Wikipedia:Voorbladartikels 2021
Hierdie is die vooruitskouing van al die artikels wat in 2021 as spogartikel op die voorblad sal pryk.
2021
wysigWeek 1
Die vlag van die Republiek China (ook bekend as die vlag van Taiwan of die Blou lug, wit son en geheel rooi grond) is op 1 Januarie 1928 deur die Republiek China aanvaar en op 25 Oktober 1949 deur die Republiek China op Taiwan. Die vlag vertoon ’n enkele rooi baan met ’n blou skildhoek waarop ’n wit son met twaalf strale gesentreer is. Die skyf en driehoeke simboliseer die son en die sonstrale wat daaruit voortvloei.
Die vlag is oorspronklik in 1894 deur die Anti-Qing-groepering, die “Herleef China Geselskap” ontwerp en die rooi baan is in 1906 deur Sun Yat-sen bygevoeg.
Die vlag is vir die eerste keer in 1912 as die Vlootvlag op die Chinese vasteland gebruik, en is in 1928 deur die Kuomintang (KMT) tot die amptelike nasionale vlag van die Republiek China verklaar. Dit is vasgelê in artikel ses van die Grondwet van die Republiek China toe dit in 1947 gepromulgeer is. Die vlag word nie meer op die Chinese vasteland gebruik nie nadat die Volksrepubliek China in 1949 gestig is.
Aangesien die eilande van Taiwan en Penghu tot 1945 onder Japannese beheer was, is die vlag eers in 1945 aldaar gebruik toe die Republiek China beheer verkry het. Die vlag word nou oorwegend gebruik in Taiwan, Penghu, Kinmen, Matsu en ander afgeleë eilande waarheen die Republiek China verplaas is nadat hulle in 1949 tydens die Chinese Burgeroorlog verslaan is.
Week 2
Mariner 4 (saam met Mariner 3 bekend as Mariner–Mars 1964) was die Amerikaanse Mariner-program se vierde ruimtetuig wat ontwerp is vir planetêre verkenning met 'n verbyvliegmodus. Die ruimtetuig was spesiaal ontwerp om wetenskaplike nabywaarnemings van Mars te doen en die waarnemings na die Aarde terug te stuur.
Die ruimtetuig is op 28 November 1964 gelanseer. Mariner 4 het die eerste suksesvolle verbyvlug van die planeet Mars op 14 Julie 1965 voltooi en het ook die eerste nabyfoto's van Mars se oppervlakte na die Aarde gestuur. Dit het dus die eerste foto's van 'n ander planeet in die diep ruimte geneem en suksesvol na die aarde gestuur. Die foto's, wat met 'n klein bandopnemer oor 'n lang periode teruggespeel is, het getoon dat die oppervlakte van Mars vol kraters is en dat die wêreld daar oënskynlik dood is. Wetenskaplikes se mening oor lewe op Mars het hierna verander.
Ander doelwitte van die sending was om veld- en deeltjiemetings in die omgewing van Mars te neem, en om ondervinding op te doen en kennis in te samel oor die ingenieursmoontlikhede vir interplanetêre vlugte met 'n lang tydsduur. Kommunikasie met Mariner 4 is op 21 Desember 1967 opgeskort.
Week 3
Die Wes-Indiese nasionale krieketspan (Engels: West Indies cricket team), met die bynaam Windies of Men in Maroon (“Mans in maroen”), is die nasionale krieketspan van Wes-Indië. Die span staan bekend as die Wes-Indiese Eilande of, in die omgangstaal, die Windies, en is ’n multinasionale krieketspan in ’n sportkonfederasie wat 15 hoofsaaklik Engelssprekende Karibiese lande, Britse afhanklikhede en nie-Britse afhanklikhede verteenwoordig; in die meeste van hierdie eilandstate is krieket die nasionale sport, hetsy de facto of de jure. Vervolgens gebruik die Wes-Indiese krieketspan nóg een van die lande se volksliedere, nóg een van hul vlae as ’n verteenwoordigende simbool; pleks daarvan gebruik die Wes-Indiese nasionale krieketspan sy eie vlag – dié van Krieket Wes-Indië – en lied. In internasionale krieket is daar net twee ander spanne wat meer as een krieketnasie verteenwoordig, hulle is Engeland – vir beide Engeland en Wallis – en Ierland, vir beide die Republiek Ierland en Noord-Ierland. Krieket word in Wes-Indië deur Krieket Wes-Indië geadministreer. Hulle is die enigste volle lid van die Internasionale Krieketraad (IKR) in die Amerikas en is die vierde oudste nasionale span in toetskrieket. Tydens die 1928-seisoen het hulle hul toetsdebuut gemaak, toe Wes-Indië ’n toerende Engelse nasionale krieketspan gehuisves het. Wes-Indië is tans (Januarie 2021) agtste op die IKR-toetsranglys, negende op die eendagranglys, en tiende op die Twintig20-wêreldranglys.
Vanaf die middel-1970’s tot die vroeë 1990’s was die Wes-Indiese span een van die sterkstes ter wêreld in beide toets- en internasionale eendagkrieket. ’n Hele aantal voormalige spelers, beskou as van die beste in die wêreld, is afkomstig van die Wes-Indiese Eilande: Sir Garfield Sobers, Lance Gibbs, George Headley, Brian Lara, Chris Gayle, Clive Lloyd, Malcolm Marshall, Alvin Kalicharan, Sir Andy Roberts, Rohan Kanhai, Sir Frank Worrell, Sir Clyde Walcott, Sir Everton Weekes, Sir Curtly Ambrose, Michael Holding, Courtney Walsh, Joel Garner, Sir Viv Richards en Sir Wes Hall is almal ingelyf in die IKR se Heldesaal.
Die Wes-Indiese Eilande het die IKR se Krieketwêreldbeker twee keer verower (in 1975 en 1979, toe dit die Prudentialbeker was), die IKR Twintig20-wêreldbeker eenkeer (in 2012), die IKR Kampioentrofee een keer (in 2004), en was naaswenners in die o/19-wêreldbekertoernooi (in 2004). Hulle was die eerste krieketspan om die krieketwêreldbekertoernooi twee keer te wen, maar hul rekord is later deur Australië se vier wêreldbekeroorwinnings verbeter en deur Indië in 2011 geëwenaar. Wes-Indië is ook die eerste span wat twee agtereenvolgende wêreldbekertoernooie kon wen, dit is sedertdien oortref deur drie agtereenvolgende wêreldbekeroorwinnings deur Australië (in 1999, 2003 en 2007). Wes-Indië was die eerste span om in drie agtereenvolgende wêreldbekertoernooieindstryde te verskyn (in 1975, 1979 en 1983), sedertdien oortref deur vier agtereenvolgende wêreldbekertoernooieindstrydverskynings deur Australië (in 1996, 1999, 2003 en 2007). Die Wes-Indiese Eilande het beide die Krieketwêreldbeker 2007 en die T20-wêreldbeker in 2010 gehuisves; hulle sal die volgende o/19-krieketwêreldbeker 2022 aanbied. In Junie 2019, gedurende die Krieketwêreldbeker 2019, het die Wes-Indiese Eilande hul 800ste EDI-wedstryd gespeel.
Week 4
Die Kaapse Plooigordel is ’n plooi-en-oorskuiwingsgordel uit die laat Paleosoïkum wat die opeenvolging van die lae afsetselgesteentes van die Kaapse Supergroep in die suidwestelike hoek van Suid-Afrika beïnvloed het. Die gesteentes is hoofsaaklik skalie en sandsteen, met die skalie (Bokkeveld-groep) in die valleibodems terwyl die erosiebestande sandsteen (Skiereiland-formasie) die parallelle bergreekse van die Kaapse Plooiberge vorm. Dié berge bereik ’n maksimum hoogte van 2 325 m by Seweweekspoortpiek.
Die Kaapse Plooiberge vorm ’n reeks parallelle bergreekse wat 850 km ver al langs die suidwestelike kuslyn van Suid-Afrika afloop, vanaf Sederberg 200 km noord van die Kaapse Skiereiland, en dan al langs die suidkus tot so ver as Port Elizabeth, 650 km oos van die skiereiland. (Sien kaart bo.)
Week 5
_flatten_crop.jpg)
Neptunus is die agtste en sover bekend verste planeet van die Son af. In die Sonnestelsel is dit die vierde grootste planeet volgens deursnee, die planeet met die derde grootste massa en die digste reuseplaneet. Sy massa is 17 keer dié van die Aarde en effens groter as dié van Uranus. Neptunus is digter en fisies kleiner as Uranus omdat sy atmosfeer vanweë sy groter massa kleiner gedruk is deur sy swaartekrag. Die planeet wentel een keer elke 164,8 jaar om die Son op ’n gemiddelde afstand van 30,1 AE, of 4,5 miljard km. Dit is genoem na die Romeinse god van die see en sy sterrekundige simbool is ♆, ’n gestileerde weergawe van die god Neptunus se drietandvurk.
Neptunus is nie met die blote oog sigbaar nie en is die enigste planeet in die Sonnestelsel wat deur middel van wiskundige voorspelling ontdek is eerder as deur empiriese waarneming. Onverwagte veranderings in Uranus se wentelbaan het daartoe gelei dat Alexis Bouvard afgelei het sy wentelbaan is onderworpe aan swaartekragversteurings deur ’n onbekende planeet. Ná Bouvard se dood is Neptunus se posisie uit sy waarnemings voorspel – onafhanklik deur John Couch Adams en Urbain Le Verrier. Neptunus is daarna, op 23 September 1846, met ’n teleskoop waargeneem deur Johann Galle binne ’n graad van die posisie wat deur Le Verrier voorspel is. Sy grootste maan, Triton, is kort daarna ontdek, hoewel die planeet se 13 ander mane eers in die 20ste eeu teleskopies ontdek is. Vanweë die planeet se afstand van die Aarde af het dit ’n baie klein skynbare grootte, en dit is dus moeilik om hom met grondgebaseerde teleskope te ondersoek.
Week 6
Papoea-Nieu-Guinee is ’n eilandstaat in Oseanië net suid van die ewenaar met ’n oppervlakte van 462 840 km² en ’n bevolking van 8 606 323 in 2018. Papoea-Nieu-Guinee is oos van Indonesië, suidoos van Palau, suid van die Gefedereerde State van Mikronesië, wes van Nauru en die Salomonseilande en noord van Australië geleë. Die hoofstad en grootste stad is Port Moresby wat in die suide van die land langs die Koraalsee geleë is en die Nasionale Hoofstaddistrik vorm.
Papoea-Nieu-Guinee is naas Madagaskar en Indonesië die derde grootste eilandstaat in die wêreld. Dit bestaan uit die oostelike deel van die eiland Nieu-Guinee, wat die grootste deel vorm, die Bismarck-argipel met groot eilande soos Nieu-Brittanje en Nieu-Ierland asook die outonome gebied rondom die eiland Bougainville, wat geografies, maar nie polities nie tot die Salomonseilande behoort. Naas al die eilande word die Papoea-Nieu-Guinese geografie veral deur die Bismarcksee in die noorde en die Salomonssee in die suidooste gekenmerk. Van die eilandstaat se langste riviere is die Fly en die Sepik. Albei riviere ontspring in die sentrale Viktor Emmanuel-bergreeks in die Westelike provinsie; terwyl die Fly in die suidelike Koraalsee uitmond, vloei die Sepik in die noordelike Bismarcksee.
Papoea-Nieu-Guinee is ’n grondwetlike monargie binne die Britse Statebond met Elizabeth II as staatshoof. Die land het op 16 September 1975 van Australië onafhanklik geword, nadat Papoea-Nieu-Guinee deur sy suidelike buurland vir sowat 60 jaar regeer is. Tot die Eerste Wêreldoorlog is die eiland Nieu-Guinee deur drie koloniale magte beheers: Die Duitse Keiserryk in die noorde, die Verenigde Koninkryk in die suide en Nederlands-Indië in die weste. Op 1 Julie 1949 is die Australiese gebiede van Papoea en Nieu-Guinee as die Gebied Papoea en Nieu-Guinee saamgesluit. Dit is sedert 1976 ’n waarnemerland van ASEAN en het in 2015 sy aansoek ingedien vir volle lidmaatskap.
Papoea-Nieu-Guinee is een van die kultureel mees diverse lande in die wêreld. Hier word sowat 851 verskeie tale gepraat, waaronder die Engelse kreooltaal Tok Pisin, die Austronesiese taal Hiri Motu en verskeie Papoeastale wat nie ’n taalfamilie in sy eie reg vorm nie, maar ook nie tot een van die ander taalfamilies behoort nie. Die Trans-Nieu-Guinese tale is die grootste taalfamilie binne die Papoeastale.
Week 7
James Randi (gebore Randall James Hamilton Zwinge; 7 Augustus 1928 – 20 Oktober 2020) was 'n Kanadees-Amerikaanse kulkunstenaar en wetenskaplike skeptikus wat paranormale en pseudowetenskaplike eise betwis het. Randi was die medestigter van die Komitee vir Skeptiese Ondersoek (CSI), oorspronklik bekend as die Komitee vir Wetenskaplike Ondersoek na Eise van die Paranormale (CSICOP). Hy is ook die stigter van die James Randi Education Foundation (JREF). Hy het sy loopbaan as kulkunstenaar begin onder die verhoognaam The Amazing Randi en later het hy verkies om die grootste deel van sy tyd te bestee om paranormale, okkulte en bonatuurlike eise te ondersoek, wat hy gesamentlik "woo-woo" genoem het. Randi het op 60-jarige ouderdom afgetree uit towerkuns en op 87 by die JREF afgetree.
Alhoewel hy dikwels na verwys word as 'n "mens wat goed diskrediteer", het Randi gesê dat hy nie van die term se konnotasie hou nie en verkies om homself as 'n "ondersoeker" te beskryf. Hy het geskryf oor paranormale verskynsels, skeptisisme en die geskiedenis van toorkuns. Hy was 'n gereelde gas op The Tonight Show met Johnny Carson, en het roem verdien deur die bedrieglike geloofsgeneser Peter Popoff te ontmasker. Hy was soms te sien op die televisieprogram Penn & Teller: Bullshit!
Voor Randi se aftrede het JREF die Miljoen-Dollar Paranormale Uitdaging geborg, wat 'n prys van een miljoen dollar in Amerika aangebied het vir aansoekers wat bewyse kon lewer van enige paranormale, bonatuurlike, of okkultiese mag of gebeurtenis onder toetsvoorwaardes waarop voor die tyd ooreengekom is deur beide partye. Die paranormale uitdaging is amptelik deur die JREF in 2015 beëindig. Die JREF gee steeds subsidies aan nie-winsgewende groepe wat kritiese denke en 'n feitegebaseerde wêreldbeskouing aanmoedig.
Week 8
Die vlag van Hongkong (amptelik die streeksvlag van die Hongkong Spesiale Administratiewe Streek van die Volksrepubliek China) is op 4 April 1990 goedgekeur en is sedert 1 Julie 1997 in gebruik. Die vlag vertoon ’n enkele rooi baan met ’n gestileerde vyfblaarblom van die hongkongboomorgidee (Bauhinia × blakeana) in die middel.
Sy ontwerp is tydens die derde sitting van die sewende Nasionale Volkskongres op 4 April 1990 goedgekeur. Die presiese gebruik van die vlag word deur wette bepaal wat tydens die 58ste uitvoerende vergadering van die Staatsraad van die Volksrepubliek China in Beijing aanvaar is. Die ontwerp van die vlag is vasgelê in Hongkong se grondwet, dié gebied se grondwetlike dokument, en regulasies oor die gebruik, verbod op gebruik, vlagskending en vervaardiging van die vlag word vermeld in die Ordonnansie oor die Streeksvlag en Streeksembleem. Die vlag van Hongkong is vir die eerste keer amptelik gehys tydens die oorhandigingseremonie op 1 Julie 1997 wat die oordrag van Hongkong se soewereiniteit van die Verenigde Koninkryk terug na China aandui.
Week 9
Bewussyn is die vermoë om te ervaar of waar te neem, of om 'n ervaring of bewustheid van jouself en die omgewing te hê.
Bewussyn is 'n refleksie van indrukke van die buitewêreld, byvoorbeeld van mense, van voorwerpe en van die innerlike wêreld, byvoorbeeld van emosies, gedagtes of behoeftes. Bewustheid ken of ervaar wat beide sensories en kognitief in jouself aangaan, met uiteindelik die moontlikheid om op 'n sekere manier daaroor te kommunikeer. Verder word die bewussyn en bewustheid (of sy noodsaaklike eienskappe) gedefinieer as: persepsie, waaksaamheid, ervaring, geestestoestand, opwinding, gevoel, onderwerp, subjektiwiteit, wakkerheid, opsetlikheid, besef, geheue, gewete, kennis en begrip.
Bewussyn as 'n onderwerp in die filosofie word gewoonlik na verwys as die filosofie van die gees. Die hoof fokus is op die beskrywing van die aard van bewussyn om die noodsaaklike eienskappe van bewussyn vas te stel. Bewussynkonsepte fokus ook hoofsaaklik op die interaksie tussen die liggaam en die verstand (gees) of fisies en geestelik, bekend as die liggaam-gees probleem, of opeenvolgend tussen breinaktiwiteit en bewussynservaring, bekend as die moeilike probleem van bewussyn.
In 'n sielkundige sin word die bewussyn onderverdeel in die eksterne lewe, soos gedrag wat verband hou met ander mense en die omgewing, en die innerlike lewe, soos die individuele ervaring van gedagtes of gevoelens. Dit het dikwels betrekking op 'n beperking of verandering van 'n normale bewussynstoestand, byvoorbeeld as gevolg van 'n geestesversteuring, breinskade of dwelms. Die sielkundige dissiplines wat op bewussyn fokus, is eksperimentele sielkunde, neuropsigologie en kognitiewe sielkunde.
In die geneeskunde is die assessering van bewussyn hoofsaaklik prakties daarop gemik om te genees. Dit handel hoofsaaklik oor die mate van bewussyn van 'n persoon, byvoorbeeld in bewussynsversteurings soos koma of ingeslote sindroom, of op bewussynsvlakke soos verwarring of delirium.
In die wetenskap is dit hoofsaaklik die neurowetenskap en die kognitiewe wetenskap (of kognitiewe neurowetenskap) wat verseker het dat die sogenaamde neurale korrelate van bewussyn in verifieerbare verduidelikende modelle opgestel word. Daarbenewens is daar verskeie verduidelikings oor die evolusionêre ontwikkeling en oorsprong van bewussyn.
Daarbenewens is daar nog geestelike, esoteriese of godsdienstige strominge wat die bewussyn omskryf.Baie godsdienste, of hulle in die siel se voortbestaan in ’n ander lewe glo (soos die Christendom, Islam en baie heidense geloofstelsels) of in reïnkarnasie (soos baie vorme van Hindoeïsme en Boeddhisme), glo ’n mens se status in die hiernamaals is 'n beloning of straf vir hul optrede gedurende hul lewe.
Week 10
’n Interseks, interseksueel of interseks(uele) persoon is ’n individu wat gebore is met een van verskeie variasies van geslagseienskappe, insluitend chromosome, geslagskliere, geslagshormone of geslagsdele, wat "nie pas by die tipiese definisies van manlike of vroulike liggame nie". Hierdie atipiese variasies kan by geboorte fisiek sigbaar wees omdat ’n baba met onduidelike voortplantingsorgane gebore word, of andersins is dit nie sigbaar nie en kan ’n mens dwarsdeur sy lewe onbewus daarvan wees.
Voorheen is na intersekse as hermafrodiete of "aangebore eunugs" verwys. In die 19de en 20ste eeu het sommige mediese kenners nuwe terme aanbeveel om die eienskappe wat hulle gesien het te klassifiseer. Die eerste terme was "ware hermafroditisme" en "vroulike of manlike pseudohermafroditisme". Dié terme word nie meer gebruik nie. Dit word as misleidend en stigmatiserend beskou as dit vir mense gebruik word. ’n "Hermafrodiet" word nou gedefinieer as ’n "dier of plant wat beide manlike en vroulike voortplantingsorgane het". In 1917 het Richard Goldschmidt die term "interseksualiteit" geskep om na ’n verskeidenheid fisieke geslagsonduidelikhede te verwys. In ’n kliniese opset word die term "geslagsontwikkelingsteurings" sedert 2006 gebruik. Dié term is omstrede sedert dit begin gebruik is.
Stigmatisering en diskriminasie staar interseksuele mense van hulle geboorte af in die gesig, of vandat dit bekend word dat hulle interseksueel is, byvoorbeeld tydens puberteit. Dit kan kindermoord, verlating en die stigmatisering van gesinne insluit. Wêreldwyd word sommige kinders wat met onduidelike uitwendige geslagsorgane gebore word, chirurgies of met hormone verander om sosiaal aanvaarbaarder eienskappe te skep. Dit is egter omstrede en daar is geen bewyse dat dit voordele inhou nie. Sulke behandeling kan sterilisasie insluit. Ook volwassenes, insluitend bekende vroulike atlete, is al aan sulke behandeling onderwerp.
Week 11
Goud is 'n gesogte edelmetaal met 'n heldergeel (goue) kleur. Goud se chemiese nommer is 79, met die simbool Au (Latyns: aurum, vir "dagbreekglans"). Dit het die atoomgetal 92 en 'n relatiewe atoommassa van 196.97. Dit smelt by ongeveer 1 064 °C en kook by ongeveer 2 856 °C. Goud is egter baie sag en word dikwels saamgesmelt tot 'n stof wat 'n legering of allooi genoem word om dit harder te maak. Die suiwerheid van goud word gewoonlik in karaat gemeet, en 24 karaat word algemeen as suiwer geag. Suiwer goud is die mees smeebare en rekbare metaal van al die bekende metale — dit kan gehamer word tot 'n dikte van ongeveer een honderste van 'n millimeter en 30 g goud kan uitgerek word tot 'n gouddraad met 'n lengte van 100 km. Goud is 'n goeie geleier van elektrisiteit en warmte. Dit het die derdehoogste geleidingsvermoë ná silwer (Ag) en koper (Cu).
Goud is, sover bekend, die eerste edelmetaal wat deur die mensdom ontdek is. Argeoloë het bevind dat artikels wat van goud gemaak is, tot so oud as 6 000 jaar kan wees. Die metaal is tradisioneel gewild danksy sy besondere eienskappe en helder voorkoms. Goud se gesogdheid het daartoe gelei dat dit deur die eeue as betaalmiddel (geld), as monetêre reserwebate, in juweliersware, tandheelkunde en dies meer gebruik is. As gevolg van die mensdom se waardering vir die metaal, het goud 'n groot impak op die menslike geskiedenis gehad.
Dit is onseker waar en hoe goud ontstaan, maar dit word algemeen aanvaar dat dit deur kernfusie gebeur. Die relatiewe gemiddelde van die voorkoms van goud in die Sonnestelsel blyk hoër te wees as wat in die vroeë heelal, in sterre of selfs in tipiese supernova-ontploffings gevorm kon word. Sommige astronome meen dat neutronryke swaarmetale soos goud die maklikste in neutronryke ontploffings, soos in die botsings tussen neutronsterre, gevorm kan word.
Goud word meesal in sy gedeë vorm in die natuur gevind, soms as goudklonte (nuggets). Dit kom egter ook saam met silwer, kwarts (SiO2), kalksteen (CaCO3), lood, tellurium, sink en koper voor.
Week 12
Die Nieu-Seelandse nasionale krieketspan (Engels: New Zealand national cricket team), met die bynaam Black Caps (“swart pette”) of Kiwis, is die nasionale krieketspan wat Nieu-Seeland in toetse en kitskrieket verteenwoordig. Hulle het hul eerste toets in 1930 teen Engeland in Christchurch, Nieu-Seeland, gespeel en daarmee die wêreld se vyfde toetsnasie geword. Die span kon eers in die 1955/56-seisoen ’n toets wen, teen Wes-Indië op Edenpark in Auckland. Hulle het hul eerste internasionale eendagwedstryd in die 1972/73-seisoen teen Pakistan in Christchurch gewen. Die Nieu-Seelandse krieketspan het bekend geword as die “Black Caps” in Januarie 1998, nadat sy eertydse borg, Clear Communications, ’n kompetisie uitgeskryf het om ’n naam vir die span te kies. Dit is een van talle byname vir Nieu-Seelandse nasionale spanne wat verband hou met die All Blacks. Die nasionale span word bestuur deur Nieu-Seeland Krieket (NZC, van Engels: New Zealand Cricket).
Teen 10 Maart 2021 het Nieu-Seeland reeds 1 360 internasionale wedstryde gespeel, 524 gewen, 611 verloor, 15 geëwenaar, 166 gelykop en 44 onbeslis. Nieu-Seeland is tans (Maart 2021) tweede op die IKR-toetsranglys, derde op die eendagranglys en vyfde op die Twintig20-wêreldranglys. Twee voormalige Nieu-Seelandse spelers is in die Internasionale Krieketraad se Heldesaal opgeneem.
Nieu-Seeland het tot dusver twee keer as medegasheer van ’n krieketwêreldbekertoernooi opgetree (in 1992 en 2015), in albei gevalle saam met Australië; hulle het ook twee keer tot die eindstryd van dié toernooi gevorder (in 2015 en 2019), maar is deur onderskeidelik Australië en Engeland in die eindstryd verslaan. Nieu-Seeland het Suid-Afrika in die halfeindstryd van die Krieketwêreldbeker 2015 verslaan, hul eerste oorwinning in ’n wêreldbekerhalfeindstryd en sodoende vir die eerste keer in ’n wêreldbekereindstryd verskyn, maar uiteindelik teen hul trans-Tasmanse teenstanders Australië verloor. In die volgende krieketwêreldbekertoernooi in 2019 het Nieu-Seeland weer die eindstryd gemaak, maar naelskraap teen Engeland volgens aangetekende grenshoue verloor, nadat beide die wedstryd en die volgende superboulbeurt gelykop geëindig het.
Week 13
Die vlag van Namibië is op 21 Maart 1990 aanvaar met Namibië se onafhanklikwording van Suid-Afrika. Die vlag is reghoekig en vertoon ’n rooi diagonale baan met wit fraiings van onder aan die vlagpaalkant na bo aan die wapperkant met ’n blou driehoek aan die vlagpaalkant en ’n goue son in die skildhoek en ’n groen driehoek op die wapperkant. Naas die nasionale vlag is daar ’n aantal verdere nasionale, politieke en plaaslike vlae in Namibië.
Reeds aan die begin van die 20ste eeu is op die gebied van die huidige Namibië die eerste vlae gebruik. Die Duitsers het ’n eie vlag vir hul kolonie Duits-Suidwes-Afrika beplan. Ná die Suid-Afrikaanse verowering tydens die Suidwes-Afrika-veldtog is die Britse vlag en later dié van Suid-Afrika gebruik. Die Bantoestans, wat volgens die Suid-Afrikaanse model van die destydse Suidwes-Afrika afgeskei is, het oor hul eie vlae beskik. Hulle is in voorbereiding van Namibië se onafhanklikheid in 1989 by dié land heringelyf.
Die vlag van Namibië bevat vyf kleure, waarmee dit een van die kleurrykste vlae wêreldwyd is; interessant genoeg is al die kleure ook op die vlag van Suid-Afrika, met swart as sesde bykomende kleur. Die kleure is veral aan SWAPO se vlag ontleen, die vernaamste bevrydingsbeweging in die destydse Suidwes-Afrika. Die SWAPO-vlag is in 1971 goedgekeur en bestaan uit drie horisontale bane in blou, rooi en groen, die belangrikste kleure van die Ovambo's, die land se grootste etniese groep.
Week 14
Pioneer 11 (ook bekend as Pioneer G) is 'n onbemande ruimtetuig van 260 kg wat op 6 April 1973 deur NASA gelanseer is om die asteroïdegordel, die omgewing om Jupiter en Saturnus, sonwind en kosmiese strale te ondersoek. Die ruimtetuig is deel van die Pioneer-program. Dit was die eerste ruimtetuig wat Saturnus verken het en die tweede wat deur die asteroïdegordel gevlieg en Jupiter verken het.
Hierna het Pioneer 11 slegs die tweede van vyf kunsmatige voorwerpe geword wat 'n voldoende spoed bereik het om uit die sonnestelsel te ontsnap. Die laaste amptelike roetinekommunikasie met die ruimtetuig was op 30 September 1995 en die laaste bruikbare ingenieursdata is op 24 November 1995 ontvang. Die rede hiervoor is dat die ruimtetuig kragbeperkings het en die afstand van die Aarde af net te groot geraak het.
Week 15
Maria Gertrude Goeppert-Mayer (of Göppert-Mayer) (28 Junie 1906 – 20 Februarie 1972) was 'n Duits-gebore Amerikaanse teoretiese fisikus wat die kernskilmodel van die atoomkern voorgestel het en waarvoor sy die Nobelprys vir fisika ontvang het. Sy was die tweede vrou wat 'n Nobelprys vir fisika gewen het, die eerste was Marie Curie. In 1986 is die Maria Goeppert-Mayer-toekenning vir vroulike fisici in hul vroeë loopbaan tot haar eer gestig.
As 'n gegradueerde aan die Universiteit van Göttingen, het Goeppert-Mayer haar doktorale proefskrif geskryf oor die teorie van die moontlike twee-fotonabsorpsie deur atome. Destyds het dit gelyk asof daar min kans was om haar proefskrif eksperimenteel te verifieer, maar die ontwikkeling van die laser het dit moontlik gemaak. Die eenheid vir die twee-foton absorpsie-deursnit word vandag die Goeppert Mayer-eenheid genoem.
Maria Goeppert is met Joseph Edward Mayer, 'n chemikus, getroud en het na die Verenigde State verhuis, waar hy medeprofessor aan die Johns Hopkins-universiteit was. Sy het hier werk as assistent gekry en in 1935 'n belangrike artikel gepubliseer oor dubbele betaverval. In 1937 het sy na die Universiteit van Columbia verhuis waar sy 'n onbetaalde pos opgeneem het. Gedurende die Tweede Wêreldoorlog het sy aan die skeiding van isotope as deel van die Manhattan-projek in Columbia gewerk en saam met Edward Teller by die Los Alamos-laboratorium aan die ontwikkeling van Teller se "Superbom" gewerk.
Week 16
.svg)
Seksuele oriëntasie is ’n blywende patroon van romantiese of seksuele aantrekking (of ’n kombinasie daarvan) tot mense van die teenoorgestelde geslag of gender, dieselfde geslag of gender of albei geslagte of genders. Hierdie aantrekking word gewoonlik homo-, hetero- of biseksualiteit genoem, terwyl aseksualiteit (die gebrek aan aantrekking tot ander) soms as die vierde kategorie geïdentifiseer word.
Dié kategorieë is aspekte van die meer genuanseerde aard van seksuele identiteit en terminologie. Mense kan ook ander terme verkies, soos "panseksueel" of "poliseksueel", of geeneen van hulle nie. Volgens die Amerikaanse Sielkundevereniging verwys seksuele oriëntasie ook "na ’n persoon se sin van identiteit wat op daardie aantrekkings gebaseer is, verwante gedrag en lidmaatskap van ’n gemeenskap van ander met dieselfde aantrekking".
"Androfilie en ginefilie" is terme wat in gedragswetenskap gebruik word om seksuele aantrekking te beskryf as ’n alternatief vir die bekender begrippe. Androfilie is ’n seksuele aantrekking tot manlikheid en ginefilie tot vroulikheid. Die term "seksuele voorkeur" oorvleuel in ’n groot mate met "seksuele oriëntasie", maar daar word gewoonlik ’n onderskeid getref in sielkundige navorsing. Iemand wat hom as biseksueel beskou, kan byvoorbeeld een geslag bo ’n ander verkies. "Seksuele voorkeur" kan ook dui op ’n mate van keuse, terwyl daar konsensus is dat seksuele oriëntasie nie ’n keuse is nie.
Wetenskaplikes weet nie wat presies die oorsaak van seksuele oriëntasie is nie, maar volgens teorieë word dit veroorsaak deur ’n ingewikkelde wisselwerking tussen genetiese, hormonale en omgewingsfaktore. Hoewel nie ’n enkele teorie algemeen ondersteun word nie, is wetenskaplikes ten gunste van biologiesgebaseerde teorieë. Daar is aansienlik meer bewyse van niesosiale, biologiese oorsake van seksuele oriëntasie as sosiale oorsake, veral vir mans. Daar is geen voldoende bewyse dat ouers of vroeë kinderondervindings ’n rol speel nie. Die meeste mense is heteroseksueel, terwyl ’n minderheid meen hulle is homo- of biseksueel. ’n Persoon se seksualiteit kan op enige plek op ’n skaal voorkom, van net aangetrokke tot lede van die teenoorgestelde geslag tot net aangetrokke tot lede van dieselfde geslag.
Seksuele oriëntasie word hoofsaaklik bestudeer in biologie, neurowetenskap en sielkunde (insluitende seksuologie), maar is ook ’n veld in sosiologie, geskiedenis en die reg.
Week 17
Die Indiese nasionale krieketspan, met die byname Men in Blue en Team India, is die nasionale krieketspan wat Indië in toets- en kitskrieket verteenwoordig. Dit word beheer en geadministreer deur die Raad vir Beheer van Krieket in Indië (BCCI, van Engels: Board of Control for Cricket in India) en is ’n volle lid van die Internasionale Krieketraad (IKR) met toets-, EDI- en T20I-status. Indië is tans (April 2021) eerste op die IKR-toetsranglys, tweede op die eendagranglys en tweede op die Twintig20-wêreldranglys.
Alhoewel krieket reeds in die 18de eeu deur Europese handelsmatrose na Brits-Indië gebring en die eerste krieketklub in Indië al in 1792 in Kolkata gestig is, het Indië se nasionale krieketspan eers hul eerste toets op 25 Junie 1932 op Lord’s in Engeland gespeel. Hulle word die sesde span om toetsstatus te ontvang. In sy eerste vyftig jaar van internasionale krieket was Indië een van die swakste spanne in internasionale krieket, hulle wen slegs 35 van die 196 toetse wat hulle gedurende dié tydperk gespeel het. Indië moes vanaf 1932 tot 1952, 20 jaar, vir sy eerste toetsoorwinning wag. Die span het in die 1970’s sterker geword, met opkomende spelers soos die kolwers Sunil Gavaskar en Gundappa Viswanath, die veelsydige Kapil Dev en die Indiese “draaikwartet” Erapalli Prasanna, Srinivas Venkataraghavan, Bhagwat Chandrasekhar en Bishen Singh Bedi.
Indië is tradisioneel tuis baie sterker as oorsee, maar sedert die begin van die 21ste eeu kon die span sy oorsese prestasies verbeter, veral in die korter vorme van krieket; hulle het al toetse in Australië, Engeland en Suid-Afrika gewen. Indië het die krieketwêreldbekertoernooi tot dusver twee keer gewen – in 1983 onder kaptein Kapil Dev en in 2011 onder kaptein MS Dhoni tuis. Nadat hulle die 2011-toernooi gewen het, was Indië net die derde span, ná Wes-Indië en Australië, wat dié trofee twee keer ingepalm het, en die eerste span wat dit tuis kon vermag. Hulle het ook die T20I-wêreldbekertoernooi (in 2007) en die Kampioentrofee (in 2013) onder kapteinskap van MS Dhoni ingepalm. Hulle het in 2002 die Kampioentrofee met Sri Lanka gedeel.
Tans is Virat Kohli hulle kaptein in alle vorms van die spel en Ravi Shastri is die afrigter. Onder die leierskap van Dhoni hou die Indiese span die internasionale rekord vir die meeste opeenvolgende EDI-oorwinnings (nege) en tree na vore as een van die gedugste spanne in internasionale krieket. Die Indiese krieketspan ding in kragmetings mee teen ander toetsspelende lande, veral met Pakistan, die politieke aartsvyand van Indië. Die afgelope tyd het tweestryde met lande soos Australië, Engeland en Suid-Afrika ook bekendheid verwerf. Ses voormalige Indiese spelers is in die Internasionale Krieketraad se Heldesaal opgeneem.
Week 18
Die Trojaanse Oorlog is in die Griekse mitologie ’n oorlog deur die Achajers (Grieke) teen die stad Troje nadat Paris van Troje Helena gesteel het van haar man, Menelaos, die koning van Sparta.
Die oorlog is een van die belangrikste gebeure in die Griekse mitologie en word weergegee in talle werke, onder andere die Ilias en die Odussee deur Homeros. Die kern van die Ilias (Boeke II-XXIII) beskryf ’n tydperk van vier dae en twee nagte in die 10de jaar van die dekade lange beleg van Troje; die Odussee beskryf die terugtog huis toe van een van die helde van die oorlog, Odusseus. Ander episodes uit die oorlog het materiaal verskaf vir Griekse tragedies en ander werke in die Griekse letterkunde, asook vir Romeinse digters soos Vergilius en Ovidius.
Die antieke Grieke het geglo Troje was naby die Dardanelle geleë en dat die Trojaanse Oorlog ’n historiese gebeurtenis in die 13de of 12de eeu v.C. was, maar teen die middel 19de eeu n.C. is beide die stad en die oorlog algemeen as niehistories beskou. In 1868 het die Duitse argeoloog Heinrich Schliemann die Engelse amateurargeoloog Frank Calvert ontmoet wat Schliemann oorreed het dat Troje ’n werklike stad was in wat nou Hisarlik in Turkye is. Op grond van uitgrawings wat Schliemann en ander gedoen het, word dit nou deur die meeste geleerdes aanvaar.
Of daar enige historiese feite in die verhaal van die Trojaanse Oorlog is, word steeds oor gedebatteer. Baie geleerdes glo dit het ’n historiese kern, maar dit kan bloot beteken die Homeriese stories is ’n vermenging van verskeie verhale van oorwinnings en ekspedisies deur Miceense Grieke in die Bronstydperk. Dié wat glo die stories handel oor ’n werklike historiese konflik, meen gewoonlik dit dateer van die 12de of 11de eeu v.C. Die datums wat verkies word, is dié wat deur Eratostenes aangegee word: 1194-1184 v.C., wat rofweg ooreenstem met argeologiese bewyse van ’n katastrofiese brand wat Troje VII verwoes het en die einde van die Laat Bronstydperk.
Week 19
Die Maan is die enigste natuurlike satelliet van die Aarde. Sy deursnee is ’n kwart van die Aarde s’n (vergelykbaar met die grootte van Australië) en dit is dus die grootste natuurlike satelliet in die Sonnestelsel in vergelyking met die grootte van sy planeet. Die Maan is die vyfde grootste natuurlike satelliet in die Sonnestelsel, ná Ganumedes, Kallisto en Io (Jupiter) en Titaan (Saturnus). Dit het geen ander amptelike naam as "die Maan" nie, alhoewel dit soms Luna (Latyn vir "maan") genoem word om dit te onderskei van die algemene term "maan". Luna (soms ook Diana) is die Romeinse godin van die maan, diere en jag. Haar tradisionele simbool is die groeiende of halfmaan.
Die Maan se wentelbaan om die Aarde het ’n sideriese tydperk van 27,3 dae en ’n sinodiese tydperk van 29,5 dae. Die Aarde en Maan is deur hulle wedersydse swaartekrag in ’n sinchroniese rotasie; dit beteken die Maan se rotasie om sy eie as duur net so lank as die sinodiese tydperk en daarom is net die een kant van die Maan altyd na die Aarde gedraai. Tog is 59% van die totale oppervlak van die Maan van die Aarde af sigbaar vanweë wisselings in perspektief (sy librasie).
Die kant van die Maan wat na die Aarde gedraai is, word gekenmerk deur donker vulkaniese marias (seë), wat die ruimtes vul tussen die helder antieke hooglande en prominente impakkraters. Die Maan se oppervlak weerkaats redelik min lig; omtrent dieselfde as uitgetrapte teer. Omdat dit direkte sonlig weerkaats, kontrasteer dit egter teen die relatief donker naglug en het dit ’n groot skynbare grootte wanneer dit van die Aarde af gesien word. Dit is dus die helderste voorwerp in die lug naas die Son.
Die eerste mensgemaakte voorwerp wat die Maan bereik het, was die Sowjetunie se onbemande Loena 2 in 1959; dit is gevolg deur die eerste suksesvolle sagte landing deur Loena 9 in 1966. Die eerste suksesvolle bemande ruimtetuig wat op die Maan geland het, was die VSA se Apollo 11; in die Apollo-program het ses bemande landings tussen 1969 en 1972 plaasgevind. Dié en ander, onbemande tuie het maanrotse na die Aarde teruggebring wat in besonderhede bestudeer is om ’n begrip te ontwikkel van die Maan se oorsprong, interne struktuur en daaropvolgende geskiedenis; die algemeens aanvaarde hipotese is dat die Maan sowat 4,51 miljard jaar gelede, kort ná die Aarde, gevorm het uit die puin van ’n reusebotsing tussen ons planeet en ’n hipotetiese voorwerp omtrent so groot soos Mars met die naam Theia.
Week 20
Li Bai (701 tot 762), ook bekend as Li Po, is 'n Chinese digter wat in sy leeftyd al vereer is en tot vandag nog geprys word as 'n genie en romantikus wat tradisionele poësievorme tot nuwe hoogtes geneem het. Hy, saam met sy vriend Du Fu, was die vernaamste bydraers in die bloeitydperk van Chinese digkuns tydens die Tang-dinastie. Die Tang-dinastie word beskryf as "China se goue era" en die uitdrukking "Drie wonders" verwys na Li Bai se digkuns, Pei Min se skermkuns en Zhang Xu se kalligrafie.
Nagenoeg 'n duisend gedigte wat aan Li Bai toegeskryf word, het behoue gebly. Dit is saamgevoeg in vier bloemlesings uit die Tang-dinastie, terwyl vier-en-dertig van sy gedigte ingesluit is by die bloemlesing Driehonderd Tang-gedigte, wat vir die eerste keer in die 18de eeu gepubliseer is. Vertalings van sy gedigte word ook in hierdie tyd in Europa gepubliseer. Die gedigte dien as modelle om die plesier van vriendskap, die diepte van die natuur, afsondering en wyn te vier. Onder die beroemdste gedigte tel Om wakker te word uit dronkenskap, Die moeilike pad na Shu en Op 'n stil nag, wat steeds in Chinese skooltekste voorkom. In die Weste word nog voortdurend meertalig vertaalde tekste van Li se gedigte gepubliseer, Afrikaans ingesluit. Sy lewe self het 'n legendariese gedaante aangeneem met stories van dronkenskap, ridderlikheid asook die bekende mite dat hy in 'n rivier verdrink het na 'n poging om die maan se waterweerkaatsing vanuit 'n boot te omhels.
Groot gedeeltes van Li se lewe word deur sy gedigte ontbloot: plekke waar besoek afgelê is, vriende wat afgesien is op hul reis na verafgeleë bestemmings en dalk nooit weer te sien gekry is nie, sy eie dromerige verbeeldingsvlugte verweef met sjamanistiese botone, aktuele gebeure waarvan hy te hore gekom het, beskrywings uit die natuur gesny en vervat in tydlose poësie en so meer. Spesifiek van belang egter is die veranderinge wat in sy leeftyd plaasgevind het. Sy vroeëre gedigte is geskryf binne die milieu van 'n "goue era" van vrede en voorspoed in die Tang-dinastie, onder die gesag van 'n keiser wat die kunste aktief ondersteun en aan deelgeneem het. Die omgewing verander nogtans skielik en drasties met generaal An Lushan se rebellie, waartydens die hele noordelike China deur oorlog en hongersnood verwoes is. Li se poësie neem hierna ook 'n nuwe toon en kwaliteit aan. Anders as in die geval van Li se jonger vriend, Du Fu, sou hy nie lank genoeg leef om die einde van die chaos te beleef nie. Groot gedeeltes van Li se digkuns is nietemin vir die nageslagte bewaar met blywende gewildheid in China en elders.
Week 21
Nederland (Nederlands: [ˈneːdərlɑnt], ; Wes-Fries: Nederlân), informeel Holland, is 'n land in die noordweste van die Europese vasteland en bestaan uit 12 provinsies. Dit word begrens deur die Noordsee in die noorde en weste, België in die suide en Duitsland in die ooste; in die Noordsee grens Nederland ook aan die Verenigde Koninkryk. Die hoofstad is Amsterdam en die regeringsetel is Den Haag. Die Karibiese eilande Bonaire, Saba en Sint Eustatius maak ook deel van Nederland uit. Saam met die Karibiese eilande Aruba, Curaçao en Sint Maarten vorm Nederland die Koninkryk van die Nederlande. Die land se amptelike taal is Nederlands, met Wes-Fries as 'n tweede ampstaal in die provinsie Friesland, en Engels en Papiaments as sekondêre ampstale in die Karibies Nederland. Nederlandse Nedersaksies en Limburgs is erkende streekstale (gebesig onderskeidelik in die (noord)ooste en suidooste), terwyl Romani en Jiddisj erkende minderheidstale is.
Nederland se vier grootste stede is Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht. Amsterdam is die land se mees bevolkte stad en amptelike hoofstad, terwyl Den Haag die Stategeneraal, die kabinet en die Hooggeregshof huisves. Die Rotterdamse hawe is die besigste beide in Europa en buite Asië, net ná die Volksrepubliek China en Singapoer. Die Amsterdamse Lughawe Schiphol is die belangrikste in Nederland en die derde besigste in Europa net ná Londen se Heathrow en Parys se Charles de Gaulle. Nederland is 'n stigtingslid van die Europese Unie, Eurosone, G10, NAVO, OESO en WHO, maar ook deel van die Schengengebied en die trilaterale Benelux. Dit huisves 'n aantal interregeringsorganisasies en internasionale howe, waarvan die meeste in Den Haag, wat vervolgens die "wetlike hoofstad van die wêreld" genoem word.
Nederland beteken letterlik "Lae Lande" en verwys na sy lae hoogte en plat topografie, waarvan net sowat 50% 1 meter bo seevlak geleë is, en naastenby 26% benede seevlak. Die meeste gebiede benede seevlak, bekend as polders, is tydens landherwinning verkry wat in die 14de eeu begin het. In die omgangstaal word na Nederland as Holland verwys. Met 'n bevolking van sowat 17,4 miljoen op 'n oppervlakte van omtrent 41 800 km² — waarvan die landoppervlakte 33 500 km² — maak van Nederland met 'n bevolkingsdigtheid van 521/km² die twaalfde digsbevolkte land in die wêreld en die vyfde digsbevolkte in Europa. Nogtans is Nederland die wêreld se tweede belangrikste uitvoerder van voedsel en landbouprodukte (na die Verenigde State), danksy sy vrugbare grond, gematigde klimaat, intensiewe landbou en vindingrykheid.
Nederland handhaaf sedert 1848 'n unitêre parlementêre grondwetlike monargie. Die land beskik oor 'n tradisie van Verzuiling en 'n lang geskiedenis van sosiale verdraagsaamheid; hulle het aborsie, prostitusie en genadedood gewettig en 'n liberale dwelmbeleid. Nederland het in 1870 die doodstraf in die burgerlike reg afgeskaf, hoewel dit eers heeltemal verwyder is totdat 'n nuwe grondwet in 1983 goedgekeur is. Nederland het reeds in 1917 die stemreg vir vroue ingevoer en in 2001 die eerste land geword om selfdegeslaghuwelike te wettig. Sy gemengde mark binne 'n gevorderde ekonomie het die elfde hoogste per kapita-inkoms wêreldwyd. Nederland beklee wêreldwyd die eerste plekke wat persvryheid, ekonomiese vryheid, menslike ontwikkeling, lewenskwaliteit en geluk betref. In 2019 het Nederland die tiende grootste ekonomie volgens BBP per capita gehad, die tiende plek van menslike ontwikkeling en die vyfde plek op die Wêreldgelukindeks beklee.
Week 22
Die Pakistanse nasionale krieketspan, met die byname Shaheens (شاہین; letterlik: “valke”), Green Shirts, Men in Green, is die nasionale krieketspan van Pakistan. Krieket in Pakistan word geadministreer en beheer deur die Pakistanse Krieketraad (PCB) en die land is ’n volle lid van die Internasionale Krieketraad (IKR). Die span neem deel aan internasionale toets-, EDI- en T20I-wedstryde. Pakistan is tans (Mei 2021) vyfde op die IKR-toetsranglys, sesde op die eendagranglys, en vierde op die Twintig20-wêreldranglys.
Pakistan het al 437 toetswedstryde gespeel, 142 gewen, 133 verloor, in 0 gelykop en in 162 onbeslis gespeel. Pakistan het, as die tweede land in Asië, op 28 Julie 1952 toetsstatus verkry – op aanbeveling van Indië – en Pakistan het sy toetsdebuut teen Indië op Feroz Shah Kotla Ground, Delhi, in Oktober 1952 gemaak, wat Indië met ’n beurt en 70 lopies gewen het. In die 1930’s en 1940’s, voor die Verdeling van Indië in 1947, het verskeie Pakistanse krieketspelers toetse vir die Indiese krieketspan gespeel. Pakistan het 933 EDIs gespeel, 490 gewen, 414 verloor, in nege gelykop en in 20 onbeslis gespeel. Pakistan het die Krieketwêreldbeker in 1992 gewen en die Krieketwêreldbeker in 1999 as naaswenner afgesluit. Pakistan het, saam met ander lande van Suid-Asië, die krieketwêreldbekertoernooie in 1987 en 1996 aangebied, en die 1996-eindstryd is op Gaddafistadion in Lahore gehuisves. Pakistan het 170 Twintig20 gespeel, meer as enige ander span, 104 gewen, 61 verloor, in drie gelykop en in twee onbeslis gespeel Pakistan het die eerste T20I-wêreldbeker in 2007 as naaswenner afgesluit en die T20I-wêreldbeker in 2009 gewen.
Pakistan het ook die Kampioentrofee in 2017 vir die eerste keer gewen, nadat hulle Indië verslaan het. Pakistan het sodoende die eerste span geword wat al die vername internasionale kriekettoernooie gewen het: Krieketwêreldbeker, T20I-wêreldbeker, Kampioentrofee en die Toetskampioenskap. Ses voormalige Pakistanse spelers is in die Internasionale Krieketraad se Heldesaal opgeneem.
Terrorisme in Pakistan het daartoe gelei dat verskeie nasionale spanne nie na dié land getoer het nie, en ná die 2009-aanval op die nasionale krieketspan van Sri Lanka nie meer toetse in Pakistan gespeel is nie. Eweneens is Pakistan van sy rol as medegasheer vir die Krieketwêreldbeker 2011 ontneem. Vanaf 2009 het Pakistan sy tuiswedstryde veral in die Verenigde Arabiese Emirate gespeel. Maar ná die afname van terreuraanvalle in Pakistan gedurende die onlangse jare, en die verbetering van veiligheid in dié land, het verskeie spanne sedert 2015 weer na Pakistan begin toer. Van die spanne sluit in Zimbabwe, Sri Lanka, Wes-Indië, Bangladesj, Suid-Afrika, en ’n IKR Wêreld XI. Daarbenewens is wedstryde van die Pakistan Superliga in Pakistan aangebied.
Week 23
Die nasionale vlag van Denemarke dateer uit die dertiende eeu toe ’n banier met ’n wit-op-rooi kruis deur die konings van Denemarke gebruik is. ’n Ontstaanlegende met noemenswaardige invloed op nasionale Deense historiografie koppel die bekendstelling van die vlag aan die Slag van Lyndanisse van 1219. Die verlengde Skandinawiese kruis weerspieël die gebruik as seevlag in die 18de eeu. Die vlag het in die vroeë 16de eeu gewildheid as nasionale vlag begin kry. Privaat gebruik van die vlag is in 1834 onwettig verklaar, maar in 1854 weer toegestaan deur ’n regulasie. Die vlag het die wêreldrekord as die oudste nasionale vlag steeds in gebruik. Die vlag vertoon ’n rooi veld met ’n wit Skandinawiese kruis.
In Denemarke is dit belangrik dat die toegelate weergawe gebruik word en dat die vlae wat gebruik word aan die regte spesifikasies voldoen. Dit is ’n kriminele oortreding om ’n vlag te maak of uit te steek wat nie aan die vereistes voldoen nie.
Volgens die Deense vlagverklaring mag elke Deen bedags die burgerlike weergawe van die vlag hys. Wanneer dit donker word mag die vlag nie wapper nie, maar ’n mens mag wel ’n wimpel in die kleure van die Deense vlag aan die vlagmas hys. Daar is twee soorte Deense wimpels: ’n lange kleiner een (vimpel genoem) en ’n wyer een (stander). Die gebruik van die Splitflag en die Orlogsflag is, soos hierbo genoem, gewoonlik beperk tot onderskeidelik die Deense regering en die vloot.
Die knoppie aan die einde van die mas, indien teenwoordig, is rooi van kleur.
Week 24
Elsabé Antoinette Murray Joubert OIS (Paarl, 19 Oktober 1922 – 14 Junie 2020) was 'n Afrikaanssprekende Suid-Afrikaanse skrywer. Joubert het beroemdheid verwerf met haar novelle Die swerfjare van Poppie Nongena, wat in 13 tale vertaal is, en wat ook as 'n drama op die planke gebring is. Sy was die niggie van die Afrikaanse skrywer Gideon Joubert. Sy is op 14 Junie 2020 aan Covid-19 oorlede.
In April 1973 koop hulle ’n vakansiehuis in Onrus, waar Elsa aan huis van Jan Rabie bevriend raak met die skrywer Richard Rive. Richard stel haar bekend aan die Afrikaliteratuur en -werke van swart skrywers wat in Suid-Afrika verbode was, wat haar blootstelling aan en begrip van die kontinent verder verbreed. Hierdie kennis en begrip gee sy terug aan die gemeenskap in verskeie openbare optredes, waar sy lesings lewer oor Afrika en sy ontluikende skrywers. Saam met Klaas is sy in 1975 ’n stigterslid van die Afrikaanse Skrywersgilde en vanaf 1984 tot 1985 dien sy ook as voorsitter. Na die dood van Klaas in 1998 vestig sy haar in ’n woonstel in die aftreeoord Berghof in Tuine, Kaapstad. Wanneer nog ’n woonstel in die oord ’n jaar later vakant word, koop sy dit ook om ’n studeerkamer te kry waarin sy haar boeke en ’n lessenaar kan huisves. Sy ondergaan in Oktober 2002 ’n heupvervangingsoperasie nadat sy val en haar heup beseer. Later ondergaan sy ’n verdere heupvervanging, wat haar beweging baie bemoeilik.
Sy skryf reeds van kleintyd af. In standerd drie gee sy haar eerste koerant uit en skryf gedigte. Net na die herdenking van die Groot Trek skryf sy ’n essay vir Die Burger oor My grootste oomblik in die Ossewatrek, waarvoor sy ’n tweede prys kry. Nadat sy haar meestersgraad behaal, skryf sy ’n artikel oor die eilandmense naby Keimoes, wat in Die Huisgenoot verskyn en haar ook help om ’n pos as joernaliste by hierdie tydskrif te kry. In 1947 skryf sy onder die skuilnaam W. Prinsloo ’n kortverhaal, Marynatjie, wat in Die Huisgenoot gepubliseer word.
Week 25
.jpg)
Die Akkadiese Ryk was die eerste antieke ryk van Mesopotamië, naas die langdurige beskawing van Sumer. Dit was om die stad Akkad (Sumeries: Agade) en die omringende gebied gesentreer. Die hele gebied was in antieke Mesopotamië as Akkad bekend. Die ryk het al die inheemse Akkadiessprekende Semiete en die Sumeriessprekendes onder een bewind verenig.
Die Akkadiese Ryk het oor Mesopotamië, die Levant en Anatolië regeer en militêre ekspedisies so ver suid as Dilmun en Magan (die moderne Bahrein en Oman) op die Arabiese Skiereiland gestuur.
In die 3de millennium v.C. het ’n kulturele simbiose tussen die Sumeriërs en Akkadiërs ontwikkel wat wydverspreide tweetaligheid ingesluit het. Akkadies, ’n Oos-Semitiese taal, het Sumeries tussen die 3de en 2de millennium v.C. geleidelik as spreektaal vervang (die presiese datum word betwis).
Die Akkadiese Ryk het sy politieke hoogtepunt tussen die 24ste en 22ste eeu v.C. bereik ná die verowerings deur sy stigter, Sargon van Akkad. Onder hom en sy opvolgers is Akkadies kortliks aan verowerde buurstate soos Elam en Goetium opgelê. Akkad word soms beskryf as die eerste ryk ter wêreld, hoewel die term "ryk" nie presies gedefinieer is nie en daar vroeëre Sumeriese aanspraakmakers was.
Ná die val van die Akkadiese Ryk het die mense van Mesopotamië eindelik in twee belangrike Akkadiessprekende nasies versmelt: Assirië in die noorde en, ’n paar eeue later, Babilonië in die suide.
Week 26
Hennie Aucamp (1934 – 2014) was 'n bekroonde Afrikaanse skrywer, digter en skrywer van hoofsaaklik kortverhale. Daar is ook al na hom verwys as "die vader van die Suid-Afrikaanse letterkundige kabaret" en hy het 'n belangrike plek onder die beoefenaars van die Afrikaanse kontreikuns beklee.
Aucamp was by uitstek 'n kortverhaalskrywer, maar het ook heelwat sterk verhoogtekste gelewer, veral vir die kabaretgenre – onder meer 'n Brommer in die boord, Die sewe doodsondes, Met permissie gesê en Slegs vir almal. Sy werk is ook gewild vir prosa-aanbiedings en talle van sy gedigte is getoonset. Die Afrikaanse sangeres Amanda Strydom het hom as haar mentor beskou. In 1982 is hy met die Hertzogprys vir sy prosawerk bekroon, en in 2004 met die Fleur du Cap-toekenning vir sy lewenslange bydrae tot die groei en ontwikkeling van die Suid-Afrikaanse teater.
Hy skryf sy hele omvangryke oeuvre met die hand en gebruik nooit ’n tikmasjien of ’n rekenaar nie. So is hy dan altyd afhanklik van die hulp van tiksters om sy manuskripte persklaar te maak. Dwarsdeur sy lewe is hy ook ’n entoesiastiese korrespondent wat briewe skryf (en ontvang) van baie van die leidende persoonlikhede in die land en ook van die buiteland.
Hennie Aucamp is Donderdagnag 20 Maart 2014 in sy woonstel in Kloofstraat in Kaapstad oorlede.
Week 27
Mesopotamië (Arabies: بِلَاد ٱلرَّافِدَيْن, Bilād ar-Rāfidayn; Grieks: Μεσοποταμία; Siries: ܐܪܡ ܢܗܪ̈ܝܢ, Ārām-Nahrīn, of ܒܝܬ ܢܗܪ̈ܝܢ, Bēṯ Nahrīn) is ’n historiese streek van Wes-Asië, tussen die Eufraat- en Tigrisrivier in die noordelike deel van die Vrugbare Halfmaan. Die woord "Mesopotamië" is van Grieks afgelei en beteken letterlik "land tussen die riviere". Die grootste gedeelte van die gebied is vandag in Irak geleë, maar dele daarvan is in Koeweit, Oos-Sirië, Suidoos-Turkye en Iran.
Die Sumeriërs, Akkadiërs, Assiriërs en Babiloniërs het Mesopotamië van die begin van die opgetekende geskiedenis (omstreeks 3100 v.C.) oorheers tot met die val van Babilon in 539 v.C., toe dit deur die Achaemenidiese Ryk verower is. Alexander die Grote het dit in 332 v.C. verower en ná sy dood het dit deel van die Griekse Seleukidiese Ryk geword. Later het die Arameërs groot dele van Mesopotamië oorheers (omstreeks 900 v.C. – 270 n.C.).
Belangrike stede was Uruk, Nippur, Nineve en Babilon. Van die belangrikste Mesopotamiese leiers was Ur-Nammu (koning van Ur), Sargon (wat die Akkadiese Ryk begin het), Hammoerabi (wat die Ou Babiloniese staat ingestel het) en Tiglat-Pileser I (wat die Assiriese Ryk gestig het).
Omstreeks 150 v.C. was Mesopotamië onder beheer van die Partiese Ryk. Die streek het die gevegsterrein van die Romeine en Parte geword, met westelike dele van Mesopotamië wat onder kortstondige Romeinse beheer beland het. In 226 n.C. is die oostelike streke van Mesopotamië deur die Sassanidiese Perse verower. Die verdeling van die streek tussen Rome (van 395 n.C. af die Bisantynse Ryk) en die Sassanidiese Ryk het geduur tot in die 7de eeu, toe die Moslems Persië van die Sassanidiese Ryk en die Levant van Bisantium afgeneem het. ’n Paar hoofsaaklik Nieu-Assiriese en Christelike state het tussen die 1ste eeu v.C. en die 3de eeu n.C. bestaan, insluitende Adiabene, Osroene en Hatra.
Die gebied word dikwels die "bakermat van die beskawing" genoem. Dit word vereenselwig met die vroegste ontwikkelings van die Neolitiese Omwenteling vanaf omstreeks 10000 v.C. Die ou skryfstelsel wigskrif, of spykerskrif, is vir die eerste keer omstreeks 3000 v.C. hier deur die Sumeriërs gebruik. Hulle het in stadstate gewoon (stede met ’n onafhanklike regering). Volgens Genesis in die Ou Testament het Abraham in Mesopotamië gewoon voordat hy na Kanaän getrek het.
Die antieke Sumeriërs en Mesopotamiërs het aansienlike tegnologiese vooruitgang bewerkstellig, onder andere besproeiing, vloedbeheer en die gebruik van riviere vir handel. Volgens die vroegste rekords het die Mesopotamiërs landbou beoefen en mak diere, of vee, aangehou. Babilon is waarskynlik die eerste stad wat deur gevestigde mense gebou is. Mesopotamië is ook die plek waar die wiel die eerste keer gebruik is. Aanvanklik is dit vir pottebakkery aangewend; later het die Sumeriërs dit vir vervoer aangepas.
Die Mesopotamiërs was ook verantwoordelik vir die vroegste sterrekunde en wiskunde.
Week 28
Die nasionale vlag van Frankryk is op 15 Februarie 1794 vir die eerste keer amptelik aanvaar (met ’n ligter weergawe wat sedert Junie 1976 ook in gebruik is). Die vlag vertoon drie ewe wye vertikale bane in blou, wit en rooi. Die vlag se verhouding is “2:3” (twee in hoogte, drie in lengte). Die Franse driekleur (Frans: tricolore) is een van die invloedrykste vlae in die geskiedenis met die driekleurskema wat deur talle ander volkere in Europa en die res van die wêreld aangeneem is, en, volgens die Encyclopædia Britannica, het dit histories “in simboliese teenstand teen die outokratiese en kerklike koninklike standaarde van die verlede” gestaan.
Die koninklike regering het verskeie vlae gebruik, waarvan die bekendste ’n blou skild en goud fleurs-de-lis (die koninklike wapen van Frankryk) op ’n wit agtergrond is. Aan die begin van die Franse Rewolusie het die Paryse milisie, wat ’n sentrale rol in die bestorming van die Bastille gespeel het, ’n kokarde in blou en rooi gedra, dié stad se tradisionele kleure. Volgens die Franse generaal Lafayette was wit die “antieke Franse kleur” en is by die militêre kokarde gevoeg om ’n driekleur (’n Franse nasionale kokarde) te skep.
Dié kokarde het deel geword van die Nasionale Garde se uniforms wat die milisie vervang het en onder bevel van Lafayette was. Die Franse kokarde se kleure en ontwerp vorm die grondslag vir die Franse vlag wat in 1790 aanvaar is. Die enigste verskil is dat die vlag van 1790 se kleure omgekeerd was. Die vlootvaandel – volgens ’n legende op versoek van die Konvensie deur Jacques-Louis David (1748–1825) geteken – is op 27 Pluviôse in die Jaar II, dus 15 Februarie 1794, goedgekeur, maar die oorsprong daarvan is ouer en gaan terug na die drie kleure van vryheid (op 14 Julie 1789), identies aan die drie kleure van die Amerikaanse Rewolusie en die vlag van die Verenigde State, blou en rooi is ontleen aan die kleure van die stad Parys en dié van die Paryse Nasionale Garde, kleure wat die wit van koninklikes sou omring, en dus identies aan die drie kleure wat deur die verskillende Franse vlae van die Ancien Régime gebruik is. Die driekleurvlag is sedert 1794 die amptelike vlootvaandel van Frankryk en sedert 1812 die amptelike vlag van die leërs, met uitsondering van die monargiese herstelperiodes van 1814–1815 en 1815–1830. Sedert 1830 (met uitsondering van enkele dae tydens die Franse Rewolusie in 1848) is dit deurlopend die vlag van Frankryk en word in artikel 2 van die Franse Grondwet uit 1958 genoem.
Week 29
Die Sri Lankaanse nasionale krieketspan, met die bynaam The Lions (Engels vir: „die leeus“), is die nasionale krieketspan van Sri Lanka. Dit is ’n volle lid van die Internasionale Krieketraad (IKR) met Toets-, EDI- en T20I-status. Die span het sy eerste internasionale krieketwedstryd in 1926–1927 (as Ceylon) gespeel en in 1981 Toetsstatus verkry, wat van Sri Lanka die agtste toetsland, en die derde in Asië, maak. Die span word deur Sri Lanka Krieket bestuur. Sri Lanka is tans (Julie 2021) agtste op die IKR-toetsranglys, negende op die eendagranglys, en negende die Twintig20-wêreldranglys.
Sri Lanka se nasionale krieketspan behaal groot sukses in die vroeë 1990’s, wat hulle ’n buitekans sou gee om die wêreldbeker in 1996 te wen. Sedertdien het die span tot ’n krag in internasionale krieket ontwikkel. Sri Lanka haal die eindstryd van die 2007 en Krieketwêreldbeker 2011-toernooie, maar hulle eindig by albei dié toernooie as naaswenners.
Sri Lanka het die Wêreldbekertoernooi in 1996 gewen, die IKR-Kampioentrofee in 2002 (medekampioen met Indië), is agtereenvolgende naaswenners in die krieketwêreldbekertoernooie van 2007 en 2011 en naaswenners in die IKR Twintig20-wêreldbeker in 2009 en 2012. Die Sri Lankaanse krieketspan hou op die oomblik ’n paar wêreldrekords, insluitend die rekord vir hoogste spantotale in al drie vorms van die spel: toets-, eendag- en Twintig20-wedstryde.
Die kolfwerk van Sanath Jayasuriya, Aravinda de Silva, Mahela Jayawardene en Kumar Sangakkara gerugsteun deur die boulwerk van Muttiah Muralitharan, Chaminda Vaas en Lasith Malinga, asook baie ander talentvolle spelers, ondersteun die sukses van Sri Lanka se krieket gedurende die laaste twee dekades. Hulle het onlangs die vername Micky Arthur as hoofafrigter aangestel. Muhammad Haroon Ahmad, ’n jong Pakistanse krieketspeler, was ook ’n sterk kandidaat vir dié pos, maar Micky het voorrang geniet weens meer ervaring.
Week 30
Ingrid Jonker (19 September 1933 – 19 Julie 1965) was 'n Afrikaanse skryfster en digteres. Belangstelling in Jonker se werke, en veral ook in haar kort en tragiese lewe, was ná haar dood veel groter as toe sy geleef het. Net drie digbundels van haar is ooit gepubliseer: Ontvlugting (1956), Rook en oker (1963), en Kantelson (postuum in 1966). Dit is veral die kort en suiwer liriese gedigte van verlange en verlatenheid in Rook en oker wat aan haar roem besorg het. In haar nadoodse Kantelson was dit 'n doodsverlange wat tot lesers gespreek het en daartoe gelei het dat bekende musici haar gedigte getoonset en opgeneem het. Sy het op 19 Julie 1965 selfmoord gepleeg deur in Drieankerbaai in Kaapstad in die see te loop.
In 1956 raak sy bevriend met Kaapse kunstenaars en skrywers soos Jan Rabie, Marjorie Wallace, die skilder Eric Laubscher, Uys Krige, Jack Cope, Breyten Breytenbach, Richard Rive, Peter Clarke en P.J. Philander. Onder invloed van hierdie groep begin sy wyer lees en raak bekend met die werk van kontemporêre digters uit Frankryk, Spanje, Suid-Amerika, Nederland, Engeland en die Verenigde State, waardeur haar eie digkuns verryk en verdiep word. In 1958 werk sy by HAUM.
In Januarie 1960 verlaat Ingrid vir Pieter Venter en keer sy met Simone terug na Kaapstad, waar sy ’n betrekking by Nasionale Boekhandel in Elsiesrivier aanvaar en later vir Nasionale Pers werk en ook vryskutwerk doen. By Nasionale Pers is sy vir ’n kort rukkie Louis Hiemstra se assistente terwyl hy hersiening doen aan die Tweetalige Woordeboek. Haar en Pieter Venter se huwelik is op die rotse en hulle is op 30 Januarie 1962 formeel geskei.
Sy het hierna verskeie ernstige verhoudings, onder andere met die Engelse skrywer Jack Cope en André P. Brink, maar nie een van hulle is bereid om met haar te trou nie. Reeds vanaf April 1961 is sy in ’n ernstige verhouding met Jack Cope. Wanneer sy later hierdie jaar Cope se kind verwag, ondergaan sy ’n aborsie. In Julie 1961 word sy vir die eerste keer in ’n psigiatriese hospitaal opgeneem in Kaapstad, een van vele sodanige opnames in die daaropvolgende jare. Sy ontmoet André P. Brink in April 1963, waarna hulle 'n verhouding begin het.
Week 31
Die Manhattan-projek was 'n navorsings- en ontwikkelings-onderneming gedurende die Tweede Wêreldoorlog wat die eerste kernwapen vervaardig het. Dit is gelei deur die Verenigde State met die steun van die Verenigde Koninkryk en Kanada. Van 1942 tot 1946 was die projek onder leiding van generaal-majoor Leslie Groves van die US Army Corps of Engineers. 'n Kernfisikus, Robert Oppenheimer, was die direkteur van die Los Alamos-laboratorium wat die kernwapens ontwerp het.
Die weermagkomponent van die projek was eers as die Manhattan District bekend; Manhattan het geleidelik die amptelike kodenaam, Development of Substitute Materials vir die hele projek vervang. Later het die vroeëre Britse eweknie, "Tube Alloys" ook deel van die projek geword. Die Manhattan-projek het in klein begin in 1939, maar het gegroei totdat meer as 130 000 mense in diens geneem was en het bykans VS$2 miljard gekos. Meer as 90 persent van die koste was om fabrieke te bou en splytbare materiaal te vervaardig, met minder as 10 persent vir die ontwikkeling en vervaardiging van die wapens. Navorsing en produksie het op meer as dertig terreine in die Verenigde State, die Verenigde Koninkryk en Kanada plaasgevind.
Twee tipes atoombomme is gelyktydig tydens die oorlog ontwikkel: 'n betreklik eenvoudige kanonlooptipe en 'n meer ingewikkelde ineenploftipe kernwapen. Die Thin Man-kanonloopontwerp was onprakties om saam met plutonium te gebruik, en daarom is 'n eenvoudiger kanonlooptipe genaamd Little Boy ontwikkel wat uraan-235 gebruik, 'n isotoop wat slegs 0,7 persent van natuurlike uraan uitmaak. Aangesien dit chemies identies is aan die algemeenste isotoop, uraan-238, en byna dieselfde massa het, is dit moeilik om die twee te skei. Drie metodes is gebruik vir uraanverryking: elektromagneties, gasvormig en termies. Die meeste van hierdie werk is in die Clinton Engineer Works in Oak Ridge, Tennessee, uitgevoer.
Week 32
Die wêreldgeskiedenis, ook bekend as die menslike geskiedenis, is die beskrywing van die wêreld en die mens se verlede. Kennis word ingewin deur middel van argeologie, antropologie, genetika, linguistiek en ander dissiplines; en vir die tydperke sedert die uitvinding van skryf uit aangetekende bronne en deur sekondêre bronne en studies.
Die mens se geskrewe geskiedenis is voorafgegaan deur die voorgeskiedenis, wat begin het met die Palaeolitiese Era (Ou Steentydperk), gevolg deur die Neolitiese Era (Nuwe Steentydperk). Tydens die Neolitikum het die Landbouomwenteling begin, tussen 10000 v.C. en 5000 v.C. in die Nabye Ooste se Vrugbare Halfmaan. In dié tyd het die mens begin met die stelselmatige domestikering van plante en diere. Namate landbou meer gevorderd geraak het, het die mens verander van nomades in boere met ’n gevestigde leefwyse in permanente nedersettings. Die relatiewe sekuriteit en groter produktiwiteit wat landbou teweeggebring het, het gemeenskappe toegelaat om in al hoe groter eenhede te ontwikkel, aangehelp deur die uitvinding van vervoer.
In prehistoriese sowel as historiese tye moes die mens altyd naby betroubare bronne van drinkwater wees. Nedersettings het so vroeg as 4000 v.C. in Iran ontstaan, aan die oewers van Egipte se Nylrivier en aan die riviere van China. Namate landbou ontwikkel het, het graanverbouing moderner geraak en werkers genoodsaak wat voedsel tussen groeiseisoene kon berg. Arbeidsposte het gelei tot die ontwikkeling van ’n hoër stand en stede, wat die fondament vir die beskawing verskaf het. Die groter kompleksiteit van menslike gemeenskappe het eindelik boekhou- en skryfstelsels nodig gemaak.
Met die beskawing wat vooruitgegaan het, het ryke gekom en gegaan tydens die antieke geskiedenis ("laat oudheid", insluitende die klassieke oudheid, tot omstreeks 500 n.C.) In die postklassieke tydperk (Middeleeue, omstreeks 500-1500 n.C.) het die opkoms van die Christendom, die goue era van die Islam (omstreeks 750-1258 n.C.) en die Timoeridiese en die Italiaanse Renaissance (van omstreeks 1300 n.C. af) plaasgevind. Die bekendstelling van drukwerk in Europa het gelei tot ’n omwenteling in kommunikasie en die beskikbaarheid van inligting. Dit het die einde van die Middeleeue en die begin van die Wetenskapomwenteling bespoedig. Die vroeë moderne tydperk, van omstreeks 1500 tot 1800, het die tydperke van die Verligting en van ontdekking ingesluit. Teen die 18de eeu het die versameling van kennis en tegnologie ’n stadium bereik dat dit gelei het tot die Nywerheidsomwenteling en die begin van die laat moderne tydperk, wat omstreeks 1800 begin het en tans voortduur.
Week 33
Die Zimbabwiese nasionale krieketspan (Engels: Zimbabwe national cricket team), met die bynaam The Chevrons, is die nasionale krieketspan wat Zimbabwe in internasionale wedstryde verteenwoordig. Dit word beheer en geadministreer deur Zimbabwe Krieket (ZC, van Engels: Zimbabwe Cricket), voorheen bekend as die Zimbabwiese Krieketunie (Zimbabwe Cricket Union, ZCU). Zimbabwe is, na Suid-Afrika, die tweede volle lid van die Internasionale Krieketraad (IKR) in Afrika en het sedert 1992 toets- en Internasionale eendagwedstryd-status (EDI). Zimbabwe is tans (Augustus 2021) tiende op die IKR-toetsranglys, dertiende op die eendagranglys, en elfde op die Twintig20-wêreldranglys.
Zimbabwe het al aan nege krieketwêreldbekertoernooie deelgeneem, met hul beste prestasie in 1999 en 2003, waar hulle die Super 6 gehaal het. In 2003 het Zimbabwe, saam met Suid-Afrika en Kenia, die eerste krieketwêreldbekertoernooi in Afrika aangebied. Hulle het tot dusver ook aan vyf T20I-wêreldbekertoernooie deelgeneem, maar nog nie verder as die groepfase gevorder nie. Zimbabwe het ook al aan vyf Kampioentrofeë deelgeneem en in 2000 hul beste verskyning gemaak, toe hulle tot die kwarteindrondte gevorder het; in onlangse jare het hulle egter nie meer vir dié toernooi gekwalifiseer nie, omdat hulle nie meer onder die agt beste spanne in die IKR se EDI-ranglys is nie.
Weens Zimbabwe se swak ekonomiese en politieke stabiliteit in onlangse jare het die Zimbabwiese nasionale krieketspan agteruitgegaan, veral omdat belangrike spelers dié land verlaat en teenstanders weens veiligheidkwessies weier om in Zimbabwe te speel. Dit lei tot ’n gebrek aan beide ervaring en kundigheid, waarvolgens Zimbabwe nie meer kan meeding met lande wat elke jaar baie krieketwedstryde speel nie. Hul laagtepunt was die opskorting deur die IKR in 2019, maar Zimbabwe is intussen weer gerehabiliteer. Intussen is Zimbabwe deur Namibië as tweede beste span in Afrika, na die Proteas, verbygesteek.
Week 34 Christian Johan Barnard (bekend as Chris Barnard; 1939–2015) was 'n Suid-Afrikaanse outeur wat groot beroemdheid verwerf het met sy talle Afrikaanse romans, novelles, kortverhale, toneelspele, hoorspele, draaiboeke en televisiedramas. Barnard was deel van die sogenaamde Sestigers-beweging en in 1975 ’n medestigter van die Afrikaanse Skrywersgilde. Hy was met die aktrise en rolprentregisseur Katinka Heyns getroud.
Barnard is op 'n sitrusplaas in die distrik Nelspruit gebore as die oudste van twee seuns. Hy matrikuleer in 1957 aan die Hoërskool Nelspruit, studeer daarna aan die Universiteit van Pretoria en behaal 'n B.A.-graad in 1960 met Afrikaans-Nederlands en Kunsgeskiedenis as hoofvakke. Op universiteit is hy aktief betrokke by die publikasies van die universiteit en is onder andere redakteur van die joolblad en die literêre jaarblad. Ook op dramagebied speel hy ’n aktiewe rol as voorsitter van die toneelvereniging en verkry hy die eerste reg om Bartho Smit se Don Juan onder die boere op te voer, waarin hy ook ’n rol speel. So ontmoet hy vir Bartho, met wie hy lewenslange vriende is.
Chris aanvaar na universiteit ’n betrekking as joernalis by Die Vaderland in Pretoria (1961) en vanaf 1962 in Johannesburg, waar hy ook later meewerk aan Dagbreek en Sondagnuus en Die Brandwag. In 1962 tree hy in die huwelik met Annette en drie seuns (Johan, Stephan en Tian) word gebore, maar hy skei hierna. Onder aanmoediging van Bartho Smit bring hy ’n gedeelte van die jare 1964 en 1965 in Parys deur, waar hy ’n noue vriendskap met Breyten Breytenbach sluit en hom ook aanmoedig om meer ernstig te begin skryf. Deur Chris se bemiddeling word Breyten se Die ysterkoei moet sweet en Katastrofes deur Afrikaanse Pers-Boekhandel gepubliseer, waar Bartho Smit destyds die uitgewer was. Chris bring in hierdie tyd ook besoeke aan Spanje, Italië en Duitsland. In Europa maak hy kennis met die moderne teater, wat hom baie beïndruk, asook baie en goeie rolprente. By sy terugkeer na Suid-Afrika werk hy twee jaar onder Bartho Smit as uitgewer by die Afrikaanse Pers-Boekhandel waarna hy in 1967 tot die Transvaalse redaksie van Die Huisgenoot toetree.
Hy speel ’n beduidende rol in die tydperk van streng sensuur. In 1973 kry hy saam met John Miles, Ampie Coetzee en Bartho Smit beheer van die Johannesburgse tak van die Afrikaanse Skrywerskring. Met die verbod op André P. Brink se Kennis van die aand vroeg in 1974 stig hulle ’n fonds vir die verdediging van die boek en reik sterk bewoorde verklarings oor die aangeleentheid uit. Wanneer die ander lede beswaar aanteken teen hulle standpunte, bedank hulle, ’n aksie wat indirek in 1975 lei tot die stigting van die Afrikaanse Skrywersgilde, waarvan hy ’n stigterslid is. In 1987 word hy verkies as voorsitter van die Afrikaanse Skrywersgilde.
Week 35
USS Maryland (BB-46), ook bekend as "Old Mary" of "Fighting Mary" onder sy bemanning, was 'n Colorado-klas slagskip van 32 693 ton van die Amerikaanse Vloot. Die skip was die derde skip van die Verenigde State wat na Maryland, die sewende deelstaat van Amerika, vernoem is. Dit is in 1921 in diens gestel en het tydens besoeke aan Australië, Nieu-Seeland en Brasilië as die vlagskip van die Vloot gedien.
Tydens die Tweede Wêreldoorlog was dit deel van die Battleship Row tydens die aanval op Pearl Harbor en die Japannese bomme het geringe skade aan die skip aangerig. Dit word herstel en keer in 1942 terug na diens, en wel in die Stille Oseaan. Eerstens het die skip 'n ondersteuningsrol gespeel tydens die Slag van Midway en later het dit verkenning gedoen by die Fidji-eilande, as voorsorg teen 'n moontlike inval van Japannese magte. Daarna het die Maryland 'n meer aanvallende rol vertolk en het dit gehelp met die bombardering van die kus tydens die Slag van Tarawa en later die Slag van Kwajalein. Tydens die Slag van Saipan is sy boeg deur 'n torpedo beskadig en die skip moes noodgedwonge herstelwerk, en daarmee saam 'n opgradering, ondergaan.
Hierna het dit deelgeneem aan die Slag van Leytegolf, waar dit beskadig is deur 'n kamikaze-vlieënier. Tydens die Slag van Okinawa is dit deur 'n tweede kamikaze-vlieënier getref en dit moes net voor die einde van die Tweede Wêreldoorlog weer herstelwerk ondergaan. Nadat die herstelwerk voltooi is by Bremerton, Washington, is die skip weer na die Stille Oseaan gestuur. Terwyl dit op pad was na sy bestemming het die Maryland die nuus ontvang dat die oorlog verby is. Die skip het omgedraai en na die hawe van Long Beach, Kalifornië, teruggekeer.
Nadat dit gehelp het tydens Operasie Magic Carpet om meer as agt miljoen Amerikaanse soldate terug te neem na Amerika, is die skip in 1947 uit diens gestel en in 1959 vir skroot verkoop. Sewe Battle Stars is aan die skip toegeken vir diens gelewer tydens die Tweede Wêreldoorlog.
Week 36
Ethiopië, amptelik die Federale Demokratiese Republiek Ethiopië, is 'n landingeslote land in Oos-Afrika in die Horing van Afrika. Ethiopië grens in die noorde aan Eritrea, in die ooste aan Djiboeti en Somalië, in die suide aan Kenia en in die weste aan Soedan en Suid-Soedan. Die land beslaan 'n oppervlakte van 1 104 300 km² en het in 2021 'n bevolking van meer as 117 miljoen gehad. Die land het ses amptelike tale, maar meer as 50 dialekte.
Ethiopië se nasionale identiteit is gewortel in die historiese en huidige rolle van die Christendom en Islam, asook die onafhanklikheid van die land van buitelandse heerskappy, soos die geval was in verskeie antieke Ethiopiese koninkryke. Van die oudste skelette van mense met moderne anatomie is in Ethiopië ontdek. Dit word algemeen beskou as die gebied van waar moderne mense eerste na die Midde-Ooste en verder plekke migreer het. Volgens linguiste het die eerste sprekers van Afro-Asiatiese tale hulle in die Neolitiese Tydperk in die Horing-gebied gevestig. Van die 2de millennium v.C. af was Ethiopië vir die grootste deel van sy geskiedenis ’n monargie. Volgens oorlewering is die monargie gestig deur die Salomoniese Dinastie van die koningin van Skeba, onder sy eerste koning, Menelik I. In die eerste eeue het die Koninkryk Aksoem die beskawing in die streek verenig gehou.
Gedurende die Wedloop om Afrika in die laat 19de eeu was Ethiopië en Liberië die enigste twee lande wat hulle soewereiniteit te midde van kolonialisme behou het, en baie nasies op die kontinent wat pas onafhanklik geword het, het die Ethiopiese vlagkleure, groen, goud en rooi, aangeneem. In dié tyd het Ethiopië sy moderne grense vasgestel deur middel van groot verowerings van gebiede in sy ooste, weste en suide.
Week 37
Die Bengaalse nasionale krieketspan, met die bynaam The Tigers, is die nasionale krieketspan wat Bangladesj in toets- en kitskrieket verteenwoordig. Dit word beheer en geadministreer deur die Bengaalse Krieketraad (BCB, van Engels: Bangladesh Cricket Board). Bangladesj is ’n volle lid van die Internasionale Krieketraad (IKR) met toets-, EDI- en T20I-status. Bangladesj het sy eerste toetswedstryd in November 2000 teen Indië in Dhaka gespeel en sodoende die tiende nasie, en die vierde in Asië, met toetsstatus geword.
Bangladesj se eerste vertoning in internasionale krieket was tydens die IKR-trofee 1979 in Engeland. Hulle beëindig dié toernooi met twee oorwinnings en twee nederlae. Sewe jaar later, op 31 Maart 1986 tydens die Asiatiese beker, speel Bangladesj in sy eerste internasionale eendagwedstryd teen Pakistan. Bangladesj wen die IKR-trofee 1997 in Maleisië. Deur die toernooi te wen het Bangladesj vir die eerste keer ook vir die Krieketwêreldbeker 1999 gekwalifiseer. Tydens dié toernooi het hulle onder andere Pakistan en Skotland verslaan. Oor ’n lang tydperk was sokker die gewildste sport in Bangladesj, maar krieket het geleidelik gewildheid verwerf – veral in stedelike gebiede – en teen die 1990’s sokker verbygesteek. Op 26 Junie 2000 is Bangladesj se vordering in internasionale krieket met toetsstatus beloon.
In 1997 word Bangladesj ’n gereelde lid van die IKR met die reg om internasionale eendagwedstryde te speel. Hulle verwerf op 26 Junie 2000 die status van ’n toetskrieketland. Bangladesj hou die rekord vir die meeste verloorslae agtereenvolgens in toetse (21 tussen 1999 en 2002) en eendagwedstryde (23 tussen 2001 en 2004). Nadat hulle toetsstatus verkry het, moes Bangladesj tot in 2004 vir sy eerste EDI-oorwinning sedert die Krieketwêreldbeker 1999 wag. Die span wat Bangladesj tydens dié geleentheid gewen het, was Zimbabwe, wat Bangladesj ook in hul eerste toetsoorwinning in 2005 verslaan het; nadat hulle die tweede toets geëwenaar het, het Bangladesj sy eerste toetsreeks gewen. In 2009 vertrek Bangladesj vir twee toetse na Wes-Indië en nadat hulle albei gewen het, beklink Bangladesj sy eerste oorsese toetsreeks.
Week 38
Breyten Breytenbach (gebore op 16 September 1939 in Bonnievale) is 'n Suid-Afrikaanse skrywer en kunstenaar met Franse burgerskap. Breytenbach lewer 'n beduidende bydrae tot die Afrikaanse letterkunde met sy digkuns. Hy is ook bekend as die mees prominente gevangenis-skrywer van Suid-Afrika, nadat hy 9 jaar tronkstraf onder die apartheidsregering moes uitdien.
Breyten matrikuleer in 1957 as hoofseun aan die Hugenote Hoërskool op die dorp Wellington. In die jare 1958 en 1959 studeer hy aan die Universiteit van Kaapstad vir ’n B.A.-graad. In die Departement van Afrikaans en Nederlands staan hy onder die opleiding van Boerneef, J. du P. (Canis) Scholtz en D.J. Opperman. In dieselfde tyd studeer hy ook kuns aan die Michaelis Kunsskool van die Universiteit van Kaapstad onder leiding van Lippy Lipschitz. Per geleentheid raak hy betrokke by studente-aktivisme en hy is een van die studente wat betoog teen aparte universiteite vir verskillende rasse.
Hy publiseer onder sy eie naam, sowel as B.B. Lasarus, Jan Blom en Jan Afrika. Dit is ook regdeur sy oeuvre ’n gegewe dat sy identiteit verander en hy verwys deurlopend na homself in sy gedigte, asof hy ’n aparte figuur is. Eindelik word sy identiteit geskep in sy gedigte en dit is dus nie verbasend dat sy identiteit verander as dit deurgaans herskep moet word nie. Die ek of self is nie ’n vaste punt nie, maar eerder ’n masker (saamgestel uit herinnering en verbeelding), wat die naamwisseling verklaar en ook die terugkerende spieëlmotief as een van die sentrale maskers van die self.
Benewens die vele pryse wat sy individuele boeke verower, word Breytenbach se werk en persoon by herhaling bekroon en word hy op velerlei maniere vereer. In 1972 word hy verkies tot lid van die Maatschappij der Nederlandse Letterkunde. Tydens sy verhoor in 1975 ontvang Breyten ’n kunsprys ter waarde van R1 000 van die Stadsraad van Vitry in Frankryk. Hy verower die Prix de Septs in 1977 vir sy literêre werk, ’n prys wat deur sewe internasionale uitgewerye ingestel is en waarvan hy die eerste ontvanger is. Breyten ontvang hierdie pryse in erkenning vir die werk wat hy onder moeilike omstandighede gedoen het.
Week 39
Senegal, amptelik die Republiek Senegal, is 'n land suid van die Sénégalrivier in Wes-Afrika. Senegal word begrens deur die Atlantiese Oseaan in die weste, Mauritanië in die noorde, Mali in die ooste en Guinee en Guinee-Bissau in die suide. Gambië vorm 'n enklawe binne Senegal om die Gambiërivier vir meer as 300 km in die binneland in. Die Kaap Verde-eilandgroep lê ongeveer 560 km wes van die Senegalese kus af.
Senegal beslaan 'n oppervlakte van 196 712 km² en het 'n bevolking van 15 411 614 in 2016 gehad. Die hoofstad en grootste stad is Dakar aan die westelikste punt van die vasteland van Afrika. Sedert 2014 word in Diamniadio 'n tweede regeringsetel opgerig. Ander belangrike stede sluit in Thiès en Touba. Senegal vorm die mees westelike land op die vasteland van die Ou Wêreld en Afrika-Eurasië. Die kremetartboom en die leeu vorm die twee nasionale simbole van Senegal; albei is in erkenning aan dié land se ryk natuurlewe gekies.
Die gebied van Senegal vorm sedert die 12de eeu deel van die Islamitiese wêreld en is sedertdien deur verskeie Afrika-ryke oorheers. In 1895 het dit 'n Franse kolonie geword en in 1946 deel van die Franse Unie. Op 4 April 1959 het Senegal saam met Mali die Mali-Federasie gevorm en op 20 Junie 1960 van Frankryk onafhanklik geword, maar dié federasie is reeds op 20 Augustus 1960 weer ontbind. Op 1 Februarie 1982 het Senegal saam met Gambië die Senegambiese Konfederasie gestig, wat op 30 September 1989 weer ontbind is nadat Gambië geweier het om nader aan 'n unie te beweeg. Senegal spog met 'n stabiele demokrasie en ekonomiese groei. Dit is 'n lid van die Afrika-unie, die Ekonomiese Gemeenskap van Wes-Afrika-state (ECOWAS) en die Organisasie van Islamitiese Samewerking (OIS).
Week 40
Die Ierse nasionale krieketspan (Engels: Ireland national cricket team), met die bynaam die Men in Green en Green whites, is die nasionale krieketspan van die hele Ierland en verteenwoordig beide die Republiek Ierland en Noord-Ierland in internasionale krieket. Krieket word in Ierland deur Krieket Ierland (Cricket Ireland, CI) geadministreer. Hulle neem deel aan die Toets-, Eendag- en Twintig20-wedstryde op internasionale vlak. Ierland is tans (3 Oktober 2021) twaalfde op die IKR-toetsranglys, twaalfde op die eendagranglys asook die Twintig20-wêreldranglys.
Voordat hulle toetsstatus verkry het, het Ierland ook eersteklas internasionale krieket tydens die IKR se Interkontinentale Beker gespeel, wat hulle tussen 2005 en 2013 vier keer gekon het. Voor hul sukses in die eersteklas Interkontinentale Beker en verdere oorwinnings oor volle lede tydens die Krieketwêreldbeker 2011 (Engeland) en Krieketwêreldbeker 2015 (Wes-Indië en Zimbabwe), is na Ierland as die „leidende assosiaatlid“ verwys en hul voorneme bekend gemaak om teen 2020 ’n volle lid te word. Hierdie doel is in Junie 2017 bereik, toe die IKR volle status aan beide Afghanistan en Ierland toegeken het, waarvolgens albei spanne toetswedstryde mag speel.
Die Ierse nasionale krieketspan is in die krieketwêreld uniek, aangesien dit die hele Ierland verteenwoordig en nie net een onafhanklike staat nie. Spelers uit beide die Republiek Ierland en Noord-Ierland, een van die vier lande van die Verenigde Koninkryk, mag vir die Ierse krieketspan opstap. Vervolgens gebruik die Ierse krieketspan nóg een van die lande se volksliedere, nóg een van hul vlae as ’n verteenwoordigende simbool; pleks daarvan gebruik die Ierse nasionale krieketspan sy eie vlag – dié van Krieket Ierland – en himne. As gevolg van die gemeensame span vir beide die Republiek Ierland en Noord-Ierland word die Ierse nasionale krieketspan, nes die soortgelyke Ierse nasionale hokkiespan en die Ierse nasionale rugbyspan, as ’n belangrike simbool vir vrede en samewerking op die polities verdeelde eiland Ierland beskou. In internasionale krieket is daar net twee ander spanne wat meer as een krieketnasie verteenwoordig, hulle is Engeland – vir beide Engeland en Wallis – en Wes-Indië vir verskeie eilandstate van die Karibiese gebied.
Week 41
Joachim Nikolaus von Dessin (* 1704 in Rostock; † 1761 in Kaapstad) word deur die bemaking van sy 3 856 boekdele (insluitend 9 atlasse en 72 manuskripte) en ander rariteite (Dessiniarium) aan die NG Kerk (Kaapse Kerk), soos in sy testament bemaak op 2 Julie 1761, onthou as die grondlegger van die Suid-Afrikaanse openbare biblioteek. Sy "herebiblioteek" was die grootste versameling boeke in die Kaapstad van die 18de eeu, en vorm die kern waaromheen die hele Suid-Afrikaanse biblioteekwese ontwikkel het.
Joachim Nikolaus von Dessin is in 1704 te Rostock gebore uit ‘n ou Mecklenburgse aristokratiese familie. Hy was die oudste van twee seuns van Christian Adolf von Dessin en Margaretha Elisabeth (née Von Hünemörder). Sy vader was 'n offisier in diens van koning Karel XII van Swede, hy word krygsgevange geneem en leef in 1718 as “Gevangene op Parool” in Rostock; wat totale verarming vir die gesin meebring.
Joachim Nikolaus verlaat reeds vroeg die ouerhuis. Gewoonlik word slegs genoem Von Dessin het as 13-jarige tot die hofhouding toegetree, waar hy as page gewerk het vir die Markgraaf Albert Friedrich von Brandenburg, ‘n neef van Koning Frederik I Pruise, en hoe hy later sy skoolopleiding ontvang het aan die Koninklike Joachimsthaler Gimnasium in Berlyn.
- Nalatenskap
Die boeke wat Von Dessin nagelaat het, het oorspronklik in sy woning se studeerkamer gestaan. Teen die mure was daar boekrakke en kaste met glasdeure waarin die 3 856 boekdele gehou is. Dit was die grootste versameling in Kaapstad van die 18de eeu. Hoewel die boekrakke min ruimte vir iets anders gelaat het, het daar in die vertrek nege skilderytjies en 'n ovaal spieël met vergulde raam gehang, asook 'n kabinet waar daar rariteite geberg is, soos dit 'n agtiende-eeuse herebiblioteek betaam het. Hierdie versameling is binne 34 jaar opgebou; merkwaardig in die sin dat die Kaap op daardie tydstip geen boekwinkel, drukpers of uitgewery geken het nie.
Die biblioteek is vermoedelik nie alleen deur hom nie, maar ook deur sy vriende gebruik. Privaatbiblioteke of boekerye was in die 18de en 19de eeu onder die vermoëndes egter niks buitengewoon nie, en dikwels sou die boekeversameling aan die volgende geslag bemaak word. Al dien hierdie privaatbiblioteke as getuienis van die intellektuele lewe van die room van die oes, kon dit selde as die kern van die openbare biblioteekwese dien of aanleiding gee tot die opbou van die Suid-Afrikaanse biblioteekwese. Hiervan is Von Dessin se versameling die uitsondering.
Week 42
Die Tuin van Wellus is die moderne titel van 'n triptiek (kunswerk met drie panele) in olie op eikepanele wat die Ou Nederlandse meester Jheronimus Bosch tussen 1490 en 1510 geskilder het, toe hy tussen 40 en 60 jaar oud was. Dit word sedert 1939 in die Museo del Prado in Madrid, Spanje, gehou.
Omdat min bekend is oor Bosch se lewe en bedoelings, wissel vertolkings van sy skildery van 'n vermaning teen vleeslike wellus tot 'n ernstige waarskuwing van die gevare van die lewe se versoekings tot 'n uitlokking tot die uiterste seksuele genot. Die ingewikkeldheid van die simbolisme, veral van die sentrale paneel, het oor die eeue gelei gelei tot uiteenlopende interpretasies. 20ste-eeuse kunshistorici kan nie saamstem of die triptiek se middelste paneel 'n morele waarskuwing of 'n panorama van wellus is nie.
Bosch het drie groot triptieke geskilder; die ander twee is van omstreeks 1482 en 1516. Dit kan van links na regs gelees word en elke paneel is noodsaaklik vir die betekenis van die geheel. Elk van die drie werke verteenwoordig aparte, maar verwante temas oor geskiedenis en geloof. Triptieke uit dié tydperk was gewoonlik bedoel om in vervolging gelees te word, met die linker- en regterpanele wat dikwels onderskeidelik die tuin van Eden en die Laaste Oordeel uitbeeld, terwyl die hoofonderwerp in die middelste paneel behandel is. Dit is onbekend of die Tuin as 'n altaarskildery bedoel was, maar die buitengewone onderwerp daarvan laat die meeste mense dink dit was waarskynlik nie vir 'n klooster of kerk bedoel nie, maar vir 'n niegeestelike koper.
Week 43
Tirus (Arabies: صور Ṣūr; Frans: Tyr; Grieks: Τύρος Tyros) is een van die oudste aaneenlopend bewoonde stede in die wêreld, hoewel dit ’n paar eeue in die Middeleeue net ’n klein inwonertal gehad het. Dit was een van die eerste Fenisiese stede en die legendariese geboorteplek van die Fenisiese prinses Europa, haar broers Cadmus en Phoenix, sowel as Kartago se legendariese stigter, Dido (Elissa).
Herodotos het Tirus omstreeks 450 v.C. besoek en gesê volgens die plaaslike priesters is die stad omstreeks 2750 v.C. gestig. Volgens argeologiese bewyse was egter reeds omstreeks 2900 v.C. nedersettings op die terrein. Die stad het baie antieke terreine, soos ’n hippodroom, en kom as geheel voor op Unesco se lys van wêrelderfenisgebiede. Die historikus Ernest Renan het gesê: "'n Mens kan Tirus ’n stad van ruïnes noem wat van ruïnes gebou is."
Die Bybel verwys verskeie kere na Tirus, veral in Jesaja 23, waar die stad se ondergang voorspel word. Koning Hiram I was ’n tydgenoot van Dawid en Salomo. Jesus het ook die streke Tirus en Sidon besoek.
Tirus is vandag die grootste stad in Libanon naas Beiroet, Tripoli en Sidon. Dit is sowat 80 km suid van die hoofstad, Beiroet, geleë. Dit het aanvanklik uit twee afsonderlike gebiede bestaan: 'n eiland naby die kus en ’n verwante nedersetting op die vasteland. Alexander die Grote het in 332 v.C. 'n straatweg laat bou om die eiland met die vasteland te verbind en Tirus vorm dus nou 'n skiereiland.
Tirus is die hoofstad van die Tirus-distrik in die goewernoraat Suid-Libanon. In die stedelike gebied was daar in 2006 sowat 200 000 inwoners. Dit sluit baie vlugtelinge in, omdat drie van die land se 12 Palestynse vlugtelingkampe in Tirus geleë is. Buite die moderne stad lê ’n argeologiese terrein met oorblyfsels van die antieke stad.
Tirus het ’n Mediterreense klimaat met warm somers. Dit is ses maande per jaar droog, met ’n gemiddelde jaarlikse temperatuur van 20,8 °C. Die reënval is gemiddeld 645 mm per jaar.
Week 44 Reza de Wet (11 Mei 1952 – 27 Januarie 2012) was 'n Afrikaanse skrywer en dramaturg, wat in 1994 en 1997 die Hertzogprys verower het. Sy was getroud met Lindsay Reardon en hulle het een dogter, Nina, en twee kleinkinders.
Frederica (Reza) de Wet is op 11 Mei 1952 op Senekal in die Oranje-Vrystaat gebore as die enigste kind van regter Hendrik Francois de Wet en Elizabeth Mary Marais. Van moederskant is sy die agterkleindogter van Charles Marais, wat die ouer broer van Eugène Marais was. Op driejarige ouderdom verhuis die gesin na Bloemfontein, waar haar pa later regter-president van die Oranje-Vrystaat word. Reza kuier in haar jeug baie by haar ouma op Senekal. Haar ouma was ’n begaafde mezzo-sopraan wat ’n kontrak by La Scala in Italië gekry het, maar weens haar ouers se dood tydens die Groot Griep van 1918 kon sy dit nie aanvaar nie. Hierdie ervarings en blootstelling maak ’n groot indruk op Reza en sy verwerk dit later in haar dramas. Sy gaan vir twee jaar (op agt- en negejarige ouderdom) in Kimberley skool en spandeer die res van haar skoolloopbaan in Bloemfontein, waar sy in 1970 aan die Hoër Meisieskool Oranje matrikuleer. Op skool was daar ’n goeie dramavereniging en haar loopbaan as toneelspeler begin reeds hier met ’n produksie van “Quality Street”. Haar alma mater stel later ’n jaarlikse dramafees in wat hulle na haar vernoem.
Sy studeer vanaf 1971 verder aan die Universiteit van die Oranje-Vrystaat en behaal in 1973 die B.A.-graad met Drama en Engels as hoofvakke. In hierdie tyd speel sy deurentyd toneel in die Vrystaat, onder meer as Nina in ’n opvoering van Anton Tsjechof se “Die seemeeu”. Op twintigjarige leeftyd ontmoet sy haar toekomstige eggenoot, die Ierse akteur en regisseur Lindsay Reardon, wat een van die stigters van die Markteater in Johannesburg was. Sy speel gereeld in hierdie teater terwyl hulle in Parktown in Johannesburg woon. Nadat sy na Kaapstad verhuis, speel sy talle rolle op die verhoog terwyl sy haar dramastudies voltooi onder Robert Möhr aan die Universiteit van Kaapstad, waar Reza en Angelique Rockas tydgenote was. Sy verwerf ’n Nagraadse Diploma in Drama en later ook ’n B.A. Honneurs-graad in Engelse letterkunde aan die Universiteit van Kaapstad. Sy verhuis terug na Johannesburg en sluit aan by die eksperimentele Arena Company van die Transvaalse Raad vir Uitvoerende Kunste (TRUK). In 1982 trek Reza, haar man en dogtertjie Nina (gedoop Frederica) na Grahamstad, waar sy klas gee in Drama aan die Rhodes Universiteit en later aangestel word as medeprofessor. Intussen studeer sy verder en verwerf ’n M.A.-graad in Engels met lof aan die Universiteit van Suid-Afrika met ’n tesis oor die Engelse skrywer Henry James. Op Grahamstad is sy regisseur van verskeie dramas wat deur die Rhodes-universiteit se Dramadepartement opgevoer word, insluitende Arthur Miller se “The Crucible” (1989), August Strindberg se “The Ghost Sonata” en haar eie drama “Heathcliff goes home” (2007). Sy werk ook nou saam met Gary Gordon se Physical Theatre Company en skryf tekste vir sy dansdramas. Aan die einde van 2007 tree sy af by Rhodes-universiteit. Sy tree vir die eerste keer in meer as twintig jaar weer as aktrise op wanneer haar drama “Die see” in April 2011 by die Klein Karoo Nasionale Kunstefees op Oudtshoorn opgevoer word. Leukemie word in Oktober 2011 by haar gediagnoseer en sy is op Vrydagoggend 27 Januarie 2012 in haar slaap in haar huis in Grahamstad oorlede.
Week 45
.jpg)
Jean-Jacques Rousseau (* 28 Junie 1712 in Genève; † 2 Julie 1778 in Ermenonville (Oise) naby Parys) was 'n Geneefse skrywer, filosoof, opvoedkundige, natuurnavorser en komponis van die Verligtingstydperk. As beduidende wysgerige was hy een van die wegbereiders van die Franse Rewolusie en het 'n groot invloed op die 19de- en 20ste-eeuse opvoedkunde en politieke teorieë uitgeoefen.
Sy Discours sur l'origine et les fondements de l'inégalité parmi les hommes (Diskoers oor die oorsprong en grondslag van ongelykheid tussen mense) en Du contrat social; ou Principes du droit politique (Oor die sosiale kontrak; of die Beginsels van politieke reg), is hoekstene in moderne politieke en sosiale denke. Rousseau se sentimentele roman Julie ou la Nouvelle Héloïse (Julie, of die Nuwe Héloïse) (1761) was belangrik vir die ontwikkeling van preromantiek en romantiek in fiksie. Sy Émile, ou De l’éducation (Emile, of oor die Onderwys) (1762) is 'n opvoedkundige verhandeling oor die plek van die individu in die samelewing. Rousseau se outobiografiese geskrifte – die postuumgepubliseerde Les Confessions (Belydenisskrifte saamgestel in 1769), 'n begin van die moderne outobiografie, en die onvoltooide Les rêveries du Promeneur Solitaire (Die dagdrome van 'n Eensame Wandelaar) (saamgestel 1776–1778) – het die laat 18de-eeuse “Tydperk van Ontvanklikheid” (Age of Sensibility) geïllustreer en 'n verhoogde fokus op subjektiwiteit en introspeksie gebring wat later moderne skryfwerk gekenmerk het.
Rousseau raak in 1742 bevriend met mede-filosoof Denis Diderot, en skryf later oor Diderot se romantiese probleme in Les Confessions. Gedurende die tydperk van die Franse Revolusie was Rousseau die gewildste van die filosowe onder lede van die Jakobyne-klub. Hy is in 1794 as 'n nasionale held in die Panthéon in Parys begrawe, 16 jaar ná sy dood.
Week 46
Hindoeïsme is die grootste godsdiens in Indië, Nepal en Mauritius, asook van ongeveer ’n halfmiljoen mense van Indiese oorsprong in Suid-Afrika. Dit word ook as ’n dharma, of lewenswyse, beskou. Dit is die derde grootste godsdiens in die wêreld, met meer as 1,25 miljard aanhangers, of 15-16% van die wêreldbevolking, wat as Hindoes bekend is. Die woord "Hindoe" is ’n term wat net buite die groep vir hulle gebruik word, en hoewel Hindoeïsme al die oudste godsdiens in die wêreld genoem is, beskou baie beoefenaars van die godsdiens dit as Sanatana Dharma (Sanskrit: सनातन धर्म, "die Ewige weg") – dit verwys na die idee dat sy oorsprong buite die menslike geskiedenis gevind kan word, soos in die Hindoegeskrifte onthul word. Nog ’n term is Vaidika dharma, "die dharma van die Vedas", hoewel dit minder gepas is.
Hindoeïsme is ’n uiteenlopende stelsel van gedagtes wat gekenmerk word deur ’n reeks filosofieë en gedeelde begrippe, rituele, kosmologiese stelsels, pelgrimsterreine en gedeelde teksbronne wat onder meer teologie, metafisika, mitologie, Vediese yajna, joga, rituele en tempelbouwerk insluit. Prominente temas in Hindoeïsme sluit in die vier purusharthas, die vier doele van die die lewe: dharma (etiek/pligte), artha (sukses/werk), kama (begeertes/passies) en moksha (bevryding/vryheid van die siklus van dood en hergeboorte/verlossing), sowel as karma (aksie, bedoeling en gevolge) en samsara (die siklus van dood en hergeboorte). Hindoeïsme skryf ewige pligte voor, onder meer eerlikheid, weerhouding daarvan om ander lewende wesens seer te maak, geduld, selfbeheersing, deugsaamheid en deernis. Hindoepraktye sluit in rituele soos puja (aanbidding) en ritmiese voordrag, meditasie (dhyana), sanskara (deurgangsrites), jaarlikse feeste en per geleentheid pelgrimstogte. Sommige Hindoes laat hulle sosiale lewe en materiële besittings agter in ruil vir ’n lewe in ’n klooster om moksha te bereik.
Hindoegeskrifte word geklassifiseer as dié wat gehoor is en dié wat onthou word. Die belangrikstes is die Vedas, Upanishads, Puranas, Mahabharatas, Ramayanas en Agamas. Die vier grootste denominasies van Hindoeïsme is tans Vaishnavisme, Shaivisme, Shaktisme en Smartisme. Bronne van gesag en ewige waarhede in die Hindoegeskrifte speel ’n belangrike rol, maar daar is ook ’n sterk Hindoetradisie om gesag te bevraagteken ten einde ’n groter begrip van dié waarhede te ontdek en die tradisie verder te ontwikkel. Buiten dat dit die oorheersende godsdiens in Indië, Nepal en Mauritius is, is daar ook aansienlike Hindoegemeenskappe in Suidoos-Asië, insluitende in Bali in Indonesië, die Karibiese Seegebied, Noord-Amerika, Europa, Oseanië en Afrika. Dit is naas die Islam die vinnigs groeiende godsdiens in die wêreld.
Week 47
Die Partiese Ryk of Parthiese Ryk (247 v.C. - 224 n.C., ook bekend as die Arsakidiese Ryk) was ’n groot politieke en kulturele mag in Persië (antieke Iran). Laasgenoemde naam is afgelei van Arsakes I van Partië, wat die ryk in die middel 3de eeu v.C. gestig het toe hy die streek Partië in Noordoos-Iran verower het. Dié was toe ’n satrapie (provinsie) van die Seleukidiese Ryk wat gerebelleer het.
Mitridates I (bewind: omstreeks 171-132 v.C.) het die ryk grootliks uitgebrei deur Medië en Mesopotamië van die Seleukiede te verower. Op sy hoogtepunt het die Partiese Ryk gestrek van die noorde van die Eufraat, in wat vandag Sentraal-Oos-Turkye is, tot die hedendaagse Afganistan en Wes-Pakistan. Die ryk, wat aan die Syroete tussen die Romeinse Ryk in die Mediterreense bekken en die Han-dinastie van China geleë was, het ’n groot handelsentrum geword.
Die Parters het die kuns, argitektuur en geloof van die Perse, Grieke en streekkulture aangeneem. Vir sowat die eerste helfte van sy bestaan het die Arsakidiese hof elemente van die Griekse kultuur aangeneem, maar later was daar ’n herlewing van Irannese tradisies. Die Arsakidiese heersers het die titel "koning van konings" gehad as deel van hulle aanspraak dat hulle erfgename van die Irannese Achaemenidiese Ryk is. Namate hulle mag toegeneem het, het die magsetel geskuif van Nisa na Ktesifon aan die Tigris (suid van die hedendaagse Bagdad in Irak), hoewel ander stede ook as hoofstad gedien het.
Die Parters se vroegste vyande was die Seleukiede in die weste en die Skitiërs in die noorde. Namate Partië egter weswaarts uitgebrei het, het hulle gebots met die Armeniërs en eindelik die laat Romeinse Republiek. Rome en Partië het met mekaar meegeding om die konings van Armenië, wat tussen hulle gelê het, te onderwerp. Die Parters het die Romeine in 53 v.C. verslaan en in 40-39 v.C. het Partiese magte die hele Levant behalwe Tirus van die Romeine afgeneem. Marcus Antonius het ’n teenaanval op Partië geloods, hoewel sy suksesse oor die algemeen in sy afwesigheid behaal is onder die aanvoering van sy luitenant Ventidius. Verskeie Romeinse keisers of hul generaals het Mesopotamië ook in die volgende paar eeue binnegeval.
Week 48
Die Afghaanse nasionale krieketspan is die nasionale krieketspan van Afghanistan en verteenwoordig dié land in internasionale krieket. Krieket word in Afghanistan deur die Afghaanse Krieketraad bestuur en hulle is die twaalfde toetskrieketland. Krieket word sedert die middel van die 19de eeu in Afghanistan gespeel, maar dit is net in onlangse jare wat die nasionale span sukses behaal het. Afghanistan is tans (November 2021) tiende op die IKR-toetsranglys, tiende op die eendagranglys en sewende op die Twintig20-wêreldranglys.
Die Afghaanse Krieketraad is in 1995 gestig, het in 2001 ’n geaffilieerde lid van die Internasionale Krieketraad (IKR) geword en in 2003 ’n lid van die Asiatiese Krieketraad (AKR). Hulle is die twaalfde volle lid van die Internasionale Krieketraad (IKR), en die vyfde in Asië, nadat hulle – saam met Ierland – op 22 Junie 2017 bekroon is met toetsstatus.
Afghanistan se opgradering binne die IKR het gekom nadat hulle amper ’n dekade lank internasionale krieket gespeel het. Afghanistan is ook die eerste span wat volle status verkry het nadat hulle vanaf 2001 tot in 2013 ’n assosiaatlid was en ook die enigste assosiaatlid was wat aan ’n vername IKR internasionale kriekettoernooi deelgeneem het. Hulle het op 23 Februarie 2019 die rekord vir die hoogste internasionale T20I-telling met hul 278/3 teen Ierland op Rajiv Gandhi Internasionale Krieketstadion, Dehradun, aangeteken. Van hul onlangse prestasies sluit in die kwalifisering vir beide die krieketwêreldbekertoernooie in 2015 en 2019; tydens die 2015-toernooi het Afghanistan sy eerste krieketwêreldbekeroorwinning aangeteken, nadat hulle Skotland verslaan het.
As gevolg van die voortgesette burgeroorlog sedert 2001 en gereelde terreuraanvalle deur die Taliban, asook ’n gebrek aan fasiliteite op ’n internasionale standaard, is die nasionale krieketspan gedwonge om sy tuiswedstryde in sy buurlande te speel. Van Afghanistan se amptelike tuiswedstryde is al in Indië, Sri Lanka en die Verenigde Arabiese Emirate gespeel.
Week 49
Anton Pawlowitsj Tsjechof (Russies: Анто́н Па́влович Че́хов, ouer spelling Антонъ Павловичъ Чеховъ; 29 Januarie [O.S. 17 Januarie] 1860 – 15 Julie [O.S. 2 Julie] 1904) was ’n Russiese geneesheer, dramaturg en skrywer wat beskou word as een van die grootste skeppers van kortverhale in die geskiedenis. Tsjechof het in die grootste deel van sy letterkundige lewe as dokter gepraktiseer: "Die geneeskunde is my wettige vrou," het hy eenkeer gesê, "en letterkunde my minnares."
Tsjechof het die teater verwerp ná die rampspoedige ontvangs van Die Meeu in 1896, maar die toneelstuk is in 1898 weer op die planke gebring in die Moskouse Kunsteater, wat daarna ook Tsjechof se Oom Wanja, Drie Susters en Die Kersieboord opgevoer het. Dié vier werke was ’n uitdaging vir die akteurs sowel as die gehoor, want in plaas van konvensionele aksie bied Tsjechof ’n "teater van gemoedstoestande" in die teks.
Tsjechof het aanvanklik net vir finansiële gewin geskryf, maar later het sy kunsambisie gegroei en het hy innovasies aangebring wat die ontwikkeling van die moderne kortverhaal beïnvloed het.
Sy tegniek van interne monoloog is later deur James Joyce en ander moderniste gevolg, saam met die verwerping van die morele einde van die tradisionele storiestruktuur. Hy het gemeen lesers moet self die subjektiewe elemente invoeg wat in die storie kortkom. Hy het gesê die rol van ’n kunstenaar is om vrae te stel, nie antwoorde te verskaf nie.
Week 50
Sachalin (Russies: Сахали́н, [səxɐˈlʲin]; Japannees: 樺太島, Karafuto-tō) is ’n groot eiland in die noordelike Stille Oseaan. Hoewel dit die noordelikste eiland van die Japannese Argipel is, behoort dit tot Rusland. Dit is Rusland se grootste eiland en vorm saam met die Koerile die federale deelgebied Sachalin-oblast. Die eiland skei die See van Japan in die suidweste van die See van Ochotsk in die noordooste. Sachalin is naby Chabarofsk-krai aan die ooskus van Rusland en net noord van die Japannese eiland Hokkaido geleë. Dit is omtrent ’n vyfde van Japan se grootte.
Dit het ’n oppervlakte van 72 492 km² en 'n bevolking van rofweg 500 000, van wie die meeste Russe is. Die grootste stad is die hoofstad van die oblast, Joezjno-Sachalinsk. Die inheemse volke is die Ainoe, Oroks en Nifchers, van wie daar net klein getalle voorkom. Die eiland se naam kom van die Mantsjoe-woord Saghalien.
Sachalin was eens deel van China tydens die Qing-dinastie, hoewel die Chinese beheer soms laks was. Rusland én Japan het later, in die loop van die 19de en 20ste eeu, beheer oor die eiland opgeëis. Hierdie dispute het soms gelei tot militêre konflikte en die verdeling van die eiland tussen die twee magte. In 1875 het Japan afstand gedoen van sy aanspraak op die eiland in ruil vir die noordelike Koerile. In 1905, ná die Russies-Japannese Oorlog, is die eiland verdeel, met die suide wat na Japan gegaan het. Rusland het in 1945, aan die einde van die Tweede Wêreldoorlog, beslag op die hele eiland sowel as op al die Koerile-eilande gelê. Japan maak nie meer op enige deel van Sachalin aanspraak nie, maar wel op die suidelike Koerile. Die meeste Ainoe op Sachalin het na Hokkaido, sowat 43 km oos daarvan, verhuis nadat die Japannese in 1949 van die eiland afgesit is.
Week 51
Etienne Leroux (gebore Stephanus Petrus Daniël le Roux; 13 Junie 1922, Oudtshoorn – 20 Desember 1989, Bloemfontein) was ’n internasionaal bekende Afrikaanse skrywer en een van die mees prominente Sestigers, wat die Hertzogprys meer as een keer en verskeie ander toekennings vir sy skryfwerk ontvang.
Stephen skryf sy eerste gedigte reeds op laerskool en op hoërskool word sommige in die Grey College Magazine geplaas. Een van sy onderwysers spreek egter die mening uit dat hierdie gedigte nie kunswerke is nie en hy slaan dus gou oor na prosa. Enkele publikasies onder die skuilnaam Etienne verskyn in 1943 en 1944 in Stellenbosse Student. Hierdie stukke dui reeds met die geestigheid, satire en sin vir burleske en fantastiese die rigting aan waarin sy latere prosa sal ontwikkel. Die temas is steeds klein-burgerlik, soos verraai deur titels soos Ek besoek Kaapstad, ’n Dag in die gejaagde lewe op Stellenbosch, Die ideale student en Dagbreek se kat, maar die inhoud wyk in baie opsigte af van die gemoedelike lokale realisme van die tydgenootlike Afrikaanse prosa. My dorpie K… is duidelik gemodelleer op Koffiefontein en is ’n satiriese kykie op die dorp waar hy ’n groot deel van sy lewe sou deurbring. Na sy troue begin hy om wyd te lees in die wêreldletterkunde. Sy eerste gepubliseerde kortverhaal is Kaartjie vir oortreding, wat in Maart 1951 in Standpunte onder die skuilnaam Etienne verskyn en later deur Hennie Aucamp in Bolder opgeneem word. Hierdie verhaal verskyn deur bemiddeling van die Nederlander Jan Greshoff, wat in die vyftigerjare sy mentor is en hy moes volgens Leroux teen groot teenstand van die ander redaksielede spook om dit hoegenaamd gepubliseer te kry. Hoewel hy ’n hele aantal ander kortverhale aan die redaksie van Standpunte voorlê, word almal vir publikasie afgekeur. Ook die verhale wat hy vanaf die veertigerjare aan tydskrifte soos Die Ruiter en Die Huisgenoot stuur, word vir publikasie afgekeur. Hierdie verhale behandel, na aanleiding van buitelandse modelle soos Ernest Hemingway, motiewe soos drank en seks, wat skerp van die destydse Afrikaanse prosa verskil en plek-plek voorlopers van sy latere werk word.
Benewens ander korter jeugwerk eksperimenteer hy in hierdie tyd met die novelle en roman in vroeë werke soos Die Barotsi-affêre (in briefvorm, gebaseer op die huwelik tussen Seretse Khama van Botswana en die wit Ruth Williams); Mosaïek (’n beskrywing van ’n aantal karakters in die dorpie Van Stadenshoop, sodat die geheel ’n soort legkaart vorm van die dorp en sy inwoners, met ’n natuurramp wat aan die einde die dorp en sy inwoners vernietig); Die marionettedans (waarin die leefstyl van ’n gesin in-diepte uitgebeeld, met die slot wat elke lid as ’n marionet sien wat die res van sy of haar lewe gemanipuleer word)’ en Die wrak, maar vind nie ’n uitgewer hiervoor nie. Uitgewers soos Nasionale Boekhandel, JL van Schaik en HAUM het almal van hierdie manuskripte afgewys. Na sy terugkeer van sy reis deur Europa skryf hy ook die kort novelle Ter verdediging van Michelle, wat hy in Parys laat afspeel. Hierin is die lewensloop van die hoofkarakter die spilpunt, waarin die mense wat sy op talle partytjies ontmoet help om haar karakter te vorm.
Week 52
'n Vulkaan is 'n skeuring in die kors van 'n planeet soos die Aarde wat toelaat dat warm lawa, vulkaniese as en gasse uit 'n magmakamer onder die oppervlak ontsnap.
Vulkane op die Aarde bars uit omdat die kors in 'n paar groot, rigiede en verskeie kleiner tektoniese plate verdeel is wat op 'n warmer, sagter laag (die aardmantel) dryf. Die aarde se vulkane vorm oor die algemeen waar tektoniese plate na mekaar beweeg (konvergent) of weg van mekaar beweeg (divergent). Die meeste is onderwater. 'n Rif in die middel van 'n oseaan, soos die Mid-Atlantiese Rug, vorm byvoorbeeld as gevolg van divergente plate, terwyl die Ring van Vuur se vulkane gevorm word deur konvergente plate.
Vulkane kan ook vorm waar die aardkors se plate gerek en dus verdun word, soos met die Oos-Afrikaanse Skeur. Vulkanisme op ander plekke as by plaatgrense word vermoedelik veroorsaak deur opstotende magma vanaf die grens tussen die Aarde se mantel en kern, 3 000 km onder die oppervlak. Dit veroorsaak warmkolvulkanisme, waarvan die Hawaise warm kol 'n voorbeeld is. Vulkane vorm gewoonlik nie waar twee tektoniese plate verby mekaar skuif nie.
Groot vulkaanuitbarstings kan die atmosferiese temperatuur beïnvloed wanneer as en druppels swaelsuur die Son verduister en die Aarde se troposfeer afkoel. Dit absorbeer ook die hitte wat van die Aarde af uitgestraal word en verhit die stratosfeer. Groot uitbarstings word soms gevolg deur vulkaanwinters, wat al rampspoedige hongersnood veroorsaak het.
Ander gevolge is vir onder meer lugvaart, wanneer die as dit moeilik of onmoontlik vir vliegtuie maak om te vlieg.