte van die vlag 2:3 en dit is horizontaal verdeel in twee ewe hoë bane. Die onderste baan is rooi van kleur en die boonste baan is verdeel in ’n blou vierkant (in die skildhoek) en ’n wit reghoek waarvan die verhouding 1:2 is. Die ster is geleë in die middel van die skildhoek en word saamgestel op ’n sirkel waarvan die deursnee die helfte van een die kante van die skildhoek is.
Week 15
.jpg)
Die Andromeda-sterrestelsel (ook bekend as onder meer Messier 31 en NGC 224) is ’n spiraalsterrestelsel sowat 2,5 miljoen ligjare van die Aarde af in die sterrebeeld Andromeda. Dit is die naaste spiraalsterrestelsel aan ons Melkweg, maar nie die naaste sterrestelsel nie. Dit kry sy naam van die gebied waarin dit voorkom, die Andromeda-sterrebeeld, wat genoem is na ’n prinses in die Griekse mitologie.
Andromeda is die grootste sterrestelsel van die Lokale Groep waarin ook die Melkweg en sowat 30 ander, kleiner sterrestelsels voorkom. Dit het egter nie die grootste massa nie, aangesien in onlangse studies bevind is die Melkweg het meer donker materie en is dalk die stelsel met die grootste massa in die Lokale Groep. Volgens waarnemings in 2006 deur die Spitzer-ruimteteleskoop bevat M31 sowat 1 biljoen (1012) sterre, minstens twee keer soveel as die Melkweg, wat na raming 200–400 miljard sterre het.
Die Andromeda-sterrestelsel se massa is na raming 7,1 × 1011 sonmassas. Andromeda en die Melkweg sal na verwagting binne 3,75 miljard jaar bots en saamsmelt om ’n enorme elliptiese sterrestelsel te vorm.
Met ’n sigbare helderheid van 3,4 mag is Andromeda een van die helderste Messier-voorwerpe en kan dit op maanlose nagte met die blote oog gesien word, selfs al is daar effense ligbesoedeling.
Week 16
Die Pireneë (Frans: Pyrénées, Spaans: Pirineos, Katalaans: Pirineus, Oksitaans: Pirenèus of Pirenèas, Aragonees: Perinés, Baskies: Pirinioak) is 'n bergreeks in Suidwes-Europa wat die natuurlike grens tussen Frankryk en Spanje vorm.
Die Pireneë strek vanaf die Kantabriese See in die weste oor 'n afstand van meer as 450 kilometer tot by die Kaap Creus aan die Middellandse See en vorm met sy magtige bergpieke met hoogtes van meer as 3 000 meter bo seevlak 'n natuurlike versperring wat Spanje van die res van die Europese vasteland skei. Die bergreeks met sy groen valleie en historiese nedersettings vorm al eeue lank 'n smeltkroes van verskillende kulture en die tradisionele ingangspoort tot die Spaanse gedeelte van die Jakobsweg-pelgrimsroete.
Die hoofkam van die bergreeks vorm grotendeels ook die grenslyn tussen Frankryk en Spanje, terwyl die landgebonde vorstedom Andorra tussen dié twee state lê. Die Val d'Aran vorm 'n uitsondering; hierdie vallei is teen die noordelike kant van die bergreeks geleë, maar maak nogtans deel uit van Spanje. Terwyl groot dele van die Pireneë in politieke opsig deel uitmaak van Frankryk en Spanje, is 'n derde land, die klein Katalaanssprekende prinsdom Andorra, heeltemal tussen die bergtoppe geleë.
Week 17
Senegal (Frans: Sénégal), amptelik die Republiek van Senegal (République du Sénégal), is 'n land suid van die Sénégalrivier in Wes-Afrika. Senegal word begrens deur die Atlantiese Oseaan in die weste, Mauritanië in die noorde, Mali in die ooste en Guinee en Guinee-Bissau in die suide. Gambië vorm 'n enklawe binne Senegal om die Gambiërivier vir meer as 300 km in die binneland in. Die Kaap-Verdiese Eilande lê ongeveer 560 km van die Senegalese kus af.
Senegal is geleë aan die weste van die Afrika-vasteland. Die Senegalese landskap bestaan hoofsaaklik uit golwende sanderige vlaktes van die westelike Sahel wat tot voetheuwels in die suidooste styg. Hier word ook Senegal se hoogste punt aangetref, 'n andersins naamlose 581m hoë punt naby Nepen Diakha. Die noordelike grens word gevorm deur die Sénégalrivier, ander riviere sluit in die Gambië- en die Casamancerivier. Die hoofstad Dakar lê op die Cap-Vert-skiereiland, die mees westelike punt van vasteland Afrika.
Die plaaslike klimaat is tropies met goed-gedefineerde droë en nat seisoene wat die gevolg van noordoostelike winterwinde en suidwestelike somerwinde is. Dakar se jaarlikse reënval van omtrent 600 mm vind plaas tussen Junie en Oktober wanneer die maksimum temperatuur gemiddeld 27 °C is; Desember tot Februarie minimum temperature is omtrent 17 °C. Binnelandse temperature is hoër as langs die kus en reënval styg heelwat verder suid en oorskry 1500 mm per jaar in sommige gebiede.
Week 18
’n Ster is ’n swaar, helder bol plasma wat deur swaartekrag byeengehou word. Die naaste ster aan die Aarde is die Son, wat die bron is van die grootste deel van die energie op die planeet. Talle ander sterre is snags van die Aarde af sigbaar as hulle nie deur atmosferiese verskynsels verberg word nie. Hulle lyk soos ’n magdom klein ligpunte weens hul geweldige afstand. Die meeste duidelik waarneembare sterre is histories gegroepeer in sterrebeelde en asterismes, en die helderste sterre het alledaagse name gekry. Sterrekundiges het oor die eeue heen verskeie katalogusse saamgestel wat gestandaardiseerde name aan die sterre gee.
Vir die grootste deel van sy bestaan skyn ’n ster vanweë die kernfusie van waterstof tot helium in sy kern – dit laat energie vry wat deur die binnekant van die ster beweeg en daarna na die buitenste ruim uitgestraal word. Wanneer ’n ster se waterstof byna op is en hy groot genoeg is, word natuurlike elemente swaarder as helium gevorm, óf deur ster-nukleosintese tydens sy bestaan óf deur supernova-nukleosintese wanneer ’n baie swaar ster ontplof. Sterrekundiges kan die massa, ouderdom, metaalinhoud (chemiese samestelling) en baie ander eienskappe van ’n ster vasstel deur sy beweging deur die ruimte, ligsterkte en spektrum onderskeidelik. Die totale massa van ’n ster bepaal sy evolusie en wat aan die einde van sy leeftyd daarmee gebeur. Ander eienskappe van ’n ster word bepaal deur sy evolusiegeskiedenis, soos sy deursnee, rotasie, beweging en temperatuur. Met ’n grafiek van die temperatuur van sterre teenoor hul ligsterkte, bekend as ’n Hertzsprung-Russell-diagram (HR-diagram), kan die ouderdom en evolusiefase van ’n ster bepaal word.
Sterre word gevorm uit wolke van hoofsaaklik waterstof, met ook helium en klein hoeveelhede swaarder elemente. Wanneer die ster se kern dig genoeg geword het, word waterstof in helium omgesit deur kernfusie, en energie word in die proses vrygestel. Die res van die ster se binnekant gelei energie weg van die kern deur ’n kombinasie van stralings- en konveksieprosesse. Die ster se interne druk voorkom dat dit onder sy eie swaartekrag instort. Wanneer al die waterstof by die kern opgebruik is, sit ’n ster met ’n gemiddelde massa soos die Son uit en word ’n rooi reus. In swaarder sterre vind die samesmelting van swaarder elemente plaas by die kern of in lae om die kern. Die ster ontwikkel dan tot ’n gedegenereerde vorm en laat ’n deel van sy materie in die interstellêre omgewing vry, waar dit ’n nuwe generasie sterre sal vorm met ’n groter verhouding van swaar elemente. Intussen word die kern ’n steroorblyfsel: ’n wit dwerg, neutronster of, as sy massa groot genoeg is, ’n swartkolk.
Dubbel- en veelvoudige sterstelsels bestaan uit twee of meer sterre wat verbind word deur hul swaartekrag en gewoonlik in ’n stabiele baan om mekaar wentel. Wanneer twee sulke sterre baie na aan mekaar lê, kan hul swaartekrag-interaksie ’n groot invloed op hul evolusie hê. Sterre kan deel vorm van ’n baie groter swaartekraggebonde struktuur, soos ’n sterreswerm of sterrestelsel.
Week 19
documenta is 'n kunsuitstalling wat aanvanklik elke vier en nou elke vyf jaar in Kassel, Duitsland, gehou word. Die uitstalling duur 100 dae en word as die belangrikste uitstalling van moderne en eietydse kuns ter wêreld gesien. Dit is in 1955 gestig deur die kunstenaar, onderwyser en kurator Arnold Bode as deel van die Bundesgartenschau ("Federale tuinskou") wat daardie jaar in Kassel gehou is. Die eerste documenta was - in teenstelling met die algemene verwagting - 'n aansienlike sukses en dit het meeste van die kunstenaars wat as invloedryk in die moderne kuns was soos Picasso en Kandinsky ingesluit.
Die Museum van Eenhonderd Dae het tot 'n oorweldigende suksesverhaal ontwikkel. In die Europese somer van 2012 is die dertiende documenta deur meer as 860 000 mense besoek. Die uitstalling se eiesoortige karakter is oor die jare heen bewaar; anders as by ander soortgelyke internasionale uitstallings word documenta volgens die visie van 'n enkele individu saamgestel. Daar is geen nasionale pawiljoene nie, dit word nie beperk tot spesifieke media nie en elke nuwe documenta verskil van die vorige in uitleg, tematiese ontwerp, uitstalruimtes en konsep. documenta se wesentlike karakter is dié van innovasie en vernuwing; die uitstalling hou tred met die jongste kunsneigings soos video-, rekenaar- en internetkuns en elke documenta word so te sê opnuut uitgevind deur die direkteur en sy of haar span.
Die eerste documenta het hoofsaaklik op Europese kuns gefokus en het Duitsland blootgestel aan die ontwikkelinge wat in kuns plaasgevind voor en na die Tweede Wêreldoorlog. In die 1960's is al hoe meer Amerikaanse kuns vertoon soos wat die middelpunt van die avante-garde kunsbeweging oor die Atlantiese Oseaan geskuif het. Hoewel documenta van vroeg af kunstenaars van oral in die wêreld ingesluit het, het veral die afgelope twee documentas groot getalle kunstenaars van buite Europa en Amerika ingesluit. Dit het ook gepaard gegaan met 'n groter mate van politieke en maatskaplike inhoud in die kuns wat uitgestal is.
Week 20
Pretoria (Ndebele: iPitori) is die administratiewe hoofstad van Suid-Afrika en is geleë in die provinsie Gauteng, ongeveer 50 km noord van Johannesburg. Die stad word omring deur die Magaliesberg-reeks.
Pretoria is in 1855 deur Voortrekkers gestig en het in 1860 die hoofstad van Transvaal en in 1910 ook die uitvoerende hoofstad van die nuutgestigte Unie van Suid-Afrika geword. Kaapstad is sedertdien die wetgewende hoofstad en Bloemfontein die geregtelike hoofstad.
In vergelyking met die naburige Johannesburg het Pretoria, wat eers in 1931 stadstatus verkry het, teen 'n stadiger tempo gegroei. Eers toe die Nasionale Party in 1948 aan die bewind gekom het, het Pretoria gaandeweg in belangrikheid toegeneem. Die stad dien tans oorwegend as 'n administratiewe sentrum, en die plaaslike dienstesektor verskaf die meeste werkgeleenthede. Nogtans beskik Pretoria oor 'n nywerheidsbasis, wat veral op die yster- en staalbedryf asook motorvervaardiging steun, en dien daarnaas as 'n spoorwegsentrum.
Pretoria se tersiêre instellings sluit die Universiteit van Suid-Afrika (gestig in 1873 en tans een van die vernaamste instellings ter wêreld vir afstandsonderwys), en die Universiteit van Pretoria (gestig in 1908) in.
Sedert 2000 vorm Pretoria deel van die Tshwane-metropool. Op 7 Maart 2005 het die Stad Tshwane Metropolitaanse Munisipaliteit in 'n vergadering besluit om die Stad Tshwane formeel as ‘n geografiese pleknaam te registreer op die databasis van die Suid-Afrikaanse Geografiese Nameraad (SAGNR) in terme van die SAGNR Wet 118 van 1998. Sedertdien is die Tshwane stadsraad in 'n omstrede proses betrokke om Tshwane as die amptelike en enigste naam van die stad te vestig.
Week 21
Die Russiese Rewolusie van 1917 het die Russiese keiserryk tot ’n val gebring. ’n Voorlopige regering wat gevorm is ná die abdikasie van tsaar Nikolaas II was ondoeltreffend en ongewild en hul mag is uiteindelik deur die Bolsjewiste oorgeneem. Die rewolusie is gevolg deur die Russiese Burgeroorlog (1917 tot 1922) tussen die Rooi Leër van die Bolsjewiste en rewolusionêre en die Wit Leër van die monargiste, konserwatiewe en gematigde sosialiste wat teen die drastiese hervormings van die Bolsjewiste was. Ná die burgeroorlog het die Sowjetunie in 1922 tot stand gekom.
Die Russiese Rewolusie kan in drie hooftrekke verdeel word:
- Die Februarie-rewolusie (Maart volgens die Gregoriaanse kalender), wat spontaan begin het weens groot ontevredenheid oor voedseltekorte en die outokrasie van Nikolaas II, die laaste tsaar van Rusland. Dit het gelei tot die val van die 300-jaar oue Romanof-dinastie en die stigting van ’n voorlopige regering, eers onder voorsitterskap van prins Georgi Lwof en later Aleksander Kerenski van die Sosiaal-Rewolusionêre Party.
- ’n Periode van dubbele mag, waartydens die staatsmag in die hande van die voorlopige regering was terwyl politieke linkses en die laer klasse die nasionale netwerk van sowjets (rade) onder die sosialiste gesteun het.
- Die Oktober-rewolusie (November volgens die Gregoriaanse kalender), waarin die Bolsjewiste-party onder Wladimir Lenin en die sowjets die voorlopige regering omvergewerp het en ’n drastiese verandering gebring het aan die sosiale struktuur van Rusland.
Week 22
Johannes Meintjes (Riversdal, 19 Mei 1923 – Molteno, 7 Julie 1980) was ’n Suid-Afrikaanse kunsskilder, amateur-geskiedkundige en skrywer.
Meintjes het reeds voor sy 22ste verjaardag bekend geword en die aantreklike en aangename, maar intense, broeiende jong kunstenaar het die soort openbare ophemeling of heldeverering geniet wat later jare net die jong ikone van die musiekwêreld beskore sou wees. In ’n resensie van John Coetzee se The Message in 1990 skryf Marina le Roux van Johannes Meintjes hy was “byna die ideale bibliotekaris: kundige vakman, kunstenaar, onvermoeide navorser en onderhoudende skrywer, veral oor die Suid-Afrikaanse geskiedenis”. Maar dit was by uitstek as kunsskilder dat hy hom vroeg reeds onderskei het toe hy feitlik oornag roem verwerf het. Volgens die kunskenner en skrywer Esmé Berman was so iets ongekend in die Suid-Afrikaanse kultuurgeskiedenis.
Helena Theron, ook in Die Burger, sê dat hy “merkwaardig” was sowel as kunstenaar dan letterkundige. Hoewel hy nie in dieselfde asem as Stern, Laubser of Pierneef genoem word nie, word hy beslis as ’n voorste Suid-Afrikaanse skilder van die 20ste eeu beskou. Die hoogste prys wat ’n skildery van Meintjes tot dusver (vroeg 2013) op ’n veiling behaal het, was R668 400 vir sy Swazi Landscape op ’n veiling deur Strauss & Co in die Vineyard-hotel, Kaapstad, vroeg in Oktober 2012.
Week 23
Litaue (amptelik die Republiek van Litaue) is ’n Noord-Europese land en ten opsigte van sy oppervlakte sowel as sy bevolking die grootste van die drie Baltiese lande. As die suidelikste van hierdie drie lande vorm Litaue volgens metings van die Franse Nasionale Instituut vir Geografie ook die middelpunt van Europa - net 26 kilometer noord van die Litause hoofstad Vilnius dui ’n wit granietsuil met vonkelende sterre hierdie geografiese punt aan en versinnebeeld ook die onafhanklike Republiek van Litaue se lidmaatskap in die Europese Unie.
Die Litause landskap met sy saggies golwende heuwels, donker woude en eensame mere het aanleiding tot die ontstaan van ’n ryk erfenis van sprokies, mites en liedere gegee wat onder meer die belangstelling van Duitse digters en filosowe soos Johann Wolfgang von Goethe en Johann Gottfried von Herder gewek het. Sangfeeste is steeds ’n belangrike deel van die kulturele lewe in Litaue, en sowat ’n kwart van die totale bevolking is lede van koorgroepe.
Vandag is Litaue ’n moderne Europese land wat sy regmatige plek in die Europese en wêreldekonomie inneem, terwyl sy bewoners danksy die uitgestrekte en dikwels ongerepte landskappe een van die mees natuurverbonde volke op die Europese vasteland gebly het.
Week 24
Die nasionale vlag van Australië is amptelik op 3 September 1901 aanvaar. Die vlag vertoon ’n Blou Britse vaandel met die Ster van die Gemenebes onder die skildhoek en die vyf sterre van die Suiderkruis op die wapperkant.
Die vlag se oorspronklike ontwerp (met ’n sespuntige Ster van die Gemenebes) is in 1901 gekies uit inskrywings in ’n wêreldwye kompetisie wat gehou is nadat die Federasie op die been gebring is, en is vir die eerste keer op 3 September 1901 in Melbourne vertoon; hierdie datum is verklaar as die Australiese Nasionale Vlagdag. ’n Effens gewysigde ontwerp is in 1902 deur koning Edward VII goedgekeur. Oor die volgende paar jaar is die presiese spesifikasies van die vlag telkens gewysig, soms doelbewus en soms as gevolg van ’n misverstand. Die huidige spesifikasies is in 1934 in die staatskoerant gepubliseer en in 1954 is die vlag wetlik gedefinieer in die Vlagwet van 1953 en erken as die “Australiese Nasionale Vlag”.
Naas hierdie vlag is daar ook ander vlae wat Australië, haar mense en kernbedrywe van die regering verteenwoordig.
Week 25
Belfast (Iers: Béal Feirste, Skots: Bilfawst of Bilfaust) is die hoofstad en grootste stad van Noord-Ierland, een van die vier deelstate van die Verenigde Koninkryk, met 'n oppervlak van 115 vierkante kilometer en 'n bevolking van 281 000 volgens die sensus van 2011. Die metropolitaanse gebied van Belfast (Belfast Metropolitan Urban Area) het 'n bevolking van 641 638.
Die naam Belfast is afgelei van die Iers-Gaeliese Béal Feirste ("monding van die Farset", die Ierse term feirste verwys na 'n sandbank of 'n sanderige fjord). Die stad was oorspronklik teen die Farsetrivier geleë, maar intussen is die Lagan die belangrikste rivier van Belfast. Die Farsetrivier vloei tans onder die High Street en het byna in vergetelheid geraak.
Die vroegste nedersettings in die gebied dateer uit die Bronstydperk. Vanaf die 18de eeu het Belfast tot 'n belangrike stedelike sentrum in Ierland gegroei wat vandag as die administratiewe hoofstad van Noord-Ierland dien. Die nywerheidsomwenteling het van die stad 'n beduidende industriële en handelsentrum gemaak, maar in die laat 20ste eeu het sy tradisionele nywerheidsbedrywe, waaronder skeepsbou, 'n groot mate van agteruitgang beleef.
Die politieke geskiedenis van Belfast is deur die konflik tussen die Protestantse en Rooms-Katolieke gemeenskappe oorheers waardeur die stad in "Protestantse" en "Katolieke" woongebiede verdeel is. Gedurende die afgelope jare het die konflikpartye hul steun vir vreedsame ontwikkeling bevestig en sodoende die pad vir ekonomiese groei en die regenerasie van die middestad en die dokgebiede gebaan.
Week 26
Ds. Adriaan (Attie) Jacobs Louw Hofmeyr (Calvinia, 13 April 1854 - Bellville, 1 Mei 1937) was ’n geliefde maar omstrede predikant in die Nederduitse Gereformeerde Kerk, bekend as een van die Kerk se welsprekendste en boeiendste leraars asook ’n politieke agitator. In sy meer as halfeeu lange, dog onderbroke dienstyd as predikant het hy net vier gemeentes bedien, naamlik van 1881 agtereenvolgens Willowmore, Prins Albert en tot 1899 Wynberg, en daarna eers weer van 1928 tot 1933 Kuruman. Vandat hy dus in 1881 in sy eerste gemeente ontvang is totdat hy 52 jaar later geëmeriteer het, het hy langer buite die Kerk se diens gestaan as daarbinne.
Dié lang onderbreking was te wyte aan twee vermeende "onfatsoenlike" verhoudings met vroue, waarvan die eerste betreklik gou in die kiem gesmoor is danksy streng optrede deur die Ring van George, maar die tweede, wat volgens oorlewering ernstiger van aard was, daartoe gelei het dat hy die Kerk se diens van 1899 tot omstreeks 1916 moes verlaat ná ’n bittere twis, waarskynlik juis oor sy onbetaamlike optrede, tussen hom en die kerkraad van die NG gemeente Wynberg.
So het van sy vroeë potensiaal om soos sy vader en ander gesiene Hofmeyr-familielede in diens van die evangelie, 'n leidende rol in die NG Kerk te speel, niks tereg gekom nie. Toe hy eindelik in 1933 aftree as predikant van die NG gemeente Kuruman, was hy die leraar in die NG Kerk met die langste diens, hoewel hy toe bloot 'n betreklike onbekend predikant van 'n verafgeleë gemeente was. Nietemin het sommige Afrikaners hom vir altyd gebrandmerk as ’n volksverraaier omdat hy tydens die Tweede Vryheidsoorlog as agent van die Britse regering die Boere wou omhaal om die wapen neer te lê.
Week 27
Die Suider-Afrikaanse luislang of gewone luislang (Python natalensis), voorheen ook genoem die Afrika-rotsluislang, Natalse rotsslang, rooibokslang, konstriktorslang, bosveldslang en verkeerdelik boa, is 'n slangsoort van die familie Pythonidae en word by die subfamilie van die luislange ingedeel. Die spesie is voorheen as 'n subspesie van die Python sebae beskou en word eers as 'n afsonderlike spesie in 1999 erken. Met 'n bevestigde lengte van meer as vyf meter is die Suider-Afrikaanse luislang een van die grootste slange ter wêreld. Die verspreiding beslaan die tropiese en subtropiese dele van Sentraal- tot Suid-Afrika. Die spesie hou hoofsaaklik in die oop savanne, nie te ver van water nie. As kultuurvlugter vermy die luislang menslike nedersettings en word soms net teëgekom by matig intensief verboude plantasies.
Na grote van die luislang wissel die voedsel van klein tot medium, bitter selde tot groot gewerwelde diere. Volwasse luislange vreet dikwels klein boksoorte. In uitsonderlike gevalle word ook prooidiere van oor die 25 kilogram, soos halfvolgroeide impalas en waterboklammers, en klein jagluiperdwelpies gevang. Die Suider-Afrikaanse luislange is soos al die slangsoorte van die genus Python eierlêend (ovipaar) en behoort tot die soort waar die wyfie nie die broeitemperatuur deur spierbewings nie, maar deur die son reguleer. Weens verdelging voor die voet en habitatvernietiging het die aantal luislange in sy oorspronklike verspreidingsgebied verminder; die Internasionale Unie vir die Bewaring van die Natuur beskou hierdie slang egter steeds as 'n onbedreigde spesie.
Week 28
Ds. Jan Hendrik Hofmeyr (Kaapstad, 3 Februarie 1835 tot Kaapstad, 25 Augustus 1908) was 'n bekende leraar in die Nederduitse Gereformeerde Kerk, eers op Murraysburg en daarna van 1867 tot 1908 in die NG gemeente Somerset-Oos. Die Kaapse Kerk het hom in 1897 die eerste keer as moderator gekies, toe hy dr. Andrew Murray, sy swaer, opgevolg het, en weer in 1903. In dié moeilike tyd voor, tydens en net ná die Anglo-Boereoorlog het hy waardig en taktvol in belang van sy volk en Kerk opgetree.
Hy was die vader van 12 kinders waarvan vyf seuns predikant geword het, 'n kampvegter vir die onderwys en 'n sendingvriend. Daar word gesê die byna twee eeue oue Oos-Kaapse dorp Somerset-Oos het weliswaar in 'n groot mate sy kenmerkende waardigheid en goeie buurskap te danke aan die invloed wat al anderhalf eeu van die Gill-kollege uitgaan, maar dis veral ook aan die voortgesette invloed op die breë gemeenskap van die Hofmeyrs, wat die Ou Pastorie 'n driekwart eeu bewoon het, eers ds. Hofmeyr sr. en sy groot gesin en daarna sy seun John Murray, wat sy vader as predikant in die gemeente Somerset-Oos opgevolg het.
Ds. Hofmeyr word beskryf as 'n hoogs gekultiveerde en opgevoede mens wie se kennis van Hebreeus en Bybelgeskiedenis aan hom hoë akademiese aansien in die Kerk verleen het, maar hy was terselfdertyd 'n praktiese man wat dit sy eerste taak op Somerset-Oos gemaak het om die bestaande kerkgebou te herbou. Dié Gotiese meesterstuk, ontwerp deur die Duitse argitek Carl Otto Hager wat bykans 'n anderhalf eeu later nog altyd in gebruik is en waarin enkele klein aspekte van die eerste kerkgebou van 1833 behoue gebly het, is net vier jaar ná sy diensaanvaarding op Somerset ingewy.
Ook aan die bevordering van die kultuur en opvoeding in sy twee gemeentes en in die breër gemeenskap het ds. Hofmeyr baie tyd en aandag bestee. Op Murraysburg het hy 'n Instituut vir Hoër Onderwys opgerig en op Somerset het hy dekades lank in die Raad van Trustees van die Gill-kollege gedien. Die oprigting van die Bellevue-seminarie vir Meisies, as plaasvervanger vir die meisieskool wat deur sy voorganger, ds. John Pears, se vrou begin is, was hoofsaaklik aan ds. Hofmeyr se ywer te danke.
Selfs al was dit nie 'n gewilde saak by gemeentelede op Somerset en trouens in die Oostelike Provinsie nie, was ds. Hofmeyr en sy vrou albei ten nouste betrokke by die ondersteuning en aanmoediging van die buitelandse sending. Vyf van hulle sewe seuns het predikant geword, van wie drie geruime tyd in die sendingveld in Midde-Afrika gearbei het. Twee dogters, Margaretha en Isabella, was van die eerste vroue in Suid-Afrika wat gegradueer het.
Week 29
Berg Athos (Grieks: Όρος Άθως, Oros Athos) is die naam van ’n berg en skiereiland in die provinsie Masedonië in Griekeland. Die Grieke verwys in die algemeen daarna as die Heilige Berg (Άγιον Όρος, Agion Oros). Dit is ’n wêrelderfenisgebied en die tuiste van ’n outonome monnikestaat onder Griekse soewereiniteit (amptelik die Kloosterstaat van die Heilige Berg). Dit bestaan uit 20 Oosters-Ortodokse kloosters.
Op geestelike gebied val Berg Athos onder die jurisdiksie van die Ekumeniese Patriargaat van Konstantinopel.
Die skiereiland, die mees oostelike uitsteeksel van die groter Chalcidiese Skiereiland, strek 50 km ver in die Egeïese See. Dit is tussen 7 km en 12 km breed en het ’n oppervlakte van 335 637 km2. Die berg self het steil, digbegroeide hange wat tot 2 033 m hoog is. Die omringende see, veral aan die punt van die skiereiland, kan gevaarlik wees.
Hoewel Berg Athos aan die land grens, kan dit net per boot bereik word. Twee groot veerbote, Agios Panteleimon en Axion Estin, vaar daagliks (as die weer dit toelaat) tussen Ouranoupolis en Dafni. Dit stop by van die kloosters aan die weskus. ’n Kleiner motorboot, Agia Anna, ry dieselfde roete, maar hou nie by ander kloosters stil nie. Daar is ook veerbote tussen Ierissos en kloosters aan die ooskus.
Die daaglikse getal besoekers aan Berg Athos word beperk en almal moet ’n spesiale permit vir ’n beperkte tyd kry. Slegs mans word toegelaat op die skiereiland, wat deur die monnike die "Tuin van die Maagd" genoem word. Net mans bo agttien jaar wat lid van die Oosters-Ortodokse Kerk is, mag daar bly – as monnike of werkers.
Week 30
Maria (Marie) Margaretha Koopmans-De Wet (Kaapstad, 18 Maart 1834 - Kaapstad, 2 Augustus 1906) was 'n kampvegter vir Afrikanerregte, kultuurleidster, patriotiese weldoener, vermaarde Kaapse gasvrou en beskermvrou van die kunste.
Reeds as jong dogter is sy aangegryp deur die lotgevalle van die Voortrekkers, die totstandkoming van die Boererepublieke en die Anti-Bandietebeweging, almal gebeurtenisse wat bygedra het om 'n vurige patriotisme te ontwikkel. Haar woning by Strandstraat 23 sou in latere jare die bymekaarkomplek word van vooraanstaande Kaapse inwoners en selfs Boerepresidente. Sy het daarna gestrewe om die Kaaps-Hollandse tradisies en leefwyse in ere te hou deur haar te bewyer vir die bewaring van die volkseie, beskerming van die inheemse flora en die bewaring van die Kasteel. Sy het ook 'n wesentlike bydrae gelewer tot die uitbouing van die Hollandse taal, maar dit was veral tydens die Tweede Vryheidsoorlog dat haar volksdiens tot 'n hoogtepunt gevoer is. Haar woning het terselfdertyd die versamelplek geword van goedere wat vir die Boerekrygsgevangenes en die konsentrasiekampe bestem was.
Week 31
Ds. Dirk Postma (Dokkum, Friesland, Nederland, 10 Januarie 1818 - Burgersdorp, 28 Desember 1890) was die eerste predikant in die Gereformeerde Kerk in Suid-Afrika en stigter en eerste hoogleraar van die Kerk se teologiese skool op Burgersdorp in die Noordoos-Kaap, die voorloper van die Teologiese Skool en universiteit op Potchefstroom.
Sy biograaf, dr. G.C.P. Van der Vyver, skryf in 1958 in die enigste omvattende biografie wat tot dusver oor prof. Postma verskyn het, hy "was 'n diep gelowige, innig vrome mens wat in alles 'Gods Voorzienigheid' erken het en daarom ook gedurig in die gebed geworstel het om Gods raad en leiding. Sterk gemoedelik van aard, het hy met die Here as 'n Vriend en Raadsman omgegaan en gewandel. En dit is juis hierdie geloof in en omgang met God wat 'n standvastigheid aan sy karakter verleen het wat 'n diepe indruk op sy tydgenote gemaak het."
Ds. Postma is die Suid-Afrikaanse stamvader van die merkwaardige Postma-familie wat op soveel terreine 'n bydrae gelewer het en vandag nog lewer. Hy was vyf keer getroud, waarvan drie maal in Nederland en twee maal in Suid-Afrika, en het al sy vroue buiten die laaste oorleef. Uit dié huwelike is 18 kinders gebore, van wie vyf nie volwassenheid bereik het nie. Van die kinders wat bekendheid verwerf het, was Petrus, bekend as Gereformeerde leraar in Pretoria en pres. Paul Kruger se kapelaan en raadgewer, Marthinus, eerste Gereformeerde predikant aan die Witwatersrand, Dirk jr., Gereformeerde predikant, skrywer en kerkhistorikus, Stephanus, Gereformeerde predikant en teoloog, en Willem, Gereformeerde predikant en ook bekend onder sy skrywersnaam dr. O'kulis.
Week 32
Glasgow (Standaardengels: [ˈɡlɑːzɡəʊ], plaaslik: [ˈɡlazɡo]; Skots: Glesga; Skots-Gaelies: Glaschu [ˈkɫ̪as̪əxu]) is die grootste stad in Skotland en die derde mees bevolkte in die Verenigde Koninkryk. Die stad is aan die Clyde-rivier in die Westelike Sentrale Laagland van Skotland geleë.
Glasgow het van 'n klein landelike nedersetting teen die Clyde tot een van die grootste seehawens in Groot-Brittanje ontwikkel. Die middeleeuse biskopsetel, waar later, in die 15de eeu, die Universiteit van Glasgow gestig is, sou uiteindelik 'n beduidende sentrum van die 18de eeuse Skotse Verligting word. Vanaf die 18de eeu was Glasgow een van die belangrikste Britse seehawens vir die transatlantiese handel met Brits-Noord-Amerika en die Britse Wes-Indiese Eilande.
Die Nywerheidsomwenteling het van Glasgow en die omliggende gebiede een van die wêreld se grootste sentrums van swaar nywerhede gemaak waar skeepsbou en mariene ingenieurswese gefloreer het. 'n Groot aantal innovatiewe en beroemde skepe is hier gebou. Gedurende die Victoriaanse en Edwardiaanse tydperk het Glasgow die trotse bynaam "Tweede Stad van die Britse Ryk" gedra. Stadsvaders en inwoners het hulself as burgers in 'n Britse asook 'n imperiale konteks beskou.
Die huidige stadsbeeld is dan ook, ondanks die feit dat groot dele van die argitektoniese erfenis in die afgelope dekades vernietig is, 'n produk van die Victoriaanse en Edwardiaanse periode tussen 1830 en 1912 toe een van die beduidendste metropole ter wêreld teen die Clyde ontstaan het. Die kenmerkendste geboue uit hierdie tyd word tans onder Glasgow se besienswaardighede gereken: die statige marmergebou van die City Chambers, Gilbert Scott se Universiteitstoring, die heuningkleurige sandsteen-woonhuise in Woodside en hul roosrooi eweknieë in Hyndland getuig van die welvaart van dié periode wat met die demokratiese munisipale hervormings van 1833 ingelui en met die massiewe uitbreiding van stadsgrense in 1912, wat Glasgow se karakter heeltemal sou verander en waardeur dit weer by Birmingham verbygesteek het om nog eens die tweede grootste stad in die Britse Ryk te word, afgesluit is.
In die 19de en vroeë 20ste eeu het Glasgow vinnige bevolkingsgroei ervaar. Hierdie bevolkingsaanwas was slegs vir 'n klein gedeelte aan die insluiting van omliggende nedersettings te danke (die stadsgebied is tussen 1830 en 1912 altesaam elf keer uitgebrei), maar is hoofsaaklik deur toestroming uit ander dele van Skotland en Ierland veroorsaak, waarby hierdie grootskaalse immigrasie selfs die hoë natuurlike bevolkingsaanwas verdwerg het. Die grootste inwonertal ooit is in 1939 met 1 128 473 aangeteken toe Glasgow een van die grootste stede in Europa was.
Die ongekende industriële uitbreiding en bevolkingsaanwas het van Glasgow, wat deur die skrywer Daniel Defoe nog as "die mooiste stad in die Koninkryk" beskryf is, 'n nywerheidsentrum met rokende skoorstene, besoedelde riviere en uitgestrekte krotbuurte, waarin groot dele van die plaaslike werkersklas gehuisves is, gemaak. Ongeag alle sosiale moeilikhede soos misdaad, ellende, omgewingsbesoedeling en epidemiese siektes, wat met die industriële groei gepaard gegaan het, was Glasgowers in hierdie tydperk volgens historiese berigte trots op hul stad wat nie net met Birmingham, Manchester en Liverpool nie, maar selfs met Londen probeer meeding het.
Vandag is Glasgow een van die tien belangrikste finansiële sentrums in Europa waar baie van Skotland se leidende ondernemings gesetel is. Stadvernuwing in die 1960's het omvattende projekte behels waarvolgens baie inwoners in sogenaamde new towns en voorstede hervestig is. Hierdie proses het saam met die verskuiwing van stadsgrense die huidige bevolking van die Stad Glasgow tot sowat 598 830 laat daal. Die gebied van Groter Glasgow huisves tans 'n bevolking van 1,2 miljoen, terwyl in die metropolitaanse gebied en die omliggende dig bevolkte streke met altesaam 2,55 miljoen inwoners 41 persent van Skotland se totale bevolking saamgetrek is.
Week 33
.JPG)
Noord-Ierland (Engels: Northern Ireland, Iers: Tuaisceart Éireann, Ulster Scots: Norlin Airlann) is een van die vier deelstate van die Verenigde Koninkryk. Dit lê in die noordooste van die eiland van Ierland, in die provinsie van Ulster, en beslaan ses graafskappe van die ou provinsie: Antrim, Londonderry, Tyrone, Fermanagh, Armagh en Down. Drie ander graafskappe van Ulster, Cavan, Donegal en Monaghan, maak deel uit van die Republiek van Ierland.
Noord-Ierland is die enigste deelstaat van die Verenigde Koninkryk wat 'n gemeenskaplike landgrens met 'n ander nasie (die Republiek van Ierland) het. Noord-Ierland is volgens die Wet van die Regering van Ierland in 1920 gestig en het net soos Skotland en Wallis oor sy eie regering beskik. Ná drie dekades van gewapende konflikte tussen Protestantse en Rooms-Katolieke groeperings is in 1998 met die Goeie Vrydag-ooreenkoms die basis vir Noord-Ierse selfregering geskep. Volgens hierdie ooreenkoms is daar op bepaalde gebiede samewerking met die Republiek van Ierland, waarvan Noord-Ierland in 1921 geskei is, terwyl ander politieke aangeleenthede deur die regering van die Verenigde Koninkryk gehanteer word, alhoewel die Ierse regering sy opinies in hierdie verband mag inbring en voorstelle kan maak.
Noord-Ierland se oppervlak van 14 139 vierkante kilometer is sowat 'n sesde van Ierland se totale oppervlak, met 'n bevolking van 1 810 863 volgens die sensus van 2011. Die hoofstad en grootste stad is Belfast.
Week 34
Helsinki (Fins [ˈhɛlsiŋki], Sweeds: Helsingfors [hɛlsɪŋˈfɔrs]) is die hoofstad van Finland en die Finse gewes Uusimaa met 'n bevolking van 605 022 (31 Januarie 2013).
Helsinki is die grootste stad van Finland en sy politieke, ekonomiese, kulturele, opvoedkundige en geestelike sentrum. Meer as 'n kwart van die Finse bevolking woon in die metropolitaanse gebied van Helsinki met 1,3 miljoen inwoners. Helsinki is 'n tweetalige stad, en 6,2 persent van sy inwoners praat Sweeds. Naas 'n Finssprekende meerderheid van sowat 88 persent huisves die stad ook die grootste aantal buitelanders in Finland.
Die stad is in 1550 deur die Sweedse koning Gustav I Vasa by die monding van die Vantaarivier in die Finse Golf gestig en eers in 1640 na sy huidige ligging verskuif. Ná 'n groot brandramp in 1807 is 'n grootskaalse herbouingsprogram geloods, en in 1812 het Helsinki met sy destyds 4 000 inwoners Turku (Sweeds: Åbo) as hoofstad vervang. In 1828 is ook die Finse universiteit na Helsinki verskuif.
Helsinki se argitektuur is veral deur die klassisisme beïnvloed. Die stadsentrum met die Senaatsplein (Senaatintori), die Universiteit van Helsinki se hoofgebou en biblioteek, die Presidentspaleis en die katedraal, is in die 19de eeu deur die Duitse argitek Carl Ludwig Engel ontwerp. Daarnaas word ook die argitek J.A. Ehrenström met die heropbou van Helsinki verbind.
Die huidige stadskarakter bekoor met 'n mengsel van ou en nuwe boustyle, en ondanks sy rol as hoofstad van Finland is daar nog talle rustige stadsbuurte en parke. Die nabyheid van die Oossee gee aan die stad daarnaas ook 'n maritieme karakter.
Week 35
_large.jpg)
Saturnus is die sesde planeet van die Son af. Dit is 'n gasreus en die tweede grootste planeet in die sonnestelsel na Jupiter. Die planeet is vernoem na die Romeinse god Saturnus en sy simbool is 'n gestileerde weergawe van Saturnus se sekel (♄).
Saturnus het 'n kenmerkende ringstelsel wat hoofsaaklik bestaan uit ysdeeltjies, klipperige afval en stof. Die planeet het ten minste 60 mane, waarvan Titaan die grootste is.
Die samestelling van Saturnus bestaan hoofsaaklik uit waterstof, met klein proporsies helium en spore van ander elemente. Inwendig bestaan die planeet uit 'n klein kern van rots en ys wat deur 'n dik laag waterstof en 'n gas-agtige buitelaag omhul word.
Die spoed van wind kan op Saturnus tot 1800 km/h bereik, wat besonders vinniger is as die spoed van wind op Jupiter. Saturnus het ook 'n planetêre magnetiese veld, die sterkte van dié veld lê tussenin die sterkte van die aarde se magnetiese veld en die kragtiger veld om Jupiter.
Week 36
Brasilië (Portugees: Brasil), amptelik die Federale Republiek van Brasilië (Portugees: República Federativa do Brasil), is die grootste land en ook die land met die grootste bevolking in Suid-Amerika. Dit is verder ook die vyfde grootste land in die wêreld ten opsigte van bevolking en grondgebied. Die land strek oor die uitgestrekte gebied vanaf sentraal Suid-Amerika en die Atlantiese Oseaan. Die land strek die verste oos van al die lande in die Amerikas en grens aan Uruguay, Argentinië, Paraguay, Bolivië, Peru, Colombia, Venezuela, Guyana, Suriname en die Franse département van Frans-Guyana. Brasilië grens inderwaarheid aan bykans elke Suid-Amerikaanse land behalwe vir Ecuador en Chili.
Daar word geglo dat die land se naam sy oorsprong het vanuit pau-brasil, 'n boomsoort wat hoog op prys gestel is deur die vroeë koloniste. Ander reken egter die naam vind sy oorsprong in 'n mitiese eiland wat in die Middeleeuse Europa bekend was. Brasilië bevat uitgebreide landbougebiede en reënwoude. Met sy baie natuurlike hulpbronne en groot arbeidsmark is die land Suid-Amerika se leidende ekonomiese moondheid.
Omdat dit 'n kolonie van Portugal was, is Portugees die amptelike taal van Brasilië. Brasilië het die wêreld se tweede grootste Christen-bevolking na die Verenigde State (151 miljoen) en ook die wêreld se grootste Rooms-Katolieke bevolking, 'n sterk geskiedkundige band wat nagelaat is deur die Rooms-Katolieke Portugese koloniste.
Week 37
Die Afrika-rotsluislang (Python sebae) is 'n slangsoort van die familie luislange (Pythonidae) en word by die genus egte luislange (Python) ingedeel. Hy verskil wat velpatroon en skubbe betref van die Suider-Afrikaanse luislang. Met 'n bevestigde lengte van meer as vyf meter is die Afrika-rotsluislang een van die grootste slange ter wêreld. Sy verspreidingsgebied strek in Afrika besuide die Sahara van die weskus tot die ooskus en suidwaarts tot in die noorde van Angola. Hier woon hy in 'n verskeidenheid tropiese en subtropiese landskappe nooit te ver van water nie. Hy is baie aanpasbaar en bewoon as kultuurvolger ook landbougrond en nedersettings.
Die dieet bestaan uit 'n verskeidenheid gewerwelde diere. In die gebiede met 'n hoë aantal soogdiere, vreet groot individue heel dikwels wildsbokkies wat selde meer as 30 kilogram weeg.
Week 38
Iran (Persies: ایران) is 'n land in die Midde-Ooste, wat deur Azerbeidjan, Armenië en Turkmenistan in die noorde, Pakistan en Afghanistan in die ooste en Turkye en Irak in die weste begrens word. Die land het vroeër in die Westerse lande as Persië bekendgestaan.
Met 'n oppervlakte van meer as 1,6 miljoen km² is Iran die 18de grootste land ter wêreld met 'n etnies diverse bevolking van 77 miljoen. Dit bevat 'n wye verskeidenheid landskapsvorme, maar bestaan oorwegend uit bergagtige landskappe en woestyne. So is dit juis die randstreke van Iran waar die grootste deel van die bevolking saamgetrek is en wat die grootste bydrae tot die land se bruto binnelandse produk lewer:
- die kusgebied langs die Kaspiese See in Noordwes-Iran met sy visserybedryf, ryslande en teeplantasies;
- Khoezestan in Suid-Iran met sy olievelde en suikerplantasies;
- die Azerbeidjan-streek van Wes-Iran met sy graanlande; en
- Oos-Iran met sy florerende vrugtebedryf in die oases van Khorastan en Seistan.
Daartussen lê die Kavir- en Lut-woestyn en die bergreekse langs Iran se grense met die uitgestrekte Zagros-plato in die weste. Stede in die binneland is op 'n gesofistikeerde netwerk van tonnels en kanale aangewese om ondergrondse watervoorrade te ontgin. Hierdie voorrade word deur damme soos dié van Dezful in die Dezrivier aangevul.
Iran, waar een van die oudste beskawings ontstaan het, het van oudsher sy onafhanklikheid gehandhaaf, alhoewel die land tydelik onder Britse, Russiese en Amerikaanse invloed gestaan het. Die Westersgesinde, outoritêre, maar ook sekulêre monargistiese bewind van Mohammad Reza Sjah Pahlavi is in die Islamitiese Rewolusie van 1979 omvergewerp. Die nuwe geestelike leier, Ayatollah Ruhollah Khomeini, het as integrasiefiguur van 'n breë opposisiebeweging gedien waarin uiteenlopende politieke groepe verenig is.
Interne magstryde en die oorlog met Irak, wat in September 1980 met 'n Irakse aanval begin het en agt jaar sou voortduur, het uiteindelik 'n unieke hibriede politieke bedeling laat ontstaan met 'n Grondwet waarin republikeins-demokratiese en teokraties-outoritêre elemente verenig is, alhoewel die politieke lewe tans deur die laasgenoemde oorheers word.
Ondanks sy ideologiese teenstrydighede, binne- en buitelandse krisisse, 'n groeiende opposisiebeweging (die sogenaamde Groen Beweging) en die interne rigtingstryd in die heersende politieke en godsdienstige kringe is die politieke ontwikkeling van die Islamitiese Republiek van Iran, soos dit sedert 1979 bekendstaan, in die eerste drie dekades van sy bestaan deur betreklike stabiliteit gekenmerk.
Alhoewel Iran steeds onder die ontwikkelende lande gereken word, het dit 'n hoogs gesofistikeerde tegnologiebedryf ontwikkel en beskik daarnaas oor die grootste reserwes van aardgas en die wêreld se vierde grootste bekende reserwes ru-olie. Danksy sy ekonomiese en strategiese ligging het Iran tot 'n streeksmoondheid in die Midde-Ooste ontwikkel.
Terwyl Iran nie daarin geslaag het om sy model van 'n Islamitiese republiek ook vir ander lande met 'n Moslembevolking aantreklik te maak nie, deel die land sekere ooreenkomstige kenmerke met Arabiese state soos Tunisië en Egipte wat 'n skielike politieke omwenteling in die sogenaamde Arabiese Lente ondergaan het: 'n goed opgeleide generasie van jong mense wat skraal kanse het om werk te kry, salarisse en lone wat nie tred kan hou met die stygende inflasie nie, en miljoene mense wat onder die broodlyn leef. Net soos in ander lande is daar 'n klein bolaag van welvarendes wat hulself van die aspirasies van die menigte vervreem het.
Week 39
Die Tweede Wêreldoorlog was 'n wêreldwye militêre konflik wat geduur het van 1939 tot 1945. Die oorlog was 'n samesmelting van twee konflikte: een wat in Asië begin het as die Tweede Sjinees-Japannese Oorlog en die ander wat in Europa begin het met die Inval van Pole.
Die oorlog is veroorsaak deur die onbevredigende besleg van die Eerste Wêreldoorlog en die ekspansionistiese ambisies van die drie hoof spilmoondhede (Duitsland, Italië en Japan), maar ook die Sowjetunie se strategiese belange in Finland, Bulgarye en die Europese see-engtes. Vanweë die geskille met Stalin en Molotof, sy minister van buitelandse sake, oor die afbakening van die Sowjetunie se belangesfere in Europa, wat 'n voorvereiste vir die Sowjet-toetrede tot die Anti-Britse koalisie van Duitsland, Italië en Japan was, het Hitler uiteindelik die besluit geneem om die Sowjetryk met 'n verrassende aanval uit te skakel.
Hierdie globale konflik het meeste van die wêreld se nasies in twee kampe verdeel: die Geallieerdes en die Spilmoondhede. As gevolg van die groot skaal waarop die oorlog plaasgevind het, het meer as 60 miljoen mense omgekom, wat beteken dat dié konflik ook die dodelikste in die aangetekende geskiedenis van die mens was. Die oorlog was tot dusver ook die enigste waartydens sowel kernwapens (deur die VSA in Japan) asook biologiese en chemiese wapens (deur Japan in Sjina) gebruik is.
Die Tweede Wêreldoorlog was dan ook die verreikendste oorlog in die geskiedenis en die betrokke lande het saam meer as 100 miljoen militêre personeel gehad wat aan die oorlog deelgeneem het. Totale oorlog het die onderskeiding tussen burgerlike en militêre hulpmiddels tot niet gemaak en was ook die toneel vir een nasie se mobilisering van sy ekonomiese, industriële en wetenskaplike vermoëns tot inspanning van die oorlog. Amper twee derdes van die gestorwenes was siviele burgers. Die Sjoa (Engels: Holocaust), wat grotendeels in Oos-Europa plaasgevind het, was verantwoordelik vir die stelselmatige uitmoor van ongeveer ses miljoen Jode en ander sosiale en politieke minderhede (Sinti en Roma, Kommuniste, ens.) deur die Spilmoondhede.
Die konflik het geëindig met 'n oorwinning deur die Geallieerdes. In die nasleep daarvan het die Verenigde State van Amerika en die Sowjetunie ontwaak as die twee voorste wêreldmoondhede. Selfdeterminasie het tot dekolonisasie- en onafhanklikheidsbewegings in Afrika en Asië gelei, terwyl Europa self die pad na integrasie begin loop het.
Week 40
,_by_John_Trumbull.jpg)
Die Amerikaanse Rewolusie verwys na die tydperk gedurende die tweede helfte van die 18de eeu, toe die Dertien Kolonies - wat later as die Verenigde State van Amerika sou bekend staan - hulle onafhanklikheid van die Britse Ryk gekry het.
In hierdie periode het die Kolonies hulle onderlinge geskille laat staan en gesamentlik in opstand teen die Britse heerskappy gekom, een van die hoofredes hiervoor was die Britse ekonomiese beleid ten opsigte van die kolonies. Die koloniste se eie Puriteinse erfenis en die vryheidsteorieë van die Verligting het ook 'n groot rol gespeel. Die Amerikaanse Rewolusionêre Oorlog het gevolg en vanaf 1775 tot 1783 geduur. Die oorlog het sy hoogtepunt met die Amerikaanse Onafhanklikheidsverklaring in die jaar 1776 en die Kolonies se militêre oorwinning in 1781 bereik.
Die rewolusionêre periode het in 1763 begin, toe die Franse militêre bedreiging aan die Brits Noord-Amerikaanse kolonies beëindig is. Groot-Brittanje was vasbeslote om die koste van die oorlog teen Frankryk ten minste gedeeltelik deur die kolonies te laat dra en het 'n aantal nuwe belastings begin hef. Hierdie maatreëls was baie ongewild en is deur die setlaars selfs as onwettig beskou, aangesien hulle nie oor 'n verkose politieke verteenwoordiging in die Britse parlement beskik het nie.
Nadat onluste in Boston uitgebreek het, is Britse troepe teen die opstandelinge uitgestuur, terwyl die setlaars hulle burgermag gemobiliseer het. In 1775 het die eerste gevegte tussen Britte en Amerikaners plaasgevind. Sowat 'n sesde of vyfde van die Amerikaanse bevolking was nog steeds lojaal gesind teenoor die Britse gesag, maar die Amerikaanse Patriotte het steeds tussen 80 en 90 persent van die koloniale gebied beheer, terwyl die Britse magsgebied tot 'n aantal nedersettings langs die Atlantiese kus beperk was.
In 1776 het die afgevaardigdes van die dertien kolonies die Amerikaanse Onafhanklikheidsverklaring eenstemmig aanvaar en die Verenigde State van Amerika gestig. Dié Onafhanklikheidsverklaring sou later die basis vorm van die Grondwet wat in 1787 opgestel is. Danksy hulle politieke en militêre verbond met Frankryk het die Kolonies uiteindelik 'n oorwinning oor die Britte gehaal en in die Vrede van Parys is die Amerikaanse onafhanklikheid in 1783 deur Groot-Brittanje amptelik erken.
Week 41
William Shakespeare (gedoop 26 April 1564 – oorlede 23 April 1616) was 'n Engelse digter en toneelskrywer en word geag as die belangrikste skrywer van die Engelse taal en die wêreld se vernaamste dramaturg. Hy het ongeveer 38 toneelstukke en 154 sonnette asook 'n verskeidenheid ander gedigte geskryf. Shakespeare was reeds 'n gewilde skrywer in sy eie leeftyd, maar na sy dood is hy steeds meer geprys en sy werk is deur die eeue heen toenemend vereer deur talle prominente kulturele figure. Hy word gereëld beskou as die nasionale digter van Engeland en daar word somtyds na hom verwys as die "Bard of Avon" (die Minnesanger van Avon), of eenvoudig net die "Bard", of die "Swaan van Avon".
Ortodokse skoliere glo dat Shakespeare die meeste van sy werke tussen 1586 en 1612 geproduseer het, alhowel die presiese datums en kronologie van die toneelstukke wat aan hom toegeken word aansienlik gedebatteer word, asook die outeurskap van sommige van sy werke. Hy word beskou as een van die min toneelskrywers wat uitblink in beide komedie en tragedie en sy toneelstukke kombineer bekoring met komplekse karakterisering, digterlike prag en filosofiese diepte.
Shakespeare se werke is al in die mees-gebruikte, lewende tale vertaal en sy toneelstukke word voortdurend reg oor die wêreld opgevoer. Bowendien is Shakespeare die mees aangehaalde skrywer in die literatuur en geskiedenis van die Engels-sprekende wêreld, en baie van sy aanhalings en neologismes is nou deel van alledaagse Engels en ander tale. Oor die jare het baie mense gespekuleer oor Shakespeare se lewe en hardop gewonder oor sy seksualiteit en geloof.
Week 42
’n Komeet is ’n klein, ysagtige hemelliggaam wat oor die algemeen in ’n sterk elliptiese baan om die Son wentel. Wanneer ’n komeet naby die Son kom, verdamp ’n gedeelte van die komeet se materie en word ’n sogenaamde koma en dikwels ook ’n stert of roei gevorm. Die soliede deel van die komeet word die komeetkern genoem.
Komete bestaan uit ys, gas en stof en staan daarom ook as "vuil sneeuballe" bekend. Die kern kan van ’n paar honderd meter tot tientalle kilometers breed wees, terwyl die koma kan wissel tussen duisende en miljoene kilometers in deursnee en die stert (of sterte) kan tot 1 AE (astronomiese eenheid), of 150 miljoen km, lank wees. Kortperiodekomete neem minder as 200 jaar om hul wentelbaan te voltooi, maar langperiodekomete neem duisende of selfs miljoene jare.
Kortperiodekomete ontstaan in die Kuiper-gordel of die verwante verstrooide skyf, wat anderkant die wentelbaan van Neptunus lê.
Langperiodekomete ontstaan waarskynlik in die Oort-wolk, ’n hipotetiese sferiese wolk van ysagtige liggame in die buitenste Sonnestelsel. Dié komete word in die rigting van die Son gewerp deur swaartekragsteurings wat veroorsaak word deur óf die groot buitenste planete (Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus) óf moontlik sterre wat verby die Sonnestelsel beweeg.
Hiperboliese komete, wat skaars is, beweeg een keer deur die Sonnestelsel voordat hulle in ’n hiperboliese baan in die interstellêre ruimte verdwyn.
In Julie 2013 was daar 4 894 bekende komete, en dié getal groei voortdurend. Tog is dit net ’n klein persentasie van die getal komete wat moontlik bestaan: daar kan tot ’n biljoen (1012) in die buitenste Sonnestelsel wees. Net sowat een komeet per jaar is met die blote oog sigbaar, want baie van hulle is redelik dof.
Die bekendste komeet is waarskynlik Halley se Komeet, wat laas in 1986 van die Aarde af gesien is.
Week 43
Samuel Cron Cronwright (distrik Bedford, Oos-Kaap, 26 Januarie 1863 - Rondebosch, 8 of 9 September 1936) was 'n Suid-Afrikaanse openbare figuur, boer, prokureur, sakeman, politikus en 'n biograaf van sy eerste vrou, Olive Schreiner, wie se van hy van hul huwelik in Februarie 1894 tot vier jaar ná haar dood in 1920 deel van syne gemaak het toe hy bekendgestaan het as Samuel Cron Cronwright-Schreiner. Dit was destyds selfs meer ongewoon as vandag, maar hy het dit op haar versoek gedoen omdat hy haar oortuigings oor vroueregte en die bevryding van die vrou gedeel het.
Cronwright het met die jare 'n omstrede figuur geword weens sy biografie oor sy vrou, The life of Olive Schreiner (1924), en veral weens die wyse waarop hy haar briewe uitgekies, geredigeer en gesny het voor hy dit gepubliseer het asook die publikasie van sommige van haar werke wat sy uitdruklik in haar testament gevra het nie gepubliseer moes word nie. Hy is ook al daarvan beskuldig dat hy geen begrip vir sy vrou se genialiteit gehad het nie. Hy word beskryf as 'n gevoelsmens, pleks van 'n letterkundige, en hoewel hy intelligent was en heelwat werke uit sy pen verskyn het, word hy selde enigsins as 'n skrywer beskou, veral nie een met meriete nie. Sy benadering tot sy vrou se geskrifte word ook as "fantasieloos" beskryf omdat hy deurentyd feite van versinsels wou skei, iets waarop sy nooit gesteld was nie.
Tog het hy veral in die eerste jare van hul getroude lewe feitlik alles opgeoffer ter bevordering van haar skrywersloopbaan en altyd getrou aan haar gebly. Dit het dan ook 'n tyd lank geblyk dat hy hy bestendigheid in haar lewe sou kon bring, veral toe die sekerheid van moederskap meer aantreklikheid aan die huwelik verleen het. Tog, toe sy dit ná skaars 'n jaar op sy huurplaas, Krantz Plaats in die distrik Cradock, nie meer kon uithou nie weens haar gedurige asma-aanvalle en omdat sy stilte en afsondering wou hê terwyl die plaas gewemel het van die werkmense, het hy die boerdery prysgegee wat hy eiehandig oor nege jaar opgebou het sodat hulle elders kon gaan woon. Verskeie kritici het met die jare aan die hand gedoen dat haar asma, wat sy aangegee het as die vernaamste rede vir haar rusteloosheid, deur haarself veroorsaak is en die gevolg was van 'n diepgesetelde emosionele onbestendigheid. Niemand twyfel egter dat die liggaamlike lyding wat sy gevolglik moes verduur, eg was nie.
Toe sy kort ná hul vertrek van die plaas daarop aandring om op Kimberley te gaan woon pleks van op 'n huurplaas waar Cronwright steeds die enigste beroep sou kon beoefen wat hy geken het, moes hy dit laat vaar om aan haar wens gehoor te gee. Enkele jare later, toe hy hom in Johannesburg byna as 'n prokureur bekwaam het, moes hy weereens verhuis weens haar gesondheid. Volgens Schreiner se biograaf Vera Buchanan-Gould was Olive met al haar eienaardighede teen omstreeks 1910 ’n las vir Cronwright en beweer sy dat hy indertyd nie meer veel selfopofferende toewyding getoon het nie en selfs dat hy, wat die eerste man op De Aar was wat ’n motorkar besit het, so suinig was dat hy geweier het om haar te trakteer op ritte in sy motor en dat sy net toegelaat is om dit uit die verte te bewonder. Nog ’n biograaf, Johannes Meintjes, voer egter aan dat hy, hoewel hy hard aan sy onderneming gewerk het, nie ’n probleem met haar talle eksentrisiteite gehad het nie, dat dit hom net nog liewer vir haar gemaak het en hoewel sy kwaai druk op sy senuwees moes geplaas het, hy haar steeds met die grootse geduld versorg het.
Biograwe verskil oor die laaste dekade van hul lewe. Sommige beweer die egpaar het ál meer van mekaar verwyderd geraak totdat hulle van omstreeks 1913 af tot haar dood in 1920 so te sê vervreemd was. Volgens hulle het die twee eers tydens die laaste maand van haar lewe (in Londen) versoen geraak voordat sy na haar vaderland teruggekeer het om daar te sterf. Meintjes skryf egter dat hulle voortdurend liefdesbriewe aanmekaar geskryf het en opreg na mekaar verlang het toe hulle, weens die Eerste Wêreldoorlog, noodgedwonge geskei was.
Week 44
Die geskiedenis van erotiese afbeeldings sluit in skilderye, beeldhouwerk, foto's, toneelstukke, musiek en geskrifte wat deur die eeu gebruik is om tonele van ’n seksuele aard uit te beeld. Hulle is geskep deur feitlik alle beskawings, antiek en modern. In vroeë kulture is seks dikwels verbind met bonatuurlike kragte en dus is baie sulke uitbeeldings in godsdienste gebruik. In Asiatiese lande soos Indië, Nepal, Sri Lanka, Japan en China, het uitbeeldings van ’n seksuele of erotiese aard spesifieke spirituele betekenisse binne die plaaslike godsdienste. Die Grieke en Romeine het baie kuns en versierings van ’n erotiese aard geproduseer, waarvan baie deel was van hul godsdienstige oortuigings en kulturele praktyke.
In meer onlangse tye, namate kommunikasietegnologie uitgebrei het, is elke nuwe tegniek, soos fotografie, drukwerk, rolprente en rekenaars, ingespan om sulke afbeeldings te vertoon en versprei.
Week 45
Andorra (Katalaans: [[IFA|/ənˈdorə/]], Plaaslik: [[IFA|/anˈdɔra/]]), amptelik die Prinsdom van Andorra (Katalaans: Principat d'Andorra), ook genoem die Prinsdom van die Valleie van Andorra , (Katalaans: Principat de les Valls d'Andorra), is 'n ingeslote dwergstaat in Suidwestelike Europa, geleë in die oostelike Pireneë en omgrens deur Spanje en Frankryk. Dit is die sesde kleinste nasie in Europa, met 'n oppervlakte van 468 km2 (181 vk. m.) en 'n beraamde populasie van 85 000 (2012). Die hoofstad, Andorra la Vella, is die mees hoogliggende hoofstad in Europa teen 1 023 meter (3 356 vt) bo seevlak. Die amptelike taal is Katalaans, hoewel Spaans, Portugees en Frans ook algemeen gepraat word.
Die huidige prinsdom gevorm in 1278, het onder 'n handves van 988 tot stand gekom. Andorra staan bekend as 'n prinsdom aangesien dit 'n monargie is gelei deur twee mederegerende prinse – die Biskop van Urgell en die President van Frankryk.
Andorra is 'n welvarende land grootliks te danke aan sy toerismebedryf, wat 'n geskatte 10,2 miljoen besoekers jaarliks bedien, en ook danksy sy status as belastingtoevlugsoord. Dit is nie 'n lid van die Europese Unie nie, maar die euro is die de facto geldeenheid. Die inwoners van Andorra het die 4de hoogste lewensverwagting in die wêreld — 82 jaar by geboorte.
Week 46
Kuns is die uiteenlopende terrein van menslike aktiwiteite en die gevolg of resultaat van daardie aktiwiteite. Sedert die verligting in die 17de eeu word met kuns bedoel, die skone kunste, en word dit rofweg onderverdeel in:
- Beeldende kunste met die klassieke genres van die skilderkuns, grafiese kuns, beeldhoukuns, argitektuur en verskillende kleiner vorme, en sedert die 19de eeu kuns of toegepaste kuns wat grens aan kunshandwerk. Argitektuur word meermalig ook onder sierkuns ingedeel omrede die groot rol gespeel deur die praktiese aspek van die ontwerp.
- Musiek met die hoofafdelings van komposisie en interpretasie in vokale en instrumentale musiek.
- Letterkunde met die hoofgenres van die epos, drama, poësie en essay skryf.
- Uitvoerende kunste met die vernaamste afdelings van teater, dans en film.
Tot met die 17de eeu is met kuns bedoel enige bedrewenheid of meesterskap, en daar is nie onderskeid getref tussen kunshandewerk of wetenskappe nie. In die moderne era word die skone kunste, waar estetiese oorwegings van groter belang is, onderskei van aangeleerde vaardighede in die algemeen, en die sierkuns of toegepaste kuns.
Kuns is al gekarakteriseer in terme van mimesis, uitdrukking, kommunikasie van emosie of ander waardes. Tydens die Romantiese era, is kuns gesien as ʼn "spesiale fakulteit van die menslike verstand wat geklassifiseer kan word saam met godsdiens en wetenskap. Ofskoon die definisie van wat kuns behels betwis word en met tyd al verander het, vermeld algemene beskrywings die idee van menslike toedoen en skep deur verbeeldingskrag en tegniese vaardigheid.
Die aard van kuns en verwante begrippe soos kreatiwiteit en vertolking word verken in ʼn vertakking van filosofie genaamd estetika.
Week 47
Moldowa (Republica Moldova), voorheen Moldawië, is ’n land in Suidoos-Europa, grotendeels geleë tussen die Proet- en die Dnjestrrivier. Dit word in die weste begrens deur Roemenië en verder deur Oekraïne. Die hoofstad is Chișinău (Russies: Kisjinef). Die land word beskou as een van die armstes in Europa.
Die bevolking is oorwegend Moldowies (Sowjet-naam: Moldawies; ’n benaming wat ná die skeiding van die res van Moldawië in gebruik gekom het: die inwoners van Roemeense Moldawië word as Roemeniërs beskou). Daar is ook Oekraïnse, Russiese en Gagaoesiese minderhede.
Moldowa was tot in 1991 deel van die Sowjetunie as die Moldawiese Sosialistiese Sowjetrepubliek. Die grondgebied van die nuwe land kom ooreen met dié van die voormalige Sowjetrepubliek en gedeeltelik met dié van die ouer Bessarabië (wat tot die Tweede Wêreldoorlog Roemeens was). Slegs die suidelikste en noordelikste deel van Bessarabië behoort tot die Oekraïne, terwyl die gebied aan die linkeroewer van die Dnjestr, Transnistrië, nooit tot Bessarabië behoort het nie, maar volgens die grootste deel van die wêreldgemeenskap wel behoort tot die huidige Moldowa. Transnistrië het hom in 1991 eensydig onafhanklik verklaar. Die tweede belangrikste stad van Moldowa, Tiraspol, lê in dié gebied.
Die land is ’n parlementêre republiek met ’n president as staatshoof en ’n premier as regeringshoof. Dit is in Maart 1992 toegelaat tot die Verenigde Nasies. Dit is ook lid van verskeie ander internasionale organisasies en hoop om lid te word van die Europese Unie.
Week 48
.jpg)
Taal is die menslike vermoë vir die aanleer en gebruik van ingewikkelde sisteme van kommunikasie, en 'ʼn taal is enige spesifieke voorbeeld van so ʼn sisteem. Die wetenskaplike bestudering van taal word linguistiek of taalkunde genoem.
Ramings oor die aantal tale in die wêreld wissel tussen 6 000 en 7 000. Enige akkurate raming steun egter op ʼn gedeeltelik arbitrêre onderskeiding tussen tale en dialekte. Natuurlike tale word gepraat of gewys, maar enige taal kan gekodeer word na sekondêre media met behulp van hoorbare of tasbare stimuli, byvoorbeeld skrif, braille of fluit. Dit is moontlik omrede menslike taal modaliteit-onafhanklik is. Met gebruik as algemene konsep, kan "taal" verwys na die kognitiewe vermoeë om komplekse kommunikasiestelsels aan te leer en te gebruik, of om die stel reëls wat hierdie sisteme opmaak te beskryf, of die stel uitsprake wat gelewer kan word vanuit die reëls. Alle tale steun op die proses van semiose, om tekens in verband te bring met spesifieke betekenisse. Mondelingse en gebaretale bevat ʼn fonologiese stelsel wat beheer hoe simbole gebruik word om reekse bekend as woorde of morfeme te vorm, en ʼn sintaktiese sisteem wat weer beheer hoe woorde en morfeme saamgevoeg word om uitdrukkings en sinsdele te vorm.
Menslike taal is uniek aangesien dit die eienskappe van produktiwiteit, rekursie en verplasing, besit en omdat dit totaal afhanklik is van sosiale konvensie en aangeleer moet word. Die ingewikkelde struktuur leen homself tot ʼn heelwat wyer reeks van moontlike uitdrukkings en gebruike as enige bekende sisteem van dierkommunikasie. Taal, word vermoed, het ontstaan nadat vroeë hominine begin het om geleidelik hulle primaat-kommunikasiesisteme te verander en die vermoeë bekom het om ʼn teorie te vorm van ʼn ander se gedagtes en ʼn gedeelde intensionaliteit.
Hierdie ontwikkeling, word soms bespiegel, het saamgeval met die vergroting in breinvolume, en heelwat taalkundiges beskou die evolusie van die strukture van taal as spesifiek vir kommunikatiewe en sosiale doeleindes. Taal word op verskeie plekke in die menslike verstand verwerk, maar veral in Broca en Wernicke se sentrum. Mense leer taal van vroeg af aan deur sosiale interaksie in hul kinderjare, en kinders praat gewoonlik al vlot rondom driejarige ouderdom. Die gebruik van taal is diep gewortel in die menslike kultuur. Daarom, bykomend tot sy streng kommunikatiewe gebruike, het taal ook verskeie sosiale en kulturele gebruike, soos die aandui van groepsidentiteit, sosiale stratifikasie asook sosiale versorging en vermaak.
Tale ontwikkel en diversifiseer met tyd, en die geskiedenis van hul evolusie kan gerekonstrueer word deur moderne tale te vergelyk om vas te stel watter eienskappe hulle erftale moes besit vir die latere stadiums om te kan voorkom. ʼn Groep tale wat afstam van ʼn gesamentlike voorganger staan bekend as ʼn taalfamilie. Die mees gesproke tale in die wêreld vandag behoort aan die Indo-Europese familie, wat tale insluit soos Engels, Spaans, Portugees, Russies en Hindi; die Sino-Tibetaanse tale, wat Mandaryn, Kantonees en nog heelwat ander insluit; die Afro-Asiatiese familie wat uit Arabies, Amharies, Somalies en Hebreeus bestaan; en die Bantoetale wat Swahili, Zoeloe, Sjôna en honderde ander tale insluit wat regdeur Afrika gepraat word. Die konsensus is dat tussen 50% en 90% van die tale wat tans gepraat word uitgesterf sal wees teen 2100.
Week 49
Die Etruskers was 'n historiese etniese groep en die beduidendste Voor-Romeinse beskawing in die antieke Italië, wat deur die Grieke Tyrrhenoi of Tyrsenoi en deur die Romeine Etrusci of Tusci genoem is. Die terme Tirreense See en Toscana is van hierdie benamings afgelei. Die Etruskers het na hulself as Rasenna verwys, 'n term wat dikwels verkort is tot Rasna of Raśna.
Die Etruskiese beskawing vorm saam met die Romeinse en Griekse beskawings een van die belangrikste kulturele fondamente van die Westerse beskawing. Ons huidige kennis oor die Etruskers gaan terug op antieke skrywers en argeologiese opgrawings. Die Etruskiese alfabet en tekste is maklik leesbaar, maar die taal self is nouliks bekend. Die meeste Etruskiese tekste is kort inskrifte op grafstene, terwyl die werke van die Etruskiese literatuur verlore gegaan het. Etruskies is nie verwant aan enige bekende taal nie.
Die Etruskiese beskawing dateer uit 'n prehistoriese tydperk nog voor die stigting van die stad Rome en versmelt in die tydperk van die Romeinse Republiek uiteindelik volledig met die Romeinse beskawing, waarby ook die Etruskiese taal verlore gaan. 'n Groot aantal kunswerke en ander voorwerpe het die Romeinse verowering egter oorleef, en die Etruskiese kultuur, godsdiens, argitektuur en regstelsel het 'n groot invloed op die Romeinse beskawing uitgeoefen.
Week 50
Die Koninkryk van Kambodja (Khmer: 
transliterasie: Preăh Réachéanachâkr Kâmpŭchea) is 'n land in Suidoos-Asië met 'n bevolking van net onder 15 miljoen. Kambodja is die opvolgerstaat van die eens magtige Hindoe- en Boeddhistiese Khmer-ryk, wat oor die grootste deel van die Indosjinese skiereiland regeer het tussen die 11de en 14de eeue.
'n Burger van Kambodja word gewoonlik geïdentifiseer as 'n "Kambodjaan" of "Khmer", wat streng gesproke slegs na etniese Khmere verwys. Meeste Kambodjane is Theravada-Boeddhiste van Khmer-afkoms, maar die land het ook 'n beduidende aantal oorwegend Islamitiese Cham, sowel as klein heuwelstamme.
Kambodja grens aan Thailand in die weste en noordweste, met Laos in die noordooste en met Viëtnam in die ooste en suid-ooste. In die suide word dit begrens deur die Golf van Thailand. Die geografie van Kambodja word oorheers deur die Mekong-rivier (in die volksmond in Khmer: Tonle Thom of "die groot rivier") en die Tonlé Sap ("die varswaterrivier"), 'n belangrike visbron. Die land se lae ligging beteken dat groot dele van die land byna op of onder seevlak is en lei daartoe dat die hoofwaterbron van die Mekong se vloei in die reënseisoen omkeer en in die naburige Tonle Saprivier in vloei.
Kambodja se hoofindustrieë is die tekstielbedryf en toerisme. In 2007 het die getal buitelandse toeriste die viermiljoenvlak verbygesteek. In 2005 is olie- en aardgasneerslae onder Kambodja se gebiedswater ontdek en daar word gemeen dat wanneer kommersiële ontginning in 2009 of 2010 begin, dit 'n groot impak op die land se ekonomie sal hê.
Week 51
Die Cité de Carcassonne is 'n middeleeuse bouwerk in die stad Carcassonne in die department Aude in die suide van Frankryk. Dit is geleë op die regteroewer van die Auderivier, in die suidooste van die hedendaagse stad. Die middeleeuse sitadel, waarvan die oorsprong terugdateer na Gallo-Romeinse tye, se bekendheid is te danke aan die dubbele stadsmuur van byna 3 km met twee-en-vyftig torings wat op skouspelagtige wyse oor die Audevallei uittroon. Die Cité sluit ook 'n graaflike kasteel (die château comtal) en 'n basiliek (die basilique Saint-Nazaire) in.
Nadat dit van vernietiging gered is, is dit in die 19de eeu, op soms omstrede wyse, gerestoureer onder leiding van Eugène Viollet-le-Duc. Die Cité de Carcassonne is in 1997 deur UNESCO aangewys as 'n wêrelderfenisgebied. Die graaflike kasteel, die versterkings, die dwingels (lices) en hulle torings behoort aan die staat en word bestuur deur die sentrum vir nasionale monumente van Frankryk, terwyl die res van die Cité deel van die munisipale owerheid se eiendom is.
Die Cité de Carcassonne is geleë op die regteroewer van die Aude en kyk uit oor die stad Carcassonne wat wes daarvan lê. Die stad bevind hom tussen die Montagne Noire en die Pireneë op die hoofroete tussen die Middellandse See en die Atlantiese Oseaan. Die teenwoordigheid van die twee bergreekse vorm 'n gang waarna gereeld deur klimatoloë verwys word in terme van die wind wat daardeur waai. Die ligging is tewens 'n strategiese plek in die suide van Frankryk waarvandaan die hoofkommunikasie roetes gemonitor kan word: in die noorde die Montagne Noire, in die suide die Corbières, in die weste die Lauragaisvlakte en in die ooste die wynbou vlakte langs die Middellandse See.
Week 52
Die Groot Markplein van Brussel (Frans: la Grand-Place de Bruxelles, Nederlands: Grote Markt van Brussel) is die sentrale stadsplein in Brussel. Dit word omring deur versierde gildehuise in die Italiaanse Barokstyl, die stadsaal (Frans: Hôtel de Ville) en die Broodhuis (Maison du Roi). Die plein is Brussel se belangrikste toeristebestemming en saam met die Atomium en Manneken Pis een van die stad se gewildste landmerke. UNESCO het die Groot Markplein in 1998 tot 'n wêrelderfenisgebied verklaar.
Die Groot Markplein het met sy ryk versierde boukuns die mag van die plaaslike bourgeoisie versinnebeeld en was sodoende steeds ook 'n simbool van stedelike demokrasie. Toe die welvarende Brusselse gildes in die 15de eeu die gesag van die aristokratiese stadsregering oorgeneem het, het hulle met hierdie plein van kosbare gildehuise, waarvan sommige volledig van hout gebou is, ook 'n monument van burgerlike mag opgerig wat 1695 deur die Franse tot 'n puinhoop gebombardeer is.
Vandag word gereeld feeste op die Groot Markplein gehou. Aan die begin van Julie vind die jaarlikse "Ommegang", 'n geskiedkundige optog, hier plaas en die plein word tweejaarliks in mid-Augustus met 'n groot blomtapyt versier.